كۇنى كەشە ءبىر ينتەللەكتۋالدى كەزدەسۋدە ءبىر باۋىرىمىز: «اعا، قازىرگى جاعدايعا بايلانىستى قازاقستان سىرتقى ساياساتتا رەسەيگە قانداي بالاما ىزدەۋى كەرەك؟» دەگەن سۇراق قويعان ەدى.

ۋاقىت تىعىز بولعان سوڭ، «ماقالا رەتىندە جاۋاپ بەرەرمىن، سودان وقىپ الارسىز» دەگەن ەدىم. سول ۋادەمدى ورىندايىن.

ءيا، ۋكراينانىڭ جەرىنە باسقىنشىلىق جاساپ سوعىس اشقان رەسەي بۇگىندە الەم جۇرتشىلىعى الدىندا ماسقاراعا ۇشىراپ، وركەنيەتتى دۇنيەدەن الاستاتىلدى، ۇجىمدىق باتىس سانكتسيالارىنا كومىلىپ، سولاردىڭ سالدارىنان كوز اشا الماۋدا. ترەندشەلەپ ايتساق، رەسەي ابدەن «توكسيچنىي» بوپ، جاھاندا جاپادان جالعىز قالدى.

ول كوزقاراستىڭ سالقىنى رەسەيمەن جەتى جارىم مىڭ شاقىرىم ورتاق شەكاراسى بار كورشى، قالىپتاسقان ەكونوميكالىق، ساۋدا-ساتتىق بايلانىستارى بار، ەاەو، ۇقشۇ سەكىلدى ۇيىمداردا بىرگە وداقتاس قازاقستانعا دا ءتيىپ جاتقانى راس.

سول سەبەپتى ءدال قازىرگى گەوساياسي احۋالعا ساي ءبىزدىڭ سىرتقى ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستارىمىزدى ديۆەرسيفيكاتسيالاۋعا تىرىسىپ جاتقانىمىز ابدەن ورىندى.

ماسەلەن، رەسەي ارقىلى مۇناي مەن قىتايدان جونەلتىلگەن سان الۋان تاۋاردىڭ ترانزيتتىك باعىتتارىنىڭ رەسەيدەن تىس جەرلەرمەن جاڭاشا ءتۇزىپ جاتقانىمىز دۇرىس. بىرىنشىدەن، بالاما باعىت قالىپتاسادى، ەكىنشىدەن، بالاما بولعان سوڭ، باعانىڭ دا باسەكەسى بولادى. ول دا بولسا، پايدا دەگەندەي.

پۋتين ءوز جارلىعىمەن داڭعىل جول اشقان «پاراللەل يمپورتقا» قاتىستى باتىستىڭ ۇستانىمى اسا قاتال بولعالى تۇر. سوعىس ارەكەتتەرى سوزىلىپ، جاعداي ۋشىعا تۇسكەن سايىن ونداي يمپورتتى بولدىرماۋعا قاتىستى باتىستىڭ تالابى كۇشەيە بەرمەك. سول كەزدە ءبىز دە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە تىيىمدارعا ۇشىراۋىمىز ابدەن ىقتيمال. ول دا قۇداي بەرگەن كورشىنىڭ ءبىز ءۇشىن ءبىر بالەكەت الەگى بولايىن دەپ تۇرعان سياقتى.

ءوز باسىما، سىرتقى مۇمكىندىكتەردەن ايرىلعان رەسەيلىك كومپانيالاردىڭ قازاقستانعا ەكسپانسيا جاساپ جاتقانى ۇنامايدى. كوپۆەكتورلىق ساياساتتى جاريالاعان بيلىكتىڭ ءسوزى مەن ءىسى ءبىر-بىرىنە قابىسپاي جاتقان سەكىلدى. ونىڭ ءوزى وتاندىق بيزنەستىڭ نارازىلىعىن تۋعىزۋدا.

رەسەيگە بالاما ىزدەۋدەگى ءبىر ۇلكەن قاۋىپ سول: رەسەيدىڭ ورنىن ەكىنشى ءبىر الپاۋىت، ماسەلەن، كورشىمىز قىتاي باسىپ السا شە؟ ونداي بىرجاقتىلىق تا كەرەك ەمەس.

سول سەبەپتى سىرتقى ىزدەنىستەرىمىزدىڭ باعىتىن، كەم دەگەندە، ءتورت تاراپقا: دەموكراتياسى مەن ەكونوميكاسى دامىعان باتىس ەلدەرىنە (ەۋرووداق، اقش), ءوزىمىزدىڭ تۋىسقان تۇركى الەمى مەن كورشىلەرىمىزگە، ازيا جاعىنان جاپونيا، وڭتۇستىك كورەياعا، سوڭعى كەزدە ديپلوماتيامىزدىڭ ترەندىنە اينالعان وڭتۇستىك-شىعىس ەلدەرىنە (يندونەزيا، مالايزيا، سينگاپۋر جانە تب.) باعىتتاعانىمىز ءجون دەپ سانايمىن.

ماسەلەن، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ كەشەگى «ورتالىق ازيانىڭ رەنەسسانسى» اتتى ماقالاسىندا ورتالىق ازيا پەريمەترىندە قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا كووپەراتسيا قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسى – ۇلكەن حالىقارالىق رەزونانس تۋعىزاتىن باستاما (ول تۋرالى اڭگىمە، ارينە، بولەك).

جەر قويناۋى مەندەلەەۆ تابليتساسى ەلەمەنتتەرىنە تولى جانە توقسان توعىز تورابى مەن تارابى بار قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ول ەلدەر قىزىعارلىقتاي جوبالارى از بولماس. ول ەلدەردەن دە ءبىزدىڭ ۇيرەنەر جاقتارىمىز بەن تۇتىنار تاۋارلارىمىز جەتكىلىكتى بولار.

ارينە، بۇل باعىتتار بىردەن قالىپتاسا قويمايدى، ويتكەنى رەسمي ساپارلار بارىسىندا قانشاما دەكلاراتسياعا قول قويىلعانىمەن، ءار مەملەكەتتىڭ ءوزىنىڭ تۇپكىلىكتى دە تۇبەگەيلى مۇددەسى بار. الايدا بۇكىل الەم باستان كەشىپ جاتقان قازىرگى اسا كۇردەلى گەوساياسي كەزەڭ بارشا ەلگە، سونىڭ ىشىندە، قازاقستانعا بۇرىن-سوڭدى بوپ كورمەگەن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشۋدا. سودان قۇر قالمايىق.

وسى تۇستا، بىرەۋ كەلىسىپ، بىرەۋ كەلىسە قويماس ءبىر بولجام ايتايىن.

ءيا، رەسەي بۇگىندە الەم جۇرتشىلىعى الدىندا قارابەت بوپ الدى. ونداعى بيلىك دەموكراتيا پرينتسيپتەرىن اياق استى ەتىپ، بارعان سايىن توتاليتارلىق سيپات الۋدا. نەويمپەريالىق كورىنىستەر جيىلەپ بارادى. وسىنىڭ ءبارى رەسەيلىك ساياساتقا تەرىس كوزقاراس قالىپتاستىرۋدا.

بىراق، ءبىر نارسە انىق: بۇل جاعداي ۇزاققا سوزىلمايدى. مۇنداي كەسىرلى ساياساتتىڭ ۇزاقتىعى – ءبىر عۇمىرلىق قانا، ياعني، پرەزيدەنتتەر كەلەدى، كەتەدى، ال كورشى ورىس حالقى بىزبەن كورشى بوپ قالا بەرەدى. ونداعى 600 مىڭداي قانداستارىمىز بەن وسىنداعى ورىس دياسپوراسى دا ءالى ءبىراز ۋاقىت ءبىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىمىزعا ءوز اسەرىن تيگىزە بەرمەك.

مەنىڭ ويىمشا، رەسەيدىڭ قازىرگى باسشىلىعىنىڭ سولاقاي ساياساتىنا قارسى سول ەل كۇشتەر ەرتە مە، كەش پە، ءوز دەگەنىن ىستەتەدى. وركەنيەتتىك دامۋدىڭ زاڭدىلىعى سول: ول ەلگە دە وزگەرىستەر كەلەدى، ءوز ەلىن الەمدىك قاۋىمداستىققا جاقىنداتۋعا ۇمتىلاتىن باسشىلاردىڭ جاڭا بۋىنى كەلەدى. ولار اگرەسسيالىق ساياساتتان باس تارتادى، بۇۇ جارعىسىن مويىندايدى، كورشىلەرىمەن تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرۋدى ماقسات تۇتادى. سول كورشىلەردىڭ قاتارىندا ءبىز دە بارمىز.

Abai.kz