قازاق ادەبيەتىنىڭ ايشىقتى تۇلعالارىنىڭ ءبىرى، ۇلت رۋحىنىڭ جىرشىسى ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ تۋعانىنا بيىل 110 جىل تولىپ وتىر.

ول – قازاقتىڭ تاريحىن، بولمىسىن جانە رۋحىن كوركەم سوزبەن ورنەكتەپ، ۇرپاققا مۇرا قالدىرعان ۇلى جازۋشى. ونىڭ ەسىمى قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن قورىندا ماڭگىلىك ساقتالىپ، شىعارمالارى ەلىمىزدىڭ مادەني-رۋحاني قازىناسىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى.

1915 جىلى قاراعاندى وبلىسىنىڭ جەزقازعان وڭىرىندەگى اتباساردا دۇنيەگە كەلگەن ءىلياس ەسەنبەرلين ءومىر جولىندا ءتۇرلى قيىندىقتاردى باستان وتكەردى. ونىڭ بالالىق شاعى جەتىمدىكتەن باستالدى، بىراق بۇل ونىڭ رۋحىن سىندىرا المادى. تاباندىلىعى مەن بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعى ونى ءاردايىم العا جەتەلەدى. ەڭبەك جولىن قاراپايىم جۇمىسشى رەتىندە باستاعان ول ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن كورىپ، حالقىمەن بىرگە تاعدىردىڭ تالاي سىنىن باستان كەشىردى.

ەسەنبەرليننىڭ ەڭ جارقىن مۇراسى – ونىڭ تاريحي روماندارى. اسىرەسە، ونىڭ «كوشپەندىلەر» تريلوگياسى قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحىن بەينەلەيتىن كوركەم شىعارمالاردىڭ شىڭى بولىپ تابىلادى. بۇل شىعارمادا ۇلتتىڭ تاعدىرى، ازاتتىق ءۇشىن كۇرەسى جانە تاريحي تۇلعالاردىڭ ەرلىگى سۋرەتتەلگەن. «كوشپەندىلەر» تريلوگياسى ميلليونداعان وقىرمانداردىڭ جۇرەگىنە جەتىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ الەمدىك دەڭگەيدە تانىلۋىنا جول اشتى.

سونىمەن قاتار، ونىڭ «التىن وردا» تريلوگياسى دا ۇلى مەملەكەت تاريحىن كوركەمدىكپەن باياندايدى. بۇل شىعارمالار ارقىلى ەسەنبەرلين ۇلت رۋحىن وياتىپ، وتكەننىڭ اسىل مۇراسىن جاڭعىرتتى.

ءىلياس ەسەنبەرلين تەك جازۋشى عانا ەمەس، حالىقتىڭ رۋحاني جەتەكشىسى بولدى. ونىڭ شىعارمالارىنان ۇلتتىق بىرلىككە، ەرلىككە، ادىلدىككە دەگەن ۇمتىلىس انىق سەزىلەدى. جازۋشىنىڭ ءاربىر تۋىندىسى – تاريحي شىندىق پەن كوركەمدىك شەبەرلىكتىڭ ۇندەستىگى. ول ۇلت تاريحىنىڭ تەرەڭ قاتپارلارىن اشا وتىرىپ، وقىرماندى ويلانۋعا، اتا-بابا مۇراسىن قۇرمەتتەۋگە شاقىردى.

بۇگىندە ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ ەڭبەكتەرى قازاق حالقىنىڭ مادەني مۇراسىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالعان. ونىڭ شىعارماشىلىعى مەكتەپ باعدارلامالارىنا ەنگىزىلىپ، ءتۇرلى ساحنالىق قويىلىمدار مەن فيلمدەرگە ارقاۋ بولدى.

جازۋشىنىڭ 110 جىلدىق مەرەيتويى – ونىڭ شىعارماشىلىعىن جاڭعىرتۋعا، جاس ۇرپاققا مۇرا ەتۋگە تاماشا مۇمكىندىك. ءىلياس ەسەنبەرلين – قازاق رۋحىنىڭ شامشىراعى، ۇلتتىق سانانىڭ وياتۋشىسى. ونىڭ قالامىنان تۋعان ءاربىر شىعارماسى – ۇرپاققا امانات. سوندىقتان ونىڭ رۋحاني مۇراسى ارقاشان ۇلىقتالىپ، كەيىنگى ۇرپاقتىڭ ساناسىندا ماڭگى ساقتالارى ءسوزسىز. جازۋشىنىڭ 110 جىلدىق مەرەيتويى – ونى ۇمىتپاي، ەسىمىن جادىمىزدا ساقتاۋدىڭ جارقىن ۇلگىسى.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz