حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتكەن، ۇلت مۇددەسىن بارىنەن جوعارى قويعان تۇلعالاردىڭ ەسىمى ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. سولاردىڭ ءبىرى – كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ديپلومات، اعارتۋشى، پۋبليتسيست ءنازىر تورەقۇلوۆ.

حح عاسىردىڭ باسىنداعى الاساپىران كەزەڭدە ەلىن وركەنيەتكە جەتەلەۋدى ماقسات ەتكەن قايراتكەردىڭ ءومىر جولى – بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن تاعىلىمعا تولى. ول ءبىلىم مەن مادەنيەتتى وركەندەتۋدى، ەلدىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىن نىعايتۋدى ومىرلىك مۇراتى سانادى. جاسىنان زەرەك، بىلىمگە قۇشتار ءنازىر اۋىل مولداسىنان ساۋات اشقان سوڭ، تۇركىستانداعى ورىس-تۇزەم مەكتەبىندە، كەيىن تاشكەنت مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىپ، سول كەزدىڭ وزىق ويلى جاستارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى.

تورەقۇلوۆتىڭ العاشقى قادامى اعارتۋشىلىق پەن ءباسپاسوز سالاسىنان باستالدى. ول «اق جول» گازەتى مەن ءتۇرلى جۋرنالداردا رەداكتور، اۆتور رەتىندە ەڭبەك ەتىپ، ەلدىڭ ساياسي ساناسىن وياتۋعا ۇلەس قوستى. قازاق جانە وزبەك تىلدەرىندە ماقالالار جازىپ، مادەني-اعارتۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردى كوتەردى. حالىقتى ونەر-بىلىمگە شاقىرۋ، ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ، وتارشىلدىق ەزگىنىڭ زارداپتارىن ءتۇسىندىرۋ – ونىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى بولدى.الايدا ءنازىردىڭ قىزمەتى تەك ىشكى اعارتۋشىلىقپەن شەكتەلگەن جوق.

1928 جىلى ول كسرو-نىڭ ساۋد ارابياسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولىپ تاعايىندالدى. بۇل – تاريحتا سيرەك كەزدەسەتىن وقيعا، ويتكەنى ول تەك قازاقتان شىققان العاشقى ديپلوماتتاردىڭ ءبىرى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار سول كەزەڭدەگى مۇسىلمان ەلدەرىمەن بايلانىس ورناتقان ساناۋلى كەڭەس وكىلدەرىنىڭ ءبىرى ەدى. جەتى جىلعا جۋىق ديپلوماتيالىق قىزمەتىندە ءنازىر ەكى ەل اراسىنداعى ساياسي، مادەني جانە ساۋدا بايلانىستارىن نىعايتۋعا كۇش سالدى. ول ساۋد ارابياسىنىڭ كورولى ءابدىلازيز يبن ساۋدپەن بىرنەشە مارتە تىكەلەي كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، مەككە مەن ءمادينا قالالارىنداعى كەڭەس ازاماتتارىنىڭ جاعدايىنا اراشا بولدى.

ديپلوماتيالىق ميسسياسىنان بولەك، ءنازىر اراب الەمىنىڭ تاريحى، مادەنيەتى جانە ءدىنى جونىندە زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى.

سۋرەت: باعلان تاشيموۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ونىڭ ەڭبەكتەرى شىعىس حالىقتارىنىڭ تۇرمىسى مەن سالت-ءداستۇرىن كەڭىنەن تانىستىرۋعا باعىتتالدى. بۇل – ونىڭ بىلىمگە، زەرتتەۋگە دەگەن قۇشتارلىعىنىڭ ايعاعى.

بۇگىندە ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن مۋزەي – ۇلت تاريحىنداعى ۇلى تۇلعانىڭ ءومىر جولىن تانىتاتىن تاعىلىم ورداسى. مۇندا قايراتكەردىڭ ءومىرى مەن قىزمەتىنە قاتىستى سيرەك كەزدەسەتىن تاريحي دەرەكتەر، فوتوسۋرەتتەر، قولجازبالار، جەكە زاتتار مەن قۇندى قۇجاتتار ساقتالعان.

سۋرەت: باعلان تاشيموۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

مۋزەي ەكسپوزيتسيالارى ءنازىردىڭ بالالىق شاعىنان باستاپ، ءبىلىم العان جىلدارى، باسپاسوزدەگى قىزمەتى، ديپلوماتيالىق ساپارلارى جانە ونىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىنە دەيىنگى بارلىق دەرەكتەردى قامتيدى. بۇل جەرگە كەلگەن ءاربىر ادام سول ءداۋىردىڭ رۋحىن سەزىنىپ، ۇلتقا ادال قىزمەت ەتۋدىڭ نە ەكەنىن تۇسىنەدى.

سۋرەت: باعلان تاشيموۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ءنازىر تورەقۇلوۆ – قايسار مىنەزدى، ءبىلىمدى، ۇلتجاندى تۇلعا. ول قيىن كەزەڭدە دە ءوز ۇستانىمىنان اينىماي، ەل مۇددەسىن قورعادى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن حالقىنا ادال قىزمەت ەتتى. وكىنىشكە قاراي، ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇربانى بولىپ، 1937 جىلى اتىلدى. بىراق ونىڭ ەسىمى مەن ەڭبەگى حالىق جادىندا ماڭگىلىك ساقتالدى.

حالىقتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن دامۋى جولىندا قاجىرلى ەڭبەك ەتكەن ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ءومىرى – شىنايى ءپاتريوتيزمنىڭ، ادالدىق پەن تاباندىلىقتىڭ ۇلگىسى. ول ءوز داۋىرىندە ەلىنىڭ مۇددەسىن قورعاپ قانا قويعان جوق، بولاشاق ۇرپاققا ءبىلىم مەن مادەنيەتتىڭ ماڭىزىن ءتۇسىندىرىپ، ۇلتتىق سانانى وياتۋعا اتسالىستى. ونىڭ مۇراسى – ەلگە ادال قىزمەت ەتۋدىڭ، ءبىلىم مەن وركەنيەتكە ۇمتىلۋدىڭ ايقىن بەينەسى. ءنازىردىڭ ءومىر جولىن زەرتتەۋ – وتكەنىمىزدى تانۋ عانا ەمەس، بولاشاعىمىزعا باعدار جاساۋ.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz