.png)
قاشقان قازاق ...
«قاشقان قازاق» داستانىنا ساعيدەن بايزىكىرۇلىنىڭ ايتقان اڭگىمەلەرى، توتە جازۋمەن جازعان ەستەلىكتەرى ارقاۋ بولدى. سوندىقتان بارلىق وقيعا ساعيدەن اتانىڭ اتىنان باياندالادى. شىعارمادا ءبىر قازاق اۋلەتىنىڭ وتكەن عاسىردا باستان كەشكەن قاسىرەتتى-قيلى تاعدىرى قامتىلعان.
ءسوز باسى
بيسميللا، باستايىن، ءسوزدىڭ باسىن،
سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە كەلدى جاسىم.
شەرتەيىن ەش بۇكپەسىز شەجىرە سىر،
پانيدە نە كورمەدى عازيز باسىم.
ارعىنى ورتا ءجۇزدىڭ ارعى زاتىم،
ساعيدەن اتام قويعان مەنىڭ اتىم.
ورىنداپ اكەم ايتقان اماناتىن،
بۇل مەنىڭ ۇرپاعىما جازعان حاتىم.
داۋبايى توبىقتىنىڭ ارعى تەگىم،
شىڭعىستاۋ مەكەن ەتكەن قالىڭ ەلىم.
سان عاسىر قازاعىما قونىس بولعان،
سارىارقا، سارى دالا، جاسىل بەلىم.
قاراعان بار توبىقتى قۇرمەتپەنەن،
داۋبايسىز داۋمەن - جانجال ءبىر بىتپەگەن.
«ارقا سۇيەر اعام»- دەپ اردا تۇتىپ،
قۇنانباي بابامىزدى قۇرمەتتەگەن.
مال-جانى بابامىزدىڭ وسكەن ەكەن،
ايدارىنان سامال جەل ەسكەن ەكەن.
قۇنانباي قاجى اتانىڭ اۋىلىمەن،
قىس- قىستاپ، جايلاۋعا ءبىر كوشكەن ەكەن.
اتامىز ەمبەرگەندە التى ۇل بولعان،
التى وتاۋ جاز جايلاۋعا قاتار قونعان.
«التى ءۇيدىڭ جايلاۋى» اتتى سول اۋىلعا،
قوناقتار ۇزىلمەپتى قىرمەن- ويدان.
بايزىكىر مەنىڭ اكەم بولعان زەرەك،
جاسىنان ەرەكشەلەۋ وسكەن بولەك.
قۇنانبايقاجى قازان قالاسىنان،
وقىتقان ەلۋ جىلقى جىلدا تولەپ.
«حالقىنا ەرتەڭ تيەر پايداسى كوپ،
بايزىكىر تەكتىلەردىڭ جالعاسى»- دەپ.
ۇلى ابايدىڭ جان دوسى كوكباي اتام،
اكەمدى باعالاپتى العاش رەت.
تولىقسىپ ەمبەرگەننىڭ مال مەن باسى،
اكەمنىڭ جيىرما بەسكە كەلگەن جاسى.
اتامىز بولاشاققا بولجاۋ جاساپ،
«توگىلەر»- دەگەن قانمەن كوزدىڭ جاسى».
«كەلەشەك بىزدەر ءۇشىن جامان بولار،
ارتىڭدا ۇرپاق قالماس زامان بولار.
بايلىق دەگەن بىلگەنگە قولدىڭ كىرى،
ەرتەڭ-اق ءبارى ءبىتىپ، ءتامام بولار.
الدىمەن كوزىن قۇرتار وقىعاننىڭ،
كوپ ءبىلىپ، كوپتى كورىپ توقىعاننىڭ.
ونان سوڭ مالىڭدى الار، جانىڭدى الار،
قۇدايسىز جەگەندەرىڭ قارام بولار.
بايزىكىر كوپ وقىدىڭ، كوزىڭ اشىق،
بىزدەرگە الاڭداما، بولما جاسىق.
مۇندا قالساڭ الدىمەن قۇرتار سەنى،
كەتكەنىڭ ءجون بولادى شەكارا اسىپ.
قارايلاما ارتىڭدا قالعانىنا،
ءبىز كونەرمىز تاعدىردىڭ سالعانىنا.
قىزىلدىڭ قىرعىنىنان امان قالساڭ،
جەتەرسىڭ اللا قولداپ ارمانىڭا.
بۇل ءناۋبات ەلگە دە سىن، ەرگە دە سىن،
ول جاقتا باسىڭ قۇراپ ۇيلەنەرسىڭ.
ەگەردە ۇرپاق ءسۇيىپ امان جۇرسەڭ،
قاراعىم ەل-جۇرتىڭا ءبىر كەلەرسىڭ.
ۇرپاققا ۇمىتتىرما اتا-تەگىن،
اياگوز، قاراۋىلدىڭ اسقار بەلىن.
جايلى زامان تۋسا ەگەر قازاعىما،
نەمەرەم ىزدەپ تابار ەلمەن- جەرىن»...
التايدا...
...قوشتاسىپ اعا-باۋىر زار جىلاسىپ،
ءۇش جىگىت كەتكەن ەدى بىرگە قاشىپ.
كورشى-قولاڭ حابارسىز قالعان ەكەن،
كەتكەسىن بىراق تۇندە شەكارا اسىپ.
سالت اتپەن ارعى بەتكە وتكەن ەكەن،
بۇل ءوزى ون توعىزدىڭ كوكتەمى ەكەن.
اي ءجۇرىپ التاي بەتىن كوكتەي ءوتىپ،
قۇل مولقى دونەنبيگە جەتكەن ەكەن.
قامقور بوپ قاشقان قازاق بالاسىنا،
دونەن بي اكەمدى العان پاناسىنا.
ءوزىنىڭ قارىنداسىنا ۇيلەندىرگەن،
وتاۋ تىگىپ شىڭگىلدىڭ جاعاسىنا.
قۇرمەتتەپ دونەن بيدەي اعالارىن،
دالانىڭ دارا تۋعان دانالارىن.
اكەمىز ءور التايدا مەكتەپ اشىپ،
قازاقتىڭ وقىتىپتى بالالارىن.
حالىقپەن جەرگىلىكتى ارالاسىپ،
ىسىدە ىلگەرلەپتى العا باسىپ.
قازاقتىڭ عۇلاماسى حاليفا التاي،
اكەمنەن حات تانىپتى، ساۋات اشىپ.
دونەن بي ەنشى ءبولىپ الدارىنا،
ءوسىپتى بىرەر جىلدا مالدارىدا.
جيىرما ءبىردىڭ شىلىڭگىر شىلدەسىندە،
مەن تۋىپ قوسىلىپتى جاندارىدا.
ۇستاز بوپ اكەم ەلگە تانىلعاسىن،
ومىرگە كەلىپتى ءىنى-قارىنداسىم.
اكەمىز كەي تۇندەرى ۇيىقتامايتىن،
كۇي تارتىپ، تۋعان ەلىن ساعىنعاسىن.
ەسىمدە جەتى جاسار عانا كەزىم،
ۇقپايتىن كوپ نارسەنى شالا كەزىم.
جاتتاتىپ توبىقتىنىڭ شەجىرەسىن،
جىر قىلىپ ايتۋشى ەدى بالا كەزىن.
«بولما دەپ بالام ءسىرا اقپا قۇلاق»،
كورەتىن ءاربىر تۇرمەن مەنى سىناپ.
جالىقپاي ءاربىر ءسوزىن قايتالاتىپ،
تاپتىشتەپ ايتتىراتىن قايتا سۇراپ.
اكەمنىڭ كەيدە زەكىپ، كەيدە ماقتاپ،
ايتقانىن تۇگەلدەيىن العام جاتتاپ.
شەگەلەپ سوندا ۇيرەتكەن ءاربىر ءسوزىن،
كەلەمىن سەكسەن جىلداي ەسكە ساقتاپ.
ەل- جەرىن ارتتا قالعان ساعىناتىن،
وڭاشادا اعىنان جارىلاتىن.
«اعايىن –تۋىسىمدى ساقتاي گور»- دەپ،
اللاعا جالبارىنىپ، جالىناتىن.
قايتۋعا ءوز جۇرتىنا جولى جابىق،
كوپ ويعا بەرىلەتىن جالعىز قالىپ.
ول جاقتاعى حاباردى كەلگەندەردەن،
سۇراستىرىپ بىلەتىن ەبىن تاۋىپ.
حانسۋلار تيىسپەسە دە قاتتى قىسىپ،
قالاتىن قازاقتارمەن قاقتىعىسىپ.
«تۇبىمىزگە وسىلار جەتەدى»-دەپ،
جۇرەتىن كەيبىر جاستار اپتىعىسىپ.
وسى وي اكەمدى دە تۇراقتاتپاي،
كەتكەسىن تۋعان جەردەن تۇراق تاپپاي.
موڭعول جاققا بىرنەشە بارىپ كەلىپ،
اقىرى كوشتىك سولاي جىل اتتاتپاي.
حوۆدا بەتىندە.
وتتىعوي تەنتىرەۋمەن قايران جاستىق،
ەل ۇركىپ، كوتەرىلىپ، تالاي قاشتىق.
جازىندا وتىزىنشى جىلدىڭ سوناۋ،
قىتايدان حوۆدا بەتكە قادام باستىق.
كەزەڭنەن بۇلعىن وزەن قۇلداي اققان،
بۇلاقتار قوسىلادى ءاربىر جاقتان.
ءبىراز ەل ارعى بەتتەن اۋىپ كەلگەن ،
بۇلعىندى مەكەن ەتىپ قونىس تاپقان.
بىزداعى جالعىز تۇندە كەلدىك جەتىپ،
جاڭا جەر، جاڭا قونىس كوڭىل تەتىك.
بۇل جەرگە بىرتە-بىرتە باۋىر باسىپ،
اقىرى تۇرىپ قالدىق مەكەن ەتىپ.
باستالدى جاڭا جەردە جاڭا ءومىر،
دامەلى ارنارسەدەن بالا كوڭىل.
تەزەك تەرىپ، سۋ اكەپ، قوزى جايىپ،
دەمەيمىن ءوتىپ جاتتى ءبارى جەڭىل.
ساۋاتىن اشۋ كوپتىڭ ويدا بولىپ،
اكەمىز بالا وقىتتى مولدا بولىپ.
اراپشا بارىمىزدە حات تانىدىق،
قۇراننىڭ ءار اياتى ويعا قونىپ.
اۋىرىپ- سىرقاعاندار ۇيگە كەلىپ،
اكەمىز الالاماي ءبارىن كورىپ.
دەم سالىپ، كەيبىرىنە دۇعا جاساپ،
ەمدەيتىن شوپتەن جاساپ ءدارى بەرىپ.
وسىلاي اكەمىزدىڭ بەدەلى ارتىپ،
وزگەدەن ءومىر سۇردىك وق بويى ارتىق.
بىراقتا ءىسىپ-كەۋىپ اياق-قولى،
انامىز جاتىپ قالدى توسەك تارتىپ.
ون بەسكە كەلسەداعى مەنىڭ جاسىم،
دومالاپ ءبىر كورمەدى ورگە تاسىم.
قوي ساۋىپ، سابا ءپىسىپ، قۇرت قايناتىپ،
اتقارۋ قيىن بولدى ءۇي شارۋاسىن.
ەمدەدى شەشەم بىراق ساۋىقپادى،
اۋىرۋ دەندەپ كىرگەن ايىقپادى.
«توقال ال، بەس بالاما سۇيەۋ بولسىن»،
انامنىڭ اكەمە وسى ايتقانى.
اكەيدىڭ قىرىقتان ەندى اسقان جاسى،
تەڭەلىپ وسكەن كەزى مال مەن باسى.
قالىڭ مال بەرىپ الدى ءبىر جاس قىزدى،
ون جەتىگە جاڭادان كەلگەن جاسى.
ەكىنشى شەشەم كەلدى ۇيىمىزگە،
وعان قارسى بولمادىق بىرىمىزدە.
اۋىرۋ انامىزعا قامقور بولىپ،
وڭالدى ازداپ تىرلىك، كۇيىمىزدە.
حالىق جاۋى ...
سۇم زامان ءبىزدى تاعى تەنتىرەتتى،
قامىستاي ورتكە ورانعان ەل ءدۇر ەتتى.
«حالىق جاۋى- ەسەرگۇۇ»-دەگەن اتپەن،
قىزىلدىڭ قىرعىنىدا كەلىپ جەتتى.
اۋقاتتى مالى باردى «باي»-دەپ جاپتى،
«مولدا»- دەپ ساۋاتتىنى ۇستاپ جاتتى.
توعىتىپ حوۆدا جاقتىڭ تۇرمەسىنە،
جازىقسىز كەيبىرەۋدى جولدا اتتى.
«كەشۇنگە» قارسى كەلەر جان بولمادى،
ولاردى اۋىزدىقتار زاڭ بولمادى.
شىبىن جانىن قورعاۋدىڭ جولىن ىزدەپ،
اركىمدەر ءوز بەتىنشە تال قارمادى.
حالىقتى زار جىلاتىپ، كۇڭىرەنتىپ،
قورقىنىشپەن تاڭ اتتى ءار كۇن ءوتىپ.
وسىلاي الاڭ-سالاڭ وتىرعاندا،
ەكى اتتى جەتىپ كەلدى دۇبىرلەتىپ.
«يت ءۇرىپ، شۋلاپ كەتتى دالا- دەدى،
كىم كەلدى شىعىپ بالام قارا»- دەدى.
مەن ۇيدەن شىققانىمدا توردەگى اكەم،
جاي عانا شايىن ءىشىپ قالا بەردى.
ەكى ادام قارسى ءجۇردى مىلتىق اسقان،
جەل تۇرىپ، اياق استى تۇنەردى اسپان.
جاسپىنعوي ەكەۋىنە سالەم بەردىم،
جالتاقتاپ تۇرلەرىنە مىسى باسقان.
ەلەمەي مەنىڭ سالەم بەرگەنىمدى،
ەكەۋى باسا-كوكتەپ ۇيگە ەندى.
اكەم جوق شەشەم جاتىر توسەگىندە،
مەنداعى تۇسىنبەدىم كورگەنىمدى.
«ءاي، قاتىن سەنىڭ بايىڭ قايدا -دەدى،
ءتىلىڭدى سۋىرامىن، سايرا –دەدى.
قوپارىپ استاڭ-كەستەڭ جۇكتى شاشىپ،
تابىلسا اياق-قولىن بايلا» –دەدى.
اۋدارىپ جۇك بىتكەندى ءبىر-بىرلەتىپ،
ۇيدە اكەمنىڭ جوعىنا كوزى جەتىپ،
«قايتسەكتە تابامىز»- دەپ سىرتقا شىقتى،
اشۋدان قول- اياعى ءدىر-ءدىر ەتىپ.
قوس اتتى ءوڭى سۋىق، سۇسى قاتتى،
اينالىپ اۋىل ءىشىن ءبىراز شاپتى.
تابا الماي ولار قايتىپ كەتكەننەن سوڭ،
تاۋ جاقتان اكەم ءتۇسىپ كەلە جاتتى.
ۇيگە كەپ اكەم ماعان ءسوز باستادى،
الىستان وراعىتپاي تەز باستادى.
ءومىرىن باستان اياق باياندادى،
سوڭعى رەت وسى بولدى سىرلاسقانى.
«قىزىلدان باياعىدا قاشقان ەدىم،
ءدام تارتىپ تالاي جەردى باسقان ەدىم.
سەنەرىم، ون بەستەگى ءوزىڭ عانا،
سۇيەنەرىم جوق ۇلىم باسقا مەنىڭ.
اۋىرۋ توسەك تارتىپ جاتىر اناڭ،
ءبىر اللا ءوزىم جوقتا بولار پاناڭ.
كىشى اناڭ بۇگىن ەرتەڭ بوسانادى،
بىلمەيمىن نە بولارى كوڭىل الاڭ.
بولسا دا ءىشىپ جەيتىن مالمەنەن باس،
وزىڭە سەرىك بولار باۋىرىڭ جاس.
بارىندە تاپسىرامىن ەندى ساعان،
قايتەيىن ساعيدەنىم كوڭىلىم ءپاس.
قيىندىق بارىنەدە ۇيرەنەرسىڭ،
ىنىڭمەن قارىنداسىڭا سۇيەنەرسىڭ.
قالىڭ مالىن تولەگەن انا قىزعا،
كەلگەندە ونسەگىزگە ۇيلەنەرسىڭ.
ساقتاسىن قىرىق شىلتەن، عايىپ ەرەن،
مەن ءوزىم ءتىرى جۇرسەم حابار بەرەم.
تۇرامىن التاي جاقتا بوي تاسالاپ،
ەل- ءىشى تىنىشتالسا قايتىپ كەلەم.
باسىلماي سالماعىنا قايعى- مۇڭنىڭ،
ادام بول قامىن ويلار قاۋىمىڭنىڭ.
كىشى اناڭ بوسانعانشا كۇتە تۇرام،
اتىن قويىپ كەتەيىن باۋىرىڭنىڭ.»
دەپ اكەم جوق بوپ كەتتى ءبىراز كۇنگە،
كەلەدى ىزدەۋشىلەر كۇندە –كۇندە.
«قايدا ءجۇر»-دەپ سۇراعان شابارمانعا
«بىلمەيمىز -دەپ ايتامىز-بىزدەر مۇلدە».
كىشى انام بوسانعاندا تۇندەلەتىپ،
عايىپتان ورالعانداي كەلدى جەتىپ.
«اقمەدەن»- دەپ ۇلىنىڭ اتىن قويىپ،
سول كۇنى التاي استى شەكارا ءوتىپ.
وزىمشە يە بولىپ مال مەن جانعا،
قوي جايام كۇنى بويى سەتەر تالعا.
دالادا تۇندە جىلقى كۇزەتۋمەن،
كوز ىلمەي زورعا جەتەم كەلەر تاڭعا.
بۇگىن جىلقى كۇزەتكەم تاۋدان اسىپ،
كوزىم كەتىپتى ءىلىنىپ، ۇيقى باسىپ.
بىرەۋ كەپ ماڭدايىمنان يىسكەگەندە،
قاراسام اكەم ەكەن كوزىمدى اشىپ.
«التايعا ءوتىپ ەدىم تەرەڭ بويلاپ،
قاراعىم قايتىپ كەلدىم سەندەردى ويلاپ.
مەن بارىپ وزدىگىمنەن بەرىلمەسەم،
ءتۇرى جوق ەشبىرىڭدى ءتىرى قويماق».
«الىستا قالدى تۋعان اعا-باۋىر،
كەشەگى ءوسىپ-ونگەن قايران اۋىل.
مەن ولسەم سەندەر امان قالارسىڭدار،
اناڭدا ۇزامايدى جاعدايى اۋىر.
كىشى اناڭ ون توعىزدا جاسقوي ءالى،
وت پەن سۋ سياقتىعوي جاسپەن كارى.
«توركىنىنە كەتەم»- دەسە بوگەت بولما،
ومىردە ويلاعانداي بولماس ءبارى.
باسكوز بول باۋىرلارىڭ اعاسى بوپ،
جۇرەرسىڭ بارلىعىنىڭ پاناسى بوپ.
تاۋىپ ال اقمەدەندى جات بولماسىن،
ءوسسىن ول بايزىكىردىڭ بالاسى بوپ.
اللادان ساعان ءالى ارتار سىن بار،
تۇزەلسە زامان ەلگە قايتارسىڭدار،
ەمبەرگەنننىڭ بەس ۇلىنان ۇرپاق قالسا،
بارعاندا اكەڭ جايلى ايتارسىڭدار».
وسىنى ايتىپ باۋىرىنا قىستى اكەم،
قۇشاعى بارىنەندە ىستىق اكەم.
«ۇلىم»- دەپ كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ،
ەمىرەنىپ سوڭعى رەت قۇشتى اكەم.
قالدىرىپ ماعان جۇيرىك سارالا اتتى،
اۋىستىرىپ مىندە دە باران اتتى.
«ۇرپاعىم امان قالسا قۇرباندىق»- دەپ،
ولىمگە ءوزى قارسى بارا جاتتى...
اكەمدى بارا ۇستاپ اتقان ەكەن،
بىلمەيمىن كىمدەر جالا جاپقان ەكەن.
حالقىنا قىزمەت ەتكەن ادال جانعا،
«حالىق جاۋى»- دەپ كىنا تاققان ەكەن.
قايعى مەن قاسىرەت كوپ وتكەنىمدە،
ءسۇرىندىم تالاي ءومىر وتكەلىندە.
جازىقسىز جاپا شەككەن قايران اكەم،
اقتالدى توقسان ءبىردىڭ كوكتەمىندە.
جاڭعىرىپ تاريحتىڭ اقتاڭداعى،
تالايدىڭ قايتا ورالىپ قايتقان باعى.
ەلۋ ءۇش جىلدان كەيىن «جازىقسىز»-دەپ،
كوڭىلگە مەدەۋ بولدى اقتالعانى.
قول حات
اكەمىز وسىلايشا ورالمادى،
ءبىزدىڭ دە تىرلىك قايتا وڭالمادى.
سارى اتتى شاكەي كەشۇن* تارتىپ الىپ،
باستالدى ساعيدەننىڭ تونالعانى.
قورالى قوي، ۇيىرىمەن جىلقىنى الدى،
جايۋلى ورەدەگى قۇرتىن الدى.
شەشەمنىڭ قولىنداعى التىن-كۇمىس،
تەڭگەنى كيىمدەگى قىرقىپ الدى.
قالمادى كىلەم-كىلشە كورپە جاستىق،
كورمەپ ەم ومىرىمدە مۇنداي قاستىق.
بەس بالا، اۋىرۋ انا زار جىلاعان،
وتتىعوي وكسۋمەنەن قايران جاستىق!
كىشى انام توركىن كەتتى بالانى الىپ،
شاما جوق باۋىرىمدى قالار الىپ.
تىرىدەي تۋعانىمنان ايىرىلىپ،
جۇرەگىم قان جىلادى جارالانىپ.
جالدانار بايلاردا جوق مالىن باعىپ،
نەمەسە سۋىن تاسىپ، وتىن جاعىپ.
التى ادام ءبىر سيىردىڭ ەمشەگىنە،
تەلمىرگەن كۇندەر ءوتتى ءبىز ءبىر عارىپ.
ازعانا ازىق-تۇلىك بولدى ءتامام،
كومەكتە بەرە المايدى ەشبىر ادام.
ءتورت بالا ماعان قاراپ تەلمىرەدى،
ورنىنان تۇرا المايدى سىرقات انام،
تالعاجاۋ تاماق قىلىپ قالدىقتاردى،
جۇدەدى باۋىرلارىم ارىقتادى.
ءبىر كۇنى كيىم-كەشەك سالاتۇعىن،
اقتاردىم بوساپ قالعان ساندىقتاردى.
قالماپتى دۇنيەدە ىسكە تاتىر،
قالاي تىرلىك ەتەمىز بىزدەر پاقىر.
تۇبىندە بوساپ قالعان كەبەجەنىڭ،
ءبىر جاپىراق بۇكتەۋلى قاعاز جاتىر.
قاعازدى اشىپ كورسەم ول حات ەكەن،
بىزدەرگە پايداسىدا مول حات ەكەن.
وتكەن جىل جۇيرىك اتىن ساتىپ العان،
ۇرانحاي ءوزى جازعان قول حات ەكەن.
اللانىڭ ءتۇزۋ جۇرسەڭ جولىمەنەن،
كەي ءىسىڭ بىتەدىعوي وڭىمەنەن.
«ەكى تۇيە، ەكى سيىر، ەكى ات بەرەم»،
دەپ جازىپتى ۇرانحاي قولىمەنەن....
ارۋاقتان قاشىپ...
ۇەنچ-بۇلعىن بۇرىن بارماعان جەر،
قىرىندا سىرىندا ەش الماعان جەر.
حاتتى الىپ تاۋەكەل دەپ جولعا شىقتىم،
«پەندەنىڭ باسى قايدا قالماعان»- دەر.
بىلگەندەر جۇرە بەر دەپ وزەن بويلاپ،
اقىل ايتتى ءجون سىلتەپ ويلاپ- تولعاپ.
انامدا امالسىزدان باتا بەردى،
«امان ءجۇر- دەدى بالام اللا قولداپ».
كامەلەتكە ءالى مەن تولعانىم جوق،
اكەم جوق، تۋىسىم جوق، قورعانىم جوق.
اناممەن باۋىرلارىمدى اسىراۋدان،
باسقاداي مەن پاقىردا ارمانىم جوق...
جارىسىپ قايىڭمەن تال ەكى جاقتان،
سارقىراپ بۇلعىن وزەن قۇلداي اققان.
كەش باتا كوشكەن ءۇيدىڭ جۇرتىنا كەپ،
دەمالۋعا اقىرى ءتۇستىم اتتان.
وت جاققان ءبىر وشاقتىڭ ورنىنا كەپ،
وتىردىم ءاربىر نارسە ويىما كەپ.
جانتايىپ اياعىمدى كوسىلگەندە،
بىلق ەتكەن نارسە ءتيدى قولىما كەپ.
قولىم تيگەن نارسەنىڭ بەتىن اشتىم،
كورگەندە ولگەن جاندى قاتتى ساستىم.
بالانىڭ ءمايىتى ەكەن شاشى وسكەن،
ويبايلاپ اتقا ءمىنىپ تۇرا قاشتىم.
اتىما قايتا-قايتا قامشى باسىپ،
ارۋاقتان ءوزىم كورگەن كەلەم قاشىپ.
وتكەلدەن قالاي ءوتتىم ەسىمدە جوق،
جاڭبىردان وزەن سۋى جاتقان تاسىپ.
تاڭ اتتى، توقتامادىم جۇرە بەردىم،
اقىرى جولدا وتىرعان ۇيگە كەلدىم.
ات ۇستىندە سىرەسىپ اياق-قولىم،
تۇسۋگە شامام دا جوق كۇيدە كەلدىم.
ەندى ويلاسام وتكەندى ەسىمە الىپ،
اتتان قۇلاپ ءتۇسىپپىن ەسىم اۋىپ.
باسقا تىلدە سويلەگەن بوتەن سوزدەر،
قۇلاعىما كەلەدى اۋىق-اۋىق.
وزىمە-ءوزىم كەلە الماي ءبىراز جاتتىم،
مەن قايدامىن دەپ تاعى ويعا باتتىم.
قازاقشا ءسوزىن ەستىپ ەسىم جيدىم،
“بالام قايدان كەلەسىڭ”- دەگەن قارتتىڭ.
موڭعول شال بىلەدى ەكەن،قازاق ءتىلىن،
ءومىردىڭ كورمەيسىڭبە عاجاپتىعىن.
بارىندە مۇڭىم شاعىپ باياندادىم.
باسىمنان ءوتتى وسىلاي ازاپتى كۇن.
ول بىرەۋدىڭ ۇلى ەكەن جۋىقتا ولگەن،
تاستاپ كەتكەن جەرىنەن ونى كورگەم.
جەردى قازۋ بۇلاردىڭ سالتىندا جوق،
ولىكتى بىلمەيدى ەكەن جەرگە كومگەن.
تورىنە وتىرعىزىپ شايىن بەردى،
اس –سۋىن ايامادى بارىن بەردى.
جول تارتتىم ءجونىن ءبىلىپ ەلمەن- جەردىڭ،
ءبىر اللا اشا گور دەپ باعىمدى ەندى.
جولى بولار جىگىتتىڭ....
.كوپ ىزدەپ تاۋىپ الدىم ساۋداگەردى،
«ەسى دۇرىس قازاقتار بارما -دەدى.
مالىڭدى ناعاشىڭ كەپ الىپ كەتكەن،
جولىڭنان ەندى بالام قالما»- دەدى.
سوزىنە ۇرانحايدىڭ سەنە المادىم،
قايتەيىن دالەلىم جوق جەڭە المادىم.
امالسىزدان اتتانىپ جۇرە بەردىم،
ەسەڭگىرەپ وزىمە كەلە المادىم.
شاراسىز قاپالانىپ ويعا باتىپ،
رەنجىپ ناعاشىما كەتكەن ساتىپ.
بۇرىلدىم كونتسەرت قويعان توپتى كورىپ،
تارىعىپ كوشە بويلاپ كەلە جاتىپ.
قارايلاپ كونتسەرت قويىپ جاتقاندارعا،
تايادىم مول قىزىققا باتقاندارعا.
بىرەۋ جىلاپ جۇرگەندە قاپا بولىپ،
قايعىسىز ويىنمەن توي باققاندارعا.
ۇەنچ جەرى جازىق، تاتىر ەكەن، (ۇەنچ-ەلدى مەكەن)
(بۇلداعى بىلگەندەرگە اقىل ەكەن.)
كۋزوۆىن ماشينانىڭ جايىپ قويىپ،
بىرەۋلەر پەسا ويناپ جاتىر ەكەن.
كوپ ىشىنەن كورىندى تانىس ادام،
قارادى ات ۇستىندەگى ولدا ماعان.
قۇسايىن اعايىمدى تاني سالا،
اتتان ءتۇسىپ جۇگىردىم وعان تامان.
جۇگىرگەن ماعان قاراپ اتالاقتاپ،
اعامدا قارسى ءجۇردى قاپالاقتاپ.
پەسادان كورىنىس دەپ ويلاعان ەل،
كۇلىسىپ جاتتى قولىن شاپالاقتاپ
جۇگىردىم «اعام-اۋ»- دەپ توپتى جارىپ،
جات جەردە پانا ىزدەگەن مەن ءبىر عارىپ.
سەكىرىپ اسىلدىم كەپ مويىنىنا،
ءبىر ساتكە كەتكەندەي بوپ ەسىم اۋىپ.
دۇيسەباي بايزىكىرمەن شەكارا اسقان،
اكەمنىڭ جان-جولداسى بىرگە قاشقان.
قۇسايىن سول كىسىنىڭ ۇلكەن ۇلى،
«قىزىل ءۇيدىڭ» ءارتىسى ونەرى اسقان.
اپتىعىپ قۇسايىنعا جايىمدى ايتتىم،
الالماي جۇرگەن ءبىر توپ مالىمدى ايتتىم.
«ناعاشىڭ الىپ كەتكەن»- دەيدى ۇرانحاي،
راسپا، وتىرىكپە ەندى قايتتىم؟!
«قولحاتىڭ قولىڭداما، جوقپا-دەدى،
بار بولسا وندا ءىنىم قورىقپا- دەدى.
مالىڭنىڭ بارلىعىندا الىپ بەرەم،
جەتكىزبەي بۇل ءىسىڭدى سوتقا»- دەدى.
شاقىرىپ ءبىر تساگداانى داۋىستادى ، (تساگداا-پوليتسيا)
اعاما كورىنەدى تانىس ءبارى.
اقىرى «سوتتالاسىڭ»-دەگەننەن سوڭ،
ۇرانحاي مالدى ماعان تابىستادى.
ومىردە جولدارىم كوپ شيىرلاعان،
قۋساڭدا جەتكىزبەيدى بۇيىرماعان.
ۇرانحايدان العان سول ەكى اتپەن،
قۇت بولدى ەكى تۇيە، سيىر ماعان.
جەتىمدىك...
انامىز ءار كۇن سايىن تومەندەدى،
«قالايدا كوكتەمدى امان كورەم -دەدى.
جاز شىعىپ ەل اياعى كەڭىگەندە،
بالالار اجال جەتسە ولەم»- دەدى.
«مەنى اپارىپ قويىڭدار تومەن جاققا،
بۇلعىن وزەن جاعاسى جارقاباققا.
سول جەردە بەيىتى بار قازاقتاردىڭ،
جاتايىن كوپپەن بىرگە سول زيراتتا».
تىلەگىن ايتىپ جاتىپ اپام سوڭعى،
اقپاننىڭ بورانىندا قايتىس بولدى.
ايىرىلىپ اكەدەن دە شەشەدەن دە
تۇل جەتىم قالا بەردىك بىزدەر سورلى.
قىستاپ ءبىز وتىرعانبىز جولتى سايىن،
ەسەلەپ قاردا جاۋدى كۇن-كۇن سايىن.
مۇردەسىن شەشەمىزدىڭ ايتقان جەرگە،
جەتكىزۋ بىزدەر ءۇشىن بولدى ۋايىم.
ءمايىتتى كيىزگە وراپ تۇيەگە ارتىپ،
انامىز ايتقان جەرگە كەتتىك تارتىپ.
قالىڭ قار ات ادىمىن اشتىرمايدى،
سارشۇناق اياز تاعى بەتتى شارپىپ.
مىنگەسكەن ماۋلەدان مەن ەكەۋىمىز،
جالعىز تۇيە جۇرمەيدى جەتەگىمىز.
ەشكىم جوق بىزگە تاعى كومەكتەسەر،
بەلگىسىز قالاي، قايتىپ جەتەرىمىز.
ارا قونىپ مەجەلى جەرگە كەلدىك،
انامىز جاتام دەگەن بەلگە كەلدىك.
ەكى كۇن قاتقان جەردى ارەڭ قازىپ،
زار جىلاپ انامىزدى جەرلەپ ەدىك.
قىس ءوتتى ون سەگىزگە كەلدى جاسىم،
شيرادىم توگە-توگە كوزدىڭ جاسىن.
قالىڭ مالىن تولەگەن جاماش قىزعا،
ۇيلەنبەك ويىم بولدى عازيز باسىم.
الماق بوپ بارىپ ەدىم قىز جاماشتى،
ولداعى قارسى بولماي قادام باستى.
«جەتىمگە قىزىمىزدى بەرمەيمىز»- دەپ،
اتا-اناسى ات -تونىن الا قاشتى.
قىز قايتسىن، قارسى ەشتەڭە ايتا المادى،
دەمەيمىن مەنسىنبەدى باي تاڭدادى.
قورعانسىز پاناسى جوق تۇل جەتىمگە،
بولماسا قالىڭ مالىن قايتارمادى...
ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن...
قايىن اتام سامالىقتا مولدا بولعان،
جۇرەكتە يمان، قۇرانى قولدا بولعان.
ۇستالاتىن ەسەرگۇۇدىڭ* تىزىمىندە،
اكەمىزبەن قاتارلاس ولدا بولعان.
كەلگەندە بەلسەندىلەر اتپەن شاۋىپ،
قۇتىلىپ كەتە بەرگەن ەبىن تاۋىپ.
سوڭىندا ءوزى بارىپ بەرىلىپتى،
تونگەن سوڭ ۇرپاعىنا قاتەر-قاۋىپ،
كورىپكەل موللا دەيتىن سامالىقتى،
بولجاپ بىلگەن بولاشاق، جاڭالىقتى.
حوۆداداعى قىزىلدار تۇرمەسىنە،
اكەممەن ەكەۋى ءبىر قامالىپتى.
بۇل ءپاني ويلاپ تۇرساڭ جالعان ەكەن،
جانساقتاۋ بىرەۋلەرگە ارمان ەكەن.
قوس مولدا ءدىن جولىندا ءشايىت بولىپ،
ەكەۋى ءبىر شۇڭقىردا قالعان ەكەن.
قىزى بار سامالىقتىڭ كارابا اتى،
يماندى ءارى يبالى قىزدىڭ زاتى.
ۇيىنە قۇدا ءتۇسىپ ءوزىم باردىم،
جەتەگىمدە اكەمنىڭ جالعىز اتى.
جاڭادان ون التىعا كەلگەن جاسى،
توگىلگەن تىرسەگىنە قولاڭ شاشى.
قىزدىڭ قولىن سۇرادىم اناسىنان،
ازىرگە ايتتىرماعان بوسقوي باسى.
« ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولىڭدار- دەپ،
اناسى باتا بەردى تولىڭدار- دەپ،
قوس اققۋداي ەكەۋىڭ قاتار ۇشىپ،،
باقىتتىڭ بيىگىنە قونىڭدار»- دەپ.
ءبىز ءۇشىن قيىپ ەدى ومىرلەرىن،
اتا-انام كورە المادى كەلىندەرىن.
اڭىراپ ارتتا قالعان ءتورت جەتىمنىڭ،
كەلىنشەگىم تابا ءبىلدى كوڭىلدەرىن.
مەن اكەمىن...
جۇبايىم ۇيگە جىلۋ الا كەلدى.
جەتىمدەرگە جاناشىر پانا كەلدى.
تولتىرىپ توعىز ايمەن توعىز كۇنگە،
ىڭگالاپ وتباسىما بالا كەلدى.
كامەشىم ەڭبەكقور بوپ جاستايىنان،
كوبىرەك ءبىزدى ويلايتىن باس قامىنان.
سۋ اكەپ، تەزەك تەرىپ، ءۇي سىپىرىپ،
وزگەشە بولدى اۋىلدىڭ جاستارىنان.
كومىر جوق، اعاش وتىن جاعاتىنبىز،
ارالاپ اق دوڭبەكتى جاراتىنبىز.
تاۋ باسىنا دايىنداپ سىرعاۋىلدى،
تۇيەمەن جازداي تاسىپ الاتىنبىز.
ومىردە كوپ نالىدىم كوڭىل قالىپ،
جاتىر ەم جالعىز ءوزىم وتىن جارىپ.
«اكە سىزگە كومەكتەسەم»–دەدى كامەش،
كىشكەنتاي ايبالتانى قولىنا الىپ.
كەدەيلىك، جوقشىلىقپەن كوزىمدى اشقام،
جالعىزدىق كورىپ ءوستىم بالا جاستان.
سول ساتتە اكەلەردىڭ اراسىندا،
باقىتتى جان جوق ەدى مەنەن اسقان.
مال جايىپ، كۇندىز تاۋدى اسىپ كەلىپ،
تۇندە تاعا سوعامىن باسىپ كورىك.
باۋىرلارىم جۇرەدى كومەكتەسىپ،
اعاش جاعىپ، كومىرىن تاسىپ بەرىپ.
بايدا جوق بۇرىنعىداي قويىن باعار،
جالدانىپ، جۇمىس ىستەپ وتىن جاعار.
ۇرانحاي، قازاق اتسىز كۇن كورەمە،
مالىن بەرىپ الادى تاعانى ولار.
بىرتىندەپ سيىر باسى ونعا تولدى،
قوي-ەشكى جۇزگە جەتىپ قورا تولدى.
ەرىنى بالالاردىڭ اققا ءتيىپ،
جاقسارىپ جاعدايلارى، قارىن تويدى.
جىل جارىم وسىلايشا جاقسى تۇردىق،
كەم ەمەس باسقالاردان تۇرمىس قۇردىق.
ۇل بالا، ونەرحانىم ومىرگە كەپ،
جاراتۋشى اللاعا شۇكىر قىلدىق.
اسكەرگە اتتاناردا
بىرتىندەپ كۇندەر جىلجىپ ءوتىپ جاتتى،
قىرىق ءبىردىڭ وتە شىقتى قىسى قاتتى.
كوكتەمدە شاقىرىلدىم مەن اسكەرگە،
تۋىس جوق قارايلاسار وسى باتتى.
قىينالىپ ءۇش باۋىرىم دەيدى نالىپ،
«قالاي تىرلىك ەتەمىز سىزدەن قالىپ.
سۇيەنەر تىم بولماسا اعايىن جوق،
قالايشا كۇن كورەمىز بىزدەر عارىپ».
باۋىرىم ماۋلەدانىم كۇرسىنىپ اپ،
جىلايدى ماعان قاراپ ۋاق-ۋاق.
جانجارىم قامقور بولىپ بالالارعا،
بىزدەرگە باسۋ ايتتى داتكە قۋات.
«ەكى جارتى قوسىلىپ تۇرمىس قۇرىپ،
قيىندىقتان شىقپاق ەك بىرگە تۇرىپ.
اللانىڭ بۇلداعى ءبىر سىناعىعوي،
اسكەر ول ازاماتقا سالعان قۇرىق.
جاتقاندا ەسىمىزدى ەندى جيىپ،
جىبەرۋ وڭاي ەمەس كوزىڭ قيىپ.
ارتتاعىلار امالداپ جان ساقتارمىز،
تارتپاڭىز ءبىزدى ويلاپ قايعى-كۇيىك.
ءبىر اللا جوق نارسەدەن بار بولعىزىپ،
جاراتقان ەكى-ەكىدەن پار بولعىزىپ.
تىلەگىن ەكى جاستىڭ بەرسە قۇداي،
ايىرادى دەيمىسىز زار بولعىزىپ.
كەلەرسىز تىرلىك بولسا ءبىر اينالىپ،
جۇرەرمىز ىشتە قايعى كوپ ويلانىپ.
كۇتەمىن ارت جاعىڭا يە بولىپ،
ءجۇرىڭىز دۇعا قىلىپ، ءبىزدى ويعا الىپ»
قابيبا ايتتى: «رازىمىز اعا سىزگە،
كەلدىڭىز قامقور بولىپ مىنا بىزگە.
ءجۇرىڭىز ۇكىمەتتىڭ زاڭىن بۇزباي،
جىلاعانمەن پايدا جوق بارىمىزگە».
«اللادان تىلەك تىلەپ جاندارىڭا،
تاپسىردىم اكە-شەشەم ارۋعانا.
تىرشىلىكتىڭ كوزىعوي ماۋلەدانىم،
يە بول مىنا قالعان مالدارىڭا.
جانىمنىڭ سەزىنەتىن اۋىرعانىن،
ايتتىرماي تۇسىنەتىن جارىم ءبارىن.
وزىمنەن تۋعان ەكى بالامەنەن،
امانات ءبىر وزىڭە باۋىرلارىم.»
اسكەردە
اقىرى «تاۋەكەل»- دەپ ءتۇستىم جولعا،
قۇداي –اۋ بۇل ساپاردى ءوزىڭ قولدا.
قوسىلدىم كوپ اسكەردىڭ قاتارىنا،
ەل شەتىن كۇزەتۋگە قارۋ قولدا.
اتپەنەن اپتا ءجۇرىپ حوۆدا كەلدىك،
قارىن اش، جول سوقتى بوپ زورعا كەلدىك.
باسىڭدا بيلىگىڭ جوق زاڭى قاتتى،
تۇرمەدەن ءبىر كەم ەمەس تورعا كەلدىك.
ءبىر كۇنى تۇرعىزدىدا اسكەرلەردى،
ەدىرەڭدەپ ءبىر ۇلكەن اپسەر كەلدى.
«بار بولسا ىشتەرىڭدە ەتىكشىلەر،
ءبىر ادىم العا شىق»- دەپ بۇيرىق بەردى.
قاتاردان شىقتىق العا ەكى كىسى،
ءبىرىنىڭ بويى ۇزىن، ءبىرى كىشى.
«اسكەردىڭ جامايسىڭ دەپ ەتىكتەرىن»،
ارتىنان ەرتىپ ءجۇردى الگى كىسى.
قارۋعا ىڭعايىم جوق اۋەل باستاق،
كىرىستىم مەن جۇمىسقا ءبارىن تاستاپ.
اسكەردىڭ جۇلىم-جۇلىم ەتىكتەرىن،
بەرەمىن قولدارىنا جاماپ- جاسقاپ.
جۇرمەيمىن باسقالارداي ويناپ –كۇلىپ،
ارتىما الاڭدايمىن قۇلاق ءتۇرىپ.
ءۇي ء–ىشىم، باۋىرلارىم اماندىعىن،
اسكەردەن كەيىن كەلگەن سۇراپ ءبىلىپ.
قونىشىن نە تابانىن اۋىستىرىپ،
تىگەمىز ءبىر-بىرىنە جابىستىرىپ.
جوقشىلىق قىسىپ تۇرعان سوعىس كەزى،
وتىردىق جوق نارسەنى تابىس قىلىپ.
ەتىكتىڭ قونشىن بىرەۋ سۇراي كەلدى،
قاراسام ءتۇر-تۇسىنە شىناي كەلدى.
«قونىش بەرسەڭ ورنىنا تۇيە بەرەم،
قالدىم دەپ جالاڭ اياق»- جىلاي كەلدى.
ول كەزدە بەت- بەدەلىم قالعان ارتىپ،
باستىقتان ەكى قونىش الدىم ايتىپ.
التى جىل بورىشىمدى وتەگەن سوڭ،
سول تۇيەمەن بەت الدىم ەلگە قايتىپ.
اسكەردەن قايتقان جولدا
اسكەردەن بوساپ شىعىپ ەسەن-امان،
ءبىر تاۋعا تاياپ كەلدىم كەشكە تامان.
كەزىكتى جول بويىندا قونىپ جاتقان،
اش-ارىق، ازىپ-توزعان ءبىر توپ ادام
تۇيەمەن تاياپ كەلىپ ءتۇستىم توپقا ،
ءجون بىلەتىن بىرەۋى بارما-جوقپا؟!
كوتەرگەن ارقاسىندا جۇكتەرى بار،
كەزىكتىم كوپ كەدەيگە ويدا –جوقتا.
ءبىر قاريا وتىردى قاسىما كەپ،
ءتۇرلى وي كىرىپ شىقتى باسىما كەپ.
اقساقال از وتىرىپ ءسوز باستادى:
«قاراعىم جاۋ ەمەسپىز شوشىما- دەپ.
ەرتەرەكتە قىتايدان وتكەن ەدىك،
شەكارادان ىشكەرلەپ كەتكەن ەدىك.
جاۋگەرشىلىك زاماندا قاشا كوشىپ،
گوۆ- التاي ايماعىنا جەتكەن ەدىك.
سول جاقتا ازعانا جىل تۇرعان ەدىك،
مال باعىپ ازداپ تىرلىك قۇرعان ەدىك.
ەل ءىشى تىنىشتالعان وسى جىلى،
ات باسىن دەلۇۇنگە بۇرعان ەدىك.
بىرەۋلەر جولدا توناپ مالىمىزدى،
قولداعى الىپ كەتتى بارىمىزدى.
قالسادا قاتىن- بالا اش -جالاڭاش،
قۋاندىق قالدىرعانعا جانىمىزدى.
كومەكتەس بىزگە بالام بولماس ارتىق،
جەتەمىز ەلىمىزگە ەندى قايتىپ.
اسقانشا ۇلانداۆا اسۋىنان،
جۇرەيىك جۇگىمىزدى تۇيەڭە ارتىپ».
ءبىر قونىپ ەرتەڭىندە جولعا شىعىپ،
كەزەڭگە دامىلدادىق زورعا شىعىپ.
كەز كەلدى جولاۋشىلار قوشتاساتىن،
تاۋ باسى اڭىراعان ولدا سۋىق.
ايادىم جاۋدىرەگەن بالالارىن،
تاس قىلىپ قۇشاقتاعان انالارىن.
«جەتەرمىن-دەدىم ەپتەپ اۋىلىما،
تۇيەمدى الىڭىزدار اعالارىم».
جينالىپ بارلىعىدا اقىلداسىپ،
كەلىسىپ بىرنارسەگە ماقۇلداسىپ.
اقساقال كەلدى جەتەك تايىنشاسى بار،
قوشتاسۋعا مەنىمەن باقۇلداسىپ.
«جاقسىلىعىڭدى ۇمىتپاس اعاڭ-دەدى،
جەتەگور ءۇي-ىشىڭە امان-دەدى.
شامامىز وسى بولدى ايىپ ەتپە،
تايىنشاعا رازى بول بالام»- دەدى.
ەلەستەپ كوز الدىما ەكى بالام،
ارتتاعى باۋىرلارعا بولىپ الاڭ.
التى جىلداي اسكەردە بولعان باسىم،
قايتىپ كەلە جاتىرمىن ەسەن-امان.
كۇتىپ تۇر بىلە المايمىن قانداي زامان،
الدىمدا جولدار جاتىر تارام-تارام.
تايىنشا بار جەتەگىمدە اقىرىنداپ،
ەل شەتىنە ءىلىندىم كەشكە تامان.
قامىتىن كەدەيلىكتىڭ قايتا كيگەن...
قارسى الدى باۋىرلارىم اعالارىن،
قامقورشى، اسىراۋشى پانالارىن.
اسىلدى «اكەلەپ»-كەپ مويىنىما،
ەسەيىپ قالعان ەكەن بالالارىم.
ماۋلەدەن مەن كەتكەن سوڭ شەكارا اسىپ،
وزىنشە ساۋدا جاساپ قىلعان كاسىپ.
مالدارىن زات-تاۋارعا ايىرباستاپ،
قىتايدان جۇرگەن ەكەن تاۋار تاسىپ.
ايىرىلىپ بىرتە-بىرتە مالدارىنان،
تومەندەپ جاعدايلارى الداعىدان.
بەس ەشكى، ءبىر سيىرعا قاراپ قالعان،
باسقاداي جولىن تاپپاي جان باعۋدان.
قامىتىن كەدەيلىكتىڭ قايتا كيگەن،
جىرتىقتان كورىنەدى دالادا ۇيدەن.
كيىزى كەرەگەنىڭ شۇرىق-تەسىك،
قالاي-قايتىپ شىعامىز مىنا كۇيدەن؟!
ازعانا سۇتتەن جاساپ ايران-شالاپ،
ايەلىم وتىرمايدى ءبىر ءسات قاراپ.
ەسكىرگەن تەرى-تەرسەك الىپ كەلىپ،
جاتادى تۋىردىقتى كۇندە جاماپ.
ون ەدى سيىر سانى اۋەل باستا،
قالعانى ءبىر قۇناجىن قىزىل قاسقا.
ىشەمىز ەكى رەتكى ءسۇتىن ساۋىپ،
تاماق جوق تىسكە باسار ونان باسقا.
كيىمدەرى قىرىق جاماۋ ويىق –ويىق،
ءبارى اشقۇرساق كورمەگەن قارىن تويىپ.
امالسىزدان جاس تۋعان بەس لاقتىڭ،
ەكى-ءۇش ايدا الامىز ءبىرىن سويىپ.
ەركەلىكپەن ءجۇرۋشى ەڭ اعاڭ باردا،
سۇيەنەتىن الدىڭدا پاناڭ باردا.
قايتەيىن كەسەيىنبە ءوز قولىمدى،
جەر شۇقيدى باۋىرىم امال بارما.
«استە دۇرىس بولمادى مۇنىڭ- دەدىم،
الداعى نە بولادى كۇنىڭ - دەدىم.
تالپىنايىق ءبىر نارسە ەڭبەك ىستەپ،
قول قۋسىرىپ وتىرماي ءىنىم» -دەدىم،
تاعىدا تاعا سوعىپ، ەتىك تىكتىك،
ەڭبەكتىڭ ءدامىن تاتىپ سىرىن ۇقتىق.
اسىراپ التى جاندى ەكەۋىمىز،
امالداپ، اۋپىرىمدەپ قىستان شىقتىق.
اسكەرگە ماۋلەدەندى اتتاندىرىپ...
اينالىپ دۇنيەنىڭ دوڭگەلەگى،
جاز شىعىپ جادىرادى پەندەلەرى.
ازاماتتىق بورىشىن اتقارۋعا،
كەزەگى ماۋلەدەننىڭ كەلگەن ەدى.
«اسكەر ول ەلمەن جەرىن كۇزەتەدى،
ءوزىڭدى شىنىقتىرىپ تۇزەتەدى.
اتقارساڭ مىندەتىڭدى ويداعىداي،
«ءۇش جىل»- دەگەن نەمەنە تەز وتەدى.
شيراق بول، سىلبىر ءارى جامان بولما،
ارتتاعى مىنا بىزگە الاڭ بولما.
ءبىر ناندى ءبولىپ جەيتىن دوستارىڭا،
ەشقاشان قولىڭ قىسقا ساراڭ بولما.
اسكەردىڭ بىلە بىلسەڭ زاڭى قاتتى،
ۇقىپتاپ ۇستاعايسىڭ ءاربىر زاتتى.
ەشكىمگە زورلىق جاساپ جولدان تايما،
اركىمگە اللا بەرگەن جانى ءتاتتى».
وسىلاي كەڭەس بەرىپ اقىل ايتىپ،
ءىنىمدى شىعارىپ ساپ كەلدىم قايتىپ.
اسكەرلەر باياعىداي توپ-توپ بولىپ،
اتتانىپ حوۆدا جاققا كەتتى تارتىپ.
ارتىنان حوۆدا جاققا بارايىن دەپ،
ءبىر كورىپ باۋىرىمدى قالايىن دەپ.
باستىقتان سۇرانىپ ەم جايىمدى ايتىپ،
رۇقسات بىرەر كۇنگە الايىن-دەپ.
جالىنىپ كورىپ ەدىم باستىعىما،
بىلمەدىم تۇك كورمەگەن جاستىعىما.
سىرەسىپ جۇمىسىمنان بوساتپادى،
بىلمەيمىن دوستىعىما، قاستىعىما.
ادامنان تاۋسىلاما ولمەي ارمان،
جەتپەيسىڭ كەي ىسىڭە كوڭىلگە العان.
حابارلاسىپ ماۋلەدان بارا المادىم،
امان ءجۇر، قايدا جۇرسەڭ جالعىز قارعام...
بالدىزىم....
كۇز ءوتىپ، قىس اينالىپ كوكتەم كەلدى،
جىلىتىپ شۋاعىمەن كوكپەن جەردى.
بالدىزىمدا اسكەرگە كەتەتىن بوپ،
اناسىن قولىما اكەپ وتكەردى ەندى.
مەن ايتتىم: «باعامىنعوي اناڭدى- دەپ،
نە دەيدى تۋىستارىڭ، اعايىن بوپ.
«قاراتپا قىزعا دەيتىن»- قازاقپىزعوي،
ءسوز قىلىپ جۇرمەيمە ەرتەڭ اعايىن كەپ».
ول ايتتى: «قاتەلىك كوپ باسىمدا»-دەپ،
«زور كۇنا جاساپ ەدىم جاسىمدا» –دەپ.
بىلمەستىكپەن اعامدى ۇستاپ بەرگەم،
سوندىقتان دۇشپانىمدا، قاسىمدا كوپ.
اعاما بىرگە تۋعان قاستىق قىلعام،
سونىمدى كەشىرە الماس تۋىس-تۋعان.
اتىلىپ اقىرى اعام كەتە باردى،
ساتقىندىق قىلىعىمدى قانمەن جۋعام.
ەنشى الىپ اكەمىزدەن قالعان مالدان،
ىرگەمدى اعايىننان بولەك سالعام.
اداسقان اشىق كۇندە مەن ءبىر بەيباق،
كىمدەرگە وپا بەرگەن مىنا جالعان...
جۇرەيىن تۇنىڭمەنەن كۇنىڭدەي بوپ،
ەسىكتەگى قۇلىڭمەن كۇڭىڭدەي بوپ.
مەن كەلگەنشە اناما باس-كوز بولساڭ،
وتەيىن بىرگە تۋعان ىنىڭدەي بوپ».
بالدىزىم وسىلاي دەپ جاۋاپ بەردى،
كارابانى اناسى قالاپ كەلدى.
بالاسىنىڭ ءار ايتقان ءسوزىن قۇپتاپ،
بىزدەردى پاناسىنا بالاپ كەلدى.
جىلى قاباق تانىتىپ اناسىنا،
«باعام»- دەپ ۋادە ەتتىم بالاسىنا.
ءۇش جىلداي ەنەم تۇردى قولىمىزدا،
تۇسپەدىم اعايىننىڭ اراسىنا....
ەكى ءۇيمىز....
ساعىنىپ ماۋلەدەندى توستىم كۇندە،
اسكەردە ءۇش جىل بولىپ كەلدى ۇيگە.
قۋاندىم ءبىر اللاعا شۇكىر ەتىپ،
جەتكىزگەن ەكەمىزدى وسى كۇيگە.
قىزىعى-شىجىعى كوپ مىنا جالعان،
اسكەردەن امان-ەسەن كەلدى قارعام.
ءىزىمدى باسقان ءىنىم ماۋلەدەندى،
ۇيلەندىرۋ ءبىر قىزعا ەندىگى ارمان.
اعايىن، تۋىسىم جوق ونان باسقا،
تالاي قايعى كەزىكتى مىنا باسقا.
اسكەرىن وتەپ كەلدى ازاماتتىق،
تولادى ءبىر جىلدان سوڭ وتىز جاسقا.
«باۋىرىم تۇسىنەرسىڭ ءسوزدىڭ نارقىن،
«قايىن ال، قاتىن الما»-دەگەن حالقىم.
قىزىنا تەكتى جەردىڭ قۇدا تۇسەم،
ءجۇرسىن دەپ ارقاشاندا ءجۇزىڭ جارقىن.
بازارقۇل، كوبەش ۇلى جارىلعاسىن،
وسىرگەن اللا-قۇداي مال مەن باسىن.
زامانداسىم شامشاعا قۇدا ءتۇستىم،
ولداعى بەرمەك بولدى قارىنداسىن.
باتىر بوپ ەل بيلەگەن بابالارى،
سوزگە شەشەن ەلىمنىڭ دانالارى.
جالعىز ارعىن سۇيەنىپ ءومىر سۇرەم،
سايدىڭ تاسى سياقتى اعالارى.»
بايبىشەم قولداي كەتتى ءبىر ءتىل قاتىپ،
«بالاعا سويلەسىپ ەم قىلدى ءتارتىپ.
ايتۋعا سىزگە باتپاي ءجۇرۋشى ەدىم،
كوڭىلىم سول بالانى قالدى ۇناتىپ.»
قۇپتادى قارسى كەلمەي جانىم-ماۋلەن،
وسىلاي اللام تاعى بولىپ جاردەم.
ءبىر ءۇي ەم، ەكەۋ بولىپ وتاۋ تىكتىم،
باسىما باقىت قونعان بۇل ءبىر داۋرەن.
وسىلاي قۇداي قولداپ ەكى ءۇي بولدىق،
جايلاۋعا قىستاۋعا دا بىرگە قوندىق.
ابىسىن تاتۋ بولسا اس كوپ دەگەن،
ءبىر مالدى ەكى وتاۋعا ءبولىپ سويدىق.
تۇسىمە اكەم كىرىپ ايان بەردى...
تۇسىمە ءبىر كۇن مەنىڭ اكەم كىردى،
ارۋاعى نەنى مەڭزەپ نەنى ءبىلدى.
تاپسىرعان اقمادەندى اماناتتاپ،
سەتەرتال بۇلاعىنا ەرتىپ ءجۇردى.
يىسكەدى ماڭدايىمنان سىيپاپ تۇرىپ،
قولىمدى وڭ قولىمەن ۇستاپ تۇرىپ.
«اماناتىڭدى ورىندا باۋىرىڭ تاپ،»-
دەدى دە ۇشىپ كەتتى شىرقاپ بيىك.
تۇردىمدا تاڭساىردەن اتقا ءمىنىپ،
كەلدىم مەن ناعاشىما ءۇش كۇن ءجۇرىپ.
«قاراعىم بىزگە كەلىپ كوپ تۇرمادى،
حوۆداعا كەتكەن دەدى سارتقا ءتيىپ».
اتپەنەن اپتا ءجۇرىپ حوۆدا بارىپ،
ىزدەدىم الگى ادامدى ءولىپ-تالىپ.
سارىلىپ ون ءتورت كۇندەي سۇراستىرىپ،
سويلەستىم ول كىسىنى اقىر تاۋىپ.
شەشەمىز ەگدە سارتپەن ءبىر جىل تۇرىپ،
جاراسپاي جۇلدىزدارى كوڭىل سۋىپ.
سوڭىنان تاقاي دەگەن قازاققا ەرىپ،
كەتىپتى نالايحانعا تۇرمىس قۇرىپ.
حوۆدادان ءبىراز كۇندە كەلدىم قايتىپ،
بارىنە بۇل حاباردى بەردىم ايتىپ.
قولداعى مالدى ساتىپ اقشا جيناپ،
بەتكە الىپ قالا جاقتى كەتتىم تارتىپ.
نالايحان ەكى مىڭداي شاقىرىمدا،
ول كەزدە كولىك قايدا تاقىمىڭدا.
اي ءجۇرىپ جول كولىكپەن ازاپتانىپ،
جەتتىم-اۋ ۇلانباتىرعا* اقىرىندا.
نالايحان استانادان الىس ەمەس،
بۇل ولكە بىراق ماعان تانىس ەمەس.
تاۋىپ اپ ءابدىل اتتى جولداسىمدى،
سونىمەن اقىلداسىپ قۇردىم كەڭەس.
اكەسى ءابدىل دوستىڭ جالەل مولدا،
ءبىلىمدى بالا وقىتقان اتاقتى ولدا.
اكەممەن ەسەرحۇۇ دەپ بىرگە ۇستالىپ،
اقىرى ءشايت بولعان وسى جولدا.
قالاعا ءابدىل كەلىپ ءبىلىم قۋىپ،
وسىندا مەكەن ەتىپ قالعان تۇرىپ.
ولداعى اقمادەندى بىلەدى ەكەن،
اكەدەن جاستايىنان قالعان تۋىپ..
جولىقتىم اقمادەنگە اللا قولداپ.
«تانيمىن –دەدى- تاقاي جامان ادام،
اراقشى، قانىپەزەر، ءوزى نادان.
تۇرادى نالايحاننىڭ تاۋ جاعىندا،
بالانى وڭايلىقپەن بەرمەس ساعان.
بىلەسىڭ نالايحاندا كومىر بارىن،
كومىرلى جەردە جايلى ءومىر بارىن.
ۇڭعىما جاساپ كومىر الۋ ءۇشىن،
اعاشپەن بەكىتەدى سونىڭ ءبارىن.
تاقاي كوپتەن ىستەيدى اعاش كەسىپ،
اعاش كەسۋ وزىنە بولعان كاسىپ.
قوسىمشا كۇزەتشى بوپ تاۋ باسىنا،
ۇيىمەن سول اراعا بارعان كوشىپ.
كونسەڭ سەن اقىلىما مويىن بۇرىپ،
بەرەيىن ساعان بولەك بارگاد* قۇرىپ.
باۋىرىڭا جاقىندا اقىرىنداپ،
جۇمىس ىستەپ ءبىر مەزگىل سوندا تۇرىپ».
دۇرىسقوي جاقىن تۇرۋ باۋىرىما،
تاعدىردىڭ توزەمىنعوي اۋىرىنا.
شەشىمىن ءابدىل دوستىڭ ورىنداۋعا،
اتتاندىم نالايحتىڭ اۋىلىنا.
بەس-التى جۇمىسشى الىپ ورمان باردىم،
ارجاعى نە بولار دەپ ويلانبادىم.
قاۋىشۋ ءۇشىن تۋعان باۋىرىممەن
كەلگەنىن ىستەيمىنعوي قولدان ءبارىن.
وسىلاي بارلىق جايدى بارلاپ ءبىلىپ،
ورماندى وتاپ جاتتىق اعاش ءتىلىپ.
ءبىر كۇنى مەن وتىرعان كيىز ۇيگە،
تانىدىم، اقمادەنىم كەلدى كىرىپ.
قۇشاقتاپ ورنىمنان ۇشىپ تۇرىپ،
يىسكەدىم مەيىرلەنە قۇشىپ تۇرىپ.
تاڭدانىپ ماعان بالا قاراي بەردى،
جىلادىم باۋىرىما قىسىپ تۇرىپ.
ارينە «اعاڭمىن»- دەپ ايتا المادىم،
كوردىم مەن ونىڭداعى تاڭ قالعانىن.
شاي بەرىپ، تاماق اسىپ، جايىن سۇراپ،
ۇيىنە كەشكە دەيىن قايتارمادىم.
ساعىندىرىپ ارادا كۇندەر ءوتتى،
اقمادەن قايتا اينالىپ كەلمەي كەتتى.
قولىندا جەيدەسى بار جاڭا تىككەن،
اڭىراپ كىشى شەشەم ءبىر كۇن جەتتى.
حاباردار ەكەن ولدا بولعان جايدان،
«قاراعىم مۇندا قاشان، كەلدىڭ قايدان؟
تۋىسىن امان-ەسەن كەزدەستىر- دەپ،
كۇندىز-ءتۇنى تىلەۋشى ەم ءبىر قۇدايدان».
بالاسى ايتقان بوگدەنىڭ جىلاعانىن،
كول قىلىپ، كوزدىڭ جاسىن بۇلاعانىن.
ءتۇسىنىپتى ءتۇر- ءتىسىمدى ايتقان كەزدە،
بەرگەنىن ءبىر اللانىڭ سۇراعانىن.
جۇگىرىپ ەستي سالا قالا بارىپ،
ماعان كويلەك تىگىپتى ماتانى الىپ.
ءومىرىن باستان –اياق باياندادى،
ەگىلىپ، اراسىندا جىلاپ الىپ.
اكەڭە ءتيىپ ەدىم ۇمىتكە ەرىپ،
جىلاپ كەتتىم ۇيىڭە كۇلىپ كەلىپ.
«تەكتى اتانىڭ بالاسى ءبىر كەلەر» –دەپ،
ءجۇرۋشى ەدىم وزىڭنەن ۇمىتتەنىپ.
ۇناتىپ اكەڭدى ىشتەي ءوزىم كەلگەم،
باقىتتى شاعىم ەدى ول مەنىڭ كورگەن.
تاقىر كەدەي توركىنىم كەتتى بايىپ،
قالىڭعا مالىمەنەن ونىڭ بەرگەن.
كىشى انام بىردە تولقىپ، بىردە شالقىپ،
جانىمدا كوپ وتىرىپ كەتتى قايتىپ.
دەدى ول: «باۋىرىڭا تۇسىندىرەم،
وڭاشا بولعان جايدىڭ ءبارىن ايتىپ.».
تاقايمەن تايتالاس
ۇيىنە كوشىپ بارىپ ورنالاستىم،
باۋىرىم ءبارىن ءبىلدى ماۋقىم باستىم.
جارتى جىل وسىلايشا وتە شىقتى،
قوينىما الىپ جاتىپ باۋىر باستىم.
تاقايعا ۇنامادى مەنىڭ جايىم،
كىشى اناما بۇلداعى بولدى ۋايىم.
«قاراعىم التى اي استى سەن كەلگەلى،
ءتۇسىندىرىپ ايتايىن ءىستىڭ جايىن.
ارتىڭدا سەنى كۇتكەن قاۋىمىڭ بار،
ءۇي-ءىشىڭ، بالا-شاعاڭ، باۋىرىڭ بار.
نەسىنە جاسىرايىن تاقاي ءبىر كۇن،
ولتىرەمە دەگەندە قاۋىبىم بار.
ءبىر ءتۇرلى سوڭعى كەزدە قىزبالانىپ،
اراقتى كوپ ءىشىپ ءجۇر ىزالانىپ.
ءتىلى اشتى تيىسەدى ماعانداعى،
ءار ءسوزىن العاندايىن تۇزعا مالىپ.
اكەنىڭ كورمەي جىلى الاقانىن،
جالتاق بوپ كەلەدى ءوسىپ بالاپانىم.
قالايدا اعالارى وزدەرىڭمەن،
ءبىر بولۋىن ىشىمنەن جاراتامىن.
تاقايعا ايتىپ ەدىم بەرەمىن-دەپ،
اعاسى بىرگە تۋعان سەنەمىن-دەپ.
كونبەدى مەن ءوسىردىم ولاي بولسا،
«ولتىرەمىن، نە ءوزىم ولەمىن»- دەپ.
قايتەيىن نە كورمەدى عازيز باسىم،
قور بولىپ تالاي توكتىم كوزدىڭ جاسىن.
ىزالى تاقاي سەنى ولتىرەر دەپ،
سىڭبەيدى بالام مەنىڭ ىشكەن اسىم.
تاپتىڭعوي باۋىرىڭدى ىزدەپ كەلىپ،
باستىڭعوي ساعىنىشتى ءبىز دەپ كەلىپ.
قايت ەندى اۋىلىڭا ريزامىن،
جارتى جىل وتە شىقتى تىزبەكتەلىپ.
بىلسە ەگەر اقمادەنىم: «قالمايمىن- دەر،
تاقايعا قايتا اينالىپ بارمايمىن -دەر.
اعاممەن بىرگە كەتەم دەگەن سوزدەن،
قايدا سۇيرەپ بارسا دا تانبايمىن»- دەر.
«سوندىقتان اقمادەندى كەتەم ەرتىپ،
قايتادان بۇرسىگۇنى كەلەم ەرتىپ.
باۋىرىڭ ىزدەپ سەنى تاۋىپ الار،
ولگەندە ءبىر كۇنى مەن اجال جەتىپ».
«جولعا شىق بالام ەرتەڭ، جولىڭ بولسىن،
باسىڭا ۇشپايتىنداي باقىت قونسىن.
اباي بول، توقاي تاعى ءىشىپ كەتتى،
وسى ءتۇن وزىڭمەنەن بىرگە قونسىن.»
دەدى دە كىشى انام كەتتى شىعىپ،
بولارىن ءبىر قاۋىپتىڭ الدىم ۇعىپ.
ىمىرتتا تاقاي كەلدى ءىشىپ العان،
ۇيىقتاعانداي كەيىپپەن جاتتىم بۇعىپ.
بالتاسىن ىرگەدەگى قولىنا الدى،
ءجۇزىن كوردى، ونىدا كوزىم شالدى.
قوزعالاقتاپ قالىپ ەم شىداي الماي،
بالتانى ماعان قاراي سىلتەپ قالدى.
زۋ ەتىپ بالتا كەتتى باستان اسىپ،
ۇشىپ تۇردىم ابدىراپ قالدى ساسىپ.
ماس ادامدى قويامبا الىپ ۇرىپ،
قىلقىندىرا باستادىم اسقا باسىپ.
زار جىلادى: «جانىمدى قيا گور- دەپ،
قولىڭدى قىلقىندىرعان تيا گور- دەپ.
قاراعىم، ساعيدەنىم اقىلعا كەل،
اشۋىڭ باس، ەسىڭدى جيا گور»- دەپ.
«جاڭا عانا ولتىرمەك بولدىڭ مەنى،
زاڭى قاتتى بىلەسىڭ موڭعول ەلى.
بالتاڭ كۋا كەرەگەنى تەسىپ وتكەن،
ساعان مەرزىم بەرەدى ون جىل كەمى».
دەدىم دە قونىشىمنان پىشاقتى الدىم،
قاپسىرىپ ارت جاعىنان قۇشاقتادىم.
كەرەگەنىڭ ۇزىلگەن جىبىمەنەن،
بايلادىم ەكى اياعىن تۇزاقتادىم.
قولىنا قاعازبەنەن قالام بەردىم،
جازباساڭ جانىڭدى مەن الام دەدىم.
«جاز- دەدىم- مەنى ولتىرمەك بولعانىڭمەن،
ەمەس-دەپ- اقمادەندى- بالام مەنىڭ».
جازدىرىپ الدىم ءبارىن قولىمەنەن،
بۇل ءىس ءبىتتى اقىرى وڭىمەنەن.
«ايتقانىمنان ەگەردە بۇرا تارتساڭ،
سوتتالاسىڭ زاڭ قاتال جولىمەنەن».
سول كۇنى كىشى اناممەن ءىنىم كەلىپ،
بولعان جايدىڭ كوزىمەن ءبارىن كورىپ.
راستاپ تاقايعا ايتىپ جازدىرعاندى،
ولارداعى قولدارىن قويدى بەرىپ.
قاعازدى قول قويدىرعان الىپ الدىم،
قالتاما ىجداعاتتاپ سالىپ الدىم.
قانشا قيىن بولسادا التى اي ءجۇرىپ،
اللا قولداپ ءىنىمدى تاۋىپ الدىم.
كەشىكپەي تۇستەن كەيىن جولعا شىقتىم.
قيا الماي باۋىرىمدى زورعا شىقتىم.
قارسى ارەكەت جاساۋعا اڭدىپ جۇرگەن،
تاقايدى وسىلايشا ورعا جىقتىم،
قيا الماي باۋىرىمدا جىلاپ تۇردى،
كوزدىڭ جاسىن كول قىلىپ بۇلاپ تۇردى.
اعاسىنىڭ قاراسى ۇزىلگەنشە،
ءبىر ورنىنان قوزعالماي ۇزاق تۇردى.
وقۋعا ءتۇستى كەنجە قارىنداسىم،
قۋاندىم جۇرەك قالاي جارىلماسىن.
وزگەرتتىم كۋالىكتەگى اتىن ونىڭ،
بىلدىمدە باسقا قۇجات تابىلماسىن.
وزگەرتتىم اقمادەن دەپ ءباتيحا اتىن،
تۋىسقان باۋىرىعوي قانى جاقىن.
سول قۇجاتپەن وقۋعا ءتۇستى ولدا،
ورىنداپ اكەمىزدىڭ اماناتىن. .
ارتىمدا كەدەيلىكپەن قالدى ۋايىم.
وسىلاي ۇلانباتىر بارىپ كەلدىم،
جوعالعان ءىنىمدى ىزدەپ تاۋىپ كەلدىم.
جارتى جىل جۇمىس ىستەپ ايلىعىما،
بارىنە سالەم-ساۋقات الىپ كەلدىم.
تۇگەلدەي امان ەكەن مالمەن جانىم،
يە بوپ بارلىعىنا ماۋلەدانىم.
ەكى وتاۋ جۇبىن جازباي قاتار وتىر،
قۋاندىم كورىپ اللا قولداعانىن.
جەڭىلدەپ موينىمداعى اۋىر جۇگىم،
ماۋلەنىم جۇگىرىپ ءجۇر كورمەي تىنىم.
باستىعىم ەسەپشىلىك جۇمىس بەرىپ،
قىزمەتتە ءوتىپ جاتتى ءاربىر كۇنىم.
ءار ۇيگە ۇكىمەتتەن سالىپ سالىق،
سالماعىن ولشەپ ەلدىڭ مالىن الىپ.
قىس تۇسە تاپسىرامىز ەتكە ءبارىن،
جاز بويى ونى بولەك باعىپ-قاعىپ.
ارتىمدا كەدەيلىكپەن قالدى ۋايىم،
جاقساردى جاعدايىمدا ءار جىل سايىن.
جاز بولسا تاۋعا شىعىپ كۇرتى جايلاپ،
قىستايمىز وزەن بويىن، قىزىلقايىڭ.
جۇرۋشىەم تىلەك تىلەپ جاراتقاننان،
ايەلىم ايى-كۇنى تاياپ قالعان.
تۇسىمدە كوردىم مارشال چويبالساندى*,
جانىنا تسەدەنبالدى* ەرتىپ العان.
مارشالعا قاراپ تۇردىم ەسىم اۋىپ،
«ءۇيىڭدى كەلدىك- دەدى- ارەڭ تاۋىپ».
اق دوڭبەك اقبوز اتپەن سۇيرەپ كەلگەن،
«ساعيدەن ال»- دەدى دە كەتتى شاۋىپ.
جورىدىم بۇل ءتۇسىمدى جاقسىلىققا،
سەنبەۋشى ەم كورىپكەل مەن باقسىلىققا.
جارىما كورگەنىمدى ايتىپ ەدىم،
دەدى ول-« ەشكىمگە ايتپا، استە ۇمىتپا».
ومىرگە كەلدى سونان جاناتقانىم،
ۇل بەردى جازىق ماڭداي جاراتقانىم.
اللانىڭ بەرگەننىنەن بەرەرى مول،
سەزىندىم ءتۇن ارتىنان تاڭ اتقانىن.
وسىلاي ەل قاتارلى تىرلىك ەتىپ،
ەكى وتاۋ جانساقتادىق بىرلىك ەتىپ.
جاناتحان العىر بالا بولدى بولەك،
ساناسى كەلە جاتتى تەز ەرجەتىپ.
ۇزىلگەن قوس تۇيمە...
ءتۇس كوردىم، ءوز ءيتىم كەپ الدى قاۋىپ،
ۇيگە كىرىپ قۇتىلدىم ەسىك جاۋىپ.
ءتىسى تيگەن شاپانىم وڭىرىنەن،
ۇزىلگەن قوس تۇيمەنى الدىم تاۋىپ.
قايتەيىن كەلۋشى ەدى كورگەن ءتۇسىم،
ءبىر پالەنى سەزگەندەي بولدى ءىشىم.
ويانىپ ۇزاق جاتتىم باستىرىلىپ،
سارقىلىپ قالعانداي بوپ بويدا كۇشىم.
كۇز كەلدى، ءتۇس كورگەن سوڭ ايلار ءوتىپ،
دوس-جاران ءبىرى كەلىپ، ءبىرى كەتىپ.
قاربالاس جۇمىستارمەن جۇرگەنىمدە،
ايماقتان تەكسەرۋشى كەلدى جەتىپ.
ەسەپتەپ كوردى قانشا ەت العانىمدى،
حالىقتان ساناپ العان مالدارىمدى.
ءار تسيفردى مۇقيات قاراپ شىقتى،
مەن جازىپ، ەسەپتەگەن ساندارىمدى.
سەكسەن كل. ەتتىڭ ورنى تابىلمادى.
وسى بولدى باس كىنا تاعىلعانى.
جەگەم جوق، ىشكەنىم جوق قوعام مۇلكىن،
باسىمنان مەنىڭ پالە ارىلمادى.
سوت بولدى، كەلدى كىرىپ باستىعىمىز،
«جوق دەدى دوستىعىمىز، قاستىعىمىز.
ۇمىتىپ كەتىپپىزعوي ەكەمىزدە،
كىنالى شىعار- دەدى- جاستىعىمىز.»
«ءبىر تايىنشا بەرەمىنعوي كەيىنىرەك،
جازا سال دەگەن ەدىم سەكسەن كل ەت.
وبالىنا قالدىم بۇل ازاماتتىڭ،
ادال ادام ەكەنىن ءبارى بىلەت».(بىلەدى)
ەسىمە ول ايتقاندا ءبارى ءتۇستى،
ۇمىتپاۋ كەرەك ەكەن ءاربىر ءىستى.
مامەي باستىق ايتقاسىن جازا سالعام،
سوت بىراق تىڭدامادى كارى كۇشتى.
قايتەيىن قولىم تازا كوڭىل كۇپتى،
بارىدە سوتتان ادال شەشىم كۇتتى.
«جەگەن دەپ قوعام مۇلكىن سەكسەن كل ەت»،
سوتتاۋعا التى جىلعا ۇكىم شىقتى.
وسىلاي سوت زالىندا كىسەن سالىپ،
الدى ارتىما قاراتپاي كەتتى الىپ.
ۇمىتپەن كەتە باردىم: «ارىزدانام»-,
دەگەنىن باستىعىمنىڭ ەستىپ قالىپ.
سەكسەن كل ەتتى مويىنعا ءىلىپ الىپ،
ولگەيدىڭ تۇرمەسىنە قويدى سالىپ.
«باسقاداي قانشا كل ەت، مال جەدىڭ»- دەپ،
كۇندە سۇراۋ قويادى تەرگەۋگە الىپ.
قامالىپ مەن جاتىرمىن زىندان تۇرمە،
ويلانام نە بولام دەپ كۇندە-كۇندە.
وتىرىك جالا جاۋىپ كوپ سۇرايدى،
ۇيقىمنان وياتىپ اپ كەيدە تۇندە.
تۇرمەدە التى اي جاتتىم ارىپ-اشىپ،
شولدەيسىڭ وزەۋىرەپ قارنىڭ اشىپ.
سۇرايدى ۇرىپ-سوعىپ كۇندە ازاپتاپ،
بۇل تورعا قالاي ءتۇستىم جازا باسىپ.
ادىلدىك جەڭىپ شىقتى اقىرىندا،
جەتپەگەن اقىلىمدا، باتىلىمدا.
كوزى جەتىپ جوعارى سوت كۇشىن جويعان،
سوتتاعان سول شەشىمدى التى جىلعا.
شىقتىم مەن قاناتىمنان قايىرىلىپ،
سوتتالىپ ساعىم سىندى مايىرىلىپ.
گۇلمارحان، ءومىرحانىم قوس بالاپان،
قالىپپىن ەكەۋىنەن ايىرىلىپ...
قۇداي العان بالانى تولەتكەندە...
سۇڭقارىم ەكى بىردەي قولدان ۇشىپ،
مەن قالدىم تەرەڭ قازعان ورعا ءتۇسىپ.
تۇرمەدەن شىقسامداعى قۋانبادىم،
قۇر سۇلدەم ۇيگە قايتتىم جولعا ءتۇسىپ.
بىلتىرعى كورگەن ءتۇسىم كەلدى انىق،
دۇشپاننىڭ اتىن ءبىلدىم ەبىن تاۋىپ.
ارىزىن بالدىزىمنىڭ كورگەنىمدە،
قۇلاپ قالا جازدادىم ەسىم اۋىپ.
تۋىسىم بولىپ شىقتى پالە جاپقان،
جاۋ شىقتى جاقىنىمنان و، جاراتقان.
كورە الماي جاعدايىمنىڭ جاقسارعانىن،
بالاعىمنان يت بولدى كەلىپ قاپقان.
ايرىلىپ ەكى بىردەي بالاسىنان،
زارداپ شەگىپ كۇيەۋى اعاسىنان.
ايەلىم باس كوتەرمەي قالدى جاتىپ،
جۇرەككە قايعى سالعان جاراسىنان.
بەس جاستاعى جانايىم بولدى زەرەك،
ايتىپتى اناسىنا سوزبەن شەنەپ.
«ولگەندەرگە شەشەنىڭ قاجەتى جوق،
ساۋ انا ءتىرى جۇرگەن بىزگە كەرەك.
ءبىز ءالى كىپ- كىشكەنتاي بالامىز-دەپ،
كەتتىعوي قارىنداس پەن اعامىز-دەپ.
ولگەندى جاقسى كورىپ جاتا بەرسەڭ،
بىزداعى مۇمكىن ءولىپ قالامىز»-دەپ.
وسىنى ەستىگەندە جاتقان سۇلىق،
جاستىقتان الدى ايەلىم باسىن جۇلىپ.
بالاسىنىڭ ءبىر ءسوزى دەمەۋ بولىپ،
تىك تۇرىپ اياعىنان كەتتى ءجۇرىپ.
«سالعانىنا اللانىڭ كونەمىز-دەپ،
جاقسىسىن جامانىندا كورەمىز»- دەپ.
اڭىراپ وتىرعاندا قىزىن الىپ،
كەلىنمەن ءىنىم كەلدى- «بەرەمىز»-دەپ.
گۇلناشتىڭ مولدىرەگەن ەكى كوزى،
سۇيكىمدى ءسابي ەدى نەتكەن ءوزى.
بالانى الماقشى بوپ وتىرعاندا،
كىشكەنتاي جانايىمنىڭ ايتقان ءسوزى:
«بىرگە تۋعان ىنىمەن اعاسىڭدار،
اللانىڭ ىسىمەندە ساناسىڭدار.
قۇداي العان بالانى تولەتكەندە،
ەكەۋىڭ نە مارقادام تاباسىڭدار.»
«ادامدى اللا ءوزى جاراتادى،
ءتۇڭىلتىپ كەيدە جەرگە قاراتادى.
قۇدايدىڭ بەرگەنىنەن بەرەرى مول،
دەيدىعوي ءتۇن ارتىنان تاڭ اتادى»
ەشتەڭە دەي المادىق بالامىزعا،
كىرمەگەن ويدى ايتقان سانامىزعا.
وسىلاي ءوز ۇيىندە گۇلناش ءوستى،
دانەكەر بولىپ ءبىزدىڭ ارامىزعا.
تۇنحەلدە.
اقمادەن جىگىت بولدى وتىزدى اسقان،
بىزدەردەن بولەك ءوستى بالا جاستان.
ۇيلەنىپ تەحنيكۋم بىتىرگەن سوڭ،
تۇنحەلگە ەسەپشى بوپ ورنالاسقان.
حات كەلدى: «اينالايىن اعام -دەگەن،
امانبا اۋىل-ايماق بالاڭ- دەگەن.
كەلىڭدەر شەتتە قالماي ورتالىققا،
كوشىرىپ ەكەۋىڭدى الام»- دەگەن.
كەلدىكقوي قيلى-قيلى ءومىر كەشىپ،
جەتىلدى اقمادەنىم جالعىز ءوسىپ.
ەندى بىرگە بولايىق ۇشەۋىمىز،
دەپ شەشىپ ەكى ءۇيىمىز كەتتىك كوشىپ...
تۇنحەلدىڭ* تاۋى بيىك سۋى تۇنىق،
وتىردىق جيىرما جىل مەكەن قىلىپ.
قىز ۇزاتتىق ۇلداردى ۇيلەندىرىپ،
ءۇش ۇلى بايزاكىردىڭ بىرگە تۇرىپ.
ۇيرەنىپ قالدىم تۇنحەل اۋىلىما،
قىسقى اياز، جازعى جىلى جاۋىنىنا.
ونەرحان ۇلكەن ۇلمەن تۇرىپ جاتتىق،
قارايلاپ ەكى بىردەي باۋىرىما.
ونەشىم ۇلكەنىعوي ۇلدارىمنىڭ،
كۋاسى ءوسىپ-ونگەن جىلدارىمنىڭ.
يەسى مەندەگى التىن سىر ساندىقتىڭ
باسقاعا اشىلماعان سىرلارىمنىڭ.
تاڭەرتەڭ اتا-اناعا امانداسىپ،
كەتەتىن جۇمىسىنا حابارلاسىپ.
ءبىر كۇنى كەلمەي قالسا «نە بولدى»-دەپ،
كەمپىر-شال قالاتىنبىز الاڭداسىپ.
جۇمىستان قارايلايتىن كەلە جاتىپ،
كەيدە وتىرىپ قالۋشى ەك كەڭەس ايتىپ.
جيىرما جىل تۇنحەلدە بىرگە وتكىزگەن،
سول جىلدار ەندى بىزگە كەلمەس قايتىپ.
ءسۇت كەنجەم داكوم مەنىڭ گۇلدەن جانىم ،
جانىڭدا بولىپ قۇداي قوسقان جارىڭ.
بالا-شاعا، وتباسىڭ امان بولىپ،
ارايلاپ اتا بەرسىن ءاربىر تاڭىڭ.
جانايىم «جالعىز قۇدىق» تۇرمەسىندە.
ون بەستە قالدى اۋىرىپ جاناتحانىم،
بىلمەيمىن نە كورسەتەر جاراتقانىم.
دارىگەرلەر امان الىپ قالۋ ءۇشىن،
دەپ شەشتى: «كەسۋ كەرەك اياقتارىن».
«اياعى بارا جاتىر قۇرتقا شاۋىپ،
كەۋدەگە جەتسە بولار ۇلكەن قاۋىپ.
باستان قۇلاق ساداقا –دەگەندەيىن،
بالاڭدى كوندىر دەدى ەبىن تاۋىپ».
دارىگەردىڭ ايتقانىنا كوندى باسىم،
توكتىم كەپ جاناتحانعا كوزدىڭ جاسىن.
«قاراعىم اياعىڭدى الدىرماساڭ
اۋىرۋ بىلەمىسىڭ جازىلماسىن».
«اياقسىز قالاي تىرلىك ەتەم-دەدى،
قالاي مەن ارمانىما جەتەم –دەدى.
قور بولىپ دومالانىپ وتىرعانشا،
ومىردەن اياعىممەن كەتەم» –دەدى.
«اللانىڭ نە سالعانىن كورەم –دەدى،
ەمدەڭدەر نە بولسادا كونەم –دەدى.
جازىلامىن ون ەكى مۇشەم تۇگەل،
جازىلماسام وسىندا ولەم»-دەدى.
اقىرى اياقتارىن كەستىرمەدى،
«زورلاۋعا قاقىسى جوق ەشكىم» –دەدى.
قولىنان ونەر تامعان، ويى ۇشقىر،
ءبىر بەتكەي بالا بولدى ەس بىلگەلى.
وسىلاي ەمىلگىدە* ۇزاق جاتتى، (اۋرۋحانا)
ەشكىمدە بولجاي الماس بولاشاقتى.
سول جەردە سۋرەت سىزىپ، ويۋ ويىپ،
جازىلىپ، ونەردەگى جولىن تاپتى.
اقىرى ورتالىقتا قالدى تۇرىپ،
سۋرەتشى، زەرگەرلىكتىڭ جولىن قۋىپ.
ءۇي سالدى ءۇش قاباتتى ەشكىمدە جوق،
جاپ-جاقسى ءومىر ءسۇردى تۇرمىس قۇرىپ.
بالالى بولدى ءبىراز جىلدار ءوتتى،
جۇرگەندە قيىندىقتىڭ ءبارى كەتتى.
«تۇرمەگە قامالىپتى جاناي»- دەگەن،
ءبىر كۇنى بىزگە سۋىق حابار جەتتى.
كىمدەردى سۇرىندىرمەس مىنا جالعان،
قالدىعوي ورتا جولدا تالاي ارمان.
بىرەۋلەر جازعان ەكەن ماشينا الىپ،
زاڭسىز دەپ قالاداعى ءۇيىن سالعان.
كەدەي قۇرعان قوعامدا بايدى قۇرتقان،
ارتىق تۇرۋ قىلمىس دەپ باسقا جۇرتتان.
سالىپتى «جالعىز قۇدىق»- تۇرمەسىنە،
جالىندىرىپ سۋ بەرمەي جالعىز ۇرتتام.
قىلمىسى ءۇي سالدىرعان كىسى جالداپ،
ساۋدا ساتتىق جاساعان بىرەۋدى الداپ.
رۇقساتسىز اشەكەي بۇيىم جاساپ،
اقشاعا ساتقان ونى بىرەۋگە ارناپ.
جاقسى-جامان بولسادا ورتا تۇرمىس،
ول زاماندا كاسىپتىڭ ءبارى قىلمىس.
سۇراستىرسام زاڭ بىلەر ادامداردان،
«زاردابى اۋىر بولار»-دەيدى بۇل ءىس.
جيىرما بەس جاسىندا جانىم جاناي،
بىلە المادىم قىلمىسكەر بولدى قالاي.
جەتىمدىك، جوقشىلىقپەن زار جىلاتىپ،
وتتىعوي باسىمىزدان ءومىر تالاي.
بىلەمىن ەشتەڭەنى ۇرلامادىڭ،
ەشكىمدى زورلىق جاساپ قينامادىڭ.
سالعان ءۇي، استىڭداعى ماشينەڭدە،
تابان ەت، ماڭداي تەرمەن جيناعانىڭ.
كىمگە ايتىپ تۇسىندىرەم ونىڭ ءبارىن،
قالاي مەن قايتارامىن زاڭنىڭ كارىن.
جەر بولىپ، ساعىم سىنىپ تۇنحەل كەلدىم،
قالمادى ويدا قۋات، بويدا ءالىم.
ارادا جىلاۋمەنەن ءۇش اي ءوتىپ،
وتىر ەك وتباسىندا كوڭىل كەتىك.
«جاناي اعام شىقتى»- دەپ سۇيىنشىلەپ،
بۋرايىم ءبىر كۇن ۇيگە كەلدى جەتىپ...
كوڭىلىم كولدەي كەڭىپ دالا بولدى،
تورلاعان قايعى بۇلتى ادا بولدى.
قاراماي الدى-ارتىما كەتتىم تارتىپ،
ەس دەرتىم ەندى جەتۋ قالا بولدى.
قالاعا كۇندىز شىعىپ تۇندە جەتىپ،
بالامدى قۇشاقتادىم ەسىم كەتىپ.
قۇر سۇلدەرى قالىپتى قاتتى جۇدەپ،
كەتكەنى بەلگىلىعوي اشتىق ءوتىپ.
«شىداساڭ جاريالا اشتىق»-دەدى.
...«بالام-اۋ قالاي شىقتىڭ نەگە جاپتى،
موڭعولدىڭ زاڭى قاتال، ءدىنى قاتتى».
جايلانىپ وتىرعان سوڭ ۇلىم ماعان،
باسىنان وتكەن جايدىڭ ءبارىن ايتتى.
جايىمدا تىرلىك ەتىپ جاتقام قىستاپ،
ۇيىمنەن ءۇش تساگداا* كەپ كەتتى ۇستاپ.
«ۇرلادىڭ قانشا اقشا»- دەپ كۇندە سۇراپ،
اي- جارىم ازاپتالىپ، كوردىم قىسپاق.
وسىلاي جازىقسىز-ەم تەنتىرەتتى،
تۇرمەدەن شىقپاسىما كوزىم جەتتى.
ءبىر كۇنى جوعارىدا ىستەيتۇعىن،
حۋرانداا*, تەكسەرۋشى كەلىپ جەتتى (پولكوۆنيك)
قاعازىمنىڭ ءبارىن ول قاراپ شىقتى،
ءۇي سالعان اقشانىدا ساناپ شىقتى.
باسىن شايقاپ وتىردى ويعا شومىپ،
بىلمەيمىن نەنى ءبىلدى، نەنى ۇقتى.
جالىندىم حۋراندااعا جاتىپ كەلىپ،
باسىمنان وتكەن جايدى ايتىپ بەرىپ.
«شىعارساڭىز مەن سىزگە باۋىر بولام،»-
دەپ ەدىم مىنانى ايتتى قايتىپ كەلىپ.
«قالاساڭ بولدىرايىن انداا* ءىنىم، ( باۋىر)
قىلمىسىڭ اۋىر ەكەن شىعۋ قيىن.
كەمىندە جيىرما جىل ارقالايسىڭ،
تۇرمەدە نە بولادى سەنىڭ كۇيىڭ.
شىداساڭ كومەكتەسەر قازاقتىعىڭ،
قازاق بولىپ تۋعانىڭ عاجاپتىعىڭ.
ايتقانىمدى بۇلجىتپاي ورىنداساڭ،
ارىلار وسى كورگەن ازاپ كۇنىڭ.»
«دەدىم مەن- نە دەسەڭدە- - ءىنىڭ دايىن،
تارتقانىم كۇندە بەينەت كۇندە ۋايىم.
ءول دەسەڭدە ولەيىن وسى جەردە،
ايتقانىڭدى بۇلجىتپاي ورىندايىن».
«كەلگەندە تەرگەۋشىمەن باستىق-دەدى،
سەن دەرەۋ جاريالا اشتىق -دەدى.
ۇلتىم قازاق بولعاسىن ماعان- دەپ ايت،
جاسادى بۇلار قىسىم- قاستىق»-دەدى.
«قازاقپىن جالعىز سەبەپ قامالعانىم،
بۇل جايدى شەت ەلگەدە حابارلادىم.
وسىنى ايتىپ بارىنە وتىرىپ ال،
باۋىرىم باسقا جولىن تابا المادىم».
بىلگەنگە اشتىق دەگەن اۋىر سىناق،
ارتى جاقسى بولادى كەتسەڭ شىداپ.
الدىمەن شاقىرادى ولار مەنى،
«مىنانى قايتەمىز» –دەپ اقىل سۇراپ.
«ۇلتقا قىسىم كورسەتتى»- دەگەن سوزدەن،
بىلەمىن ءبارى قورقىپ ءبارى بەزگەن.
مۇنداي باپ ەشبىر زاڭدا قارالماعان،
سوندىقتان كوشكەن دۇرىس ىسكە سوزدەن».
حۋرانداا وسىنى ايتىپ كەتىپ قالدى-اي،
بالاڭىز اس-سۋ ىشپەي جاتىپ الدى-اي.
جاعدايىم ناشارلادى بۇراتىلىپ،
اۋزىما ءبىر تامشى سۋ تاتىپ الماي.
حۋرانداا ۇيرەتكەننەن باسقانى ايتپاي،
ەكى اپتا جاتىپ الدىم بەتتەن قايتپاي،
«تۇرمەدە ولسە پالە بولار»-دەسىپ،
شىعاردى اقىرىندا امال تاپپاي....
تۇرمەدەن اللا قولداپ بوساپ شىقتى،
جاناتحان سوزگە شەشەن بولدى مىقتى.
جاساعان ونىڭ قولدان بۇيىمدارى،
ءتانتى ەتىپ، تاڭ قالدىردى ءدۇيىم جۇرتتى.
جىل سايىن ءىسى ىلگەرلەپ العا باستى،
ونەرى مويىنداتتى دوس پەن قاستى.
الەمدىك جارىستاردا جۇلدە الىپ،
اتاعى، ابىرويى شەكارا استى.
ەلىدە ونەرلى ۇلىن ەركەلەتتى،
دەمەيمىن ماقساتىنا ەرتە جەتتى.
تولىقسىپ جاسى ەلۋگە كەلگەنىندە،
مەزگىلسىز بۇل ومىردەن ەرتە ءوتتى.
ەكى ۇلى سۋرەتشىلىك جولىن قۋىپ،
جاسىنان وسى ونەرگە بولدى جۋىق.
ارمانىن اكەسىنىڭ جالعاستىرىپ،
موڭعولدا تۋىپ-وسكەن قالدى تۇرىپ.
كوكەسى ايان بەرىپ قويعان اتىن...
ايەلىم ءبىر كۇن تۇرىپ ايتتى ءتۇسىن،
اقىرىن قولىمەنەن سىيپاپ ءىشىن.
كوكەم* كىردى تۇسىمە بۇگىن مەنىڭ، (اعاسى ءجۇنىسحان-حالىق جاۋى دەگەن جالامەن ۇستالىپ اتىلعان)
بالامنىڭ ايتىپ بەردى ءتۇرى-ءتۇسىن.
«بولاسىڭ- دەدى- قىزىم ۇل تۋاتىن،
زامانعوي ۇل تۋعانعا كۇن تۋاتىن.
بۋراحان بالاڭ اتى، جىگىت بولسىن،
بۋراداي بۋىرقانىپ بۇلقىناتىن».
بۋراحان كەلدى ومىرگە قۋاندىرىپ،
كوڭىلدى قايعى باسقان جۇباندىرىپ.
اق كوڭىل، ارى تازا بالا بولدى،
جۇرەتىن توڭىرەگىن نۇرلاندىرىپ.
وسىردىك ەركەلەتىپ بەتتەن قاقپاي،
كەشىردىك كەي قىلىعىن جاتسا جاقپاي.
بۇلعىندا ساۋلەتتى بوپ، داۋلەتتى بوپ،
توعىز جىل وتە شىقتى شاپقان اتتاي.
بولدى ول بالا كەزدەن شولجىڭ ەركە،
تۋراشىل، تىك مىنەزدى، ءسوزى كەلتە.
اۋىرۋ اياعىنان زارداپ شەگىپ،
بۋرايىم قاتارىنان ەسەيدى ەرتە.
بالاعوي وينايتۇعىن تاۋ باسىندا،
جۇگىرىپ كورشىلەردىڭ اۋلاسىندا.
ۇرشىعىن اياعىنىڭ شىعارىپ اپ،
تاڭىلدى مۇگەدەكتىڭ ارباسىندا.
ارقالاپ قالاعا ونى الىپ باردىم،
اياعىن بىلگەنىمشە تاڭىپ باردىم.
«جۇگىرىپ دوستارىمەن جۇرسە ەكەن»- دەپ،
تىلەدىم ءبىر اللادان ساۋىققانىن.
ورىندالا بەرمەيدى-اۋ ويلاعانىڭ،
ەستىدىم وتا دۇرىس بولماعانىن.
تارىعىپ ناليمىن كەپ ءبىر اللاعا،
ون ەكى مۇشەسىن ساۋ قويماعانىن.
ەمدەلىپ ەمحانادا ۇزاق جاتتى،
قايتەيىن ءومىر قاتال، تاعدىر قاتتى.
كوز ءتيىپ كەنجەمىزدىڭ اۋىرعانى،
اناسى ەكەمىزگە قاتتى باتتى.
شۇكىرعوي قۇداي بىزگە بالا بەردى،
اقىلدى، پاراساتتى سانا بەردى.
بۋراي سوندا وقۋىن جالعاستىرىپ،
ۇيىندە اعاسىنىڭ قالا بەردى.
قالادا اقىرىندا ءبىتىردى وندى،
تىلەدىك وڭداسىن دەپ اللا جولدى.
ەمدەيتىن بالالاردى دارىگەر بولۋ،
وسىنداي الدىنا ۇلكەن ماقسات قويدى.
«مەن سياقتى كەم بولىپ اقساماسىن،
كۇندە اۋىرىپ اياعى قاقساماسىن.
ەشكىمدە كەمشىلىگىن بەتكە باسىپ،
بالانىڭ ار-وجدانىن تاپتاماسىن».
وسىلاي كەزدەسكەندە ايتىپ ءجۇردى،
بەينەتىن اياعىنىڭ تارتىپ ءجۇردى.
جاقتىرماس جانى اۋىرسا جاقىندارى،
بىلمەيمىن باسقا ورتادا قايتىپ ءجۇردى؟!
التى جىل وتە شىقتى قاربالاسىپ،
وقۋدا ۇزدىك بولدى، العا باسىپ.
ءوزىن تەرىس ەمدەگەن ەمحانادا،
اقىرى دارىگەر بولدى ورنالاسىپ.
ەستيمىن كۇندىز-ءتۇنى جۇمىستا دەپ،
جاعدايى تۇزەلىپتى، تۇرمىستا دەپ.
بالاسىن ەمدەپ جازىپ تالايلاردىڭ،
پايداسى ءتيدى جاتپەن تۋىسقا كوپ.
بۋراحان- بۋرحان* ەمشى اتى شىقتى،
بولدى دەپ كوپ ەستيمىن دارىگەر مىقتى.
بالاعا ءبىر كۇن ءتىل-سۇق بولاما- دەپ،
كەمپىرمەن ەكەمىزدە كوڭىل كۇپتى.
بۋرحان ول-«قۇداي»-دەگەن موڭعول ءسوزى،
ايتقاندا قالاي-قايتىپ سەزبەيدى ءوزى.
ماقتاعان، جاقسى كورگەن ول ءبىر باسقا،
تيمەسىن دەپ تىلەيمىز ەلدىڭ كوزى.
ۇيلەندى ءبىر جاس قىزعا ارداق دەگەن،
ءوزى ءسۇيىپ بۋرايدى تاڭداپ كەلگەن.
مەن ءۇشىن جانعا جايلى كەلىن بولدى،
قارتايعان شاعىمدا اللا ارناپ بەرگەن.
دەمەيمىن كەلىنىمە قۋانبادىم،
باسىندا قولدارىندا تۇرا المادىم.
شاقىرسادا ءبىزدى ولار –«كەلىڭدەر»-دەپ،
ماۋلەدان، اقمادەندى قيا المادىم.
ەستىدىم- «ازاتتىقتان»- جاقسى حابار.
باستالدى توقسان بىردە قازاق كوشى،
شىققانداي بولدى ءدۇيىم ەلدىڭ ەسى.
الدى ارتىنا قاراماي اعايىندار،
كوشىپ جاتتى سوگىلىپ ەل ىرگەسى.
مەن ءۇشىن ەلگە جەتۋ باستى ارمان،
قوسىلۋ تۋىستارعا وندا قالعان.
اكەمنىڭ ورىنداسام اماناتىن،
باسقاسى قۋ تىرلىكتىڭ ءبارى جالعان.
كوشۋگە توقسان بىردە سان ويلادىم،
بىراقتا تاۋەكەلگە بارا المادىم.
سەبەبى قازاقستان تاۋەلسىز ەل،
بولعانىن ارماندادىم، قارايلادىم...
قاشقان قازاق ۇرپاعى ەلىن تابار،
كەز كەلدى ولارعا دا باقىت قونار.
«قازاق ەلى تاۋەلسىزدىك الدى»- دەگەن،
ەستىدىم- «ازاتتىقتان»- جاقسى حابار.
حاباردى ەستىگەندە ەڭىرەدىم،
«الدى دەپ تاۋەلسىزدىك ەلىم مەنىڭ.
مەزگىلسىز، مەرەكەسىز وتكەن اكەم،
ارمانىڭ ورىندالدى سەنىڭ دەدىم».
وزىمە قاراعان از قاۋىمىمدى،
جينادىم بالالارمەن باۋىرىمدى.
ايتتىم مەن اكە ارمانىن ورىندايمىن،
تابام دەپ ارتتا قالعان اۋىلىمدى.
جاناتحان- «كوشكەنىمىز دۇرىس- دەدى،
ءومىر بويى ويداعى بۇل ءىس دەدى.
ءبارىمىز ءتۇپ قوپارىلىپ بارعانمەنەن،
ول جاقتا قالاي بولار تۇرمىس»- دەدى.
«كوشى-قون جالعاسادى ويلاپ تۇرسام،
ازىرگە قاراجاتىم بارعوي مۇرسام.
سوندىقتان سىزدەر بارىپ ورنىققانشا،
وسى جاقتا كومەكتەسىپ تۇرا تۇرسام».
ماۋلەدان وتباسىمەن كوشپەك بولدى،
اقمادەن از ويلانىپ شەشپەك بولدى.
ونەرحان قارايلاماي وتاۋىمەن،
ويى تەك «قازاقستان جەتسەك»- بولدى.
بۋراحان ءتۇرلى-ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ،
تۇپكى ويىن بىلدىرمەدى سوزدەن تايقىپ.
«مينيستر كەزدەسۋگە شاقىرعان»- دەپ،
اسىعىپ جۇمىسىنا كەتتى قايتىپ.
كورىپ ەم جانارىنان ءبىر كۇدىكتى،
بار ويىن اناسىنا ءبىلدىرىپتى.
«بالا ەمدەيتىن ورتالىق اشام»- دەپتى،
ويى جوق كوشەتۇعىن تۇپكىلىكتى.
الاتاۋ بوكتەرىنە كومەسىڭدەر!.
...ايتىپتى كوشى-قوندى قولدايتىنىن،
بىراقتا بۇگىن-ەرتەڭ بارمايتىنىن.
زەرتتەۋىن جالعاستىرىپ موسكۆادا،
ەڭبەگىن سوندا بارىپ قورعايتىنىن.
جاس مامان ورتاسىندا بەدەلى وسكەن،
ءبىز ەمەس تاۋقىمەتتى باستان كەشكەن.
ءوزى وسكەن موڭعولداردىڭ اراسىندا،
بارمايدى ول قالىپ قويسا وسى كوشتەن.
وسى وي ەكەمىزگە مازا بەرمەي،
كۇندىز كۇلكى، ءتۇن بويى ۇيقى كەلمەي.
ءبىز نەسىنە كەتەمىز دەدىك وندا،
شاڭىراقتا كەنجەمىز قالسا ەرمەي....
ونەرحان، ماۋلەداندار جۇگىن ارتىپ،
جينالدى ۇزاق جولعا «قوش بول»- ايتىپ.
«كەمپىر-شال بۋراحانعا بارامىز»-دەپ،
ءبىر كۇنى ۇلانباتىر كەتتىك تارتىپ.
جەتكىزدى استاناعا ءبىزدى كولىك،
قۋاندى ۇل مەن كەلىن ءبىزدى كورىپ.
ساعىنعان اتا-اجەسىن قوس نەمەرەم،
ەركەلەپ موينىمىزدان قۇشتى كەلىپ.
كەلىنىم شايىن قۇيىپ تاماق اسىپ،
وتىردى بۋراحاندا كەپ جايعاسىپ.
«ماۋلەدان، ونەرحانمەن ەكەۋىدە،
دەدىم مەن -كوشىپ كەتتى شەكارا اسىپ».
«اكەنىڭ ايتقانىنا كونەسىڭدەر،
اعالارىڭ ارتىنان ەرەسىڭدەر.
تۋراسىن ايتسام بالام ءبىزدى اپارىپ،
الاتاۋ بوكتەرىنە كومەسىڭدەر!».
«سەندەرسىز كوڭىلدىڭ جوق حوشى -دەدىم،
اكەڭنىڭ بالام ازعوي دوسى-دەدىم.
بايزاكىردىڭ شاڭىراعى ماۋلەداندا،
ساعيداننىڭ شاڭىراعى وسى»–دەدىم.
«نەگە سەن ءبىزدىڭ ءحالدى ەسكەرمەدىڭ،
ءبىز ءۇشىن ءتۇستىڭ اۋىپ كەش كەلگەنىن.
ەكى شاڭىراق ەكى ەلدە قالماسىن-دەپ،
قىسقاسى قازاقستان كوشكەل كەلدىم».
بۋرايىم قالدى وتىرىپ، جەردى شۇقىپ،
كەتكەندەي ويعا شومىپ، ءبىزدى ۇمىتىپ.
«نەگە جاۋاپ بەرمەيسىڭ اكەڭە»- دەپ،
اقىرىن جەلكەسىنەن قالدىم نۇقىپ.
بالاما وسىلايشا قويدىم تالاپ،
وتىرىپ ءبىرازدان سوڭ بەردى جاۋاپ.
«ولگەيدە ەمدەيتۇعىن سابيلەر بار،
سول جاقتان كوشسەك»- دەدى ماعان قاراپ.
«تاڭەرتەڭ مينيسترگە ءجونىمدى ايتىپ،
ءتۇس اۋا ماشينا الىپ كەلەم قايتىپ.
سىزدەردى سامولەتپەن جىبەرەمىن،
مەن ءوزىم كەيىن بارام جۇگىمدى ارتىپ».
مانساپپەن تۇسپەي اتاق ارباۋىنا،
ءتاۋبا دەپ ۇلىم ءتىلىمدى العانىنا،
ماۋلەدان ونەرحانمەن ەرىپ كەتپەي،
قۋاندىم وسى جولى قالعانىما.
بۋراحان ولگەيگە ءۇيىن ارتىپ كەلدى،
بەينەتىن جولدىڭ ءبىراز تارتىپ كەلدى.
جۇرگىزۋشى دوسىنىڭ قاسيەتىن،
جىر قىلىپ بارىمىزگە ايتىپ كەلدى.
قارسى الدى بۋرايىمدى ولگەي حالقى،
تاڭ قالدىم وسكەنىنە اتاق-داڭقى.
ەرۋلىككە بەرگەن مال جۇزدەن استى،
عاجاپقوي قازاعىمنىڭ اتا- سالتى.
ۇكىمەت ءۇش بولمەلى ءۇيىن بەرىپ،
بۋرايعا قارايلاستى كوڭىل ءبولىپ.
ابىرويلى ازامات بولعانىنا،
اللاعا شۇكىر دەدىم مۇنى كورىپ.
وسىلاي باي-ولگەيدە ءبىر جىل تۇردىق،
ەلمەنەن ارالاسىپ ويناپ-كۇلدىك.
توقسان ءۇشتىڭ جازىندا قايتا كوشىپ،
«اللا»-دەپ اتتىڭ باسىن ەلگە بۇردىق...
«قايدا ەكەن، قايران باۋىرىم»...
قۇشاقتاپ الاتاۋدىڭ ءاربىر تاسىن،
توكتىم كوپ اكەمدى ويلاپ كوزدىڭ جاسىن.
بايزىكىردىڭ ۇرپاعى ءجۇز وتىز جان،
جەتىسۋدا بارلىعى قوستى باسىن.
ەندىگى ءبىر ۇلكەن ءىس ويىما العان،
تالاي جىل كوكەيىمدە بولعان ارمان.
ورىنداپ اكەمنىڭ سوڭعى اماناتىن،
تۋىستى تاپسام بولدى مۇندا قالعان.
بىلمەيمىن تابا الامىن، قالاي قايتىپ،
شارشادىم بۋرايمەنەن جانايعا ايتىپ.
گازەتتە ىستەيتۇعىن ماۋحارانىڭ،
جازدىردىم بارلىعىندا ابايعا ايتىپ.
تولتىرىپ جازىپ الىپ تالاي بەتتى،
الماتى قالاسىنا اباي كەتتى.
ءبىر كۇنى سۇيىنشىلەپ، الاقايلاپ،
«تۋىسىڭ تابىلدى»-دەپ بۋراي جەتتى.
قۋاندىم كەتكەندەي بوپ ەسىم اۋىپ،
قاراۋىتىپ كوزدەرىم اۋىق-اۋىق.
قايرانباي اعام قىزى ءباتيلادان،
وقىدىم كەلگەن حاتتى قولىما الىپ.
«باۋىرىم، اينالايىن، ساعيدانىم،
امانبا اۋىل-ايماق، مال مەن جانىڭ.
سەندەردى كورىپ ولسەم ارمانىم جوق،
كەۋدەمدە تۇرعانىندا شىقپاي جانىم.
بۇل حاتتا كورسەتىلگەن مەكەن-جايىم،
ايتارمىن سەن كەلگەن سوڭ ەلدىڭ جايىن.
قىزىمىن بەس جاسىندا جەتىم قالعان،
بايزىكىردىڭ اعاسى قايرانبايدىڭ».
حاتتى وقىپ بالاما ايتتىم: «كەتەيىن- دەپ،
تەزىرەك قارىنداسىما جەتەيىن- دەپ.
ورىنداپ اتا-بابا اماناتىن،
ارمانسىز بۇل پانيدەن وتەيىن»-دەپ.
توقتا بالام، انە وتىر قارىنداسىم...
ءبارىمىز ەرتەڭىندە جولعا شىقتىق،
بەينەبىر ۇلان اسىر تويعا شىقتىق.
ءبىر ساعات ءبىر كۇندەي بوپ وتپەي قويدى،
جينالىپ باس اياعى زورعا شىقتىق.
اۋىلعا جەتتىك بىزدەر كەشكە تاياپ،
كوشەدە جۇرگىنشىلەر نەكەن ساياق.
شوشايعان كوزىم شالدى ءۇي الدىندا،
وتىرعان ءبىر كەمپىردى جولعا قاراپ.
«توقتا بالام، انە وتىر قارىنداسىم،
سەزەمىن جۇرەگىمنىڭ جاڭىلماسىن.»
دەدىمدە تۇسە سالىپ ماشينادان،
جۇگىردىم سول كىسىگە جالعىز باسىم.
ولداعى ماعان قاراي قۇستاي ۇشتى،
حال كەشتىم ايىرماستاي وڭمەن ءتۇستى.
«جارىعىم ساعيدانىم كەلدىڭ بە»- دەپ،
ەڭىرەپ مويىنىمنان كەلە قۇشتى.
باۋىرىن قىسقان بويى ەستەن تانىپ،
تالىقسىپ، قۇشاعىمدا كەتتى تالىپ.
كوشەدە بىزگە قاراپ جىلاپ تۇردى،
ەگىلگەن ەكەمىزدى كورگەن حالىق...
..قوس كارىنى كوز جاسىنا ەرىك بەرگەن،
بالالار الىپ ءجۇردى ەرىپ كەلگەن.
سۇيەمەلدەپ اكەلىپ وتىرعىزدى،
ەكەمىزگە ورىندى بەرىپ توردەن.
كورشىلەر قۋانىسىپ شاشۋ شاشىپ،
وتىردىق قوس قاريا اسىپ-تاسىپ.
ءباتيلا اڭگىمەسىن باستاپ كەتتى،
العان سوڭ ەسىن جيىپ، ماۋقىن باسىپ...
قالعان قازاقتىڭ قاسىرەتى.
ء(باتيلانىڭ اڭگىمەسى)
«اتام –دەدى- ەمبەرگەن باي بولىپتى،
مىڭعىرعان ءتورت تۇلىگى ساي بولىپتى.
التى ۇلىنا التى وتاۋ تىگىپ بەرىپ،
كوڭىلى قاريانىڭ جاي بولىپتى.
ءسوزىمدى تىڭداي وتىر ساعي قارعام،
ايتايىن اڭگىمەنى ەستە قالعان.
اكەڭدى اسىرىپتى قىتايعا ءوزى،
ءناۋباتتى كەلە جاتقان ءبىلىپ الدان.
قىتايعا امان-ەسەن اكەڭ جەتكەن،
ونىدا سۇراستىرىپ بىلگەن ەپپەن.
بيزىكىر: «مەن اعامنان قالمايمىن»- دەپ،
ارتىنان بايزىكىردىڭ ولدا كەتكەن.
بىلمەيمىز سول كەتكەننەن حابارى جوق،
ولىمە-تىرىمە ءالى جاۋابى جوق.
ءاربىرى ءوز باسىمەن قايعى بولىپ،
قالدىعوي ءتورت اعاسى امالى جوق.
الدىمەن باي- ماناپ دەپ مالىن الدى،
«حالىقتىڭ جاۋلارى»-دەپ جانىن الدى.
ەمبەرگەننىڭ اۋلەتى تۇگەسىلىپ،
كامەلەتكە تولماعان ءۇش قىز قالدى.
اشتىقتان اعا-باۋىر ءبارى ءولدى،
انام جالعىز ەڭىرەپ ءبارىن كومدى.
ۇستالعان اكەم قايتا ورالمادى،
اپايىڭ قاسىرەتتىڭ ءبارىن كوردى.
كەشەگى باي بالاسى قايرانبايدان،
ءۇيىنىڭ جۇرتى قالدى ويراندالعان.
مەنىمەن بىرگە تۋعان ءۇش ۇل، ءۇش قىز،
بارىدە وپات بولدى ءپاني جالعان.
ءوزىنىڭ توركىنىنە ءولىپ-تالىپ،
مەنى انام الماتىعا كەلدى الىپ.
اسقىنعان اۋىرۋدان كوزىن جۇمدى،
ءبىر كۇنى جىعىلدى دا ەستەن تانىپ.
دەتدومعا* بەردى مەنى ناعاشىلار،
اسىراۋعا دەمەيمىن شاماسى بار.
زار بولعان ءۇزىم نانعا ءبىر ءۇيلى جان،
شيەدەي التى-جەتى بالاسى بار.
وسىلاي الماتىنىڭ قالاسىنا،
مەن ءتۇستىم جەتىمدەردىڭ اراسىنا.
بوي جەتىپ، وقۋىمدى بىتىرگەن سوڭ،
تۇرمىسقا شىقتىم قازاق بالاسىنا.
ءومىرىم ءبىر سارىنمەن ءوتىپ جاتتى،
قۋاندىم قىزىم تۋىپ شولپان اتتى.
ءبارى ءولىپ تۋىسىمنىڭ جالعىز قالدىم،
وسى وي جەگىدەي جەپ قاتتى باتتى.
قالعان قازاقتىڭ قاسىرەتى.
ء(باتيلانىڭ اڭگىمەسى)
ىزدەۋ
ساعىنىپ ەسەيگەندە تۋعان جەردى،
بالا بوپ لاق-قوزى قۋعان بەلدى.
تابايىن تۋىستارىم قالماسادا،
كىندىك كەسىپ، كىرىمدى جۋعان جەردى.
وسى ويمەن باردىم اباي اۋدانىنا،
سەمەيدىڭ ويدىم-ويدىم تاۋلارىنا.
اركىمنەن قىستاۋىمدى سۇراستىردىم،
جەتپەك بوپ كوكەيدەگى ارمانىما.
قازىرگى شاكارىمنىڭ اۋىلىنا،
اي جاتتىم راحمەت قاۋىمىنا.
ەلۋ جىل بۇرىنعىنى ەشكىم بىلمەس،
قىزىلدىڭ ۇشىراعان داۋىلىنا.
ىسكە اسپاي ارمانداعان ويلارىمدا،
«بىلمەيمىز»- دەگەن سوزگە تويعانىمدا.
سەلسوۆەت كونتورىنا شاقىردى دەپ،
شابارمان كەلدى قايتپاق بولعانىمدا.
سەلسوۆەت امانداستى ءجونىم سۇراپ،
«اتاڭنىڭ اتى كىم»- دەپ قويدى سۇراق.
«قايرانباي اكەم اتى ەستە قالعان،
بىلمەيمىن باسقالارىن»- دەدىم جىلاپ.
«جايىڭدى ەستىپ-ءبىلدىم قارىنداسىم،
ىزدەگەنىڭ تابىلىپ باعىڭدى اشسىن.
ازاماتقا بەرگىسىز قىز ەكەنسىڭ،
مەنداعى توبىقتىمىن اۋىلداسىڭ».
«بەس جاستا انام ەرتىپ كەتتى-دەدىم،
مەن ءۇشىن تالاي بەينەت شەكتى- دەدىم.
كوز الدىمدا قىستاعىم ءبىز وتىرعان،
ەلۋ جىل سونان بەرى ءوتتى»- دەدىم.
دەدى ول:- «كەتپەسىنشى سالىڭ سۋعا،
قىستاقتى تاپساق ەگەر تانيسىڭبا؟
سەمەيدىڭ بار قىستاعىن ارالايمىز،
تەك قانا جول بەينەتىن اۋىرسىنبا».
ءتورت كۇندەي بار قىستاقتى ارالادىق،
بىراقتا ءبىزدىڭ جۇرتتى تابا المادىق.
جولسىزبەن تاۋدان اسىپ، تاستى باسىپ،
كەي جەردە اياق –قولدى جارالادىق.
ارادا تالىققاندا بەس كۇن ءوتىپ،
اقىرى ءبىزدىڭ جۇرتقا كەلدىك جەتىپ.
وكىرىپ توپىراققا جاتا كەتتىم،
داۋىسىم كەڭ دالانى كۇڭىرەنتىپ.
اعا ايتتى: «قىستاۋى بۇل ەمبەرگەننىڭ،
بارىدە بىلەدى-دەپ كوز كورگەننىڭ.
بايلىعىن ايتۋشى ەدى بەرمەگەن- دەپ،
ماڭدايىنا پەندەنىڭ، كەز-كەلگەننىڭ.
سەندەرگە اتالاس بوپ كەلەتۇعىن،
اكەڭدى كوزى كورگەن بىلەتۇعىن.
دەمەۋحان دەگەن قارت بار اپارايىن،
تاريحتى تۇگەل ايتىپ بەرەتۇعىن».
وسىلاي اقساقالعا كەلدى الىپ،
قاريا ءبىر جۇبانىپ، ءبىر قۋانىپ.
تاراتىپ توبىقتىنى ايتىپ بەردى،
وتىردىم بارىنداعى ءتۇرتىپ الىپ.
اڭگىمەلەپ ءوز كوزىمەن كورگەندەرىن،
اشتىقتان، ازاپپەنەن ولگەندەرىن.
«ەكى قىز، قالعان- دەدى ء–الى ءتىرى،
كوپەسباي اتتى ۇلىنان ەمبەرگەننىڭ».
نۇريلا بەس، ال ءزۇبيلا جەتى جاستا،
كەتكەسىن اتا-اناسى ورالماسقا.
ايتتىرعان قايىن-جۇرتى قولىنا العان،
جاقىنى قالماعان سوڭ ونان باسقا.
ون ۇشكە تولعانىندا ءزۇبيلانىڭ،
بىلەمىن نەكەسى ونىڭ قيىلعانىن.
وتاۋى اپايىمەن جەزدەسىنىڭ،
ءۇيى بوپ قالا بەردى نۇريلانىڭ.
تاپتىم مەن زۇبيلامەن نۇريلانى،
ايتۋعا وڭاي ەمەس قيىن ءبارى.
باتادى ۇلدان ەشبىر ۇرپاق قالماي،
تۇگەلدەي قىرشىنىنان قيىلعانى.
ريزامىن ءدال قازىر ولگەنىمە،
ارۋلاپ ءوز قولىڭمەن كومگەنىڭە.
اللاعا رازىمىن بايزىكىردىڭ،
ۇرپاعىن امان-ەسەن كورگەنىمە.
الاڭسىز باقيلىققا جۇرە بەرەم،
ساداعا ساعيدەنىم جانىم سەنەن.
شۇكىرلىك قالعانىنا ۇلدان ۇرپاق،
ولاردىڭ سۇرامايمىن سانىن سەنەن.»
ءباتيلا ءسوزىن سولاي اياقتادى،
وتىردى تىڭداعان جۇرت اياپ ءبارى.
اۋلەتكە تونگەن قارا بۇلت سەيىلىپ،
ءتۇن ءتۇرىلىپ وسىعوي تاڭ اتقانى.
اقتالعان امانات.
ءبولىنىپ اعايىننان قىتاي بارعان،
موڭعولدا ەسەرگۇۇ* دەپ جانىن العان.
ۇرپاعى بايزىكىردىڭ جۇزدەن اسسا،
بەس ۇلدان وسىنداعى ءۇش قىز قالعان.
ىزدەپ باردىم ءزۇبيلا، نۇريلانى،
كوز جاسى ولاردىڭدا تيىلمادى.
ءتاۋ ەتتىم اتا-بابا قورىمىنا،
سەمەيدەن الىس جاتقان قيىرداعى.
كىمدەردى جىلاتپاعان مىنا جالعان،
ءبىر كورۋ تالاي جىلعى بولعان ارمان.
اينالىپ اتا جۇرتتى بىزدەر تاپتىق،
تۇقىمى ەمبەرگەننىڭ ءتىرى قالعان.
قايعىمەن قاسىرەتتىڭ جۇگىن ارتىپ،
جەتپىس جىل جىلاسامدا بەينەت تارتىپ.
جات جۇرتتا ۇرپاعىڭدى جالعاستىرىپ،
اتا جۇرت ماڭگى ساعان كەلدىم قايتىپ.
قازاعىم، قالىڭ ەلىم قورعانىڭ بوپ،
ۇرپاعىم ءوسسىن قارا ورمانىڭ بوپ.
اتامنىڭ ورىندالدى اماناتى،
وسىندا ولسەم ەندى ارمانىم جوق.
قالدىرىپ وتكەن شاققا ازاپ-مۇڭىن،
ەل بولدى ەگەمەندى قازاق بۇگىن.
ۇرپاعىم ءوز جەرىندە وركەندەسىن،
جاساي بەر، جاسا ماڭگى ازاتتىعىم!!!
ساعيدەن اقساقال اكەسى بايزىكىردىڭ ءتورت اعاسىنان ءتىرى قالعان ءۇش قىزدى تاۋىپ، سەمەيدەگى ەمبەرگەن اتاسىنىڭ زيراتىنا بارىپ قۇران باعىشتاپ، «التى ءۇي» اتتى باباسىنىڭ جۇرتىنا ءتاۋ ەتىپ، اتامەكەندە الاڭسىز ون ەكى جىل ءومىر ءسۇرىپ، 2005 جىلى كەنجە ۇلى بۋراحاننىڭ قولىندا الماتى قالاسىندا ومىردەن ءوتتى.
اعايىندى ساعيدەن، ماۋلەدەن، احمەدەن ۇشەۋى قازىر اكەلەرىنىڭ تۋعان توپىراعىندا ىلە الاتاۋىنىڭ بوكتەرىندە بىرگە جاتىر.
سوڭى.
مۇحيت جاقسىلىقۇلى
Abai.kz
