كۇندەلىك بەتتەرىنەن...

28.01.1993 جىل، بەيسەنبى. كۇن شايداي اشىق.

ەجەلگى شىعىستىق ەسەپ-توعىستار بويىنشا بۇگىن جۇگىرگەن يت قاتىپ ولەتىن ءتورتىنشى توعىستىڭ بىتكەن، بەسىنشى توعىستىڭ العاشقى كۇنى. جىلىلىق ون ەكىسى جەتتى. اي شاقىرايىپ شالقاق جاتىر. ءار نارسە ءوز ۋاقىتىندا عوي. مەزگىلسىز شاقىرعان تاۋىقتاي ۇنامسىز-اق.

مەن ءالى كىتاپ وقۋ توڭىرەگىندەمىن. ەتەك-جەڭىم جينالىپ، سانا تۇندىرۋدان ءالى وتپەگەن سياقتىمىن. قىسقاسى جازۋعا ءالى دايىن ەمەسپىن. ويىما كەلگەن جىلت ەتپەلەردى وسى داپتەرگە ءتۇرتىپ، كوڭىل اۋلاعانسىيمىن. وسىلاردىڭ باسى قوسىلا كەلە، بايسالدى زەرتتەۋگە اينالار دەگەن دامەم بار.

بۇگىن مۇحتار ماعاۋيننىڭ «كوكبالاق» اتتى پوۆەستىن وقىپ شىقتىم. كولەمىنە قاراي، رومان دەۋگە دە بولار. جەلدىرتە، شالدىرتا بايانداعاننىڭ وزىندە قازاقتىڭ ەكى عاسىرلىق قيامەت-قايىم، تاريحىنىڭ قاداۋ-قاداۋ تۇستارىن، اسىرەسە رۋحاني-مادەني پسيحولوگيالىق جالعاستىعى مەن جاڭعىرۋىن، دامۋى مەن ازعىنداپ توزعىنداۋىن شەبەر اشا ءبىلىپتى. ساياسات سان-ساققا جۇگىرتكەن الەم-جالەم جامىلعى مەن الدامشى ۇرانداردى سىپىرىپ تاستاپ، ءىستىڭ ءمان-ماعىناسىنا جۇگىنەر بولساق، قازاق دەگەن حالىقتىڭ، دەربەس ەتنوس رەتىندە دە، ۇلت رەتىندە دە  باسقالاردان بولەكتەپ، دارالاپ تۇرعان ەكى قاسيەتىن ەرەكشە اتاپ، ءارى دالەلدەپ بەرۋ كەرەك. ونىڭ ءبىرىنشىسى - مۋزىكالىق فولكلورى، ياعني دومبىرا مەن قوبىزعا بايلانىستى ءان-كۇي مۇراسى، ونىڭ ىشىندە جەلىلى، وقيعالى شەرتپە كۇي ون ەكى مۇشەڭدى، الپىس ەكى تامىرىندى بويلاپ بۇلكىلدەتەتىن قوڭىر اۋەن. ال ەكىنشىسى، ارينە پوەزياسى، ونىڭ ىشىندە تەك وزىمىزگە عانا ءتان شەشەندىك، جىراۋلىق، ايتىس جانە تۇرمىستىق جىرلارىمىز.

مۇحتار ماعاۋين حالقىمىزدىڭ ەشكىمگە ۇقسامايتىن دارا قاسيەتتەرىن پروزا تىلىمەن جەتكىزە ايتقىسى كەلىپتى، ايتا الىپتى دا. كۇيشىلىك، ورىنداۋشىلىقتىڭ سان عاسىرلىق تاريحي تاجىريبەسى قازاقتىڭ ۇلان بايتاق دالاسىنداي كەڭ دە، باي دا، اسىرەسە، قيىر قونىپ شەت جايلاپ، ۇلى تاۋلارعا، سايىن دالاعا شىعانداپ كەتىپ، ورىس پەن قىتايدىڭ زۇلىم قۇرىعىنا بەرتىنگە دەيىن ىلىنبەي، اساۋ-بۇلا تىرلىگىنىڭ شىرقىن بۇزباي كەلگەن نايمان مەن كەرەيدىڭ كۇيشىلىك، انشىلىك ونەر مەكتەبى ەرەكشە نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەدى. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ مۋزىكا زەرتتەۋشىلەرىمىز وسىنشاما مول بايلىقتى، بۇزىلماعان تۇمسا مادەني مۇرانى نازاردان تىس قالدىرىپ كەلدى. ءتىپتى ونى وگەي بالاداي شەتكە قاعىپ كەلگەنى دە بۇل كۇندە جاسىرىن ەمەس.

مۇقاڭ كوركەم پروزادا دا، عىلىمي زەرتتەۋدە دە قاعىس قالعان سول جاڭا ولكەگە بارلاۋ جاسايدى. يلاندىرا، يىتە، توڭ، قاتتى جۇرەكتەردى جىبىتە جازادى.

ادامزاتتىڭ بىرقانشا بەل-بەلەسىنەن وتكەن ەكى عاسىرلىق الاساپىران ءزىل-زالا اراسىندا توقسابا كۇيشىمەن ايتان سالدىڭ باسىنان كەشكەندەرى تۇتاس تاريح. ءبىر ۇلتتىڭ رۋحاني سالتاناتى مەن وشكىندەۋىنىڭ ايانىشتى مىسالى. شالقىعان داريانىڭ قۇردىمعا كەتىپ، سۋالۋى مۋزىكالىق مۇرانىڭ عانا ەمەس، ادامداردىڭ دا ازىپ توزۋى. اقىر زامان بەلگىلەرىنىڭ مولىنان كورىنىس بەرۋى. تۋماسا دا تۋعانداي اعا-قارىنداستىڭ (لازيزا مەن ايدابولدىڭ) حايۋانشا جاناسۋى. ءبىلىمدى، وقىمىستى عالىمسىماقتىڭ وقىماعان دانىشپاندى تاني الماۋى. وقىعان «دانانىڭ» قارا تۇنەك وي-سانانىڭ قاسيەتتى كۇي اتاسىن، ونىڭ قايتالانباس مول مۇراسىن حالىق يگىلىگىنە جاراتا الماعانى قانداي وكىنىشتى. ال وندايلار بىزدە قانشاما ەدى؟

قارا دومالاق نازىك بالا بولماعاندا،تاقىر جەرگە وتىرىپ قالعانداي بولار ەدىك. وعان دا شۇكىرشىلىك. ال، بۇل جازۋشىنىڭ ءتاتتى قيالىنان تۋعان بولار. مەن «كوكبالاق» ارقىلى مۇقاڭدى شىن تانىعان سياقتىمىن. رۋحاني جاقتان تالعام، تالاپ تۇرعىسىنان، قۇداي بىلەدى مىنەز-قۇلقىمىز جونىنەن دە وتە جاقىن تۋىستار سياقتىمىز.

«تۇتقىن جولاۋشىمدى» وتە جاقسى كورۋشى ەدىم. كۇيشىلىك جانە كۇي تابيعاتىن اشۋداعى اجەپتاۋىر تالپىنىس دەپ مارقاياتىنمىن. «كوكبالاقتان» كەيىن ول ويدىڭ كۇپىرلىك ەكەنىن ۇعىندىم. باياعى ءىلياس جانسۇگىروۆتەن كەيىن حاميت ەرعاليەۆ ولەڭ تىلىمەن كۇي، كۇيشى جونىندە ءبىراز تولعادى. ءابىش پەن تاكەن دە وزدەرىنشە قارا سوزبەن تولعاپ باقتى. ءبارى دە جاراسىمدى، ارقايسىسىنىڭ ءوز ورنى، ۇلەسى بار. بىراق ءدال مىنا مۇقاڭداي جەرىنە جەتكىزە ساۋاتتى، جۇيەلى، عىلىمي ءارى كوركەم تۋىندىنى بۇگىنگە دەيىن ەشكىم دە بەرە الماعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. كۇيدىڭ قالاي شىققانى، كۇيشىنىڭ سول كەزدەگى جان قۇبىلىسى، شابىت-شارپىسى، ورىنداۋشىلىق ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىراز دۇنيە جازىلدى دا. ال، بىراق قازاقتىڭ تۇتاس كۇيشىلىك مەكتەبى، سالدىق داعۋاسى، ونەر ادامدارىنىڭ قىم-قيعاش تاعدىر تالەيى، جان، رۋح سىلكىنىسى، قاسىرەت-قايعىسى، اسقاق تا ءور قادىر-قاسيەتى، مۇراگەرلىك جالعاستىعى جونىنەن كۇي تابيعاتىن تانىپ، تانىتا ءبىلۋ جاعىنان مۇحتار ماعاۋين كۇللى قازاق قالامگەرلەرىنەن موينى وزىپ شىعانداپ كەتكەن ەكەن.

جازۋشى مۇحتارعا بۇل تۇستا عالىم مۇحتار ەرەكشە ەسقاتسا كەرەك. تەگىندە اقىن بولسىن، جازۋشى بولسىن الدىمەن عالىم بولۋى، ياعني، عالىمدىق ءبىلىم بىلىگى بولۋىن شارت ەتۋ كەرەك سياقتى. الەمدىك تاجىريبە، ۇلىلار، كلاسسيكتەر ۇلاعاتى بىزگە سول شىندىقتى مەڭزەيدى. مۇحتار ماعاۋين جازۋ پراكتيكاسى دا سونى ناقتىلايدى. سوندىقتان مۇقاڭ تۆورچەستۆوسىمەن شىنداپ اينالىسۋ كەرەك.

31.01.1993.

كەشە كەشكىلى اۋا-رايى جونىندە اقپاردا 6-8 گرادۋستىق جىلۋلىق ۋادە ەتىلىپ ەدى، كەرەعار زاماننىڭ كەر حابارىنىڭ ءبىرى بولىپ بۇگىن كادىمگىدەي قىرباق قار جاۋىپ سىرعاق ءجۇردى.

كەشە كەشتە مەنىڭ وتباسىمدا ەستە قالارلىق ءبىر باس قوسۋ بولدى. تالايدان ويلاپ، جوسپارلاپ جۇرگەن ءىس ەدى. قازاقتىڭ بەلگىلى عالىمى، جازۋشى مۇحتار ماعاۋيندى بايبىشەسىمەن، وزىممەن تاعدىرلاس دوستارىم ايتان، جاركەندەر جانە قيىر قونىپ، شەت جايلاعان كوشپەندى قازاقتىڭ سوڭعى تۇياعىنىڭ ءبىرى موڭعوليادان كوشىپ كەلگەن سەيتقان اقپاەۆ اعامىز قوناق بولدى. باسقوسۋدىڭ ەكى ماقساتى بار ەدى: كورشىلىك قاقىمدى وتەپ، ەرۋلىك ءارى سوعىم سىباعاسىن بەرۋ، ەگەر ءسوزىمىز جاراسىپ ءتىل تابىسىپ جاتساق، ادەبيەت، ونەر ءتىپتى ساياسات جونىندە پىكىر الىسىپ، سىرلاسۋ. جازۋشى مۇقاڭنىڭ پەندەلىك سيپاتىن دا تانىپ قويۋ، قىسقاسى تانىسۋ، ءبىلىسۋ، سىرلاسۋ ەدى. كەشكى ساعات 3:30-دان 9:30-عا دەيىن قىزۋ،  ىنتالى، جان-جاقتىلى، بايسالدى اڭگىمە بولدى. ۇعىستىق، بىلىستىك، تانىدىق ءبىر-ءبىرىمىزدى. ءبىر كەش ءۇشىن ول از ولجا ەمەس. مەن وسىنىڭ الدىندا، 28 قاڭتاردا «كوكبالاقتى» وقي وتىرىپ، جازعان كۇندەلىگىمدە «ءتىپتى جەكە مىنەز-قۇلقىمىزدا دا كوپ ۇقساستىق بار شىعار» دەپ جازعان ەدىم، قاتەلەسپەگەن ەكەنمىن، شىنىندا ءوزىمىز ەكەن. ادەبيەت تۋرالى، ونىڭ بەلگىلى دەلىنگەن وكىلدەرى تۋرالى، جازۋشىلىق ماقسات-مۇرات تۋرالى، كەرەك دەسەڭىز، تۇرمىستىق-پەندەلىك ۇساق-تۇيەكتەر جونىندە دە ۇقساستىعىمىز بارشىلىق ەكەن. «عاجاپ، ءا!» دەيمىن وزىمە-ءوزىم. ءبىز ءالى ايتپاعان ايتىلاتىن سوزدەرىمىزدىڭ دە ەشبىر الشاقتىقسىز دالمە-ءدال ءبىر جەردەن شىعاتىنىن كۇمانسىز شامالايمىن. مىنا ومىردە، مىنا بىقسىق پاسىق تىرلىكتە وزىڭمەن پىكىرلەس، ماقساتتاس، تۇرعىلاس ادامىڭمەن كەزدەسىپ، داستارحانداس بولۋ قانداي باقىت. جان دۇنيەڭ ىشكى-سىرتقى قۇبىلىسىڭدى تۇمشالاپ، كىرلەتكەن، ءورىسىڭدى تارىلتقان وڭباعاندىقتاردان ءبىر كەش بولسا دا تازارىپ، جۋىنىسۋ، ءوزىڭنىڭ قالاۋىڭشا، ءوز تابيعاتىڭنىڭ، رۋحىڭنىڭ، تالعام-تالابىڭنىڭ ۇعىندىرۋىمەن شىن سويلەپ، اشىلۋ، اقتارىلا جارمەڭكەلەسۋ دەگەن ءبىر عانيبەت ەكەن عوي! مۇحتاردىڭ قاراپايىمدىلىعى، كوپ بىلەتىندىگى، باتىل كەيدە قىڭىر-قيسىق ءوزىمشىل بولىپ كورىنەتىن قيسىن-قيۋىنىڭ بۇلتارتپاس دالدىگى، بەتكە، كوزگە اشىق ايتىلاتىن وجەتتىگى كوپ جازۋشىلاردان وقشاۋ، دارا قاسيەت بولىپ كورىندى.

ءبىز اسىرەسە قازاق ادەبيەتىنىن قاداۋ-قاداۋ تاريحي بەلەستەرى جانە بەلگىلى قالام قايراتكەرلەرى جونىندە باعا بەرۋدە ءبىر جەردەن تابىلدىق، ءومىر بويى كەلىسىپ، ۇعىسىپ، ۋادەلەسىپ العانداي سويلەستىك. 70 جىلدىق سوۆەت ادەبيەتىندە مەن وسى داپتەرىمە جانە باسقا دا قاعازدارعا جازعاندارىم وزىمە ايان. تەك ولاردى مۇحتارمەن بولعان انگىمەمەن سالىستىرساق جەتىپ جاتىر. 1929 جىلدان كەيىن كۇيرەگەن، ازىپ توزعان قازاق اقىل-ويىنىڭ، ادەبيەت مادەنيەتىنىن ايانىشتى ءحالىن مويىنداپ، تانىپ، باعالاۋ ۋاقىتتىڭ قاتال سىنىن (ون جىلداپ) كۇتپەي-اق سانالى اقىل ويمەن، تازا ۇلتتىق، مەملەكەتتىك جاۋاپكەرشىلىك سەزىممەن، باتىل باعامەن قايتا باعامداپ تارازىلاۋ ارقىلى جاس ۇرپاقتىڭ ميىن شاتاستىراتىن، كورجەردەن، الدامشى، جالعان بەدەلدەردەن ارىلۋ. داراقىلىقتى، جالپاق شەشەيلىكتى، جەرشىلدىك، رۋشىلدىق، پارتيالاس، مانساپتى قوساقتاۋشىلىقتى اۋلاققا لاقتىرىپ تاستاۋىمىز كەرەك. بۇل تۇستا ارينە كوپتەگەن كونە كوز جاسامىستارىمىز ءوزى وتىرعان بۇتاعىن ءوزى كەسكىسى كەلمەيدى. بىراق ۋاقىت،  تاريح، تاعدىر دەگەن ءبىر بەت قاراتپاس، بۇلتارتپاس، دەگبىر-تاعاتسىز قاتال  دا قاتىگەز كۇش بار ەكەنىن اقىلى دۇرىس ادامدار پەندەشىلىكپەن ۇمىتىپ جۇرمەسىن. ءسىز بەن ءبىز كولگىرسىپ كوپشىك قويا بەرگەننەن 50-دەن 100-گە دەيىنگى نولدىك وندىقتاردى قالت جىبەرمەي ماراپات مەرەكەلەردى توپىرلاتا وتكىزە بەرگەننەن، ءۇيىر-ءۇيىر اقبوز، كوكبوز اتتار مىنگىزىپ كىلەم مەن   شاپاندارعا قابات-قابات كومىپ تاستاعانىمەن، نەشەمىڭ جاڭا ماركالى اق-كوك، قىزىل-قارا ماشينالاردى كولدەنەن تارتىپ، قۇلدىق ۇرعانىمىزبەن، تاۋداي ەت، كولدەي سورپا ىشكىزگەنىمەن ول شىركىندەردىڭ ادەبيەت سارايىنىڭ التىن بوساعاسىنداعى پاقىر باسىن تورگە شىگارا الماسىمىز قۇدايعا دا، ادامعا دا ايان. سونى بىلە تۇرا مىسىقتان ارىستان جاساعىسى، قارعادان بۇركىت جاساعىسى، جاباعىدان تۇلپار جاساعىسى كەلىپ وزەۋرەپ وڭمەندەيتىن  ۇياتسىزدىقتى التى الاشتىڭ كوز الدىندا جارنامالاۋدان ءبىر تىنار ەمەسپىز. وسىدان ءجۇز جىل بۇرىن قانداي بولساق بۇگىن دە ءدال سوندايمىز.

جانى اياۋلى جاقسىعا قوسامىن دەپ،

اركىم ءبىر يت ساقتاپ ءجۇر ىرىلداتىپ.

تاعى اباي اتامىزعا جاۋتانداپ مۇڭ شاعامىز.

ول كىسى:

سۇيەنەر ۇلىڭ بولسا سەن ءسۇي،

سۇيەنەرگە جارار ول.

سۇيكىمى جوق قۇرماسىل بي ،

سۇيرەتىلىپ وتەر سول.

تابىلماس قايلا،

ويبايلا،

نە پايدا؟ – دەپ وزىڭە قوسىلا اح ۇرادى.

ىلە-شالا، اقىر-تاقىر كۇدەر دە ۇزگىزبەي: «ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك تابىلسا ادامدىق قاسيەتكە ورالۋعا بولادى» دەپ جۇباتادى مەنى. مەن وسىلاردى وي تارازىسىنان وتكىزىپ جان-جاعىما، وتكەن-كەتكەنىمە كوز جىبەرسەم كوڭىلىم مارقايىپ  تا قالادى.

سەنبە جۇرتقا تۇرسا دا قانشا ماقتاپ،

اۋرە ەتەدى ىشىندە قۋلىق ساقتاپ

وزىڭە سەن، ءوزىڭدى الىپ شىعار،

ەڭبەگىڭ مەن اقىلىڭ ەكى جاقتاپ، - دەيدى ۇلى بابام.

ايتىلماي قالعان نە بار دەيسىڭ؟ تەك ىستەلمەي جاتقان قىرۋار ءىس بار. وزگەنى قايتەم، ءوز باسىمدى ايتام. وكىنەمىن، بارماق شاينايمىن. ايعا جۋىق ۋاقىتىم تەككە وتە شىعىپتى. كوزدەگەن ماقسات الىس، جوسپار كوپ. قۇر قىجىل، كىجىنۋدەن اسا الماي كەلە جاتقانىم وكىنىشتى-اق. نە ىستەيمىن، قىرسىقپىن با،  كەسىرمىن بە؟ الدە شىعىمىم، قارىمىم  وسى اق پا؟ الدە ۋاقىتتى، ورايلى ءساتتى وتكىزىپ الىپ، قۇر كۇشەنىپ ءجۇرمىن بە؟ مىنەكي، مۇنداي قۋاڭشىلىق تاقىر كوڭىل كۇي جاندى قينايدى، شابىتتىڭ قىران قۇسى قولعا پىشتاقتاپ كەلىپ، قونار شاعى قاشان بولار ەكەن؟ بولاما ءوزى سول، سونداي ءبىر باقىت؟ وتكەندە اۆتوبۋس ىششىندە جاركەنتكە كەتىپ بارا جاتىپ، ءتورت جول ورالىپ ەدى:

دۇنيە كەزەك، جەر دوڭگەلەك،

Cونى بىلمەي، اتتەڭ دۇنيە اي.

عاپىل پەندە ءجۇر ەنتەلەپ.

سول عاپىل پەندەنىڭ ءبىرى مەن شىعارمىن. بىراق ەر كەزەگى ۇشكە دەيىن دەۋشى ەدى عوي. مەنىڭ ءۇشىنشى - سوڭعى كەزەگىم عاپىلدىقپەن ءوتىپ كەتسە امال جوق. ايتپەسە «سوڭعى ءتۇيىن قولدان شىقپاسا ەكەن دەپ»، بايرونشا ءومىر ارقانىنىڭ جاسامپازدىق، قالامگەرلىك ءومىر ارقانىنىڭ سوڭعى تۇيىنىنە جارماسىپ وتىرعانىم تاڭىرگە ايان. مۇقتارلارشا وردا بۇزار وتىزدا ومىراۋلاپ، العا شىعا المادىق. تاعدىر بىزگە بۇيىرعان قيسىق، قىڭىر ءومىر سوقپاعى وعان جول بەرمەدى. ول تۇگىلى قىرقا اسار دامەلى قىرىقتى دا يتشىلەپ وتكىزىپ الىپپىز. ەندىگى قىرتىلدا ءمان-ماعىنا بولار-بولماسىن بىلمەي، كوز جەتكىزبەي تۇرىپ، تاۋەكەلگە بەل بۋىپپىن. اقىرىن وڭعارسىن ايتەۋىر. قۇر الاقان ەمەسىم، ءۇمىتسىز ەمەسىم انىق. پارادوكس بولسا دا، بۇل ءبىر تاۋەكەل. تاۋەكەلگە نە اقىماق اردىڭ-كۇردىڭ بارادى، نە ەرجۇرەك باتىل  ادامدار بارادى.

***

قۇرمەتتى الاش ازاماتتارى، ادەبيەت پەن ونەر جاناشىرلارى، بۇل كۇندەلىكتىڭ جازىلعانىنا دا 31 جىل بولىپتى سودان بەرگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ  رۋحاني، مادەني ومىرىندە الۋان ءتۇرلى ءۇنامدى-ۇنامسىز وزگەرىستەر مەن جاڭالىقتاردىڭ  قانداي بولعانىنا قاراماي مەنىڭ  «قازاق سوۆەت ادەبيەتى» مەن نازارباەۆتىق «كونە قازاقستاننىڭ» جانە توقاەۆتىق «جاڭا قازاقستاننىڭ» قازاق حالقىنىڭ رۋحانياتى الەمىنە نە اكەلگەنىن ساراپتاي كەلە جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆشە ونەر مەن عىلىمعا ادالدىعىن، اينىماعان ۇستانىمىن جالعاستىرعان مۇحتاردىڭ اتىن ايرىقشا اتاپ، ەرەكشە مارتەبەلەۋدىڭ قاجەت ەكەندىگىنە كوزىم جەتتى. ول باسقالار سياقتى ساياساتقا كۇيلەپ، جاساندى كوسەمدەرگە جالتاقتاپ، وڭعا-سولعا اۋىتقىماعان ازاماتتىق – قالامگەرلىك مايدانىنىڭ سەركەسى بولا ءبىلدى.

سولاي بولا تۇرا سوڭعى كۇندەرى باسپاسوزدە الەۋمەتتىك جەلىلەردە كلاسسيك جازۋشىمىز مۇحتار ماعاۋيننىڭ ءبىر سۇحباتىندا ايتقاندارى جونىندە ءارتۇرلى  سوزدەر ايتىلىپ جاتىر. مەيلى كىم نە دەسە، و دەي بەرسىن، مەن بىلەتىن، مەن كامىل سەنەتىن ءبىر اقيقات بار: مۇحتار ماعاۋين ءوزى اتتاس مۇحتار اۋەزوۆتەن كەيىن دۇنيەگە كەلىپ قولىنا قالام العان بارلىق قازاق جازۋشىلارى قولى جەتپەگەن ءارى قانشا تىراشتانعانىمەن ونى ماڭايلاي المايتىن اسا زاڭعار بيىككە الدەقاشان كوتەرىلگەن ناعىز كلاسسيك جازۋشى، ءوزى سەنىممەن ايتقانداي، ول كەڭەستىك ءداۋىردىڭ ادامى بولعان ەمەس. م.اۋەزوۆشە كەڭەستىك ءداۋىردى جىرلاپ، سوتسياليستىك رەاليزم بويىنشا جالعان شىعارما جازباعان، بار تالانتىن ۇلتىنىڭ تاريحى مەن تاريحي تۇلعالارىنا، باي اۋىز ادەبيەتىن زەرتتەپ، قازاق ادەبيەتى تاريحىن ءۇش عاسىرعا ءبىر ءوزى اپارىپ «ءحۇ-ءحۇىىى ع.ع) بەرگەن عۇلاما عالىم رەتىندە-اق ءوز اتىن التىن ارىپپەن جازىپ قويعان ۇلى تۇلعا. ونىڭ قالامىنان تۋعان كوپتەگەن اڭگىمە، پوۆەست، روماندار قازاق ادەبيەتىنىڭ  التىن قورىنا قوسىلعان جاۋھارلار. سوندىقتان مۇحتار ماعاۋيننىڭ «مەن» دەپ ءوزىن اسقاقتاتا سويلەۋگە قاقىسى بار. ۋاقىت وتەر، مۇحاڭ دا، ونىڭ زامانداستارى دا وتەر بۇل پانيدەن بىراق كەلەشەكتە انىق جەتەتىن ءسوز مۇحتار ماعاۋيننىڭ ءسوزى ەكەنىنە سەنەتىن قازاقتىڭ ءبىرىمىن.

سوڭعى ءتۇيىن ءسوزىمدى ورىستىڭ ۇلى سىنشىسى ۆ:گ.بەلينسكيدىڭ مىنا سوزىمەن اياقتاعىم كەلدى: «دانىشپاندىق دەگەنىمىز – جەكە ادامنىڭ تۆورچەستۆولىق دامۋىنىڭ ەڭ بيىك ساتىسى. تالانت – دانىشپاندىققا قاراعاندا تۆورچەستۆولىق كەمىرەك دارىندىلىق. بىرىنشىلەر – مەزگىلىندە تۇسىنىلمەي، تانىلماي، باعالانباي، كوبىنەسە ءوز زامانداستارىنان قۋعىن مەن كورەالماۋشىلىققا ۇشىرايدى. ولاردىڭ داڭقى كەلەشەكتە، وزدەرىنىڭ سۇيەكتەرى قۋراپ قالعاندا مالىمدەنەدى. ەكىنشىلەرى – ءوز ءداۋىرىنىڭ  سۇيەتىن، بەدەلىن جۇرگىزەتىن ادامدارى بولادى. بىراق تىرىسىندە قۇرمەتتەلىپ، ماقتاۋ مەن باقىتتى بولىپ وتسە دە، ولگەن سوڭ بۇل ماڭىزدى الا بەرمەيدى. ال، كەيدە كوزى تىرىسىندە دە ولار ءوز داڭقىنىڭ سونگەنىنە كۋا بولادى».

الىمعازى داۋلەتحان،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرمەتتى جازۋشىسى

Abai.kz