ەلدى-مەكەندەردە نە بولىپ جاتقانىمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. كەشەگى اكىم- قارالاردىڭ سايلاۋى بىزگە نە بەردى؟ ەشتەڭە بەرگەن دە جوق، اكەلگەن دە جوق. تەك ءبىزدىڭ ەلدە قوجاناسىرلىق باسىم ەكەندىگىن ايقىنداپ كورسەتتىك تە قويدىق. ەلدەگى قازاقتار، وسى بىزگە نە بولعان دەپ، تاڭىرقاسىپ باستارىن قاسىپ وتىر. بۇل شارۋامىز باياعى، تاز بەن سوقىر جانە جالاقتىڭ اڭىزى تەكتەس ەرتەگى بولدى دا قويدى. اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە كەلىپ جاتقان جاڭالىقتىڭ كوپشىلىگىندە نەگىز جوق. قيسىنسىز، قيسىق شارۋالار.

ماسەلەن، بۇگىنگى كۇندە اۋداندارداعى سالالىق بولىمدەردە 3 ادامنان قۇرالاتىن، ودان قالدى 5 جانە 8 قىزمەتكەرلەر ارالىعىندا جۇمىس جاسايتىن بولىمدەر بار. 3 ادامنىڭ ىشىندە بىرەۋى باسشى، بىرەۋى مامان بولسا، ءۇشىنشى ەسەپشى مامان ەكەن. ياعني، ءبىر قۇلعا باسشىلىق جاسايتىن ءبىر ادام، جالاقى ەسەپتەيتىن ءبىر ادام ەكەن. سول تارىزدەس 5 جانە 8 ادامعا بولا، بولىمدەردە دەربەس بۋحگالتەريا اشۋدىڭ قانداي قيسىنى بار؟

ۇمىتپاساق، 2006 جىلدان بەرى قاراي بارلىق ىقشامداۋ مەن قىسقارتۋلارعا بىرىڭعاي جەرگىلىكتى جەرلەردەگى مەكەمەلەر ۇشىراپتى. سالالىق بولىمدەردى ءبىر-بىرىنە قوسىپ، ءدۇبارا مەكەمە شىعارعان. ولاردى قايتا اجىراتتى. سوندا نە تاپتى؟

بۇگىنگى سالالاردىڭ قال-جاعدايىن سۇراستىرساق، ءار سالا بويىنشا، ءبىر ماماننىڭ مويىنىنا 7-8 مىندەتتى جۇمىستاردى اتقارۋدى جۇكتەپ قويىپتى. ءبىر مامان دەمالىسقا شىقسا، سول ماماننىڭ جۇمىستارىن قالعاندارىنا جىلىكتەپ ارتىپ قويادى ەكەن.

ەلدى-مەكەندەردە نە بولىپ جاتقانىمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. كەشەگى اكىم- قارالاردىڭ سايلاۋى بىزگە نە بەردى؟ ەشتەڭە بەرگەن دە جوق، اكەلگەن دە جوق. تەك ءبىزدىڭ ەلدە قوجاناسىرلىق باسىم ەكەندىگىن ايقىنداپ كورسەتتىك تە قويدىق. ەلدەگى قازاقتار، وسى بىزگە نە بولعان دەپ، تاڭىرقاسىپ باستارىن قاسىپ وتىر. بۇل شارۋامىز باياعى، تاز بەن سوقىر جانە جالاقتىڭ اڭىزى تەكتەس ەرتەگى بولدى دا قويدى. اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە كەلىپ جاتقان جاڭالىقتىڭ كوپشىلىگىندە نەگىز جوق. قيسىنسىز، قيسىق شارۋالار.

ماسەلەن، بۇگىنگى كۇندە اۋداندارداعى سالالىق بولىمدەردە 3 ادامنان قۇرالاتىن، ودان قالدى 5 جانە 8 قىزمەتكەرلەر ارالىعىندا جۇمىس جاسايتىن بولىمدەر بار. 3 ادامنىڭ ىشىندە بىرەۋى باسشى، بىرەۋى مامان بولسا، ءۇشىنشى ەسەپشى مامان ەكەن. ياعني، ءبىر قۇلعا باسشىلىق جاسايتىن ءبىر ادام، جالاقى ەسەپتەيتىن ءبىر ادام ەكەن. سول تارىزدەس 5 جانە 8 ادامعا بولا، بولىمدەردە دەربەس بۋحگالتەريا اشۋدىڭ قانداي قيسىنى بار؟

ۇمىتپاساق، 2006 جىلدان بەرى قاراي بارلىق ىقشامداۋ مەن قىسقارتۋلارعا بىرىڭعاي جەرگىلىكتى جەرلەردەگى مەكەمەلەر ۇشىراپتى. سالالىق بولىمدەردى ءبىر-بىرىنە قوسىپ، ءدۇبارا مەكەمە شىعارعان. ولاردى قايتا اجىراتتى. سوندا نە تاپتى؟

بۇگىنگى سالالاردىڭ قال-جاعدايىن سۇراستىرساق، ءار سالا بويىنشا، ءبىر ماماننىڭ مويىنىنا 7-8 مىندەتتى جۇمىستاردى اتقارۋدى جۇكتەپ قويىپتى. ءبىر مامان دەمالىسقا شىقسا، سول ماماننىڭ جۇمىستارىن قالعاندارىنا جىلىكتەپ ارتىپ قويادى ەكەن.

ونىڭ ىشىندە 60 جاستاعىلارى كەڭەسىن ايتىپ، توي، ساداعا، قۇداجول دەگەن جاۋاپتى شارۋالاردى جاعالاپ كەتە بارادى ەكەن. سەبەبى، ەلدە قالعان ەسى دۇرىس، دەنى ساۋ، ءجۇرىپ – تۇرۋعا شامالارى كەلەتىن قارتتار دا سولار.

قارجىنى يەگرۋ قاجەت دەپ، اۋدان اكىمدەرى ءبولىم باسشىلارىن قىستاۋ سوڭعى كەزدە مۇلدە جويقىن شاراعا اينالعان. جاۋاپكەرشىلىك تە، ايىپتالۋشى دا، سوتتالۋشى دا 3 ادامنان قۇرالاتىن ءبولىم باسشىلارىندا، ويباي سالىپ تومپەشتەلەتىن جالعىز قۇل. ەسكەرتۋ دە، قاتاڭ سوگىس تە سول بايعۇستىڭ ۇلەسىنە بەرىلىپ، بارلىعى كوڭىل ايتىپ، جۇباتىپ تا قويادى ەكەن.

سوندا باسقارۋ جۇيەسىندە بولىپ جاتقان قيسىنسىز قىسقارتۋلار مەن سايقى مازاقتار كىمگە قاجەت؟ بۇل قيسىنسىز ماسقارانىڭ شەگى بار ما؟

باسقارۋ جۇيەسى مەن جاۋاپكەرشىلىك شارلارىن دۇرىس جولعا قويامىز دەسەك، ەڭ ءبىرىنشى اۋدانداعى بولىمدەردىڭ ەسەپتىك شارالارىن ورتالىقتاندىرىپ، اۋدان اكىمدىگىنە شوعىرلاندىرۋ قاجەت تە، بولىمدەردى اۋدان اكىمدىگى قاراماعىنداعى ءبولىم ەسەبىندە، اۋدان اكىمدىكتەرىنە قايتا تىركەۋ كەرەك. سەبەبى، ءار سالا ءوز جۇمىسىمەن اينالىسۋى قاجەت. ولارعا دەربەس بۋحگالتەريا ۇستاۋدىڭ ەش ءبىر قيسىنى جوق. سونان سوڭ، جۇمىس اۋىرتپالىقتارى مەن بولىمدەردە اتقارىلاتىن قىزمەتتەرگە وراي، ولاردىڭ شتاتتىق بىرلىكتەرىن قايتا دۇرىس جولعا قويمايىنشا، جۇمىستىڭ دا ءمانى بولمايدى.

بارلىق تەندەر وتكىزۋ، وبەكتىلەردى قابىلداۋ اۋدان اكىمدىگىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىندە بولۋى ءتيىس. ورىنداۋشىلارعا تاپسىرما بەرۋشى دە، قابىلداۋشى دا اۋدان اكىمدىگى بولسا عانا ەشكىم قىسپالىققا ۇشىراپ، قىلمىسقا يتەرمەلەنبەيدى. وبەكتىلەردىڭ ساپالى قابىلدانۋى دا اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ تىكەلەي جاۋاپكەرشىلىگىندە بولۋى ءتيىس.

سۇراستىرىپ وتىرساق، بۇگىنگى سالالىق مامانداردىڭ ايتۋلارىنا قاراعاندا، كۇنىنە جوق دەگەندە 2 مەن 4 شاماسى ارالىعىندا، شۇعىل، وتە شۇعىل، جەدەل دەگەن تاپسىرمالار اعىلىپ كەلەتىن كورىنەدى. ونداي شۇعىل شارۋادان قانداي ساپا كۇتۋگە بولادى؟ اقپارتتار مەن ەسەپتەردىڭ ناقتىلانعان كەستەسى قايدا؟ جوعارعى جاقتى كىم قۋعىنعا سالىپ جاتىر؟ ەل نەندەي ساعىمدى قۋىپ ءجۇر؟

2030-شى جىلدى شايىمعا كەلتىرمەدىك. 2050-ءدى جەدەل اياقتاپ تاستاپ، ايعا ۇشقالى جاتقان جوقپىز با؟

بىزدە ساليقالى باسقارۋ جۇيەسى جوق. ايماقتىق دامۋ مينيسترلىگى دەگەن كىمگە قاجەت؟ ەكونوميكا مينيسترلىگى قۇمالاق سالۋشى مەكەمەگە اينالدى. سوندىقتان ەكونوميكا ەكونوميكامەن، بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىمەن قارجى مينيسترلىگى، جەرگىلىكتى جەردەگى قارجى باسقارمالارى مەن بولىمدەرى نەگە ناقتى اينالىسپاسقا؟

ايماقتىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ ورنىنا نەگە ىشكى جانە سىرتقى ساۋدا مينيسترلىگىن اشپاسقا؟ جابايى نارىققا كىم شەك قويىپ، دۇرىس جولعا سالماقشى؟ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا مىناداي باسقارۋ جۇيەسى مەن قوسا جابايى تىرشىلىكپەن كىرمەگىمىزگە جول بولسىن؟ ەلدەن، ەلدىڭ تىرشىلىگىنەن دەربەس بيلىك قۇرۋدان ءبىز نە تاپتىق؟ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا بۇل جالعاندا كىرۋگە دايىنبىز با؟

جالپى، ءبىز كىمبىز؟

Abai.kz