ءوزىنىڭ قىسقا عۇمىرىندا جارتى الەمدى جاۋلاپ الىپ، بيلىك جۇرگىزگەن ەسكەندىر زۇلقارنايىندى بىلمەيتىن ادام الەمدە جوق شىعار.

ەسكە سالا كەتەيىك، زۇلقارنايىن ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى 323 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا 33 جاسىندا قايتىس بولدى. عاسىرلار بويى ونىڭ سۇزەك نەمەسە بەزگەك اۋرۋىنان قايتتى دەگەن پىكىر قالىپتاسقان. دەگەنمەن، ول ۋلاندىرىلعان بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار بولدى، بىراق ونىڭ قالاي، نەمەن ۋلانعانى تۋرالى ناقتىلى مالىمەت بولمادى. امەريكاندىق زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە، قولباسشىنى ستيكس وزەنىنەن الىنعان سۋمەن ۋلاعان. بۇرىندارى ستيكس وزەنى تامۇقتان باستاۋ الىپ وتىر دەگەن نانىم-سەنىم بولعان. بۇل وزەن قازىرگى كۇنى دە بار. ول گرەكتىڭ پەلوپوننەس تۇبەگىنىڭ تاۋلارىندا اعىپ، ماۆرونەري نەمەسە «قارا سۋ» دەگەن اتاۋعا يە. ماماندار وسى وزەننىڭ سۋىنا زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، ونىڭ سۋىنىڭ قۇرامىندا اسا قاۋىپتى ۋلى باكتەريانىڭ بارلىعىن، ول باكتەريانىڭ "كاليحەاميتسين" دەپ اتالاتىن ۋلى زاتتى شىعاراتىنىن انىقتادى. دەگەنمەن، ولاردىڭ ەسكەندىر زۇلقارنايىننىڭ ناقتى وسى وزەن سۋىمەن ۋلانعانى تۋرالى بولجامىنىڭ نەدەن شىققانى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ناقتىلانعان جوق...

ول كوپتەگەن ەلدەردى باعىندىرىپ، ءوز ەلىنە قايتىپ بارا جاتقان جولىندا وعان ءبىر بەلگىسىز دەرت جابىسادى. دەرتكە ەم قونباي، كۇن وتكەن سايىن اسقىنا تۇسەدى. بۇل دەرت سوڭىندا ءوزىنىڭ باسىن جەپ تىناتىنىن، ەندى ەلىنە امان جەتە المايتىنىن ءامىرشى ىشتەي سەزىنەدى. وكىنىشكە قاراي، جارتى الەمدى بيلەگەن، كۇشتى اسكەري قوسىنى مەن ءومىر باقي جيناعان ۇشان تەڭىز بايلىعى ونى اجال اۋزىنان اراشالاپ الىپ قالا المايدى.

ول ومىردەن ءبىرجولاتا اتتاناردىڭ الدىندا اناسىنا ءبىر پارشا حات جانە ساربازدارىنا ءۇش وسيەت قالدىرادى. ول ساربازدارىنا: - مەن كوپ ۇزاماي بۇل دۇنيەمەن قوشتاسامىن، مەنىڭ سەندەرگە ايتار ءۇش وسيەتىم بار، سول بويىنشا ءىس جۇرگىزىڭدەر، - دەيدى حال ۇستىندە جاتىپ.

ءبىرىنشى، مەنىڭ ءمايتىمدى تابىتقا سالاردا دارىگەرىم ءوزى كوتەرىپ سالسىن; ەكىنشى، مەنىڭ تابىتىمدى جەرلەۋگە الىپ جۇرگەندە، مەنىڭ اسىل بۇيىمدارىمدى (گاۋھار، جاقۇت، التىن، كۇمىس) جولعا شاشىپ جۇرىڭدەر; ءۇشىنشى، ەكى قودىمدى بايلاماي، سىرتىنا شىعارىپ بوس قويىڭدار، - دەيدى.

ءامىرشىنىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن اسكەري قولباسشىسى ونىڭ قولىن ءسۇيىپ تۇرىپ:

- ءامىرشىم، ءسىزدىڭ ءاربىر وسيەتىڭىزدى ءوزىڭىز ايقانداي بۇلجىتپاي ورىندايمىز. بىراق نە ءۇشىن بۇلاي ىستەگەنىڭىزدى بىزگە ايتىپ بەرە الاسىز با؟ - دەپ سۇرايدى.

ءامىرشى اۋىر تىنىستاپ الىپ:

- مەن جەر جۇزىندەگى ادامداردىڭ مەنىڭ ءۇش وسيەتىمنەن عيبارات العانىن قالايمىن. مەنىڭ ءمايىتىمدى دارىگەرىمنىڭ كوتەرىپ تابىتقا سالعانىن كورگەندەر، دارىگەردىڭ بارلىق اۋرۋدى ەمدەپ جازا المايتىنىن، ولار دا اجال الدىندا شاراسىز ەكەنىن ءبىلسىن دەگەنىم. سول ءۇشىن ادامداردىڭ ءومىردى بارىنشا قادىرلەپ ءجۇرۋىن ءۇمىت ەتەمىن.

ەكىنشى وسيەتىم، ادامداردىڭ دۇنيە قوڭىزدىققا سالىنىپ بايلىق قۋماعانىن جانە ونىڭ تۇبىنە جەتە المايتىنىن ءبىلدىرۋ. مەن ءومىر باقي دۇنيە، مال-مۇلىك، بايلىق جيناعان بولسام دا، بىراق ونى جۇمساپ، قىزىعىن كورۋگە ۋاقىتىم دا عۇمىرىم جەتپەدى.

ءۇشىنشى وسيەتىم، ءبىز جارىق دۇنيەگە قۇرى الاقان كەلگەن ەكەنبىز، وندا قۇرى الاقان كەتەمىز دەگەنىم، - دەپتى.

ال ول اناسىنا جازعان ءبىر پارشا قاعازعا: اناسىنىڭ داستارقان جايىپ، ەشقانداي باۋىر-تۋىسى، جاناشىر جاقىنى قايتىس بولماعان، ءولىم قاسىرەتىن كورمەگەن ادامداردى شاقىرىپ قوناق جاساۋدى ايتىپتى.

* * *

ادامدار قىزىق وسى، بيلىگى بار، كۇشى بار كەزىندە پەندەشىلىككە سالىنىپ ءبارىن ۇمىتادى دا، ال ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە، ولەر الدىندا اقىلدى بولىپ، بۇرىن جاساعان ىستەرىنە وكىنىپ جاتاتىنى نەسى ەكەن؟

وزگە ەل باسىلىمىنان اۋدارعان ءالىمجان ءاشىمۇلى

Abai.kz