جولداستار، مەن العاشقى باياندامالاردىڭ ءبىرى بويىنشا سويلەيىن دەپ ەم، بىراق موسكۆادا تۇراتىن جانە وسىنداي ۇلكەن جيىنداردا ونسىز دا ءجيى سويلەپ جۇرەتىن اقىن-جازۋشىلار جارىسسوزگە بىرىنەن كەيىن ءبىرى شىعىپ، ماعان ءسوز كەزەگىن تيگىزبەي قويدى. جانە دە بۇل اقىن-جازۋشىلاردىڭ بايانداماشىلار كوتەرگەن پروبلەمالاردى جان-جاقتى تالقىلاۋدىڭ ورنىنا، كوبىنەسە دەكلاراتسيا ايتقانى وكىنىشتى بولدى. مەنىڭشە، بۇل دەكلاراتسيالار قۇر جىلتىر ءسوز بولىپ شىقتى. 

مەن ءبىر عانا ماسەلەگە توقتالامىن. 

وسىندا سەزدە ورىس تىلىندە جازاتىن جولداستار باسقا ۇلتتاردىڭ ومىرىنەن شىعارما جازۋ ىسىمەن از شۇعىلدانادى. كوپشىلىگى بۇل تاقىرىپقا قالام تارتپاي دا كەلەدى دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى. قىزىل ارميانىڭ سەزگە كەلگەن دەلەگاتسياسى ءوزىنىڭ قۇتتىقتاۋ سوزىندە ءبىزدىڭ سوۆەت ادەبيەتىندە جانە ورىس تىلىندەگى پوەزيادا قىزىل ارميانىڭ ۇلتتىق بولىمشەلەرى بەينەلەنبەي وتىر دەدى. جاڭادان جازا باستاعان جاس جازۋشىلار مۇنى قاتتى ەسكەرۋى كەرەك، ويتكەنى ورىس تىلىندە جازاتىن اعا اقىن-جازۋشىلار ۇلتتار ءومىرىن سۋرەتتەۋگە ءالى كۇنگە دەيىن شۇعىل بەت بۇرا الماي كەلەدى.  

ال ۇلت تۇرمىسىن كورسەتپەك بولعان ورىس اقىندارى مەن جازۋشىلارى سسسر حالىقتارىنىڭ تۇرمىسىن زەرتتەمەيتىنى بايقالادى. سسسر حالىقتارىنىڭ تۇرمىسىن زەرتتەمەي، بىلمەي تۇرىپ، ولار وزدەرىنىڭ ويشا دولبارلاعانىن شىندىق دەپ، جانىنان شىعارعان جالعان تيپتەرىن جاڭا زامان ادامدارىنىڭ شىن كەيپى دەپ ۇسىنادى. 

مۇنىڭ ايعاعى رەتىندە تالاي ادەبي دەرەكتى كەلتىرۋىمە بولار ەدى. بىراق ءسوزىمدى شۇبالتپاي-اق ۆس.يۆانوۆ، شكلوۆسكي، افينوگەنوۆ جانە «وت ورتاسىندا» اتتى پەسانىڭ اۆتورى سەكىلدى جازۋشىلار سسسر حالىقتارىنىڭ وكىلى رەتىندە كەيبىر تيپتەر مەن قاھارمانداردى سۋرەتتەگەندە، ويلارىنا نە كەلسە سونى جازاتىنىن اتاپ قانا وتەيىن. 

ۆس.يۆانوۆ ازيا حالىقتارىنىڭ ءومىرى جايىندا كوپ جازىپ ءجۇر. الايدا ونىڭ ءسوز ساپتاسىندا، اسىرەسە، ەرتەرەكتە جازعان شىعارمالارىنىڭ اۋەنىندە ۇساق حالىقتارعا پاڭدانا قاراۋشىلىق بار. ول ۇساق ۇلتتاردىڭ وكىلدەرىن ماقاۋ، كەششە ەتىپ، كەيدە ءتىپتى، ەسۋاس ەتىپ سۋرەتتەيدى. ۆس.يۆانوۆتىڭ كەي جاعدايدا، ءتىپتى، گەوگرافيانى بىلمەيتىنى، قازاقستاننىڭ قايدا ەكەنىن، قازاقتاردىڭ قانداي جۇرت ەكەنىن، قىرعىزداردىڭ قانداي جۇرت ەكەنىن بىلمەيتىنى اڭعارىلىپ قالادى. «پاقىردىڭ باسىنان كەشكەنى» اتتى سوڭعى شىعارماسى – بۇل ۇلكەن جازۋشىنىڭ ۇساق ۇلتتاردىڭ وكىلدەرىن كورسەتۋگە ءالى دە بولسا سالدىر-سالاق قاراپ كەلە جاتقانىنا ايعاق. 

شكلوۆسكي تۇركىسىب تۋرالى جازعان وچەركىندە: «قازاقتار وزدەرىن قىرعىزبىز دەپ اتايدى» – دەپ تۇجىرىمدايدى. 

ال افينوگەنوۆ «ۇرەي» اتتى پەساسىندا ستۋدەنت قازاقتى كورسەتەدى. وسى قازاق ستۋدەنتى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ويدا جوقتا عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ شىعا كەلەدى. ءتىپتى، پروفەسسور اتانىپ كەتە جازدايدى. افينوگەنوۆ ونى سايقىمازاققا اينالدىرىپ، ەسەر ەتىپ سۋرەتتەگەن. 

«وت ورتاسىندا» اتتى پەسانىڭ اۆتورى قىزىل گۆاردەەتس قازاقتى جارىمەس، دەلقۇلى قىلىپ بەينەلەگەن.  

«كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىندە باسىلعان ءبىر ماقالادا اۆتور قىرعىزداردىڭ ۇلت ويىنىن سيپاتتاي كەلىپ: «قىرعىزدار شاپشاڭ جانە ەپتى حالىق» دەپ جازىپتى. كوكپار تارتۋدى سۋرەتتەگەندە ول بىلاي دەپتى: «كوكپار تارتۋ – اجالمەن ويناۋ... قان، ايقاي-شۋ، پىشاق. ونداعان سالت اتتى ادام ءبىر تەكە ءۇشىن تالاسادى. قولدارىندا – پىشاق. جەتكەنى تەكەنى جۇلىپ اكەتىپ، باسىن كەسىپ الىپ، كيىز ۇيگە قاراي قۇيعىتىپ كەپ، توي يەسىنىڭ اياعىنىڭ استىنا لاقتىرىپ تاستاۋى كەرەك. وسى تاعىلىق ويىن ۇستىندە سايىسكەرلەر تەكەنىڭ عانا ەمەس، ءبىر-ءبىرىنىڭ دە قارنىن جارىپ جۇرە بەرەدى...» 

«كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىندە ءدال وسىلاي جازىلعان. ال، شىندىعىندا، مۇنىڭ ءبارى – اۆتوردىڭ كىل ويدان شىعارعانى. ونىڭ سۋرەتتەپ وتىرعانىنداي تاعىلىقتى، ءبىز، قازاقتار مەن قىرعىزدار ءوز حالىقتارىمىزدىڭ بۇرىنعى-سوڭعى تاريحىنان ەستىگەن ەمەسپىز... 

سوۆەت وداعى حالىقتارىنىڭ ءومىرىن سۋرەتتەۋگە ارنالعان شىعارمالاردا وسىنداي كەمشىلىكتەردىڭ بولۋى وكىنىشتى-اق. 

مىنە، مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ۇلتتاردىڭ ءتىلىن بىلمەيتىن اقىن-جازۋشىلاردىڭ سول حالىقتار تۋرالى شىعارما جازۋعا جاۋاپسىز قارايتىنىن كورسەتەدى. جانە دە ولار وزدەرىنىڭ وسى سۇيكەيسالدىسىن ورىس وقىرماندارىنا ءومىردى شىنايى سۋرەتتەگەن رەاليستىك كوركەم شىعارما رەتىندە ۇسىنادى. ءبىز ءومىر شىندىعىن ادەبيەتتە مۇنشاما بۇرمالاپ كورسەتۋشىلەرگە قارسى ايانباي كۇرەسۋىمىز كەرەك. ءبىز سوتسياليزم ورناتىپ جاتقان بارلىق ۇلتتاردىڭ ءومىرى تەرەڭ زەرتتەلىپ، شىنايى بەينەلەنۋىن تىلەيمىز.  

جاڭادان جازا باستاعان جاس جازۋشىلار سسسر حالىقتارىنىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسىن جەتە بىلۋگە مىندەتتى. ۇساق ۇلتتار ءومىرى تۋرالى وسى ۋاقىتقا دەيىن جازىپ كەلگەن اعا سۋرەتكەرلەر ءبىزدىڭ ناعىز، شىنايى تۇرمىسىمىزدى سۋرەتتەپ بەرە العان جوق. 

پارتيامىز بەن سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ باسشىلىعىمەن سوتسياليزم ورناتىپ جاتقان سوۆەت وداعى حالىقتارىنىڭ شىنايى ءومىرىن تەرەڭ زەرتتەپ جازۋ كەرەك. 

ءبىزدىڭ جاس جازۋشىلارعا ايتار تىلەگىمىز -- وسى.  

1934 جىل.

ساكەن سەيفۋللين.

موسكۆا.

سسسر جازۋشىلارىنىڭ 1-ءشى سەزىندە سويلەگەن ءسوزى.

جازۋشى قۇلتولەۋ مۇقاشتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

Abai.kz