قر وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى ج.د. سۇلەيمەنوۆانىڭ نازارىنا!

«ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىندا شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ تۋرالى ارنايى ءۇش نورما بار.

سونىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار»، - دەپ انىق جازىلعان.

ەندى وسى نورماعا ساي، ونى ورىنداۋدىڭ قاعيداتى بولۋى كەرەك قوي.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراقتى تۇراتىن شەتەلدىكتەردىڭ جانە ازاماتتىعى جوق تۇلعالاردىڭ مەكتەپالدى، باستاۋىش، نەگىزگى ورتا جانە جالپى ورتا ءبىلىم الۋ ەرەجەسىن بەكىتۋ تۋرالى» سول قاعيدات قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2010 جىلعى 28 قىركۇيەكتەگى №468 بۇيرىعىمەن بەكىتىلىپتى.

وسى قاعيدات بويىنشا، 16 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ اتا-انالارى نەمەسە زاڭدى وكىلدەرى شەتەلدىكتەر جانە ازاماتتىعى جوق ادامدار وقۋعا جولداما العاننان كەيىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنا قاعاز تاسىمالداعىش تۇرىندە كەلەسى قۇجاتتاردى تاپسىرادى:

1) اتا-انالاردىڭ نەمەسە باسقا زاڭدى وكىلدەردىڭ 3-قوسىمشاسىنىڭ نىسانىنا سايكەس ءوتىنىش;

2) شەتەلدىك جانە ازاماتتىعى جوق كورسەتىلەتىن قىزمەتتى الۋشىلار وزدەرىنىڭ مارتەبەسىن ايقىندايتىن، تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا تىركەلگەنى تۋرالى بەلگىسى بار مىناداي قۇجاتتاردىڭ ءبىرىن ۇسىنادى:

شەتەلدىك – شەتەلدىكتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇرۋعا ىقتيارحاتى;

ازاماتتىعى جوق ادام – ازاماتتىعى جوق ادامنىڭ جەكە كۋالىگى;

بوسقىن – بوسقىن كۋالىگى;

پانا ىزدەۋشى – پانا ىزدەۋشى ادامنىڭ كۋالىگى;

قانداس – قانداس كۋالىگى.

ەندى وسى قاعيدات پەن جوعارىداعى ءبىز اتاپ كورسەتكەن «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنىڭ ءبىرىنشى تارماعىنداعى نورمانى سالىستىرىپ كورىڭىزشى!

زاڭدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ» دەپ جازىلسا، ال اناۋ قاعيداتتا «قانداس – قانداس كۋالىگى» دەپ تۇر.

بىلەسىزدەر، قاعيدات – زاڭنىڭ نەگىزىندە جاسالادى.

ال، مىنا ەكەۋى – مۇلدە ەكى باسقا ۇعىم.

بىرىنە ءبىرى سايكەس كەلىپ تۇرعان جوق!

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كەزىندە – 2010 جىلعى 28 قىركۇيەكتە سول كەزدەگى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆتىڭ قولى قويىلىپ، №468 بۇيرىقپەن بەكىتىلگەن قاعيدات وتە ساۋاتسىز جاسالعان.

بۇگىنگى تاڭدا اتالعان قاعيدات شەت ەلدەردەن كەلىپ، قازاقستاننان ءبىلىم العىسى كەلەتىن قازاق دياسپوراسىنىڭ وقۋعا ءتۇسۋىن قيىنداتىپ وتىر.

ءار جىلى جاڭا ماۋسىم باستالعاندا، شەتتەن كەلگەن اعايىندار بالالارىن مەكتەپكە تۇسىرە الماي، كوپ سابىلادى. بىلتىر ءتىپتى شۋ بولدى.

مەكتەپكە بارسا، مەكتەپ اۋداندىق وقۋ-اعارتۋ ءبولىمى مەن وقۋ-اعارتۋ دەپارتامەنتىنە سىلتەيدى.

وقۋ-اعارتۋ ءبولىمى مەن وقۋ-اعارتۋ دەپارتامەنتى: «قانداس» كۋالىگىن ال دەپ، كەرى قايتارادى.

سوسىن، امالى تاۋسىلعان، تاۋى شاعىلعان ول بايقۇستار ماعان – اۋىت مۇقيبەككە حابارلاسىپ، كومەك سۇرايدى.

«زاڭدا «قانداس» دەگەن ۇعىم جوق، «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە «ۇلتى قازاق ادامدار» دەپ تۇر عوي، سىزدەر شەتتەن ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلگەن ۇلتى قازاق بالالاردىڭ زاڭدى قۇقىعىن تاپتاپ وتىرسىڭدار!»، - دەپ مەن شىعام...

قويشى، ءسويتىپ شۋلاتىپ ءجۇرىپ، بىلتىر ءبىراز بالانى مەكتەپكە تۇسىرگەن بولاتىنبىز.

مەنى بىلمەيتىن كەيبىر بالالاردىڭ مىناداي ساندالىستان بەتى قايتىپ، كەلگەن ەلىنە كەرى قايتۋعا ءماجبۇر بولىپتى…

سودان، وتكەن جىلى اتالعان №468 بۇيرىقا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، ونى «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنىڭ ءبىرىنشى بولىگىمەن سايكەستەندىرۋ تۋرالى وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆتىڭ اتىنا ءوتىنىش حات جازعان بولاتىنبىز.

جاي حات جازىپ قانا قويماي، ءتورت-اق قۇجاتپەن بۇل ماسەلەنى مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ دەڭگەيىندە عانا شەشىلەتىن ەتىپ، ءوز جوبامىزدى قوسا ۇسىندىق.

ناقتىلاپ ايتساق، №468 بۇيرىقا «3-1» ەتىپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدار جانە (نەمەسە) ولاردىڭ سەنىمدى وكىلدەرى 16 جاسقا دەيىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن انىقتاۋ بارىسىندا وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا، استانا اۋدان (وبلىستىق ماڭىزى بار قالا) مەكتەپتەرىنە ءوتىنىش جاسايدى جانە كەلەسى قۇجاتتاردى تاپسىرادى»، - دەگەن جاڭا تولىقتىرۋ ەنگىزۋدى جانە سول تولىقتىرۋداعى قۇجاتتاردى دا اتاپ كورسەتكەن ەدىك.

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن 16 جاسقا دەيىنگى ۇلتى قازاق ادامداردىڭ ۇلتىن انىقتايتىن قۇجات;

- ات-انانسىنىڭ بىرەۋى قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن بولسا، ونىڭ جازباشا كەلىسىمى;

- اتا-انانسىنىڭ ەكەۋى دە قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن بولسا، ولاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلاتىن تۋىستارىنا بەرگەن سەنىمحاتى;

- سەنىمحات يەسىنىڭ بالانىڭ ءومىرى مەن قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە العانى تۋرالى مەكتەپ ديرەكتورىمەن كەلىسىمى.

سونداي-اق، وسى نورما ەنگەن جاعدايدا، اتالعان بۇيرىقتىڭ وزگە تارماقتارىنداعى «قانداستار» دەگەن ءسوز الىنىپ تاستالۋى كەرەك.

سونىمەن بىرگە، قاعيداتقا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدارعا» ارناپ، ارنايى جاڭا قوسىمشا ەنگىزۋ قاجەت ەكەنىن، مىنە، بۇگىن ايتىپ وتىرمىز.

بەكەر وبالى كانە، مىڭ بولعىر عانەكەڭ – عاني بەكتايۇلى ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىردەن ءتۇسىنىپ، بۇل ءتۇيىندى شەشۋدى ءوزىنىڭ قارماعىنداعى ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى قانىبەك جۇماشەۆكە تاپسىرعان-تۇعىن.

قانىبەك جۇماشەۆ ءمينيستردىڭ سول تاپسىرماسىن ورىنداعان جوق! تەك، جازباشا جاۋاپ بەردى دە، قاراسىن كورسەبەي كەتتى.

قانىبەك جۇماشەۆ سول جاۋابىندا بىلاي دەپتى:

– «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ (بۇدان ءارى – زاڭ) 21 جانە 25-باپتارىنا سايكەس بالانىڭ مۇددەلەرiنە قايشى كەلەتiن جاعدايلاردى قوسپاعاندا، ءاربiر بالانىڭ وتباسىندا ءومiر سۇرۋگە جانە تاربيەلەنۋگە قۇقىعى بار. ياعني، بالالارعا قامقورلىق جاساۋ جانە ولاردى تاربيەلەۋ اتا-انالاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى بولىپ تابىلادى (قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا، «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» قر كودەكسى). جوعارىدا باياندالعاندار نەگىزىندە، اتا-انالاردىڭ ءوز بالاسىن سەنىمحات بويىنشا باسقا ادامعا تاربيەلەۋگە بەرە المايدى...

قانەكەڭ اتاپ كورسەتكەن زاڭداردى ءبىز دە اقتارىپ شىقتىق.

«...اتا-انالاردىڭ ءوز بالاسىن سەنىمحات بويىنشا باسقا ادامعا تاربيەلەۋگە بەرە المايدى»، - دەگەن نورمانى ەشبىر زاڭنىڭ ەشبىر بابىنان تاپپادىق.

كەرىسىنشە، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭنىڭ «بالانىڭ اتا-اناسىمەن بiرگە تۇرۋ قۇقىعى» دەگەن 25-بابىنىڭ ءبىرىنشى تارماعىندا: «بالانىڭ ءوز اتا-اناسىمەن نەمەسە باسقا دا زاڭدى وكىلدەرIمەن بiرگە تۇرۋعا قۇقىعى بار», - دەپ تايعا باسقان تاڭباداي انىق جازۋلى تۇر.

كوردىڭىز بە، بالانىڭ باسقا دا زاڭدى وكىلدەرiمەن بiرگە تۇرۋعا قۇقىعى بار ەكەن.

ەندى، «زاڭدى وكىلدەرi» دەگەن كىمدەر ەكەن دەپ ىزدەپ ەدىك، ونى دا تاپتىق.

وسى «بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭنىڭ 1-بابىنىڭ التىنشى تارماعىندا «زاڭدى وكىلدەرi» دەگەن ۇعىمعا مىناداي انىقتاما بەرىلىپتى:

– 6) بالانىڭ زاڭدى وكىلدەرى – اتا-انالار (اتا-انا), بالا اسىراپ الۋشىلار، قورعانشى نەمەسە قامقورشى، بالانى قابىلدايتىن اتا-انا (بالانى قابىلدايتىن اتا-انالار), بالانى قابىلدايتىن كاسىبي تاربيەشى (بالانى قابىلدايتىن كاسىبي تاربيەشىلەر), پاترونات تاربيەشى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا سايكەس بالاعا قامقورلىق جاساۋدى، ءبىلىم، تاربيە بەرۋدى، ونىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋدى جۇزەگە اسىراتىن ولاردىڭ ورنىنداعى باسقا دا ادامدار;

«بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭدى جاساعان زاڭگەرلەر اقىلدى ءارى وتە بىلىكتى ەكەن، ءبىز استىن سىزىپ كورسەتكەن 1-باپتىڭ التىنشى تارماعىنىڭ سوڭىنداعى «...ءبىلىم، تاربيە بەرۋدى، ونىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋدى جۇزەگە اسىراتىن ولاردىڭ ورنىنداعى باسقا دا ادامدار;»، - دەگەن تۇسى «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنداعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار»، - دەگەن نورمانى ەسكەرىپ جاساپتى.

ماعان سەنبەسەڭىزدەر، مەنىڭ وسى حاتىمدى قوسا تىركەپ، ادىلەت مينيسترلىنە حات جازىپ، سۇراڭىزدار.

دەمەك، ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى  قانىبەك بەكبولاتوۆيچ «...اتا-انالاردىڭ ءوز بالاسىن سەنىمحات بويىنشا باسقا ادامعا تاربيەلەۋگە بەرە المايدى»، - دەگەن «قاعيداتتى» ءوزىنىڭ قالتاسىنان شىعارىپ، پەرىپ كەپ جىبەرگەن عوي!

قانەكەڭ ماعان رەنجىمەسىن، بۇل – ناعىز بىلىكسىزدىك.

بۇل – زاڭدى سىيلاماۋ!

بۇل – پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ جولعا قويىپ وتىرعان «زاڭ مەن ءتارتىپ» قاعيداتىن تابانعا باسىپ تاپتاۋ!

بۇل – ۇلى كوشكە جاسالعان زور قيانات!

سوندىقتان، ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى  قانىبەك بەكبولاتوۆيچتىڭ جاۋابىنداعى «وسىعان وراي، كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىندا جانە جوعارىدا كورسەتىلگەن زاڭ تالاپتارىنا سايكەس قانداس وقۋشىلارىمىزدىڭ اتا-اناسىمەن نەمەسە باسقا دا زاڭدى وكىلدەرiمەن بىرگە تۇرىپ، اتا-اناسىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا ءبىلىم الۋى دۇرىس دەپ سانايمىز»، - دەگەن ۋاجىمەن ءبىز تولىق كەلىسە المايمىز.

انە، قانىبەك بەكبولاتوۆيچتىڭ ءوزى دە بايقاماي ايتىپ قويىپتى عوي، قانداس وقۋشىلارىمىزدىڭ باسقا دا زاڭدى وكىلدەرiمەن بىرگە تۇرىپ ءبىلىم الۋىنا زاڭ جول بەرەدى.

سول ءۇشىن، زاڭدى ساقتاۋىمىز، بۇلجىتباي ورىنداۋىمىز جانە  قاعيداتتى زاڭعا تەزىرەك سايكەستەندىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن 16 جاسقا دەيىنگى ۇلتى قازاق ادامداردىڭ مەكتەپكە ءتۇسۋىن مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ دەڭگەيىندە شەشىلەتىن ەتۋى كەرەك!

***

ءيا، بالانىڭ اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگى – ءبارىمىز ءۇشىن ماڭىزدى!

قانىبەك بەكبولاتوۆيچتىڭ وعان الاڭداپ وتىرعانىن دا وتە جاقسى تۇسىنەمىن جانە وعان زور قۇرمەتپەن قارايمىن!

ءبىر نارسە – انىق، ەشكىم بالاسىن دالاعا تاستامايدى!

قۇدايعا شۇكىر، تاۋەلسىزدىكتەن بەرى ءبىر جارىم ميلليونعا جۋىق قازاق اتاجۇرتىنا ورالدى. شەتتە ءالى التى-جەتى ميلليون قانداسىمىزدىڭ بار ەكەنى بەلگىلى.

«قازاق – قارعا تامىرلى حالىقپىز!» دەپ ايتامىز عوي، سول شەتتە قالعان التى-جەتى ميلليون قازاقتىڭ كوبىنىڭ جاقىن تۋمالارى، اسا سەنىمدى ادامدارى قازاقستاندا تۇرادى. ارعى بەتتە قالعان قازاقتار بالالارىن سول جاقىن تۋمالارى مەن اسا سەنىمدى ادامدارىنا سەنىپ تاپسىرادى.

مىسالى، قانىبەك جۇماشەۆتى قىتايدىڭ قازاعى دەپ ويلايىق.

ول ۇرىمجىدەگى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىندە ءبىر كوميتەتتى باسقارادى دەيىك.

ايەلى شىڭجاڭ تەلەارناسىندا جۋرناليست بولسىن.

ۇرىمجىدە قازاق مەكتەپ جوق، ەكى بولاسى تازا قىتاي مەكتەبىندە قىتاي تىلىندە وقيدى. اۋىلدان كەلگەن اتا-اجەسىمەن دە، ناعاشى اتاسى مەن ناعاشى اپاسىمەن دە نەمەرەلەرى سويلەسە المايدى. ولاردىڭ اراسىنا قانىبەك پەن ايەلى اۋدارماشى بولۋعا تۋرا كەلەدى.

قانەكەڭ مەن جولداسى بۇكىل قىزمەتتى تاستاپ، بالالارىن الىپ، اتاجۇرتقا تايىپ تۇرايىن دەسە، قىتاي ۇكىمەتى: «سەندەر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرسىڭدەر!»،-دەپ، ولاردىڭ شەتەلگە شىعۋىنا شەكتەۋ قويعان. زەينەت جاسىنا ءالى ءبىراز جىل بار. ەكەۋى بالالارىنىڭ قىتاي بولىپ بارا جاتقانىنا ىشتەي قاتتى كۇيزەلەدى. اۋىلداعى ۇلكەندەردىڭ دە قايعىسى – بالالاردىڭ وسى تاعدىرى...

ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟!

ءيا، الماتى وبلىسىنىڭ شەلەك اۋىلىندا قانىبەك جۇماشەۆتىڭ تۋعان اعاسىنىڭ قىزى تۇرادى. ول اناۋ جىلى قازاقستاعانعا  وتباسىمەن كوشىپ كەتكەن. وسى ەلدىڭ ازاماتتارى...

ماسەلە شەشىلدى، التىنشى جانە جەتىنشى سىنىپتا وقىپ جاتقان ەكى بالاسىن قولدارىنا «سەنىمحات» بەرىپ، قانەكەڭ مەن جولداسى ءبىرىنشى قۇدايعا، سوسىن سول نەمەرە قارىنداسى نە اپكەسىنە تاپسىرىپ، اتاجۇرتتان وقۋعا اتتاندىرىپ سالادى.

شەلەكتەگى تۋىستار بالاردى قۇشاق جايىپ قارسى الادى. ءتىپتى، «باياعىدا جىبەرۋلەرىڭ كەرەك ەدى!» دەپ، ۇرىمجىدەگى قاەكەڭ مەن جولداسىن ءبىر كىنالاپ الادى.

ەكى بالانى الىپ، «سەنىمحاتتى» كوتەرىپ مەكتەپكە بارادى. سونىمەن، باياعى «جاراپازان» باستالادى.

امالى تاۋسىلعان «سەنىمحات» يەلەرى اۋىت مۇقيبەككە تەلەفون سوعىپ، كومەك سۇرايدى.

اۋىت مۇقيبەك شەلەكتەگى مەكتەپ ديرەكتورىنا قوڭىراۋ شالىپ، «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنىڭ ءبىرىنشى بولىگىندەگى بالانىڭ قۇقىعىن العا تارتادى.

قويشى، اقىرى ديرەكتور قانىبەكتىڭ ەكى بالاسىن مەكتەپكە الۋعا ءماجبۇر بولادى.

ءبۇل – بۇگىنگى كۇننىڭ شىندىعى!

مويىنداساڭ دا، مويىنداماساڭ دا، جاعداي وسىلاي…

وسى ارادا، مەن ەندى قر وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى قانىبەك جۇماشەۆ دوسىمنىڭ نازارىن مىنا ءبىر قىزىق جاعدايعا اۋدارعىم كەلىپ وتىر.

جوعارىداعى مىسالدان كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي، اتا-اناسى قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق بالالار ارعى بەتتەگى اتا-اناسى بەرگەن «سەنىمحاتپەن» قازاقستانداعى تۋىستارىنىڭ قولىندا وقىپ جاتىر. ولاردىڭ سانى بىرەۋ، ەكەۋ ەمەس، نەشە جۇزدەپ سانالادى.

جالپى، قاعاز بەتىندەگى زاڭعا «جان» ءبىتىرىپ، ونى ىسكە قوساتىن – ونىڭ قاعيداتى!

ال، ءبىز ايتىپ وتىرعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2010 جىلعى 28 قىركۇيەكتەگى №468 بۇيرىعىننىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنىڭ ءبىرىنشى بولىگىمەن سايكەس كەلمەۋى بىلاي تۇرسىن، وندا اتا-اناسى قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن، بىراق وزدەرى قازاقستان مەكتەپتەرىندە وقىپ جاتقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن «سەنىمحات» العان ازاماتقا مىندەتتەۋگە ارنالعان ءبىر نورما تۇرماق، ءبىر اۋىز ءسوز جوق!

بولسا، كوميتەت توراعاسى: «مىنە!» دەپ ماعان كورسەتسىن!

№468 بۇيرىقپەن قاعيدات ەتىپ بەكىتىلمەگەن سوڭ، ول جاۋاكەرشىلىكتى ءسىزدىڭ بىرەۋدەن تالاپ ەتۋگە ەش قۇقىعىڭىز جوق!

سوندا، اتا-اناسى قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن، بىراق وزدەرى قازاقستان مەكتەپتەرىندە وقىپ جاتقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن نەشە جۇزدەگەن ۇلتى قازاق بالالاردىڭ اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن وسىعان دەيىن قانىبەك جۇماشاەۆ قانداي قۇجاتتىڭ نەگىزىندە كىمنەن قالاي تالاپ ەتىپ كەلدى ەكەن؟!.

مىنە، قانىبەك جولداستى ناعىز الاڭداتاتىن، ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولەتىن ماسەلە – وسى ەدى!.

بىراق، قانەكەڭ وعان الاڭداپ وتىرعان جوق!

كەرىسىنشە، «...اتا-انالاردىڭ ءوز بالاسىن سەنىمحات بويىنشا باسقا ادامعا تاربيەلەۋگە بەرە المايدى»، - دەپ ءوزىنىڭ قالتاسىنان «قاعيداتتى» شىعارىپ، ءبىر جىلدان بەرى قويانبۇلتاققا سالۋمەن كەلەدى.

قىزىق بولعاندا، سول №468 بۇيرىقتا جوق سول جاۋاكەرشىلىك جۇكتەيتىن تەتىكتى – «سەنىمحات» يەسىنىڭ بالانىڭ ءومىرى مەن قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە العانى تۋرالى مەكتەپ ديرەكتورىمەن كەلىسىمىدى» قانىبەك جۇماشەكە مەن ۇسىنىپ وتىرعان جوقپىن با؟!

ەندى، وسى «كەلىسىمدى» №468 بۇيرىققا ەنگىزىڭىز دە، «سەنىمحات» يەسىنە بالانىڭ اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى تالاپتى قالاعانىڭىزشا جازىپ قويىڭىز!

سوسىن، ول «كەلىسىمدى» نوتوريۋسپەن تاستاي قىپ بەكتتىپ تاستاڭىز!

سودان كەيىن وزىنە زاڭدى جاۋاپكەرشىلىك العان «سەنىمحات» يەسى اناۋ بالاعا ەكى شوقىپ، ءبىر قارايتىن بولادى!

ءتىپتى، ونداي جاۋاپكەرشىلىك الۋدان كەيبىر ازاماتتار باس تارتۋى دا مۇمكىن!

ونداي جاعدايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى بالانىڭ ءوزى دە، قازاقستاندا تۇراقتى تىركەۋدە تۇرمايتىن اتا-اناسى دا، ولاردىڭ قۇقىعىن قورعاپ جۇرگەن اۋىت مۇقيبەك تە قانىبەك جۇماشەۆتى كىنالاۋدى دوعارادى...

ەگەر، قازاقستان مەكتەپتەرىنەن وقىعىسى كەلەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق بالالارعا شىنىمەن جانى اشىسا، قانىبەك جۇماشەۆ مىرزا ماسەلەنىڭ وسى جاعىنا ءمان بەرۋى كەرەك ەدى عوي! بۇل – ءبىر!

ەكىنشىدەن، جوعارىدا قانىبەك جۇماشەۆتى مىسالعا الىپ ايتقانىمىزداي، قازىرگى تاڭدا شەتەلدەگى قازاق بالالارى تىلىنەن، دىلىنەن ايىرىلىپ بارادى. اسىرەسە، شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىم بولىگى قونىستانعان قىتايداعى، رەسەيدەگى قازاق بالالارى.

بۇل ەكى ەلدە قازاق مەكتەبى مۇلدە جوق!

مەكتەپ جاسىنداعى بالالار سول ەلدەردى قۇرايتىن ۇلتتاردىڭ تىلىندە ءبىلىم الۋدا. اتالارى مەن اجەلەرى نەمەرەلەرىنىڭ ءتىلىن تۇسىنبەيتىن، ءبىر-بىرىمەن انا تىلىندە تىلدەسە المايتىن جاعدايعا جەتتى.

ماڭعولياداعى قازاقتاردىڭ دا جاعدايى ءماز ەمەس، موڭعولداسۋ پروتسەسسى باستالىپ كەتتى.

قىسقاسى، شەتەلدەگى قازاق بالاسى ۇلتى عانا قازاق دەمەسەڭ، ءتىلى مەن ءدىلى مۇلدە باعىتقا كەتتى. وزگە ۇلتتارعا ءسىڭىپ بارادى.

تاعى قايتالاپ ايتايىن، مەن قانىبەك جۇماشەۆ جولداستىڭ بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە الاڭداپ وتىرعانىن تۇسىنەمىن جانە وعان زور قۇرمەتپەن قارايمىن.

بىراق، قانەكەڭ جولداس تۇتاس ۇلت رەتىندە وزگە حالىققا جۇتىلىپ بارا جاتقان سول ۇلكەن قاۋىپتى دە تەرەڭ سەزىنىپ، قولدا بار مۇمكىندىكتى دۇرىس پايدالانىپ، ولاردى قۇتقارۋعا بىلەك سىبانا كىرىسكەنى دۇرىس!

ولاردىڭ ۇلت رەتىندە وزدەرىن ساقتاپ قالاتىن جالعىز تابان تىرەر تياناعى – قازاقستان!

قۇدايعا شۇكىر، تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ سول قاۋىپتى ەرتەرەك سەزگەن بولسا كەرەك، شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىنا ولارعا ارناپ، ءبىر ەمەس، ءۇش بىردەي نورمانى ەنگىزىپ قويىپتى;

ول از دەسەڭىز، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ 2023 جىلعى 26 شiلدەدەگi №357 بۇيرىعىنا ساي، جوعارى ءبىلىمنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىراتىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا وقۋعا ءتۇسۋ كەزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدار ءۇشىن – 4 پايىز كۆوتا قاراستىرىلعان;

ونىڭ سىرتىندا، ءار جىلى دايىندىق كۋرسقا نەشە جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان شەتتەن ورالعان قازاق بالاسى قابىلدانىپ كەلەدى…

قازىرگى پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ تا پرەزيدەنتتىك تاققا وتىرا سالىپ، «شەتەلدەگى قانداستارىمىزدى ەلگە قايتارۋ ءىسى ەشقاشان نازاردان تىس قالعان ەمەس، قالمايدى دا. دۇنيەجۇزىندەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىن تۋعان جەردە بىرىكتىرۋ – ءبىزدىڭ قاسيەتتى پارىزىمىز»، - دەدى.

قىسقاسى، جوعارىدا كورسەتىلگەندەي، زاڭنىڭ قاعيداتىن دۇرىس جاساي الماي، قولدان كەدەرگى جاساپ، شەتتەن كەلىپ وقىعىسى كەلەتىن قازاق بالالارىنىڭ مەكتەپكە ءتۇسۋىن ءوزىمىز قيىنداتىپ وتىرعانىمىز بولماسا، ەلىمىزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى تولىق قامتاماسىز ەتىلگەن.

قانىبەك جۇماشەۆ جولداس وتە جاقسى بىلەدى، بىلتىرعى شۋ بيىل دا قايتالاندى.

مەكتەپ پەن ءبىلىم بولىمدەرىنىڭ، ءبىلىم دەپارتامەنتتەرىنىڭ اراسىندا سەندەلگەن بالالاردى كورىپ، ءتۇن ۇيقىمىز ءتورت ءبولىندى.

ىشكەن اسىمىز – ءىرىڭ بولدى.

تاعى دا بىلتىرعىداي يتشىلەپ ءجۇرىپ، وتىزداي بالانى مەكتەپكە تۇسىردىك.

وقۋعا تۇسە الماي، كەلگەن ەلىنە قايتىپ كەتكەن بالانىڭ قانشا ەكەنى بەلگىسىز!

ءار بالا – ءبىر اۋلەتتىڭ كەلەشەگى.

ەگەر، ءبىر بالا قازاقستانعا كەلىپ، قولدان جاسالعان كەدەرگىنىڭ كەسىرىنەن مەكتەپكە تۇسە الماي، كەلەگەن ەلىنە كەرى قايتسا، وندا ول ءبىر اۋلەتتىڭ اتاجۇرتقا ارتىپ وتىرعان ءۇمىتىن ۇزەدى، كوڭىلىن سۋىتادى!

بۇل – وتە وكىنىشتى جاعداي!

***

بۇگىن كوميتەت توراعاسى قانىبەك جۇماشەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن حابارلاسىپ تۇرمىن دەپ، ورتا ءبىلىم كوميتەتىنەن گۇلناز ەسجانوۆا دەگەن كەلىنشەك مەنى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنە شاقىردى.

جوعارىداعى كەلەڭسىز جاعدايدى ايتىپ، قانىبەك جۇماشەۆكە “اشىق حات” جازىپ، ونى قانەكەڭنىڭ وزىنە دە جولداعام. تەلەفون ارقىلى دا سويلەسىپ، قابىلداۋىن دا سۇراعام.

جوعارىدا اتالعان زاڭدار مەن نورماتيۆتىك قۇجاتتاردى العا تارتا وتىرىپ، «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابى مەن №468 بۇيرىقتاعى قاعيداتتىڭ مۇلدە سايكەس كەلمەيتىنىن ءبىر ساعاتتان ارتىق ۋاقىت جۇمساپ، نازگۇل حانىمعا ءتۇندىردىم.

گۇلناز مىلتىقبايقىزى قازاقى تاربەدە وسكەن زەرەك قىز ەكەن، ءبارىن ءتۇسىندى، ۋاجىمەن كەلىسىپ، ءوتىنىشىمدى قابىلدادى.

جاسىراتىنى جوق، ول دا زاڭ مەن بۇيرىقتاعى قاعيداتتىڭ سايكەس كەلمەيتىنىن مويىنداعانىمەن، قانىبەك جۇماشەۆ قۇساپ، ول دا قازاقستاننان وقىعىسى كەلەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق بالالاردىڭ اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن قايتا-قايتا ايتىپ، قاتتى الاڭداپ وتىر.

«قۇقىق» دەگەن وتە قاسيەتتى ۇعىم. ونى ادام بالاسىنا ءبىرىنشى قۇداي بەرگەن. قۇداي بەرگەن سول قۇقىتى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ رەزوليۋتسياسىمەن «ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسى» دەگەن اتپەن 1948 جىلى وتىز باپقا سيعىزىپ، دەكلاراتسيا ەتىپ، بەكىتىپ قويعان. بۇۇ-نا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ كونستيتۋتسيالارى مەن زاڭدارى سول دەكلاراتسيانىڭ نەگىزىندە جاسالادى.

اللانىڭ ءوزى بەرگەن، «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابى وسىناۋ قۇقىعىن قازاقستان مەكتەپتەرىنەن وقىعىسى كەلەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق بالالار ءوز دەڭگەيىندە ەش كەدەرگىسىز پايدالانۋى كەرەك!

ەگەر، قازاقستان مەكتەپتەرىنەن وقىعىسى كەلەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق بالالارعا الاڭداعانىڭىز شىن بولسا، تاعى قايتالاپ ايتام، «سەنىمحات» العان ازاماتتارعا سول جاۋاپكەرشىلىكتى مىندەتتەيتىن ەتىپ، اناۋ قاعيداتتارىڭىزدى تەزىرەك دۇرىستاڭىزدار!

قۇرمەتتى قانىبەك بەكبولاتۇلى!

سوندىقتان، بۇل ماسەلەنى ەندى كەلەسى جىلعا قالدىرۋعا مۇلدە بولمايدى!

ەڭ الدىمەن، زاڭنىڭ ابىرويى مەن بەدەلىن سىيلاۋىمىز، قورعاۋىمىز كەرەك!

مەن بوركىمە سەنگەندەي سەنەمىن، عاني بەيسەنباەۆ مىرزا باستاپ جاساپ جاتقان زاڭ مەن قاعيداتتى سايكەستەندىرۋگە قاتىستى بۇل ۇسىنىستى  جاڭا مينيستر جۇلدىز سۇلەيمەنوۆا دا بىردەن قولدايدى جانە ءسوزسىز جۇزەگە اسىرادى دەگەن سەنىمدەمىن!

كومەك كەرەك بولسا، مەن 24/7 دايىنمىن!

قۇزىرلى مينيسترلىكتەر تىرسەگىنە ءسيىپ، قارسى بولسا، ماعان ايتىڭىزدار!

ىندەرىنە سۋ قۇيىپ، قۋىپ شىعارامىن!

قۇرمەتپەن، اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz