نەمەسە «تۇماندى البيون ەلىنىڭ» پوەزياسى قازاق ەلىنە قالاي جەتتى؟

شوقان ءۋاليحانوۆ شەكسپيردى تۇپنۇسقادا، اعىلشىن تىلىندە وقىدى، شوقان «سوت رەفورماسى تۋرالى جازبا» ەڭبەگىندە گاملەت مونولوگىنىڭ اسا ءبىر ءتۇيىندى جەرلەرىنەن بىرنەشە رەت ءۇزىندى كەلتىرەدى، قازاق  ادەبيەتىنىڭ الەم ادەبيەتتەرىمەن  بايلانىسىن كوپ جىلدار زەرتتەگەن اكادەميك ءشامشيابانۋ ساتباەۆا اپامىز:  «كوركەم وي كوگىندە» ماقالاسىندا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ الەم ادەبيەتىنە بايلانىستى پىكىرلەرىنە  قاتىستى بىلاي دەيدى: «شوقان ءۋاليحانوۆ بۇكىل دۇنيە ءجۇزى مادەنيەتىنىڭ تورىنەن ورىن الاتىن اتاقتى اعىلشىن دراماتۋرگى ۆيليام شەكسپير تۆورچەستۆوسىن قازاقستاندا يگەرۋ تاريحىنىڭ العاشقى قادامىن جاسادى، سونداي-اق  روسسيا  ەلىندە شەكسپيردى تانۋ، يگەرۋ تاريحىنداعى العاشقىلاردىڭ ءبىرى»  دەيدى.

شوقاننان كەيىنگى ءبىر عاسىردان سوڭ قازاق حالقىنىڭ تاعى ءبىر تالانتتى ۇلى ءابىش كەكىلبايۇلى 1963 جىلى «گاملەتتىڭ مونولوگى» ماقالاسىندا  «شەكسپير ونى انگليا ءۇشىن ەمەس، ادامزات ءۇشىن، بەلگىلى ءبىر زامان مەن قوعام ءۇشىن ەمەس ماڭگىلىككە ارناپ جازدى. گاملەتتىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن، ويىنان كەتپەيتىن – «بولسام با، بولماسام با؟» – ادامزاتتىڭ اقىل-ويىنىڭ كۇن تارتىبىنەن ءالى تۇسە قويعان جوق» - دەپ جازدى.

شەكسپيردىڭ ءوزى ءبىر الەم، شەكسىز الەم،  الى دە سان عاسىرلار ادام بولمىسىن سيپاتتايتىن الەم، ءابىش كەكىلبايۇلىن جالعاستىرا تۇسسەك: «گاملەت اقيقات جولىندا شىندىق ءۇشىن جالعانمەن، ماڭگىلىك ءۇشىن وتكىنشىمەن، قۇدىرەتتىلىك ءۇشىن السىزدىكپەن، اقپەيىل ادامگەرشىلىك ءۇشىن قاپاس قارا نيەتپەن، اسقاق ارمان ءۇشىن جەرباۋىرلاعان توعىشارلىقپەن بەلدەستى. بۇل – ۇلكەن رۋحاني ەرلىك. گاملەت بىزگە سوعان بولا قادىرلى» دەپ باعالادى.

قازاق حالقىنىڭ ۇلى ويشىلى، اعارتۋشى، اقىن، قازاق  جازبا ادەبيەتىنىڭ جانە ادەبي ءتىلىنىڭ نەگىزىن سالۋشى – اباي (يبراحيم) قۇنانبايۇلى دا «كوڭىلىم مەنىڭ قاراڭعى» (دج.بايرون – م.لەرمونتوۆتان) ولەڭىمەن اعىلشىن پوەزياسىن قازاق دالاسىنا پاش ەتتى، ولەڭ اقىنعا، پوەزياعا ارنالدى:

كوڭىلىم مەنىڭ قاراڭعى. بول، بول، اقىن!
التىندى دومبىراڭمەن كەلشى جاقىن.
ىشەك بويلاپ ون ساۋساق جورعالاسا،
بەيىستىڭ ءۇنى شىعار قوڭىر سالقىن.

ەگەر سورىم تۇبىمەن اكەتپەسە،
كەرەك قوي كوڭىلدى ءۇمىت تەبىرەنتسە.
قاتىپ قالعان كوزىمدە ءبىر تامشى جاس
توگىلمەي مە، بوي جىلىپ، ول دا ەرىسە؟!

ال احمەت بايتۇرسىنۇلى «ادەبيەت تانىتقىش» ەڭبەگىندە ەۋروپا جۇرتىنىڭ سىندار ادەبيەتىنىڭ ۇلت ادەبيەتىنە قاتىستى ويىن جازىپ كەلىپ: «ەسكەرتۋ: قازاقتىڭ سىندار ادەبيەتى ەۆروپا ۇلگىسىمەن كەلە جاتىر جانە سول بەتىمەن باراتىندىعى دا بايقالادى. ەۆروپا ادەبيەتىندەگى ءسوز تۇرلەرى بىزدە ءالى تۇگەندەلىپ جەتكەن جوق. بىراق قازىر بولماعانمەن، ىلگەرىدە بولۋعا ىقتيمال» - دەيدى. احمەت بايتۇرسىنۇلى قازاق ادەبيەتىنىڭ كەلەشەگىن «كارى قۇرلىق»  ادەبيەتىنىڭ كوركەمدىك – ەستەتيكالىق ولشەمدەرى ۇلگىسىندە كورسە كەرەك، احاڭنان كەيىنگى ءبىر عاسىردا قازاق ادەبيەتى دە، پوەزياسى دا تۇگەندەلدى، كوركەيدى، كەمەلدەندى، ال ەۋروپا ادەبيەتى دەگەندە اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس پوەزيالارى ەسكە تۇسەدى، اۋىزعا بىردەن شەكسپير كەلەدى.

اعىلشىن پوەزياسىن شەكسپيردەن باستاسا دا بولار ەدى، الايدا «اعىلشىن پوەزياسى VII عاسىردىڭ ورتاسىنان باستالادى، ءبىزدىڭ زامانعا دەيىنگى نە قازىرگى زاماننىڭ العاشقى عاسىرلارىنان ساقتالعان ەجەلگى قولجازبالار ۇلىبريتانيا جەرىندە جوقتىڭ قاسى، بولسا  دا ساقتالماعان» دەپ تۇسىندىرەدى اعىلشىن عالىمدارى.  قازىرگى اعىلشىن پوەزياسى لاتىن تىلىندە، سودان كەيىن بريتان جانە ەسكى يرلاند تىلدەرىندە جازىلدى، ودان كەيىنگى انگلو-ساكسون ءتىلىنىڭ زاڭدى مۇراگەرى بۇگىنگى اعىلشىن ءتىلى بولعاندىقتان VII عاسىرعا قاتىستى دەپ شەشەدى.

VII عاسىردا تانىمال بولعان «جاراتىلىس تۋرالى  ءانۇران» جازبا جادىگەرىنىڭ  اۆتورى كەدمون دەگەن ادام،  اڭىز بويىنشا قويشى، ساۋاتسىز، سۋىرىپ سالما اقىن بولعان. تاريحشىلار كەدموننىڭ تۇسىندە پەرىشتە كىرىپ، جاراتىلىس تۋرالى ءان ايتۋدى بۇيىرعانىن، شىعارماسىنىڭ باستى سيۋجەتتەرى مىسىردان شىققان ياھۋديلەر تۋرالى، ساقتالعان ازىن اۋلاق قولجازبا ماتىنىنە قاراي «كەدموننىڭ ءانۇرانى» دەپ اتايدى. العاشقى اعىلشىن اقىنى كەدمونعا ەسكەرتكىش تۇرعىزدى.

تولىق كۇيىندە ساقتالعان جالعىز «بەوۆۋلف» - باتىرلىق ەپوسىنىڭ  قاشان شىققانى تۋرالى اعىلشىن عالىمدارى ەپوستىڭ  عاسىرى، جىلىنا قاتىستى ءوزارا كەلىسە المادى، «بەوۆۋلف» - باتىرلىق ەپوسىنىڭ شىعۋىن ءبىزدىڭ زاماننىڭ 608 جىلدان 1000 جىلعا دەيىنگى ارالىقتى كورسەتىپ، «قولجازبا ناقتى ساقتالعان دەرەككوزدەرمەن راستالمادى، شىندىق قىمبات» دەسەدى.

«بريتان اقىندارىنىڭ ىشىنەن ەڭ مىقتى اقىندى تاڭداۋ قيىن، ولاردىڭ ءبارى دارىندى، ءبارى ەرەكشە، ءبارى مىقتى»

شەشەندىگى ءۇشىن ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ۇلىبريتانيا تاريحىنداعى ۇلى تۇلعا ۋينستون چەرچيلدىڭ «اعىلشىن ءتىلدى حالىقتاردىڭ تاريحى» كىتابىندا «بريتانيا ريم يمپەرياسىنان ورتا عاسىرلارعا دەيىنگى ۋاقىتتا كورشىلەرىنىڭ شاپقىنشىلىعىنان كوز اشپادى» دەپ ۇلىبريتانيا قازىرگى تاريحىن جازدى،  اناۋ زاماندا گرەك كلاۆدي پتولومەي مۇحيتتان ارحيپەلاگقا كىرە بەرىسىندەگى اق جارتاستارعا قاراي  «البيون ەلى» دەپ اتايدى، بەرتىن كەلە ەجەلگى گرەك- ريم ادەبيەتىندە  ارال ويپاتتارىن ءجيى جاۋىپ تۇراتىن قالىڭ تەڭىز تۇمانىن تىركەستىرىپ «تۇماندى البيون ەلى» دەپ تە اتاپ كەتەدى، ارينە بۇل تاريحي بەيرەسمي اتاۋلارى عانا، ال قازىرگى ۇلىبريتانيا جانە سولتۇستىك يرلانديا بىرىككەن كورولدىگى (The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) انگليا، ۋەلس، شوتلانديا مەن سولتۇستىك يرلانديادان تۇراتىن كونتينەنتالدىق ەۋروپانىڭ سولتۇستىك-باتىس جاعالاۋىندا ورنالاسقان ەكونوميكاسى مەن يندۋسترياسى دامىعان، پارلامەنتتىك-  كونستيتۋتسيالىق مونارحيالىق مەملەكەت.  اعىلشىن ءتىلى - ءحىح جانە حح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى بريتان يمپەرياسىنىڭ وتارشىلدىق ساياساتىنىڭ، سونداي-اق حح عاسىرداعى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ الەمدىك ىقپالى سالدارىنان دامىدى، الەمدە ەڭ كوپ تارالعان حالىقارالىق  تىل،  جەر جۇزىندە اعىلشىن تىلىندە سويلەيتىندەردىڭ سانى، ەگەر اعىلشىن ءتىلىن ەكىنشى ءتىلىم دەپ سانايتىنداردى قوسقاندا 1,5 ميلليارد ادامعا جۋىق.

پوەزيا - عاسىرلار بويى بريتاندىق مادەنيەتتىڭ ءبىر بولىگى بولدى. ۋيليام شەكسپيردى، دجوردج بايرون مەن  روبەرت بەرنستى، ۆالتەر سكوتتى جەر ءجۇزى وقىپ كەلەدى، ال «اعىلشىن پوەزياسىنىڭ اتاسى»، اعىلشىن ۇلتتىق ادەبيەتى مەن ادەبي اعىلشىن ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى دجەففري چوسەر (1343 -1400), ۋيليام بلەيك (1757-1827), ۆيكتورياندىق ءداۋىردىڭ ۇلى اقىنى الفرەد لورد تەننيسون، اعىلشىن ءتىلدى يرلاندىق اقىن، جازۋشى دراماتۋرگ، باتىس ەۋروپا ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى ۋيليام باتلەر يەيتس (1865-1939), امەريكاندىق-بريتاندىق اقىن، دراماتۋرگ، ادەبيەتتانۋشى، پوەزياداعى مودەرنيزمنىڭ وكىلى. 1948 جىلعى ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى توماس ستەرنس ەليوت (1888 -1965) سەكىلدى  ۇلىبريتانيانىڭ ۇلى اقىندارىن جوعارى دا اتالعانداردىڭ كولەڭكەسىندە قالادى ما دەپ  قالاسىڭ، ال اعىلشىنداردىڭ وزدەرى  «بريتان اقىندارىنىڭ ىشىنەن ەڭ مىقتى اقىندى تاڭداۋ قيىن، ولاردىڭ ءبارى دارىندى، ءبارى ەرەكشە، ءبارى مىقتى» دەپ اقىنعا قۇرمەتىن وسىلاي بىلدىرەدى ەكەن.

ورتا عاسىرلارداعى اعىلشىن پوەزياسى. ەرجۇرەك روبين گۋد باللاداسى

XIII جانە XIV عاسىرلاردا اۋىز ادەبيەتى، حالىق پوەزياسى  قارقىندى دامىدى. ۇلىبريتانيا جەرىندە اۆتورلارى بەلگىسىز اۋىز ادەبيەتىنىڭ شىعارمالارىنىڭ تولى، ولاردى اعىلشىن حالقىنىڭ  باللادالارى دەيدى، ولار تاريحتىڭ ءارتۇرلى  كەزەڭدەرىندە تۋعان. ەڭ كونە  فولكلورلىق ۇلگى،  حالىق  اراسىندا كەڭىنەن تارالعان روبين گۋد تۋرالى باللادانى زەرتتەگەن عالىمداردىڭ كوپشىلىگى روبين گۋد باللادالارى 14-15 عاسىرلاردا شىقتى دەپ سەندىرەدى. روبين گۋد ورمان قاراقشىلارىنىڭ باسشىسى نوتتينگەم ماڭىنداعى شەرۆۋد ورمانىندا ءوزىنىڭ «كوڭىلدى شەرۆۋد قاراقشىلارىمەن» بايلاردى توناپ، ولاردىڭ دۇنيە مۇلكىن كەدەي حالىققا تاراتقان ءروبيندى بريتاندار انگە قوسىپ، قاھارمان ەتىپ ايتىپ جۇرگەن:

جىرىمىز باتىل  جىگىت حاھىندا،

ونىڭ اتى  -  روبين گۋد.

بەكەر ەمەس ەرجۇرەك  ەردى،

ەسىندە  حالىق  ساقتايدى.

ساقالىن ول  قىرعان ەمەس،

مەرگەن  اتقىش بولعان سوڭ،

جاۋلارى ءۇيىن  ورتەگەن سوڭ،

روبين گۋد كەتتى ءىز ءتۇسسىز.

ايبىندى اتقىشتار توبىمەن،

ءجايلادى شەرۆۋد  ورمانىن.

ءمۇلت  جىبەرمەي وق اتىپ،

قىلىشپەن ويناپ سەرمەيتىن.

ەكەۋى  التاۋعا  شابۋىل جاساپ،

ولارعا ەشتەڭە  بولمايتىن.

ەركىن اتقىشتار كەزىپ ءجۇردى،

بارلىق  ورمان جولداردى (ينتەرنەت ماتەريالدارىنان الىندى، اۆتورى كورسەتىلمەگەن)

XIV عاسىردىڭ اياعىندا ۇلىبريتانيادا لاتىن جانە فرانتسۋز تىلدەرىنىڭ ۇستەمدىگى كەزىندە ورتا اعىلشىن تىلىندە جازعان دجەففري چوسەردى اعىلشىن ۇلتتىق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى،  دجەففري چوسەردىڭ  «كەنتەربەري اڭگىمەلەرى» (The Canterbury Tales) باستى تۋىندىسى بولىپ تابىلادى. چوسەر ءوزىنىڭ ايگىلى زامانداسى دجون ۋيكليفپەن (1320-1384) ءىنجىلدى اعىلشىن تىلىنە اۋداردى، ۋيكليف پەن چوسەر وزدەرىنىڭ ادەبي شىعارمالارىندا ادامنىڭ جەردەگى ءومىرىن كورسەتىپ، ادامدارعا ادەبي قىزىعۋشىلىق تۋعىزدى.

اعىلشىن  پوەزياسىنىڭ رەنەسسانسى

XVI عاسىردىڭ باسىندا پوەزيانىڭ قارقىندا دامۋى بايقالمادى، رەنەسسانس  ەۋروپانىڭ باسقا ەلدەرىنە قاراعاندا انگلياعا كەش كەلدى. 1535 جىلى انگليكان شىركەۋىنىڭ قۇرىلۋى كاتوليكتىك دۇنيەتانىمنىڭ، ينتەللەكتۋالدىق جانە كوركەمدىك ويدىڭ دامۋىنا ىقپالىن تيگىزدى، ال بريتانيانىڭ اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ مۇحيتتا باسىمدىق الۋى ارقاسىندا انگليا وركەندەي باستادى.

دەگەنمەن وسى عاسىرداعى ەڭ باستى ادەبي جاڭالىعى 1513 جىلى گەۆين دۋگلاس ۆەرگيليدىڭ لاتىن تىلىندە جازىلعان «ەنەيدا» ەپيكالىق پوەماسىن شوتلان تىلىنە اۋداردى. ءبىزدىڭ زامانعى دەيىنگى 29-19 جىلدار ارالىعىندا ەنەي باتىر جونىندەگى ميفتەردى سۇرىپتاپ، گومەر ۇلگىسىندە جازىلعان, ترويا قۇلاعاننان كەيىن ءوز حالقىنىڭ قالدىقتارىمەن يتالياعا قونىس اۋدارعان تروياندىق قاھارمان ەنەيدىڭ تاريحىنا ارنالعان شىعارما اعىلشىندارعا جەتتى.

وسى كەزەڭدەگى ەڭ باستى تاعى ءبىر وقيعا توماس ۋايت اعىلشىن تىلىندە سونەتتەر جازا باستادى، ال تاعى  ءبىر اقىن دجون سكەلتوننىڭ  ولەڭدەرىن كەيىنگى ورتا عاسىرلار مەن رەنەسسانس اراسىنداعى وتپەلى كەزەڭ سانايدى.

ۋيليام كەكستوننىڭ كىتاپ باسىپ شىعارۋ ءىسىنىڭ شىعۋى اقىندار مەن  جازۋشىلاردىڭ، ويشىلداردىڭ حالىق  اراسىندا تەز تانىمال  بولۋىنا ىقپال ەتتى، اعىلشىن ويشىلى توماس مور ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ادام جانە قوعام تۋرالى جازدى.

اعىلشىن  پوەزياسىنىڭ شىڭى. XVI  عاسىر - ەليزابەت ءداۋىرى

اعىلشىن  پوەزياسىنىڭ شىڭى - XVI  عاسىر - ەليزابەت ءداۋىرى كەزىندە اعىلشىن اقىندارى مەن دراماتۋرگتەرى، ونىڭ ىشىندە  ۋيليام شەكسپير عاجاپ شيەلىنىسكە قۇرىلعان  كوركەم تۋىندىلار جازدى:

جۇلدىزدار – سيقىر بىرىمەن ءبىرى اربالاسقان،

ءومىر – ساحنا سان ءتۇرلى سۋرەت الماسقان.

جالعىز-اق ساتتە وشۋدەن ءوسۋ ءبولىنىپ،

جالعىز-اق ساتتە ءومىر مەن ءولىم جاۋلاسقان، - دەپ شەكسپيردىڭ ون بەسىنشى سونەتىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ وسىلاي اۋداردى، وتكەن عاسىردا  مۇحتار ومارحانۇلى  اۋەزوۆ شەكسپيردىڭ «وتتەلو» مەن «اساۋعا تۇساۋ» درامالارىن، ءابىش كەكىلبايۇلى «رومەو مەن دجۋلەتتا»، «كورول ءليرىن» قازاق وقىرمانىنا ۇسىندى.

شەكسپيردىڭ بىزگە جەتكەن تۋىندىلارى، ونىڭ ىشىندە باسقا اۆتورلارمەن بىرگە جازعان شىعارمالارىن قوسقاندا 38 پەسادان، 154 سونەتتەن، 4 ولەڭ جانە 3 ەپيتافيادان تۇرادى.

ۋ.شەكسپيردىڭ العاشقى «ريچارد  III جانە گەنريح VI» دەگەن ءۇش بولىمنەن تۇراتىن ولەڭ تۇرىندەگى تاريحي درامالىق شىعارماسى 1590 جىلدىڭ باسىندا جازىلدى. شەكسپير پەسالارىنىڭ ءماتىنىن زەرتتەۋشىلەر شەكسپيردىڭ پەسالارىنىڭ قاي كەزدە جازىلعانىن انىقتاۋ قيىن، الايدا «جاڭساقتار كومەدياسى»، «اساۋدى تۇساۋ» جانە «ەكى ۆەرونيكا» شىعارمالارى ۇلى شەكسپيردىڭ  شىعارماشىلىق جولىنىڭ باسى دەپ بولجايدى. «بالكىم، ۋيليام شەكسپير 1587 جىلى رافاەل حولينشەدتىڭ «انگليا، شوتلانديا جانە يرلانديا شەجىرەسى» ەڭبەگىنەن كەيىن تيۋدور اۋلەتىنىڭ پايدا بولۋىنا نەگىز بولعان جەمقور بيلەۋشىلەردىڭ بيلىگىن پەسالارىندا كورسەتكەن شىعار» - دەيدى عالىم زەرتتەۋشىلەر.

شەكسپيردىڭ العاشقى پەسالارىنا ەليزابەت داۋىرىندەگى باسقا دراماتۋرگتەردىڭ ىشىندە، اسىرەسە توماس كيد پەن كريستوفەر مارلونىڭ ورتاعاسىرلىق درامالارى،«سەنەكا» پەساسىنىڭ داستۇرلەرى قاتتى اسەر ەتتى. «جاڭساقتار كومەدياسى» دا كلاسسيكالىق مودەلگە قۇرىلعان،  ال «اساۋدى تۇساۋ» لوندون تەاترلارىنىڭ ساحناسىندا كۇن سايىن قويىلدى. شەكسپيردىڭ ەڭ ايگىلى تراگەديالارىنىڭ باستى كەيىپكەرى گاملەت ۇلى دراماتۋرگتىڭ جازۋ بارىسىندا بارلىق كۇش قۋاتىن، كوركەمدىك ويىن جۇمساعان كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىرى. تاعى ءبىر شىعارمالارىنداعى لير پاتشا مەن وتەللو تىم اسىعىس قابىلدانعان شەشىمدەردەن زارداپ شەككەن قاھارمانداردىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەدى.  شەكسپيردىڭ تراگەديالارى باستى كەيىپكەرى ءوزىنىڭ سۇيىكتىلەرىن جويىپ جىبەرەتىن نەمەسە ولىمگە اكەلەتىن ارەكەتتەرگە نەگىزدەلگەن. «وتەللو» دراماسىندا كەيىپكەردىڭ قىزعانىشىن كورسەتىپ، ياگو ءوزىنىڭ جازىقسىز ايەلىن ولتىرەدى، «كورول لير» قارت پاتشا بيلىك قۇقىعىنان باس تارتىپ، كىشى قىزى كوردەليانى ءولتىرۋ سياقتى زۇلىمدىققا بارادى. شەكسپيردىڭ ەڭ قىسقا تراگەدياسى ماكبەت پەن ونىڭ ايەلى لەدي ماكبەتتى زاڭدى پاتشانى ولتىرۋگە، تاقتى باسىپ الۋعا يتەرمەلەيدى، شەكسپيردىڭ «انتوني مەن كلەوپاترا» جانە «كوريولان» اتتى  سوڭعى ءىرى تراگەديالارى دا  كەيبىر سىنشىلاردىڭ  پىكىرىنشە،  شەكسپيردىڭ ەڭ ادەمى ولەڭمەن جازعان درامالاردىڭ قاتارىنا جاتقىزعانىمەن، دراماتۋرگتىڭ سۇيىكتى تراگەديا جانرىنان الىستامادى.

ونىڭ سوڭعى پەساسى «ەكى اسىل تۋىس» دەپ اتالادى. شەكسپير ونى 1613 جىلى 49 جاسىندا دجون فلەتچەرمەن بىرگە جازدى.

رومانتيزم: دجوردج بايرون جانە شوتلاندىق  روبەرت بەرنس اقىندار

انگليا 1688-1689 جىلدارداعى ونەركاسىپتىك توڭكەرىستى باستان كەشىردى. ناتيجەسىندە ءبىرتۇتاس بريتاندىق وتارشىل مەملەكەت پايدا بولدى. وسى كەزدە اعىلشىن ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ قالىپتاسۋى قارقىندى ءجۇردى، اعىلشىن پوەزياسىنا ۇلى فرانتسۋز رەۆوليۋتسياسىنا جانە ونىڭ رومانتيزمىنە، ساياسي راديكاليزمىنە ەلىكتەدى.

رەسپۋبليكاشىل، فرانتسۋز رەۆوليۋتسياسىنىڭ قولداۋشىسى، شوتلاندىق اقىن روبەرت بەرنس (1759-1796) ماحاببات، تابيعات جانە شوتلاندىق اۋىل ءومىرىن جىرلاعان رومانتيكالىق ولەڭدەر جازىپ كەڭ تانىلدى.

روبەرت بەرنس ولەڭدەرىن قازاق تىلىنە اقىن سىرباي ماۋلەنوۆ اۋداردى. «روبەرت بەرنس ولەڭدەرى ازاتتىقتى، ەڭبەكتى، بەيبىت ءومىردى، اسقاق ادامگەرشىلىكتى سۇيەتىن جانداردىڭ بارلىعىنا ورتاق قازىنا. ولاي بولسا، بۇل قازىنا قازاق وقىرماندارىنا جات ەمەس»، - دەپ شوتلاندىق اقىننىڭ  جيىرماعا جۋىق ولەڭدەرiن ءتارجىمالادى. سونىڭ ءبىرى «اكەم ادال فەرمەر ەدى» ولەڭى:

اكەم مەنىڭ ادال فەرمەر ەدى،
باي بولعان جوق شىعىپ اتى.
تاستاپ كەتكەن ونەگەلى،
كوپ ۇرپاققا ۇلاعاتى.
مەيلى تيىنسىز جارلى بولسا،
دەدى، - ول قۇنىن بىلگەن جاقسى،
ار – ۇياتتان ايرىلعانشا،
البا – جۇلبا جۇرگەن جاقسى.
ەنداۋلەتكە ءجۇزىپ شالقىپ،
ەركە بولىپ جارالعاندار.
ويلا سەنەن ءجۇز ەسە ارتىق،
قاراپايىم ادال جاندار. (سىرباي  ماۋلەنوۆتىڭ اۋدارماسى)

روبەرت بەرنستەن  قازىرگى كەزدەگى ءساتتى  تارجىمىلەردىڭ ءبىرى  بەلگىلى اقىن قالقامان ءساريننىڭ «و شوتلانديا» ولەڭىنىڭ اۋدارماسىن ايتۋعا بولادى:
و، شوتلانديا،
قاس دۇشپانىڭ ساعان قارۋ كەزەندى،
باستان كەشتىڭ كەرى كەتكەن كەزەڭدى.
قوشتاسا بەر داڭقىڭمەنەن ەجەلگى،
وتان دەگەن وتتان ىستىق ءسوز ءولدى.

تۆيد مۇحيتتىڭ اسىعۋشى ەد جولىنا،
سارك بولسا ءتۇستى قۇمنىڭ تورىنا.
اتامەكەن ءبارى، ءبارى... كوشتى ەندى،
اتا جاۋىڭ — اعىلشىندار قولىنا.

عاسىرلارعا تىزە بۇكپەي كەلگەندە
سەنى ساتقان — ساتقىندار عوي، كور كەۋدە.
ۇلى وتاندى ايىرباستاپ جىبەردى
ۋعا تاتىر ۋىس اقشا بەرگەندە.

اعىلشىننىڭ قىلىشىنا بولاتتاي
قارسى تۇردىق، جەرىمىزگە جولاتپاي.
بىراق، ءبىزدى اعىلشىننىڭ التىنى
ساۋدالاسىپ ساتىپ الدى، وق اتپاي.  (قالقامان ءساريننىڭ اۋدارماسى)

رومانتيزم ءداۋىرىنىڭ، اقسۇيەكتەر رومانتيكالىق پوەزياسىنىڭ ەڭ ۇلى اقىنى دجوردج گوردون بايرون (1788-1824) جاڭا كوركەمدىك ءادىستىڭ مۇمكىندىكتەرىن عانا ەمەس، اقىننىڭ تۇلعالىق ۇستانىمىن العا تارتقان اقىن. بايروننىڭ ەسىمى ەۋروپا ەلدەرىنە ونىڭ شىعارماشىلىعىن رومانتيكالىق قۇبىلىستارىمەن بايلانىستى تانىمال ەتتى.

اعىلشىن ءرومانتيزمىنىڭ اقىنى لورد بايروننىڭ زورلىق-زومبىلىققا، قاناۋدىڭ بارلىق تۇرلەرىنە قارسى نارازىلىقتارى، يتالياندىق كاربوناريلەرمەن قاتىناسى، گرەتسيانى ازات ەتۋ ءۇشىن ونىڭ قاھارماندىق كۇرەسى بايروندى ەۋروپالىق زيالى قاۋىم الدىندا بوستاندىق جىرشىسى ەتتى.

بايروننىڭ «چايلد گارولد» پوەماسى اعىلشىنداردىڭ عانا ەمەس، الەمدىك پوەزيانىڭ دامۋىنداعى جاڭا كەزەڭ. بايروننىڭ چايلد  گارولد بەينەسى ۋاقىت سيمۆولىنا اينالدى، ەۋروپا اقىندارى اراسىندا ەلىكتەۋلەردى تۋدىردى:

مەنمەن چايلد جۇرەدى ەش سىر بەرمەي;

قۇشاعىندا قايعىنىڭ ءجۇردى جالعىز:

مىنە ەندى، تالاق قىپ تۋعان ەلىن —

كوندى ساپار شەگۋگە جولعا الىس،

تابۋ ءۇشىن باسقا جاي، باسقا قونىس،

توزاققا دا كىرۋگە بۋدى بەلىن. (قاسىم امانجولوۆتىڭ  اۋدارماسى)

قاسىم امانجولوۆ وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارى «چايلد گارولدتىڭ» ۇزىندىلەرىن، «شيلون تۇتقىنىن» قازاقشاعا اۋدارىپ، گازەت-جۋرنالدا باستىردى. وسى كەزدە كەيبىر اقىندار بايرون سارىنىندا ولەڭدەر دە جازۋعا تىرىستى. قاسىم امانجولوۆتىڭ «يسپان قىزى» ولەڭىن  بايرون ماقامىندا جازدى.

عافۋ قايىربەكوۆتىڭ اۋدارماسىنداعى «ەۆرەي سازدارى» ەزىلگەن حالىقتىڭ قايعىلى حال-جايى مەن ادام بويىنداعى سارقىلماس كۇش-قۋات، ءۇمىت پەن جىگەر، ەرلىك پەن كۇرەس قاسيەتتەرىنىڭ جىرلانۋى اسەرلى شىقتى.

وسى تسيكلداعى «يەففاي قىزىنىڭ» ازاماتتىق ەرلىگىن سۋرەتتەيتىن ولەڭ جولدارىنىڭ  قازاقشاسى دا  قايسارلىققا تولى:

تۋعان جەردىڭ ماڭدايىنىڭ قىرسىعىن،

ارىلتۋعا كەرەك بولسا ءبىر شىعىن.
جانىم اكەم، قۇرباندىققا مەنى شال،
قينالما سەن، اكەم! مەنىڭ قانىم ادال قان،
اقىرعى ارمان اڭساۋىنان جارالعان،
جانىم، اكەم، قۇشاعىڭدى اش ماعان،
اقتىق رەت باتا اياما بالاڭنان.
جوقتار ءسالىم، ول قايعىدان ەزىلەر،
سەن بەرىك بول، تورەلىگىن ءوزىڭ بەر!
تۋعان وتان، سەن ازات بول دەۋمەنەن
قىزىق ماڭگى تىنىش تابار، كوزىلەر.( عافۋ قايىربەكوۆتىڭ اۋدارماسى)

ۆيكتورياندىق اقىندار

ۇلىبريتانيادا XIX عاسىرداعى  اقىنداردى  ۆيكتورياندىق اقىندار دەپ اتايدى،  وسى عاسىرداعى  ەڭ باستى تۇلعا الفرەد لورد تەننيسون (1809-1892). ونىڭ «ولەڭدەر» جيناعىنداعى «شارلوتتا لەدي»، «لوتوس جەگىشتەر»، «ۋليسس»، «مورتە د 'ارتۋر» سياقتى تانىمال ولەڭدەردى قۇرايدى.

ەكىنشى اقىن روبەرت براۋنينگ (1812-1889) – درامالىق مونولوگتى دامىتتى، ونىڭ درامالىق مونولوگتاردى شىعارۋداعى شەبەرلىگى ونى ۆيكتوريا داۋىرىندەگى كورنەكتى اقىنداردىڭ بىرىنە اينالدىردى:  «ساقينا جانە كىتاپ» دەگەن  ەپيكالىق پوەماسىندا  قۇدايدىڭ ادامزات الدىنداعى ميسسياسىن سۋرەتتەيدى.

اعىلشىن اقىنى جانە مادەنيەت سىنشىسى مەتتيۋ ارنولد (1822-1888) الفرەد لورد تەننيسون جانە روبەرت براۋنينگتەن كەيىنگى ۆيكتورياندىق ءداۋىردىڭ  ءۇشىنشى ۇلى اقىنى. ونىڭ «تيرسيس»، «لۋۆر  جاعاجايى» جانە «عالىم سىعاندار» تانىمال ولەڭدەرىن اتايدى.

دانتە گابريەل روسسەتتي سۋرەتشى جانە اۋدارماشى بولعان اقىن. روسسەتتيدىڭ ولەڭدەرى ەروتيكالىق سيپاتىنا قاراي قاتتى سىنعا الىندى. ال ەدۆارد فيتسدجەرالد پارسى اقىنى ومار حايامنىڭ «رۋباياتىن» اۋداردى. ونىڭ اۋدارماسى تۇپنۇسقادان الشاق جانە ەركىن بولعانىمەن ۇلى شىعىس شايىرىنىڭ رۋبايلارىن بۇكىل الەم تانىسۋعا جول اشتى.

ۋيليام باتلەر يەيتس پەن توماس ستەرنس ەليوت

 

حح عاسىردىڭ باسىنداعى اعىلشىن پوەزياسىنداعى ءىرى تۇلعا يرلاند اقىنى ۋيليام باتلەر يەيتس 1885 جىلى ۋيليام يرلانديالىق «فەنيان» اتتى قۇپيا ۇيىمىنىڭ مۇشەcى دجون و’ليريمەن تانىسقان سوڭ پاتريوتتىق سارىنداعى ولەڭدەر جازادى. 1917 جىلى يرلاندياداعى رەۆوليۋتسيا كەزىندە اقىن ونىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇردى. 1923 جىلى شۆەد اكادەميكتەرى «بءىر ەلدىڭ مادەنيەتىن كوتەرۋدە قىزمەت ەتكەن قايتالانباس ولەڭدەرى ءۇشىن» نوبەل سىيلىعىنا  لايىق دەپ تاپتى.

كوپتەگەن زامانداستارى سياقتى يەيتستە ءوز ءداۋىرىنىڭ رۋحاني كەمشىلىكتەرىن جاقسى ءبىلدى. ونىڭ «مۇنارا»، «جاسىل دۋلىعا» جانە ت.ب ولەڭدەرىن ايتۋعا بولادى، يەيتستىڭ «ەلەس» ولەڭىنەن اقىننىڭ  پوەتيكالىق قۋاتىن، الەۋەتىن بايقاۋ قيىن ەمەس:

كۇلدىرگىم كeپ قاسىمداعى تۋمانى،
ءبىر اڭگىمe ايتتىم eلeس تۋرالى.
شىندىققا دا بۇرعانىم جoق ات باسىن،
قاققانىم جoق سالقىن oيدىڭ قاقپاسىن.
تىڭداۋشىم دا oتىرعان جoق تانىپ تىم
دانالىعىن نe قۋلىعىن حالىقتىڭ.
– Oن بeس eلeس بار كورگeنىم تeك ءمeنىڭ،
Eڭ جامانى – ىلگىشتeگى شeكپeنىم.
قازىر بeرeم eن بايلىقتى قالقىماي،
كىم ءبولىسسe جالعىزدىقتى جارتىلاي.
سoل بايلىقتى بeرeر ءeدىم سoسىن مeن،
جارتى تۇنگe, بىرگe بoلعان دoسىممeن.
سoل دoس ءeدى ىقىلاسىن ءبولeتىن،
وتىرىكتeۋ اڭگىمeمe كونeتىن.
– Oن بeس eلeس بار كورگeنىم تeك ءمeنىڭ،
Eڭ جامانى – ىلگىشتeگى شeكپeنىم.
ءومىر شىركىن ساعاتىڭدى سoزادى،
جۇرeگىڭ دe جۇگىرeدى، oزادى.
ءالديلeيدى مoل قۋانىش، تoق تىرلىك،
Eگدeلeندىك، ءار ءنارسeنى كوپ بىلدىك.
كولeڭكeلeر ىڭىردeگى نe تۇنگى
Eلeس بoلىپ كورىنeتىن سeكىلدى.
– Oن بeس eلeس بار كورگeنىم تeك ءمeنىڭ،
Eڭ جامانى – ىلگىشتeگى شeكپeنىم.   (ع.اشىقباەۆتىڭ «ەلەس»  ولەڭىنىڭ اۋدارماسى)

حح عاسىردا  ت.س. ەليوتتاي  ەشكىم قۇرمەتكە يە بولعان ەمەس. اقش- تا سەن لۋيس قالاسىندا تۋىپ لوندوندا (كەنسينگتون) ۇلىبريتانيادا قايتىس بولعان توماس ستەرنس  ەليوت ەكى ەلدىڭ دە بىردەي  اقىنى.

ت.س. ەليوت ءوزى تۋرالى: «ولەڭدى ون ءتورت جاسىمنان باستاپ جازا باستادىم. ول كەزدە ومار حايامنىڭ اسەرىمەن مۇڭدى سارىنداعى، شەرلى، اتەيستىك رۋبايلار جازدىم. باعىما قاراي جاريالامادى، بارلىعىن جوعالتىپ الدىم» دەيدى. گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىن، ودان كەيىن پاريج ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان ت.س. ەليوتتىڭ «دج. الفرەد پرۋفروكتىڭ ماحاببات تۋرالى ولەڭدەرى» جاس كەزىندەگى زەرىگۋ، بوس ءومىر مەن پەسسيميزمى بەينەلەيدى. ەليوت پوەزياسى ءبىر عاسىردان كەيىن دە قازىرگى اقىندارعا مۇلدەم ۇقسامايدى، ونىڭ شىعارماشىلىعىنا ءتان كۇردەلىلىك ءار ءتۇرلى پوەتيكالىق ماسەلەلەر مەن ولاردىڭ شەشىمدەرىنىڭ سالدارى بولسا كەرەك.

1925 جىلدان باستاپ 1965 جىلى قايتىس بولعانعا دەيىن ايگىلى «Faber and Faber» باسپاسىندا (باستاپقىدا «Faber and Gwyer») جۇمىس ىستەدى، ونىڭ ديرەكتورى بولدى.

ەليوتتىڭ كەڭىنەن تانىلعان «The Waste Land» («بوس جەر» 1922) پوەماسى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى ۇرپاققا ۇلكەن ىقپال ەتتى، «The Waste Land» پوەماسى وسى عاسىردا «ءشول» دەگەن اتاۋمەن  قازاق تىلىنە ءتىپتى ەكى اۋدارماشى اۋداردى، ءبىرىنشىسى، «ەۋروپا پوەزياسى XX عاسىر» دەگەن جيناقتا ق.ىنتىققانۇلىنىڭ اۋدارماسىندا ءجۇر، ەكىنشىسى، قازىرگى تالانتتى جاس جاڭاشىل اقىن ابزال سۇلەيمەننىڭ اۋدارماسى، «The Waste Land» پوەماسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە، كومپوزيتسيالىق كۇردەلىگىنە، ميفولوگيالىق سارىنىنا جانە پوەتيكالىق فورماتىنا قاراماستان ەكەۋى دە وسى عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق اۋدارماسىنداعى ءساتتى تارجىمەلەر:

ول وتىرعان ورىندىق ءمارمارداي جارقىراعان²²

بەينە ءبىر تاققا ۇقسايدى،
بەتىنە جەمىس ساباعى ورنەكتەلگەن اينانىڭ،

ارتىنان ەروت سىعالاپ،

(ەكىنشىسى قاناتىمەن بەتىن باسقان)

جەتى تۇعىرلى شام الاۋى ەكى ەسەلەنىپ،

ۇستەلدىڭ ۇستىنە تۇسەدى جارىعى
وعان قارسى جاۋھارلى ساۋلە توعىسىپ،

جارقىراعان قۇتىدان شىققان.

حرۋستال جانە ءپىل سۇيەگىنەن جاسالعان

بەتى اشىق قۇتىلاردان اۋاعا سىڭەدى،

جايىلادى ەرەكشە ەلىكتىرەر جۇپار،

ماساتتاندىرىپ ءارى تىتىركەندىرەدى دەنەنى،

ال اۋا ءسال اشىلعان تەرەزەگە ءسىڭىپ،

شام جارىعىن ۇزارتادى ءھام جانداندىرىپ،

ءتۇتىنىن توبەگە كوتەرەدى،

ونداعى ورنەكتى قيمىلعا كەلتىرەدى بيگە ءتان²³. (ابزال سۇلەيمەن اۋدارماسىنان ءۇزىندى الىندى ).

ۆ. ح. ودەن، توماس حاردي، سيلۆيا پلات پەن تەد حيۋز، گ. م. حوپكينس سياقتى اقىنداردىڭ ولەڭدەرى اعىلشىن پوەزياسىنىڭ  حح عاسىرداعى  انتولوگياسىنان ويىپ ورىن الدى، ولاردىڭ ولەڭدەرى ءارتۇرلى پوەتيكالىق ىزدەنىستەرگە، باعىتتىرعا، ءارتۇرلى فورمالىق شەشىمدەرگە تولى.

ۆ. ح. ودەن  پوەتيكالىق فورمامەن ۇنەمى تاجىريبە جاساعان اقىن، ولەڭدەرىندە ۇيقاسى مەن اۋەندى ىرعاعىن ساقتاپ جازعان. ول اشىق رومانتيكاعا قارسى شىعىپ، وبەكتيۆتى كوزقاراسقا باسا نازار اۋداردى.

توماس  حاردي ولەڭدەرى تابيعات پەن تابيعي سۇلۋلىقتى سيپاتتايتىن ولەڭدەرى قىسقا جولداردان تۇرادى، ادامنىڭ ءوز تاعدىرىمەن كۇرەسىن كورسەتەدى.

سيلۆيا پلات پەن ونىڭ كۇيەۋى تەد حيۋز بىرنەشە تاماشا ولەڭدەر جازدى. س.پلاتتىڭ ءوزىن-ءوزى ولتىرۋگە اكەلگەن پسيحيكالىق شالدىعۋىن ولەڭدەرىندە  جازدى.

تەد  حيۋز جانۋارلار مەن تابيعاتتىڭ اقىنى. ونىڭ نەگىزگى پوەتيكالىق جيناقتارىنداعى «جاڭبىرداعى سۇڭقار»، «ۆۋدۆو»، «قارعا» ولەڭدەرى  اعىلشىن پوەزياسىنىڭ سۇلۋلىعىن كورسەتتى.

ءبىرتۇتاس – بىرەگەي ەمەس  پوەزيا. تىم ساياساتتاندىرىلعان قازىرگى بريتان پوەزياسى

قازىرگى  اعىلشىن پوەزياسى  بىرتۇتاس - بىرەگەي ەمەس پوەزيا، ارتەكتى جانە ءارتۇرلى پوەتيكالىق باعىتتاعى جەكە اقىنداردىڭ پوەزياسى: اعىلشىندار  شون و ' برايەن، ليز بەرري، لاۆينيا گرينلوۋ، ساشا داگدەيل، شوتلاندىق اقىندار دجون بەرنسايد پەن  دج. و. مورگانگا، يرلاندىقتار  مايكل لونگلي، سينەيد مورريسسي، پول مۋلدۋن، فرەنك ورمسبي، بريتاندىق- ترينيداد اقىنى رودجەر روبينسون جانە بريتاندىق-  پاكىستاندىق  اقىن مونيزا الۆي شىعارماشىلىعى ءححى عاسىردىڭ جاساندى ينتەللەكت  پەن  اقپاراتتىق اعىمعا  توتەپ، ىلەسىپ كەلە جاتقان پوەزيانى كورسەتەدى.

بريتاندىق پوەزيانىڭ ارتۇرلىلىگى، ەڭ الدىمەن، ۇلىبريتانيانىڭ گەوگرافيالىق ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى. شاعىن ارحيپەلاگ اۋماعىندا بىردەن بىرنەشە مادەني-تىلدىك داستۇرلەر بار: ءبىر جاعىنان ۇلىبريتانيا مەن سولتۇستىك يرلانديا، ەكىنشى جاعىنان بريتان ارالىنىڭ ءوزىنىڭ گەوساياسي سەگمەنتتەرى دە جەتىپ باعادى، ءۇشىنشىسى – وزدەرىنىڭ  تاريحى، ديالەكتىسى، ميفولوگياسى بار شاعىن اۋماقتارعا بولىنگەن.

اتالعان اقىنداردىڭ ارقايسىسى ءوزىنىڭ ۇلتتىق كولوريتىمەن، پوەتيكالىق ستيلدەرىمەن، تىلدىك ەرەكشەلىكتەرىمەن بەلگىلى ءبىر دارەجەدە بريتاندىق پوەزياعا ءتان ورتاق سيۋجەتتەردى بەينەلەپ، اعىلشىن پوەزياسىن دامىتۋ ۇستىندە، «قازىرگى  بريتاندىق پوەزيادا اقىندىق تۇلعانىڭ جارق  ەتۋى  باستى ماسەلە»  - دەيدى زەرتتەۋشىلەر.

قازىرگى بريتاندىق پوەزيانىڭ تاعى ءبىر كورنەكتى ەرەكشەلىگى- پوەزيانىڭ ساياساتتانۋى، پوەتيكالىق تۇجىرىمنىڭ ساياسي تۇجىرىمعا اينالۋى. «قازىرگى بريتاندىق پوەزيا تىم ساياساتتاندىرىلعان. 2010 جىلى كونسەرۆاتورلاردىڭ  جەڭىسىنەن كەيىن باستالدى، قوعامدا ءوسىپ كەلە جاتقان ساياساتتىڭ ىقپالىنىڭ كورىنىسى، ەۋروپالىق وداقتان شىعۋ تۋرالى رەفەرەندۋم ۇلىبريتانيانى جانە اعىلشىن اقىندارىن  ەكى لاگەرگە ءبولىپ تاستادى» - دەيدى اعىلشىندىق اقىن ساشا داگدەيل حانىم  ماريا فاليكمانعا  بەرگەن سۇحباتىندا.

الەمدە اعىلشىن ءتىلدى پوەزيا جانە اۋماقتىق مارتەبەسىنە قاراي  اعىلشىن پوەزياسى بار، بۇل ەكەۋىن ءبىر دەۋگە بولمايدى، الايدا «اعىلشىن ءتىلىنىڭ  الەمدە  قارقىندى دامۋى بريتاندىق پوەزياعا ىقپالىن تيگىزبەي قويمادى، ءارتۇرلى مادەنيەتتەردىڭ كىرىگۋىنەن اعىلشىن ءتىلىنىڭ پوەتيكالىق قۇنارلىعىنىڭ تومەندەۋى بايقالادى» - دەيدى زەرتتەۋشى عالىمدار.

ادەبي سىنشىلار بولسا وتكەن حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتسىنىڭ ورتاسىنان باستاپ اعىلشىن پوەزياسىندا ىلگەرىلەۋ جوقتىعىن، ال كەيبىر كونسەرۆاتورلىق سىنشىلار اعىلشىن پوەزياسى قۇلدىراۋ ۇستىندە دەگەندى ءجيى ايتادى.

دەگەنمەندە كوپتەگەن ءىرى باسپالار ولەڭ كىتاپتارىن  شىعارۋمەن اينالىسسا دا، وتكەن عاسىردىڭ 70 -80 جىلدارىنا قاراعاندا كىتاپتارى جارىق كورگەن، تانىمال اقىنداردىڭ ءوزى وقىرماندار  الدىنا كوپ شىعا بەرمەيدى، ويتكەنى انگليادا پوەزيادان گورى  قازىر پروزا قارقىندى دامۋ ۇستىندە، ول كوممەرتسيالىق جولعا قويىلعان. ال اقىندار انگلياداعى ەكونوميكالىق قىمباتشىلىقتان، نە اقشالارى جوقتىعىنان ەمەس، سەزىمدەرى مەن ەموتسيالارىن شاعىن اۋديتوريادا وقىعاندى ءجون كورەدى، داڭعويلىقتى ۇناتپايتىن پوەزيا ءۇشىن  اعىلشىن اقىندارىنىڭ مۇنىسى دا  دۇرىس شىعار.

سالاۋات كارىم

Abai.kz