حالىقارالىق قاۋىمداستىق جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ماڭىزدىلىعىن مويىندايدى. كەز كەلگەن بىرلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتىڭ ءتۇپ ماقساتى – جەر بەتىندەگى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم. 

ال بەيبىتشىلىك – ادامزاتتىڭ قاجەتتىلىگى، ونى ورناتۋ، ونىڭ شارتتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جەتىستىكتەرىن قورعاۋ ءۇشىن كۇش سالۋدى قاجەت ەتەدى. ول ءبىر عانا مەملەكەتتىڭ نەمەسە ءبىر ءدىننىڭ اياسىندا شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس. بەيبىتشىلىككە قول جەتكىزۋ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ، ءدىني كونفەسسيالاردىڭ ءبىر جەڭنەن باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارۋ ارقىلى بىرلەسىپ قول جەتكىزەتىن قۇندىلىعى. بۇل قۇندىلىققا جەتۋ ءدىني ليدەرلەر مەن ءدىني ۇيىمداردىڭ اراسىنداعى ديالوگقا نەگىزدەلگەن كەلىسىم مەن ءوزارا تۇسىنىستىك ارقىلى عانا جۇزەگە اسىرىلاتىن بىرلەسكەن ۇدەرىس. دىندەر ديالوگى قوعامدار مەن مەملەكەتتەردىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى كريتەريلەرىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى كونفەسسياارالىق جانە دىنارالىق ديالوگ بولىپ وتىر. دەمەك، دىنارالىق ديالوگتىڭ دا، وركەنيەتتەر اراسىنداعى ديالوگتىڭ دا نەگىزگى ءمانى دە وسىندا جاتىر. بۇل رەتتە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنىڭ ديالوگ الاڭىنىڭ ءمانى  الەمدە حالىقتار اراسىندا ءوزارا قۇرمەت پەن دوستىقتىڭ تۋىن جەلبىرەتىپ، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋ ماقساتىندا بولىپ وتىر.

دىنارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىق قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ءداستۇرىنىڭ وزەگىن قۇرايدى. قازاقستان بۇگىندە وركەنيەتارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگتىڭ ماڭىزدى حالىقارالىق ورتالىعى اتاندى. حالىقارالىق قاۋىمداستىقپەن قازاقستاننىڭ ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم تاجىريبەسى پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ەڭ تابىستى تاجىريبەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە تانىلعان. عاسىرلار بويى ءتۇرلى ەتنوستار مەن كونفەسسيالاردىڭ رۋحاني مۇراسىمەن بايىعان ءبىرتۇتاس قازاقستان حالقى تولەرانتتىلىق، ءدىني توزىمدىلىك سياقتى قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرگەن. 124 ەتنوس پەن 18 كونفەسسيا وكىلدەرى تۇراتىن قازاقستان ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدان اسا ۋاقىت ىشىندە ءوزىنىڭ قازاقستاندىق جولىن قالىپتاستىرىپ، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم قوعامىنىڭ وزىندىك بىرەگەي مودەلىن قۇرادى. بۇگىنگى جاھاندانۋ داۋىرىندە قازاقستاندىق قوعامنىڭ باستى قۇندىلىعى بولىپ تابىلاتىن ءتۇرلى الەۋمەتتىك، ەتنيكالىق جانە ءدىني توپتارداعى ازاماتتىق تاتۋلىق پەن ۇلتارالىق كەلىسىمدى ساقتاپ قالۋ ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ مىندەتى بولىپ وتىر.

كونفەسسياارالىق كەلىسىم مەن ءدىني توزىمدىلىكتى ساقتاۋدىڭ بىرەگەي قازاقستاندىق تاجىريبەسى الەمدىك دەڭگەيدە سۇرانىسقا يە بولدى. توزىمدىلىك، بەيبىتشىلىك، مادەنيەت، ءدىن جانە وركەنيەت ىنتىماقتاستىعى يدەيالارى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياسي باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋ الاڭىنا اينالدى. قازاقستاننىڭ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەرگە ديالوگ الاڭىن ۇسىنۋ باستاماسى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ تاراپىنان ءبىراۋىزدان قولداۋ تاۋىپ 21 جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ەڭ العاشقى سەزد وتىرىسى وتكەن.  ول باسقوسۋدا  الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر وكىلدەرىنىڭ وركەنيەتتەر، كونفەسسيالار، ەلدەر مەن حالىقتار اراسىنداعى كەلىسىمدى نىعايتىپ، سىندارلى ديالوگ ورناتۋ جولىندا جاسالعان العاشقى قادامدارى بۇگىندە قازاقستاننىڭ الەمدىك ءدىني جانە دىنمەن بايلانىستى ماسەلەلەردى كوتەرەتىن جانە ولاردىڭ شەشۋ جولدارىن ۇسىناتىن ۇلكەن ديالوگ الاڭىنا اينالدى.

استانا ق. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى سىندارلى ديالوگ ءۇشىن كەڭ پەرسپەكتيۆالار مەن مۇمكىندىكتەر اشادى، زورلىق-زومبىلىقتى، ءدىني ءفاناتيزمدى، ەكسترەميزم مەن تەرروريزمدى جەڭۋگە كومەكتەسەدى. سونداي-اق سەزگە گۋمانيزم، مەيىرىمدىلىك، ماحاببات سەزىمدەرىنىڭ قوعامنىڭ قول جەتپەس قۇندىلىقتارىنا اينالعان كۇردەلى زاماندا ءدىني ۇيىمدار مەن ءدىن كوشباسشىلارى ارقىلى ءومىردىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك نەگىزىن قايتا جانداندىرۋ ميسسياسى ارتىلعان. بۇل تاريحي مىندەت ءبىرىنشى كەزەكتە ءدىني الۋاندىلىقتى، ەتنيكالىق وزىندىك ەرەكشەلىكتەردى، كونفەسسياارالىق جانە ەتنوسارالىق ديالوگتى ساقتاۋ قاجەتتىلىگىمەن بايلانىستى بولىپ وتىر.

قازاقستان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ كەزەكتى سەزىن ارقاشان تاعاتسىزدانا كۇتەدى. الەمدىك بەدەلى بار كونفەسسيا باسشىلارىنىڭ بەيبىتشىلىك پەن ىنتىماقتاستىققا شاقىرعان ۇندەۋلەرى قازاقستاننىڭ  ۇلتارالىق جانە دىنارالىق تاتۋلىعىنا نەگىزدەلگەن ساياساتىمەن ۇندەستىك تاۋىپ ءاربىر ادامنىڭ جۇرەگىنە جول تابارى انىق.

قازاقستان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ استانا ق. ديالوگ الاڭىن قۇرۋ ارقىلى جەر بەتىندەگى مادەنيەتتەردىڭ شەكسىز الۋاندىعىنىڭ استارىندا ەركىندىك پەن توزىمدىلىك قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلگەن باسقا مادەنيەتتەرگە دەگەن توزىمدىلىك جانە مادەنيەتتەردىڭ سان الۋاندىلىعى ءتان   جاھاندىق ءبىرتۇتاس وركەنيەتتىڭ بار ەكەنىن پاش ەتتى. سايكەسىنشە، سان الۋاندىلىق – دىندەر اراسىنداعى ديالوگتىڭ نەگىزى. وسىلايشا، قازاقستاننىڭ دىندەر ديالوگىن ۇيىمداستىرا وتىرىپ الدىعا قويعان ماقساتى -  ءار الۋان دىندەر مەن مادەنيتتەردى ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن بىرەگەي جاھاندىق وركەنيەتتى قالىپتاستىرۋ، دىنىنە، ناسىلىنە قاراماستان بارلىق ادامداردى سونىڭ اياسىندا توپتاستىرۋ.

جوعارىدا ايتىلعانداردى قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستان كونفەسسياارالىق، دىنارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگ پەن كەلىسىمدى دامىتۋعا زور ۇلەس قوسقانىن اتاپ وتكەن ءجون. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنىڭ بۇكىل الەم ءۇشىن ماڭىزى ەرەكشە، ول تەك رۋحاني ليدەرلەر عانا ەمەس، ساياسي جانە قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ كەلىسىمى مەن ديالوگىنا جول اشتى.

قازىرگى الەمدە كونفەسسياارالىق جانە دىنارالىق كەلىسىم - بەيبىتشىلىكتىڭ، قاۋىپسىزدىك پەن كەلىسىمنىڭ، ۇيلەسىمدىلىكتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. قازاقستان ءدىني كوشباسشىلار مەن ساياسي قايراتكەرلەردىڭ ديالوگىنا نەگىزدەلگەن جاھاندىق پروبلەمالاردى تالقىلايتىن جاھاندىق الاڭعا اينالدى. وسىلايشا، نەشە جىلدان بەرى قازاقستان جەرىندە وتىكىزىلىپ جاتقان سەزدەر الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ مادەني جانە ءدىني ايىرماشىلىقتارعا نەگىزدەلگەن وركەنيەتتەر داعدارىسى مەن قاقتىعىستارىن ەڭسەرۋ، ءتوزىمدى، تۇراقتى الەم قۇرۋ جانە تۇراقتى دامۋعا قول جەتكىزۋ جونىندەگى كۇش-جىگەرىن تولىق كورسەتتى. وتكەن مەن بۇگىنگىنىڭ ستراتەگيالىق جەتىستىگى – كوپۇلتتى جانە كوپكونفەسسيالى قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى بولاشاقتا ماڭىزدى باسىمدىقا يە بولىپ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر سەزدەرى ارقىلى ەتنوسارالىق جانە دىنارالىق كەلىسىمىنىڭ قازاقستاندىق مودەلىن الەمگە تانىتىپ قانا قويماي سول مودەلدى ودان ءارى ىلگەرىلەتۋ.

ءدىني احۋالدى مونيتورينگ جانە تالداۋ دەپارتامەنتى  باس ساراپشى د.جاقيانوۆ

Abai.kz