مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن...

اقش ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، سيرەك مەتالدار قورى – اقش-تىڭ ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالارى ءۇشىن اسا ماڭىزدى وتىن ەمەس زاتتار بولىپ تابىلادى. سونداي-اق قامتاماسىز ەتۋ قاۋپى اسا جوعارى سالاعا جاتادى. ولار دۇنيە ءجۇزىنىنىڭ ءار ەلىنەن كەزدەسەدى. ناقتى ايتقاندا چيلي مەن ارگەنتينادا، قىتايدىڭ تيبەت ۇستىرتىندە جانە كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىندا مول قورى بار. بۇقارالىق سالادا بولسىن (ەلەكتر اۆتوموبيل باتارەيالارى), كاسىبي سالادا بولسىن (زىمىران جۇيەسى) كەم بولسا بولمايتىن ماڭىزدى بولشەككە اينالعان. 2022 جىلى اقش-تىڭ گەولوگيالىق قىزمەتى اليۋمينيدەن تسيركونيگە دەيىنگى 50 ماڭىزدى مينەرالدىڭ ءتىزىمىن جاريالادى.

قىتايمەن اراداعى باسەكەلەستىككە بايلانىستى، بالاما سيرەك مەتالدار قورىن تابۋ – اقش-تىڭ الداعى ون جىلداعى نەگىزگى مىندەتى بولىپ بەلگىلەندى.

كوپتەگەن جىلدار بويى قىتاي نەگىزگى پايدالى قازبالاردى ءوندىرۋ مەن وڭدەۋدە جەتەكشى ەل بولۋعا بارىن سالىپ كەلەدى. سايكەسىنشە، امەريكا قۇراما شتاتتارى قاجەتى ءۇشىن كوممەرتسيالىق جانە اسكەري ماقساتتاعى ماڭىزدى پايدالى قازبالاردىڭ كوپ مولشەرىن يمپورتتاۋعا ءماجبۇر.

اقش ستراتەگيالىق جانە حالىقارالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ مالىمەتى بويىنشا اقش-تىڭ گەولوگيالىق قىزمەتى تىزىمىنە ەنگىزىلگەن 50 ماڭىزدى پايدالى قازبالاردىڭ ىشىندە امەريكا قۇراما شتاتتارى ولاردىڭ 41-ءىن 50% -دان 100% -نا دەيىن شەتەلدەن يمپورتتايدى. قىتاي ونىڭ 29 ءتۇرىنىڭ باستى ءوندىرۋشىسى بولىپ تابىلادى.

باياندامادا «قىتايدىڭ پايدالى قازبالاردى ساياسي قارۋعا اينالدىرىپ وتىرعانى»، سونىڭ ىشىندە سوڭعى ەكى جىل ىشىندە بىرقاتار شيكىزاتقا ەكسپورتتىق باقىلاۋ ورناتقانى مەن ەكسپورتتاۋعا تىيىم سالعانى جازىلعان. قىتاي قازىرگى ۋاقىتتا سيرەك جەر ەلەمەنتتەرىنىڭ، گرافيتتىڭ، ءليتيدىڭ، كوبالتتىڭ جانە مىستىڭ الەمدىك نارىعىنىڭ 40% -دان 90% -ىنا دەيىن يەلەنىپ وتىر.

بايدەننىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى شەتەلگە سوڭعى ساپارى انگولاداعى اقش قارجىلاندىراتىن تەمىرجولدى ارالاۋدى قامتىدى، ول جوبا ماڭىزدى پايدالى قازبالاردى ورتالىق افريكادان تەڭىز جاعالاۋىنا جەتكىزۋ، ەكسپورتتاۋعا قولايلى بولۋ ءۇشىن قولعا الىنعان.

بايدەن اكىمشىلىگىندەگى مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتىڭ شەنەۋنىكتەرى قىتايدان بولەك ماڭىزدى مينەرالدى جەتكىزۋ تىزبەگىن قۇرۋ نەمەسە نىعايتۋدى تالقىلاۋ ءۇشىن وداقتاستار توبىن قۇرعان.

ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ قاتارىندا ۋكراينا، گرەنلانديا جانە كانادا بار. شىن مانىندە، وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە ۋكراينا مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى كەلىسىمگە قول قويۋعا جاقىن قالعان ەدى

دوستارىنىڭ پايداسى ءۇشىن...

ترامپ وزگە ەلدىڭ مينەرالدى رەسۋرستارىن يەمدەنۋ تۋرالى ويىن ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىندە-اق ايتقان. ول كەزىندە گرەنلانديا مەن كاناداداعى پايدالى قازبالاردى ساتىپ الۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرگەن.

ۋكراينا شەنەۋنىكتەرى بىرقاتار شەتەلدىك بيزنەسمەندەرگە، سونىڭ ىشىندە ترامپتىڭ دوسى جانە كوسمەتيكالىق حولدنيگتىڭ مۇراگەرى رونالد لاۋدەرگە ۋكراينانىڭ مينەرالدىق سەكتورىنا ينۆەستيتسيا سالۋ مۇمكىندىكتەرىن تالقىلاۋ ءۇشىن وزدەرى حابارلاسقان.

ءىس جۇزىندە ۋكراينا دا، گرەنلانديا دا كوپ جىلدان بەرى سيرەك مەتالدارىن يگەرۋگە ينۆەستيتسيا ىزدەپ كەلگەن.

ترامپ الدىنعى جولى پرەزيدەنت بولىپ تۇرعاندا وعان دوسى جوعارىدا اتى اتالعان لاۋدەر گرەنلانديانىنىڭ سيرەك مەتالدار قورىن ساتىپ الۋعا كەڭەس بەرگەن.

ترامپتىڭ تاعى ءبىر بيزنەستەگى وداقتاسى، ساۋدا ءمينيسترى حوۆارد لۋتنيك ءوزىنىڭ «كانتور فيتسدجەرالد» كومپانياسى ارقىلى باس شتابى نيۋ-يوركتە ورنالاسقان «Critical Metals» كومپانياسىنا ينۆەستيتسيا سالعان. سول ارقىلى گرەنلاندياداعى ءبىر تاۋ-كەن جوباسىمەن ىلىك-شاتىس بولىپ تۇر.

الدىمەن باستاما كوتەرگەن كىم؟

وتكەن قىركۇيەكتە ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي وداقتاس ەل باسشىلارىنا جانە سول كەزدەگى پرەزيدەنتتىككە كانديدات ترامپقا رەسەيگە قارسى ءوزىنىڭ «جەڭىس جوسپارىن» ۇسىندى، وعان ماڭىزدى مينەرالدار بويىنشا سەرىكتەستىك كىرەدى.

ۋكراينا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى يۋليا سۆيريدەنكو اقش تارابىمەن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويۋى كەرەك ەدى. بىراق 29 قازاندا، قول قوياتىن كۇنى، ول ۆاشينگتونعا كەلمەدى.

سۆيريدەنكو ەكىنشى جولى كەلىسىمگە 13 قاراشادا ۆارشاۆادا وتەتىن ۋكراينانى قايتا قۇرۋ كونفەرەنتسياسىندا قول قويۋى كەرەك ەدى، بىراق ول كەزدە دە كەلمەگەن.

اقش-تىڭ ەكى بۇرىنعى شەنەۋنىگى مەن وسى ماسەلەمەن تانىس ۋكراينالىق شەنەۋنىكتىڭ ايتۋىنشا، ترامپ پرەزيدەنتىك سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن ۋكراينا تاراپ اقش-تىڭ ديپلوماتيا وكىلدەرىنە جاڭا ۇكىمەتپەن كەلىسىم جاسايتىنىن ايتقان.

Abai.kz