ەۋروپادا رەسەيدىڭ مۇزداتىلعان اكتيۆتەرىنىڭ تاعدىرى شەشىلۋدە.

قانداي اكتيۆتەر مۇزداتىلدى؟ ولار قايدا ورنالاسقان؟

رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى، سونداي-اق كوپتەگەن ساراپشىلار باتىستىڭ رەسەيدىڭ بىرنەشە ەلدەگى قولما-قول اقشا، وبليگاتسيالار جانە اكتسيالاردى قوسا العاندا، 300 ميلليارد دوللاردان 350 ميلليارد دوللارعا دەيىنگى اكتيۆتەردى مۇزداتقانىن باعامدايدى.

باسقا ورتالىق بانكتەر سياقتى، رەسەي دە التىن جانە ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىنىڭ ءبىر بولىگىن نەگىزگى ۆاليۋتالارعا، التىنعا جانە مەملەكەتتىك وبليگاتسيالارعا ينۆەستيتسيالايدى.

بۇل اكتيۆتەردى مۇزداتىلعان جەكە بايلىقپەن شاتاستىرماۋ كەرەك; باتىس سانكتسيالاعان كوپتەگەن رەسەيلىك جەكە تۇلعالار مەن كومپانيالاردىڭ جەكە مەنشىگى، مىسالى، جىلجىمايتىن مۇلىك نەمەسە ياحتالار دا مۇزداتىلدى.

ەو بۇعاتتاعان رەسەي مەملەكەتتىك اكتيۆتەرىنىڭ شامامەن 185 ميلليارد ەۋروسى (215 ميلليارد دوللار) بريۋسسەلدەگى ورتالىق باعالى قاعازداردى ساقتاۋشى ەۋروپالىق كليرينگ جانە ەسەپ ايىرىسۋ بانكىندە (Euroclear) ساقتالعان، بۇل شامامەن 210 ميلليارد ەۋرونىڭ (244 ميلليارد دوللار) كوپ بولىگىن قۇرايدى. سەبەبى رەسەيدىڭ ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىنىڭ ايتارلىقتاي بولىگى سانكتسيالارعا دەيىن سول جەردە ساقتالعان.

بۇل اكتيۆتەردىڭ كوپشىلىگى 2022 جىلدان بەرى وتەلىپ، قولما-قول اقشاعا اينالدىرىلعان.

رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى مۇزداتىلعان اكتيۆتەردىڭ ەگجەي-تەگجەيلى سيپاتتاماسىن بەرگەن جوق.

ەو ۇسىنىسى قانداي؟ بەلگيا ونى نەگە قابىلدامادى؟

ەۋروكوميسسيانىڭ پرەزيدەنتى ۋرسۋلا فوندەر ليايەن 3 جەلتوقساندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا گەرمانيا كانتسلەرى فريدريح مەرتس باستاعان ەو ۇسىنىسى بويىنشا بەلگيادا ساقتالعان 140 ميلليارد ەۋرو (162 ميلليارد دوللار) رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك اكتيۆتەرىن «وتەماقى نەسيەلەرىنە» اينالدىرۋ جوسپارلانۋدا دەپ مالىمدەدى.

ول بۇل قاراجاتتى تاركىلەۋ ەمەس، كەرىسىنشە ۋكرايناعا بەرىلگەن نەسيە ەكەنىن، ول تەك رەسەي سوعىس شىعىندارىن تولەگەن كەزدە عانا قايتارىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.

ەو ەلدەرى ۋكراينانىڭ قورعانىسىن قولداۋ ءۇشىن مۇزداتىلعان اكتيۆتەردەن (شامامەن 210 ميلليارد ەۋرو) پايىزداردى پايدالانا باستادى.

حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى (حۆق) ۋكرايناعا 2026 جانە 2027 جىلدارى 135 ميلليارد ەۋرو (157 ميلليارد دوللار) قاجەت بولادى دەپ ەسەپتەيدى.

ەو كوشباسشىلارى 18 جەلتوقساندا بريۋسسەل سامميتىندە نەسيە جوسپارى بويىنشا داۋىس بەرەدى دەپ كۇتىلۋدە.

ەو ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگى بۇل ۇسىنىستى قولدايدى، بىراق بەلگيا وعان مۇلدە قارسى، سەبەبى ول ەو-دا مۇزداتىلعان رەسەي اكتيۆتەرىنىڭ ەڭ ۇلكەن ۇلەسىنە يە.

بەلگيا ۇكىمەتى رەسەيدىڭ حالىقارالىق سوتقا ارىزدانۋىنان قورقادى. ءارى بۇل قادام قىسقا مەرزىمدى بەيبىتشىلىك پەرسپەكتيۆالارىنا قاۋىپ توندىرەدى دەپ ەسكەرتەدى.

بەلگيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ماكسيم پرەۆو: «ءبىز بالاما نۇسقا دايىنداۋدى، ەو-قا نارىقتان قارىز الۋدى جالعاستىرامىز»، - دەدى.

ەۋروكوميسسيا ناقتى شەشىم ۇسىنادى دەپ كۇتىلۋدە، بىراق پرەۆو جوبانى «كوڭىلدەن شىقپايدى» دەپ اتادى.

ول بۇل تاۋەكەل «بەلگيانىڭ بانكروتتىعىنا اكەلۋى مۇمكىن» ەكەنىن ايتتى.

«ەگەر رەسەي سوتقا بەرسە، ءبىز ءسوزسىز ۇتىلىپ، 200 ميلليارد ەۋرونى (236 ميلليارد دوللار) قايتارا المايمىز، بۇل ءبىر جىلدىق فەدەرالدى بيۋدجەتكە تەڭ، ياعني بەلگيا بانكروتقا ۇشىرايدى».

بەلگيا پرەمەر-ءمينيسترى بارت دە ۆەۆەر دە ۋرسۋلا فوندەر لەيەنگە حات جازىپ، جوسپاردى «تۇبەگەيلى قاتە» دەپ سىنعا الدى.

ەۋروپالىق كليرينگتىك بانك (ەوب) نە دەيدى؟

ەوب باس ديرەكتورى ۆالەري ۋربەين دە وسىنداي پىكىردە.

دە ۆەۆەر نەسيە بويىنشا تولەمدەر نەمەسە رەسەي سانكتسيالارى الىنىپ تاستالعان جاعدايدا تاۋەكەلدەردى ءبولىسۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن باسقا ەو ەلدەرىنەن زاڭدى تۇردە مىندەتتەيتىن كەپىلدىكتەر الۋعا شاقىردى.

دەگەنمەن، بۇل وتە قيىن دەپ سانالادى، سەبەبى ەۋروپالىق ورتالىق بانك مۇنداي باعدارلامالار ءۇشىن سوڭعى شارا رەتىندە ارەكەت ەتە المايتىنىن مالىمدەدى.

گەرمانيا كانتسلەرى مەرتس مۇزداتىلعان اكتيۆتەردى پايدالانۋ جاقسى نۇسقا دەپ سانايدى.

ول بۇل قاجەتتىلىكتى «بارعان سايىن شۇعىل» دەپ سيپاتتادى جانە بۇل ماسەلە بويىنشا كوشباسشىلاردى بىرلىككە شاقىردى.

«ۋكرايناعا ءبىزدىڭ قولداۋىمىز قاجەت، ال رەسەيدىڭ شابۋىلدارى كۇشەيىپ كەلەدى. قىس كەلە جاتىر... وسىعان بايلانىستى ءبىز ەو ىشىندە كونسەنسۋسقا قول جەتكىزە الامىز دەپ ۇمىتتەنەمىن»، - دەدى.

بەلگياداعى KU Leuven ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قارجى قۇقىعى پروفەسسورى ۆيرلە كولاەرتت BBC-گە بەلگيانىڭ الاڭداۋشىلىعى ورىندى دەپ سانايتىنىن ايتتى.

ونىڭ پىكىرىنشە «ەۋروپالىق كليرينگتىك بانكتىڭ رەسەي ورتالىق بانكىنە سۇرانىس بويىنشا قاراجاتتى قايتارۋ تۋرالى كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەسى بار، ول قازىرگى ۋاقىتتا تەك سانكتسيالارعا بايلانىستى ورىندالمايدى».

رەسەيدىڭ رەاكتسياسى؟

رەسەي بۇل ۇسىنىستى قاتتى ايىپتادى.

رەسەيدىڭ اعا بانكيرى جوسپار جۇزەگە اسسا، ەو 50 جىلدىق سوت ىسىنە تاپ بولاتىنىن ايتىپ قورقىتتى.

رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك ۆتب بانكىنىڭ توراعاسى اندرەي كوستين مۇزداتىلعان رەسەيلىك قاراجاتتى ۋكرايناعا اۋدارۋ قولايسىز ەكەنىن مالىمدەدى.

«اقشامىزدى تاركىلەۋگە كەلەتىن بولساق، ءبىز اقىرىندا ونسىز ءومىر سۇرە الامىز»، - دەدى ول، «بىراق ماسەلە بۇل اقشا بەيبىتشىلىك ءۇشىن ەمەس، سوعىس ءۇشىن پايدالانىلۋى مۇمكىن».

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وكىلى ماريا زاحاروۆا الەمدىك قارجى جۇيەسى رەسەي اكتيۆتەرىن تاركىلەۋ نەمەسە بەرۋ ءۇشىن كەز كەلگەن شارا قولدانىلسا، «سالدارىن سەزىنەتىنىن» ەسكەرتتى.

رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك باق-ى ريا رەسەيگە باتىستىڭ 285 ميلليارد دوللارلىق تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالارى كەك الۋ نىساناسىنا اينالۋى مۇمكىن ەكەنىن حابارلادى.

Abai.kz