«جىعىلگانعا جۇدىرىق» جاقسى ەمەس... وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ءبىزدىڭ كوماندا توكيودان تۇك الماي كەلگەندە ۇندەمەي-اق، قوياىن دەگەم. ەندى شىداۋعا امال قالمادى...

قايران جەلگە ۇشقان، جو-جوق جەبىردىڭ قالتاسىنا تۇسكەن حالىقتىڭ قاراجاتى اي...  ول دا قۇرسىن. ساعىمىز سىندى-اۋ... ماقتانعاندا «كازاحسكي پونتتى» ايتساڭشى. «پالەن التىن، تۇگلەن كۇمىس اكەلەمىز»، - دەپ ەمەكسىتىپ قويدى عوي. ەسىمە تۋسسە ەكى بەتىم ورتەنىپ كەتەدى. ءبارى وتىرىك ، ءبارى قۇر ءسوز بوپ شىقتى. سپورتىمىز دا، داڭقىمىز دا قۇر داقپىرت ەكەن...

وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن وسىنى ءبىر جازىپ ەم. تاعى قايتالايىن، جاس ۇرپاق ءبىلسىن! كەزىندە ديماش احمەتۇلى قوناەۆتان ءبىر جۋرناليست سۇراعان ەكەن... «ءسىزدى الاڭداتار نەمەنە»، - دەگەندە: «مەن  «قازاقفيلم» مەن «قايراتقا» الاڭدايمىن»، - دەپتى. قانداي كورەگەندىك؟! ءبىرى – مادەنيەت، ەكىنشىسى – سپورت. ەكەۋى دە ەلدىڭ يميدجىنە قىزمەت ەتەدى. مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىنان، ساياساتىنان بۇرىن شەت ەلگە رۋحىمىزدى پاش ەتەتىن نارسەلەر. قازىر مادەنيەت تە، سپورت تا ەشكىمگە كەرەك ەمەس بولىپ قالدى. مەنىڭ ايتىپ تۇرعانىم – جاناشىر تۇلعالاردىڭ سپورت پەن مادەنيەتتىڭ باسى-قاسىندا بولماۋى. ءبىز قازىر وسى دەرتتىڭ ديوگنوزىن تاۋىپ ەمدەمەسەك، بۇل ماسەلەلەردى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە شەشپەسەك، بولاشاعىمىز بۇلىڭعىر  بولۋى عاجاپ ەمەس. مينيستر باستاپ، مەمحاتشى قوستاپ، پرەمەر قولپاشتاپ، وسى ءتۇيىندى شەشۋگە كىرىسۋ كەرەك!

جابۋلى قازان جابۋلى. الايدا قازاندا نە بار؟ قاينايتىن سۋى قالدى ما، بولماسا بۋلانىپ كەتتى مە، تەكسەرگەن ءجون. جاقىندا الەۋمەتتىك جەلىدەن جاپون تۇركولوگى ناكاتا وكونىن جازعانىن وقىدىم. «سىزدەر - اداسقان، جولىنان جاڭىلىپ قالعان حالىقسىزدار، مەنىڭشە»، - دەپتى . نە دەۋگە بولادى؟ باسقا بىردەڭە دەسە «نە بەل كەتەدى، نە بەلبەۋ كەتەدى» دەپ ايتىسار دا، جۇلىسار ەدىم.

الايدا ونىڭ ايتقانى شىندىق بولسا نە ىستەيىن؟ سەبەبى جوعارىدا ايتىلعان دۇنيەلەر مادەنيەت پەن سپورت، ياعني، رۋحانيات – بولاشاق ۇرپاقتى، ەرتەڭگى تۇلعالاردى وسىرەتىن، دايىندايتىن، وقىتاتىن، ۇلگى بەرەتىن، ەرتەڭگە  تاربيەلەيتىن التىن بەسىكتىڭ بەلدەۋى. يا، سولاي؟..

عىلىم مەن مادەنيەت جوق جەردە ءدىن تورگە شىعادى. ءدىن قازىر تارامدانىپ ءبولىنىپ جاتىر. ونىڭ قايسىسى دۇرىس، قايسىسى بۇرىس، زەرتتەپ، زەردەلەپ ەلگە ءتۇسىندىرىپ جاتقان ەشكىم جوق. كەيدە ءبىز وسى وتىز جىلدا نە بىتىردىك دەپ ويلاسام مەشىت پەن تويحانا سالۋدى ۋيرەنىپپىز. توي تويلاۋدى مەڭگەرىپپىز. بۇتكىل دۇنيە جۇزىندە توي تۋرالى، بي جايلى، قۇدا جايلى ءان شىعارۋدان بىزگە ەشكىم شاق كەلمەيدى. راس ايتامىن!  قاي نەمىس، بولماسا فرانتسۋز قۇداسىنا ءان ارناپتى؟ جارايدى... ول دا اڭگىمە ەمەس شىعار...

قازىر ماسەلە باسقا بوپ تۇر. اڭگىمە ەرتەڭگە نەمەن بارامىز؟ بولاشاق ۇرپاققا نەنى امانات ەتەمىز؟ مەملەكەتىمىزدى قالاي وركەندەتەمىز؟ ەڭ باستى قۇندىلىق – ادام ەكەنىن قايتىپ كورسەتەمىز؟ ءتىلىمىزدى قالاي ساقتاپ قالامىز؟ دارىندى، وقىعان جاستارىمىزدى قاشان، قالاي ەلگە قايتارامىز؟ كىم ويلانار ەكەن؟ «قۇيرىعى جوق، جالى جوق قۇلان قايتىپ كۇن كورەر. اياعى جوق، قولى جوق جىلان قايتىپ كۇن كورەر؟ بارارى جوق، بايلاۋ جوق،ە ءرىم قايتىپ كۇن كورەر؟ ءبارىڭنىڭ  دە ءنارىڭ جوق، ەلىم قايتىپ كۇن كورەر؟» دەپ م. اۋەزوۆتىڭ ابىزى زارلاعانداي، بىزدە كەيدە ۇيقىسىز وتكىزەتىنىمىز بار.   بولماسا، ەڭ ماڭىزدى ونەر – كينونىڭ جاعدايىن نەگە ۇكىمەت وتىرىسىندا قارامايدى؟ نەگە جەمقورلاردىڭ كەزىندەگى قابىلدانعان زاڭداردى وزگەرتپەيدى؟ نەگە كورشى ەلدەر سياقتى كينو اگەنتتىگىن قۇرمايدى؟ نەگە ءبىز وسىنداي ماڭىزدى ماسەلەلەردى  ۇمىتىپ كەتەمىز؟ بۇل سۇراقتار ءبىز ءۇشىن گاملەتتىڭ سۇراعىنان ءبىر مىسقال دا كەم ەمەس! ءيا،سەبەبى ءبىز قۇر سوزدەن شارشاعان ۇرپاقپىز...

وليمپياداداعى التىن – ول ءبىزدىڭ بالالارىمىزعا، بولاشاعىمىزعا ۇلگى بولار ەدى.  ماقتانىشىمىز بولارى حاق. ويتكەنى قازىر بىزگە سانالى، ۇلتىن سۇيەر، ەلىن، جەرىن سىيلايتىن جاڭا ۇرپاق كەرەك! ەگەر بىزگە جاڭا قازاقستان كەرەك دەسەڭىز، ونى تەك جاڭا ۇرپاق جاسايدى دەپ ۇمىتتەنەم.

سوندىقتان پرەزيدەنتىمىز ق.ك.توقاەۆ التىن العان ەلدوسقا تەلەفون شالىپ سويلەستى.  ويتكەنى  ەلدوس رۋحىمىزدى كوتەرگەن ازامات.

ايتپاقشى تەنيسشى قىز رىباكينا وليمپيادانىڭ الدىندا اۋىرىپ قالدى. ەكىنشىسى تاعى سولاي... اۋىردى ما، اۋىرمادى ما، بىلمەيمىن. بىلەتىنىم – كەشەگى توميريس پەن زارينا، رابيا بەگىم نەمەسە ءاليا مەن مانشۇكتەر اۋىرماق تۇگىلى قانسىراپ جاتسا دا الاڭعا شىعار ەدى-اۋ دەپ ويلايمىن. ويتكەنى وسىنى ۇعىنۋ ءۇشىن سەن پاتريوت بولۋىڭ شارت! ونى ءبىزدىڭ قارشاداي قارىنداسىمىز ابيبا قارىنداسىمىزدان كوردىك. ياعني، بىزگە تەك نامىس كەرەك ەكەن اعايىن.

كورشى وزبەك اعايىندارعا تاعى دا  ريزا بولدىم.  مۇمكىن ولار ءبىز سياقتى سومكە، چەموداندارىنا قازى-قارتا، باۋىرساق، قۇرت سالماعان بولار. بىراق ولار كەۋدەلەرىنە نامىس پەن ارىن سالىپ بارعانى انىق!  سوندىقتان دا وزبەكتەر 13 ورىندا، ال  قازاقستان  41.

وزبەكتەر وليمپياداعا 160 ملن دوللار جۇمساسا، قازاقستان 660 ملن شاشىپتى. وزبەكتەرگە بىزدەگىدەي جاعداي جاسالدى ما، جاسالمادى ما ول اكالارعا ايان. مەنىڭشە تاشكەنتتەگى ازاماتتار سپورتسمەندەرىنە سەنىم مەن وتانسۇيگىشتىكتى ۇيرەتكەن سياقتى. ءيا، بۇگىن وزبەك بوكسى ورتالىق ازيادا مىقتى. ونى تورتكۇل دۇنيەگە دالەلدەپ بەردى. مىنە، يدەولوگيا دەگەن وسى! مىنە،  پاتريوتيزم دەگەن قايدا جاتىر؟ بىزدە شە؟ قىسىر سوزدەن باسقا ەشتەڭە جوق!

ەندى ماعان، بازبىرەۋلەر سپورت پەن مادەنيەت، ياعني، رۋحانيات جايلى قانداي ۇران ايتسا دا  سەنبەيمىن! ويتكەنى ءبىز جالعان سوزدەن شارشادىق. قازىرگى «يدەولوگتار» ياعني، بلوگەرلەر  ءبىر نارسەنى تۇسىنبەي ءجۇر: ونىڭ سىرى – ءبىز اتادان بالاعا ميراس بوپ كەلە جاتقان رۋحىمىزدى جوعالتقانىمىزدا.  گەنەتيكالىق كود – ۇلتتىق تاربيە، ياعني، رۋحىمىزدان اداسىپ قالعانىمىزدا. ءبىز «ارىم-جانىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن قاعيدامەن ءومىر كەشكەن اتا-بابانىڭ ۇرپاعى ەمەس پە ەدىك؟

الايدا ايدىن كۇننىڭ امانىندا، ءبىزدىڭ رۋحىمىز جوعالدى. گەنەتيكالىق كودتان ايرىلىپ قالدىق. ۇلتتىق تاربيەدەن ادا بولدىق. وليمپياداعا ءبىز قازى-قارتا ەمەس، نامىس پەن جىگەردى، ياعني رۋحتى اپارۋىمىز كەرەك ەدى. شاماسى قازاقستاننىڭ تويىمسىز جەبىرلەرى التىن، كۇمىس، مۇنايمەن قوسا رۋحىمىزدى دا ساتىپ جىبەرگەن سياقتى. نە ايتۋعا بولادى؟  اپام ايتپاقشى «نە بەتىمدى ايتايىن؟» جەردىڭ استى-ۇستىندەگى  بايلىعىمىز تالان-تاراجعا ءتۇستى، ءتىلىمىز ەميگراتسيادا ءجۇر، وعان دا شىدار ەدىك-اۋ... الايدا رۋحىمىزدى نەگە ۇرلاتتىق ەكەن؟ نەگە 30 جىلدا نازارباەۆ ءداۋىرى ءبىزدى وسىنشا كۇل قىلدى؟ زاتىمىز جوعالسا پوليتسياعا ارىزدانامىز. ال رۋحىمىزدى ۇرلاعاندى كىمگە ايتايىن؟ كىمگە بارىپ شاعىنامىن؟ كىمگە بارىپ كوز جاسىمدى كول قىلام؟ كىم بىلەدى، بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن؟ ايتىڭدارشى، اعايىن...

تالعات دوسىمعاليۇلى تەمەنوۆ،

قر حالىق ءارتيسى كينو رەجيسسەر

Abai.kz