كادرلار كاستاسىنىڭ كەساپاتى مەن قاسىرەتى
نەمەسە جاڭا قازاقستاننىڭ ەسكى كادر ساياساتى تۋرالى
«كيلاسىڭ، كيتاسىڭ، راسسترايۆات ءيتاسىڭ».
ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ قۇرامىنداعى مينيسترلەر قىزمەتكە تاعايىندالىپ، سوسىن كەنتتەن ءوز ورنىن بوساتىپ، وتستاۆكاعا كەتكەندە ءازىل-شىنى ارالاس وسى قالجىڭ ءسوز ەسىمە تۇسە بەرەتىنى بار.
مىنە، كۇنى كەشە تاعى ءبىر مينيستر ءوز قىزمەتىنەن بوساتىلدى. ول – تسيفرلىق دامۋ ءمينيسترى باعدات مۋسين.
العاش حابار بەرىپ، ءسۇيىنشى سۇراعان ءوزى بولاتىن. الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىندا «ءوز ەركىممەن كەتتىم» دەگەن سىڭاي تانىتقان-دى.
الايدا، ودان كەيىن اقوردا تاراتقان رەسمي اقپاراتتا ونى ورنىنان پرەزيدەنت بوساتقانى بەلگىلى بوپ قالدى.
قايسىسىنا سەنەرىن بىلمەي، جۇرت اڭ-تاڭ. مۇنداي ەكىۇشتىلىق ونسىز دا بەيحابار جۇرتتىڭ ويىن سان-ساققا جۇگىرتىپ، ءارتۇرلى بولجامداردىڭ دۇنيەگە كەلۋىن نەگىز بوپ جاتىر. ونىڭ ءبارى ءمينيستردى تىكەلەي تاعايىنداپ، تىكەلەي ورنىنان بوساتاتىن پرەزيدەنتتىڭ ابىرويىنا ابىروي قوسىپ جاتپاعانى تۇسىنىكتى بولار.
مىنە، «مەملەكەتتىڭ اقپارات ماشيناسى قالاي جۇمىس ىستەيدى؟» دەگەن ساۋالىڭىزعا ءدوپ جاۋاپ وسى!
ءجا، بولعان ءىس بولدى. كادرلاردىڭ قادىرى ابدەن قاشقان قازىرگى كەزدە ۇكىمەتكە كىم كەلىپ، كىم كەتپەي جاتىر دەيسىز: ءمۋسيننىڭ ورنىنا دا باسقا ءبىر ادام تابىلار. نە پرەزيدەنتتىڭ ءوزىنىڭ جەكە تاڭداۋى بولار. نە كلانارالىق تالاس-تارتىس ءبىر ناتيجەسىن بەرەر. نە ول ورىندى بىرەۋ ساتىپ الار.
ماسەلە باسقادا. ماسەلە ەسكى قازاقستانداعى كادرلاردى ىرىكتەپ، تاعايىنداۋداعى قاتەلىكتەر مەن ولقىلىقتاردىڭ جاڭا قازاقستانعا اۋىسۋىندا. اۋرۋ قالسا دا، ادەت قالمايدى دەگەن وسى بولار.
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا اشىقتىق جوق. ناقتى ادام نەندەي قاسيەت-قابىلەتتەرى ءۇشىن مينيستر بوپ جاتىر؟ ءوز سالاسىن دامىتۋىنىڭ جوسپارى قانداي؟ بۇل قۇپيا ول ادام قىزمەتىنەن كەتكەندە دە ساقتالادى: نە ءۇشىن ورنىنان بوساتىلدى، ءوز قىزمەتىندە نەندەي قاتەلىككە جول بەردى؟ قىسقاشا ايتقاندا، نە ءبۇلدىرىپ قويدى؟ سۇراق كوپ، جاۋاپ جوق!
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا قوعامنىڭ ءرولى - ءنول! جۇرتشىلىقتىڭ، سول سالانىڭ ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىن تىڭداپ، ەسكەرىپ جاتقان ەشكىم جوق. ءوزىن قوعام وكىلى ساناعىسى كەلەتىن پارلامەنتتىڭ ءرولى دە – ءنول! ءمينيستردى ورنىنان الىپ تاستاردا پارلامەنتپەن اقىلداسىپ جاتقان كىم بار؟! ءبارى اقوردا مەن ونىڭ ماڭايىنداعى جاندايشاپتاردىڭ تاڭداۋىمەن شەشىلەدى. سودان بولار ەل ىشىندە ناقتى لاۋازىمنىڭ قانشا تۇراتىنى تۋرالى ءسوز ءجيى ايتىلادى. بىلگىشتەردىڭ ايتۋىنشا، پارا كولەمى ناقتى مينيسترلىكتىڭ بيۋدجەتىنىڭ كولەمىنە تۋرا پروپورتسيونالدى!
مەملەكەت كادر سالاسىندا ىشكى باسەكە بولماعان سوڭ، ول ورتا وتىز جىلدىڭ ىشىندە تۇرالاپ، كەرى كەتتى. بىرەۋلەردىڭ رۋلاستارى، جەرلەستەرى، قۇدا-جەكجاتتارى، كەرەك دەسەڭىز، سىنىپتاستارىنىڭ بالالارى وسكەن سوڭ، قولىنان ءىس كەلەتىن، بىراق جوعارى جاقتا تامىر-تانىستارى جوقتار ۇكىمەتكە كەلە المادى. ءسويتىپ، مەملەكەتتى باسقارۋ ءىسىنىڭ ساپاسى مۇلدەم تومەندەپ كەتتى. ونىڭ «جەمىسىن» ءبارىمىز تاتىپ جاتىرمىز.
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا بىرىزدىلىك جوق. ناقتى سالانىڭ مامانى بولماي تۇرىپ، سول سالاعا مينيستر بوپ تاعايىندالادى. مەنىڭشە، كەز كەلگەن مينيستر، ەڭ الدىمەن، ءوز سالاسىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلەتىن، سول سالانىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن مىقتى مامان بولۋى ءتيىس. سوندا عانا ول سول سالانىڭ باستى پروبلەمالارىن بىلەدى جانە ءوزىنىڭ كاسىبي ورتاسىندا بەدەلى ۇستەم بولادى. بۇل – بۇلجىتپاس اكسيوما!
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا وركەنيەتتى، وبەكتيۆتى تۇردە تولتىرىلعان رەزيۋمە دەگەنگە ەشكىم كارامايدى. ناقتى ۇجىم، مەكەمە باسقارىپ كورمەگەن، اۋدان، قالا، وبلىس باسقارۋدىڭ مەكتەبىنەن وتپەگەن ادام رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى باستىق بوپ شىعا كەلەدى! بالكىم، اقوردادا ءبىز بىلمەيتىن رەزيۋمەنىڭ باسقا ءتۇرى بار ما؟ وندا ءبىلىم مەن بىلىكتىلىگىنىڭ ورنىنا، كرەسلودان ۇمىتكەردىڭ قاي رۋدان، قاي جەردەن، كىمنىڭ قۇداسى نە كۇيەۋبالاسى، ارتىندا قانداي كوكەسى بار – سول تۋرالى جازىلا ما؟
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا ءوز باسىم تۇسىنبەي-اق قويعان ءبىر قۇبىجىق ءداستۇر بار. ونىڭ ءمانىسى مىنادا: ۇكىمەت مۇشەسى بوپ تاعايىندالعان باق يەسى ەندى سول وربيتادان شىقپاي، ءومىر بويى سول ورتاداعى «كولدەنەڭ كۋرسىنان» تانباي، قالقىپ جۇرەدى دە قويادى! ءسويتىپ، زەينەتكە شىعار الدىندا دەپۋتات بولا قالادى. جوعارىدان تومەنگە تۇسپەيتىن كادرالار كاستاسى ء(ۇندىنىڭ براحماندارى سەكىلدى) دەسەك تە بولادى! نەگە ول مينيستر ۇكىمەت قۇرامىنان كەتكەن سوڭ كەزىندە ءوزى تاڭداعان، جوعارى وقۋ ورنىندا ديپلومىن العان ماماندىق بويىنشا جۇمىسىن جالعاستىرمايدى؟ مۇعالىم بولسا، مەكتەپكە نە ۋنيۆەرسيتەتكە بارىپ، جاستارعا ءدارىس بەرسىن، ەكونوميست بولسا، بيزنەسكە كەتسىن، قۇرىلىس مامانى بولسا، ءۇي سالسىن، دارىگەر بولسا، ەلدى ەمدەسىن. بىزدە ونداي فاكتىلەر نەكەن-ساياق. نە ەكس-مينيسترلەر ەل قاتارلى ەڭبەك ەتكىسى كەلمەيدى، ونى وزىنە تومەن مانساپ سانايدى، نە كاسىبي بىلىكتىلىگى جەتپەيدى. ەكى سەبەپ تە وڭىپ تۇرعان جوق!
سول كەسىرلى كاستا ەسكى قازاقستان كەزىندە تۇتاس تولقىننىڭ باعىن بايلاعان جوق پا؟! ورنىنا كەنەدەي جابىسىپ الىپ، ونى بوساتقىسى كەلمەيتىن مينيستر نە اكىم زەينەت جاسىنا جەتكەنشە كەلەسى ۇرپاق تا قارتايىپ قالعان جوق پا؟!
مەملەكەتتىڭ كادر ساياساتىندا ءار ازاماتقا مەملەكەتتى باسقارۋ قۇقىن بەرەتىن كونستيتۋتسيا ەمەس... پاركينسون زاڭدارى ۇستەمدىك ەتكەن! ونىڭ كورىنىستەرى سول: ءاربىر شەنەۋنىك ءوز وكىلەتتىكتەرىن كەڭەيتۋگە، ءوز قاراماعىنداعىلاردى سانىن كوبەيتۋگە جانە جاڭا مەكەمە قۇرۋعا اۋەس بولادى. بىزدە دە سولاي بوپ جاتقان جوق پا؟ جاڭا مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار كوپتەپ قۇرىلۋدا، جاڭا وبلىستار مەن اۋداندار اشىلۋدا. ول دەگەنىڭىز بيۋدجەتتىڭ ميللياردتاعان قوسىمشا قارجىسى شەنەۋنىكتەردىڭ جاڭا ارمياسىن اسىراۋعا جۇمسالادى دەگەن ءسوز ەمەس پە؟!
PS. كەشە قىزمەتىنەن كەتكەن مينيستر مۋسين وسى تاقىرىپتى قازبالاۋىما سىلتاۋ عانا عوي، سەبەپ مۇلدەم باسقادا...
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
