ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىندا «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ وتكەن جىلداعى مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى جاعدايى مەن سىرتقى ساياساتىندا جەتكەن جەتىستىكتەرى مەن جىبەرىپ العان اتتەگەنايلارىنا تولىق تالداۋ جاساپ، ۇكىمەت پەن بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ الدىنا جاڭا جىلدا اتقارىلۋعا ءتيىستى جوعارى ماقساتتار مەن مىندەتتەر قويدى. جالپى العاندا پرەزيدەنت ۇكىمەتتىڭ وتكەن جىلعى اتقارعان قىزمەتىنە وڭ باعا بەردى.

ارينە ولجاس بەكتەنوۆتىڭ ۇكىمەتىنىڭ ىسكە كىرىسكەنىنە ءبىر جىلعا جەتەر-جەتپەس قانا ۋاقىت ءوتتى. ەل ەكونوميكاسىنداعى جاعدايدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە جانە قوماقتى ناتيجەلەر كورسەتۋگە بۇل ۋاقىت ازدىق ەتەتىنى ءسوزسىز. پرەزيدەنت وسى جاعدايدى ەسكەرگەن بولار.

بىراق ەل ەكونوميكاسىنىڭ بۇگىنگى كۇنگى جاعدايى اسا ءماز ەمەس ەكەنى، ەكونوميكانىڭ بارلىق نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنىڭ كۇننەن كۇنگە قۇلدىراپ بارا جاتقانى بارشامىزعا بەلگىلى. بيۋدجەت تاپشىلىعى، جوعارى دەڭگەيدەگى ينفلياتسيا، تەڭگەنىڭ كۇن سايىن قۇنسىزدانۋى، وسىنىڭ ءبارى قاراپايىم حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلىپ سوعىپ وتىر. بۇگىنگى ۇكىمەتتىڭ ءتيىمسىز جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى تەك قانا حالىقتىڭ ءومىر ساپاسىنىڭ تومەندەۋىمەن شەكتەلمەي، سونىمەن قاتار بولاشاق ۇرپاقتىڭ نەسىبەسىنە قول سۇعۋعا اكەلىپ وتىر. ۇلتتىق قوردان بيۋدجەت تاپشىلىعىن جابۋعا الىناتىن قارجىنىنىڭ مولشەرى جىلدان-جىلعا ءوسىپ وتىر.

وتكەن جىلى ۇلتتىق قوردان اتالعان ماقساتقا 3,6 ترلن تەڭگە ترانسفەرت بولىنەدى دەپ جوسپارلانعانمەن، ناقتى سوما 2 ترلن تەڭگەگە ارتىق بولىپ شىقتى. وسىنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە بۇگىنگى ۇكىمەتتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ءتيىمسىز ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ ناتيجەسى ەكەنىن ەلىمىزدىڭ بەلدى ەكسپەرتتەرى كۇندەلىكتى دالەلدەپ وتىر. ارينە وسىنداي قيىن-قىستاۋ جاعدايعا ۇرىنۋعا وتكەن جىلى ەلىمىزدە بولعان كوپتەگەن سىناقتاردىڭ، تابيعي جانە تەحنوگەندىك اپاتتاردىڭ ءرولىن دە جوققا شىعارۋعا بولماس. دەگەنمەن بۇل فاكتورلار ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكاداعى جاعدايدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە باتىل قادامدار جاساي الماي، دارمەنسىزدىك كورسەتۋىن اقتاي الماسا كەرەك.

ءبارىمىزدىڭ ەسىمىزدە، پرەزيدەنت ءوزىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ جاڭا ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى جولداۋىندا 2029 جىلعا قاراي ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ كولەمىن ەكى ەسە ارتتىرىپ، 450 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ تۋرالى مىندەت قويعان بولاتىن. ەندى ويلانايىق، وسى بۇگىنگى ۇكىمەتپەن، ونىڭ ءتيىمسىز ەكونوميكالىق ساياساتىمەن، ءبىز وسى كوزدەلگەن مەجەگە جەتە الامىز با؟ ءبىز ارينە قاراپايىم حالىقتىڭ وكىلدەرى ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ قيىر-شيىرىن جەتە تۇسىنە بەرمەيمىز. بىراق، ەلىمىزدىڭ وسى ميكرو جانە ماكرو ەكونوميكاسىنىڭ مايىن ىشكەن ەكونوميست عالىمداردىڭ، ەكسپەرتتەردىڭ پىكىرلەرىنە سۇيەنسەك، بۇگىنگى ەكونوميكالىق جاعدايدا، اسىرەسە بۇگىنگى ۇكىمەتتىڭ قۇرامىمەن، جوعارىدا كورسەتىلگەن مەجەگە جەتۋ وتە كۇماندى نارسە. ارينە پرەزيدەنت بەلگىلەگەن مەرزىمگە ءالى ءتورت جىل ۋاقىت بار. ءدال سول مەجەگە جەتپەگەنمەن، ەل ەكونوميكاسىنا جاڭا تىنىس بەرىپ، باتىل-باتىل قادامدار جاسالسا، كوپ شارۋانىڭ باسىن قايتارىپ، تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولدارى بەلگىلى بولىپ قالار ەدى.

سونىمەن، ەل ەكونوميكاسىن تىعىرىقتان شىعارۋدىڭ مۇمكىندىگىن نەدەن باستاۋ كەرەك. تاعى دا قاراپايىم حالىقتىڭ وكىلى، ەكونوميكا ماسەلەسىندە ديلەتانت رەتىندە ءبىزدىڭ پىكىرىمىز – ول ءبىرىنشى كەزەكتە قازىرگى ۇكىمەتتى وتستاۆكاعا جىبەرىپ، ونىڭ جاڭا قۇرامىن جاس، ءبىلىمدى، باتىل كادرلەردەن قۇرامداۋ قاجەت. ارينە بۇگىنگى پرەمەر ولجاس بەكتەنوۆ ءالى پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىنەن شىعا قويماعان، جاس، تەوريالىق جاعىنان قولايلى تۇلعا. بىراق ونىڭ ءبىزدىڭ ويىمىزشا ءبىر عانا كەمشىلىگى بار. ول، بەكتەنوۆتىڭ قىزمەتتىك ءومىربايانىندا ەل ەكونوميكاسىنىڭ جەتەكشى سالالارىندا، اسىرەسە وندىرىستىك سالالاردا ىستەگەن جۇمىس تاجىريبەسىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى. سونىمەن قاتار، ول نە ايماقتىڭ اكىمى نەمەسە مينيستر قىزمەتتەرىن اتقارماعان. بۇگىنگى كۇنى ۇكىمەتتىڭ باسىندا ءبىزدىڭ ويىمىزشا كريزيس-مەنەدجەر دەڭگەيىندەگى تۇلعا بولۋى كەرەك.

سوندا بۇگىنگى كۇنى ول قىزمەتكە كىم لايىق؟ بۇل جەردە پرەزيدەنتىمىزدىڭ مەنتاليتەتىن ەسكەرگەن ءجون بولار. قاسىم-جومارت كەمەلۇلى جوعارى باسشى لاۋازىمدارعا تەك ءوزى جاقسى بىلەتىن، تالاي سىناقتاردان وتكەن، ءبىر سوزبەن ايتساق، ءوزى بىلەتىن وبويمانىڭ ىشىنەن عانا كادرلەردى تاڭدايدى.

وسى كريتەريدى ەسكەرە وتىرىپ ءبىز ۇكىمەت باسشىلىعىنا قانات الدابەرگەنۇلى بوزىمباەۆ لايىق دەپ ايتار ەدىك. نەگە ول؟ ويتكەنى بوزىمباەۆ سالىستىرمالى تۇردە جاس تۇلعا، شارۋاشىلىق، ەكونوميكا، وندىرىستىك سالالارىن جەتىك بىلەتىن مامان. ءۇش وبلىستى باسقارعان، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى، «سامۇرىق» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ توراعاسى لاۋازىمدارىن اتقارعان. بۇگىنگى كۇنى ۇكىمەت توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارۋدا. بوزىمباەۆتى ءبىر كەزدەرى نازارباەۆ مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنا قىزمەتكە شاقىرعان ملادوتيۋركتەر قاتارىنا جاتقىزۋعا بولادى. بىراق ول ملادوتيۋركتەردىڭ كوبىسى قاتىسقان دۆك-نىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن. بوزىمباەۆ ءوزىنىڭ بۇگىنگى قىزمەتىندە ۇكىمەتتەگى كريزيس-مەنەدجەر مىندەتىن اتقارادى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ويتكەنى ول بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ەلىمىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى، ەل باسىنا كۇن تۋعان جاعدايداعى ەكى كامپانيانىڭ باسى-قاسىندا بولىپ، ولاردى ابىرويمەن اتقارىپ شىقتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى، بىلتىرعى كوكتەمدە بولعان الاپات سۋ تاسقىنىنىمەن كۇرەس جانە ونىڭ سالدارىن جويۋ شارالارى بولسا، ەكىنشىسى – جاقىندا عانا اقتاۋ قالاسىندا بولعان اۋە اپاتى بويىنشا قۇرىلعان  ۇكىمەت كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىنا باسشىلىق ەتۋى. ءبىز ءبارىمىز كۋا بولعانداي بوزىمباەۆ مىرزا وسى ءبىر توتەنشە جاعداي كەزىندە بارلىق تۋىنداعان ماسەلەلەردى سابىرمەن، بايىپتى تۇردە قاراپ، ادىلەتتى دە دۇرىس شەشىمدەر قابىلداعان بولاتىن. ەندى ۇكىمەت قۇرامىنا كەلەتىن بولساق، ول ەندى جاڭا توراعانىڭ قۇزىرەتى. بىراق، ءبىزدىڭ ويىمىزشا ۇكىمەتتىڭ جاڭا قۇرامىندا بۇگىنگى كۇنى وزدەرىن ءتيىستى دەڭگەيدە كورسەتە الماعان لاۋازىم يەلەرى بولماۋى ءتيىس. ولاردىڭ قاتارىنا ءبىزدىڭ ويىمىزشا – ر.سكليار، ق. شارلاپاەۆ، ا. ساتقاليەۆ، ا. ساپاروۆ، ر. جاقسىلىقوۆ، م. قاراباەۆتار جاتادى.

ال ەندى ولجاس بەكتەنوۆ تۋرالى ايتاتىن بولساق، ول جوعارىدا ايتقانىمىزداي جاس، كەلەشەكتە ءالى تالاي جاۋاپتى باسشى قىزمەتتەردى سەنىپ تاپسىرۋعا بولاتىن تۇلعا. بۇگىنگى قىزمەتىنە دەيىن ول سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ، قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى لاۋازىمدارىن ابىرويمەن اتقارعان. ۇكىمەت توراعاسى قىزمەتىنەن وتستاۆكاعا كەتكەن جاعدايدا ءبىزدىڭ ويىمىزشا ولجاس ابايۇلى ءۇشىن ەڭ قولايلى قىزمەت رەسپۋبليكانىڭ باس پروكۋرورى لاۋازىمى بولىپ تابىلادى.

بۇگىنگى كۇنگى ەلىمىز ءۇشىن ەڭ ءبىر باستى دا ماڭىزدى ماسەلە - ول سوڭعى وتىز جىل ىشىندە حالىقتىڭ اۋزىنان جىرىپ، ۇرلانعان-جىرلانعان، سىرتقى شىعارىلعان قاراجاتتار مەن اكتيۆتەردى قايتارۋ دەسەك، قازىرگى كەزدە كوپتەگەن كەدەرگىگە ۇشىراپ تۇرعان وسى جۇمىستى جانداندىرۋ بەكتەنوۆ مىرزاعا سەنىپ تاپسىرىلسا دۇرىس بولار ەدى ويلايمىز.

بۇل ايتىپ وتىرعانىمىزدىڭ ءبارى قاراپايىم حالىقتىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ نازارىنا جەتكىزگىسى كەلگەن قۇلاق قاعىسى. ەل تىلەگىن نازارىنا الا ما الدە باسقاشا شەشە مە ول ەندى باسقا ماسەلە.

سونىمەن قاتار، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا شىن جانى اشيتىن، بارىمىزگە بەلگىلى سەبەپتەرمەن سىرتتا جۇرگەن اكەجان قاجىگەلدين سياقتى (ودان باسقا دا كوپتەگەن ازاماتتاردى) ەلگە قايتارۋ ماسەلەسىن قولعا السا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.

سامەت ىقىلاسۇلى بايقوڭىروۆ،

اقتاۋ قالاسى

Abai.kz