الماتىدا جاڭا ۇگىت-ناسيحات بيلبوردتارى قاپتاپ كەتتى. نە بولعان دەيسىز بە؟ بۇلار «ايگىلى» ادۆوكات ەۆگەني ءجوۆتيستى قورعاۋعا شاقىرعان بەلسەندىلەردىڭ ۇندەۋلەرى.

اڭگىمە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وسى جىلدىڭ 25-ءشى شىلدەسى كۇنى كەشقۇرىم ەۆگەني جوۆتيس الماتى وبلىسىنىڭ اقدالا كەنتىنە جاقىن جەردە، الماتى-قاراوي تراسساسىنىڭ بويىندا ادام قاعىپ كەتتى. 35 جاستاعى جۇرگىنشى اپات بولعان جەردە جان ءتاسىلىم ەتكەن. سودان كەيىن قىلمىستىق كودەكستىڭ 296-بابىنىڭ 2-ءبولىمى («جول جانە ابايسىزدا ادام ولىمىنە اكەلىپ سوقتىرعان كولىك قۇرالدارىن باسقارعان تۇلعالاردىڭ كولىك قۇرالدارىن پايدالانۋ ەرەجەسىن بۇزۋ») بويىنشا ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. الايدا، مارقۇمنىڭ تۋىستارى «اتاقتى» قۇقىق قورعاۋشىعا «ەشقانداي تالاپ-نارازىلىعىمىز جوق» دەپ وتىر. «كىسىسى ءولىپ، قارالى بولىپ» وتىرعاندارىنا قاراماستان، ولاردىڭ نەلىكتەن نارازىلىق ايتپاي، «كەشىرىمشىل دە كەڭپەيىل» جاندارعا اينالا قالعاندارىن ءتۇسىنۋ دە قيىنعا سوعىپ تۇر.

الماتىدا جاڭا ۇگىت-ناسيحات بيلبوردتارى قاپتاپ كەتتى. نە بولعان دەيسىز بە؟ بۇلار «ايگىلى» ادۆوكات ەۆگەني ءجوۆتيستى قورعاۋعا شاقىرعان بەلسەندىلەردىڭ ۇندەۋلەرى.

اڭگىمە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وسى جىلدىڭ 25-ءشى شىلدەسى كۇنى كەشقۇرىم ەۆگەني جوۆتيس الماتى وبلىسىنىڭ اقدالا كەنتىنە جاقىن جەردە، الماتى-قاراوي تراسساسىنىڭ بويىندا ادام قاعىپ كەتتى. 35 جاستاعى جۇرگىنشى اپات بولعان جەردە جان ءتاسىلىم ەتكەن. سودان كەيىن قىلمىستىق كودەكستىڭ 296-بابىنىڭ 2-ءبولىمى («جول جانە ابايسىزدا ادام ولىمىنە اكەلىپ سوقتىرعان كولىك قۇرالدارىن باسقارعان تۇلعالاردىڭ كولىك قۇرالدارىن پايدالانۋ ەرەجەسىن بۇزۋ») بويىنشا ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. الايدا، مارقۇمنىڭ تۋىستارى «اتاقتى» قۇقىق قورعاۋشىعا «ەشقانداي تالاپ-نارازىلىعىمىز جوق» دەپ وتىر. «كىسىسى ءولىپ، قارالى بولىپ» وتىرعاندارىنا قاراماستان، ولاردىڭ نەلىكتەن نارازىلىق ايتپاي، «كەشىرىمشىل دە كەڭپەيىل» جاندارعا اينالا قالعاندارىن ءتۇسىنۋ دە قيىنعا سوعىپ تۇر.

ادام قۇقىعى جونىندەگى قازاقستان بيۋروسى ديرەكتورىنىڭ ءىسى بويىنشا العاشقى سوت ءماجىلىسى تامىزدىڭ 27-دە، الماتى وبلىسى، باقاناس كەنتىندە ءوتتى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ءجوۆتيستىڭ «ناقاقتان كۇيىپ» بارا جاتقاندىعىن ايتىپ، الاڭعا شىعىپ، اكتسيا ۇيىمداستىرىپ جۇرگەندەردىڭ ارەكەتى سوت ورگاندارىنا اشىقتان-اشىق قىسىم جاساۋ ەكەنىن كەز كەلگەن كوز قاراقتى، كوكىرەگى وياۋ جاندار ايقىن تۇسىنەدى. ال، الماتىنىڭ «ارباتىنا» توپتانىپ الىپ، توڭىرەكتى شۋلاتىپ جاتقاندارعا، ءتىپتى، ونى ايتاسىز، ءتۇرلى كورنەكى قۇرالداردى ء(جوۆتيستىڭ سۋرەتى بەينەلەنگەن قوڭىراۋ ماكەتى، سانسىز ترانسپارانتتار، كوشەلەردەگى بيلبوردتار مەن ۇران-سوزدەر) جاساپ العاندارعا سونشاما كول-كوسىر كوپ اقشانىڭ قايدان كەلىپ جاتقانىن ءتۇسىنۋ قيىن بولىپ تۇر.
ءجوۆتيستىڭ ءوزى بۇل قىلمىستىق ءىستى تاپسىرىسپەن ۇيىمداستىرىلىپ وتىر دەۋدەن ەش تانار ەمەس. ول تامىزدىڭ 25-ءى كۇنى الماتىدا وتكىزگەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا: «مەن مۇنىڭ ساياسي تاپسىرىس ەكەنىن انىق بىلمەيمىن. بىراق، بۇل قىلمىستىق ءىستىڭ تاپسىرىسپەن ۇيىمداستىرىلعانىنا سەنىمدىمىن» دەپ مالىمدەدى.

سوندا قارا جولدا جۇلدىزداي اعىپ كەلە جاتقان كولىكتىڭ استىنا ءتۇسىپ مەرت بولعان مارقۇمعا الدەكىمنىڭ «سەن بارىپ، تاپ سول ءجوۆتيستىڭ ماشيناسىنىڭ استىنا ءتۇس، اقىڭدى بەرەمىز» دەۋى مۇمكىن بە؟ ءتىپتى سونداي تاپسىرما العان ادام الگىندەي جويداسىز ىسكە قالاي تاۋەكەل ەتەدى؟ لوگيكا قايدا، اعايىن!؟
قىسقاسى، جەر دۇنيەنى شۋلاتىپ جۇرگەندەر ءجوۆتيستىڭ ساياسي ەمەس، قانداي دارەجەدە بولسا دا، ازاماتتىق قىلمىس جاساپ وتىرعانىن بىلمەي مە؟ قىلمىستىڭ اتى قاشاندا قىلمىس بولىپ قالا بەرەدى. ونى زەرتتەپ-زەردەلەۋ كەرەك، ول ءۇشىن سوتتى، سۋديالاردى كىنالاپ، ولاردىڭ ازاماتتىق-مەملەكەتتىك مىندەتىنەن ساياسي استار ىزدەۋدىڭ قانداي قاجەتى بار؟ ولار وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەرىن اتقارىپ جاتىر. سوتقا قىسىم جاساپ، قوعامدىق پىكىردى تەرىس باعىتتا قالىپتاستىرۋ - قىلمىستىڭ ۇلكەنى. سوندىقتان، قىلمىس پەن ساياساتتى جاڭىلىستىرماعان ءجون.

رەسپۋبليكامىزدىڭ «اتىن شىعارۋعا ورتەيتىن جەر تاپپاي» جۇرگەن «وپ-پوزيتسياشىل» دەپ اتالاتىن پارتيالار ساياسي ۇپاي جيناۋعا تاعى ءبىر سىلتاۋ تاپقاندارىنا ءماز. جالعىز جوۆتيس قانا ەمەس، «وپ-پوزيتسياشىلدارعا» «قۇداي ايداپ، توحنياز كۋچۋكوۆتىڭ دا ادام باسىپ ءولتىرىپ العاندىعى» «ىزدەگەنگە سۇراعان» بولىپ تۇرعانداي. ەل بيلىگى مەن سوت جۇيەسىنە، ولاردىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياسي باعىت-باعدارى مەن رەفورمالارىنا قاي تۇستان تيىسەرلەرىن بىلمەي جۇرگەندە، مىناۋ دەگەن «اسپاننان جاۋعان ماننا بوتقاسىنداي» بولدى، ءتىپتى. «وپ! مىنە، تاعى ءبىر پوزيتسيادان» وڭتايلى جاعداي، وڭ جامباسقا اتىپ ۇرار ءسات كەلدى» دەگەندەي، الاقاندارىن ىسقىلاي كىرىسىپ كەتتى. اسىرەسە، دوس كوشىم سياقتى ۇلتقا جانى اۋىراتىن ادامداردى سول ءجوۆتيستى قورعاۋشىلاردىڭ اراسىنان كورۋىمىزدىڭ ءوزى ءبىزدىڭ قۇقىق-سوت سالاسىنداعى ساۋاتىمىزدىڭ كەمىستىگىن اڭعارتسا كەرەك. وعان بەلگىلى باسىلىمداردىڭ باسىن ۇستاپ وتىرعان جۋرناليستەرىمىزدىڭ سوت-قۇقىقتىق سالاداعى بىلىكسىزدىگىن قوسساق، ماسەلە، تىپتەن، كۇردەلەنە تۇسەدى.

ءوز بەتتەرىنشە قۇرىپ العان ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ ىسىندەگى زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋى جونىندەگى حالىقارالىق كوميتەتتىڭ قۇرامىنا كوز سالساڭىز، وڭكەي ءبىر ىعاي مەن سىعايدان كوز تۇنادى:

ينەسسا حەزەللە مەەربۋرگ (قازاقستان), اندرەي ارانباەۆ (تۇركىمەنستان), ۆيتالي پونومارەۆ (رەسەي), يۋري دجيبلادزە (رەسەي).

ولاردىڭ ارىزدارىنا قول قويىپ، قوسىلعاندار:
1. ۆيتالي پونومارەۆ، "مەموريال" قۇقىق قورعاۋ ورتالىعىنىڭ ورتالىق ازيالىق باعدارلاماسىنىڭ ديرەكتورى، رەسەي.
2. Holly Cartner, Europe and Central Asia director, Human Rights Watch,
3. Kate Watters, Michelle Kinman, سrude Accountability, USA,
4. سۆەتلانا گاننۋشكينا، ازاماتتىق ىقپالداستىق كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى، رەسەي.
5. ۆالەنتين گەفتەر، ادام قۇقىعى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، ماسكەۋ، رف پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىعى مەن ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋعا ىقپال ەتۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ مۇشەسى جانە تاعى باسقالار بولىپ جالعاسىپ كەتە بەرەدى.
تانىمال قۇقىق قورعاۋشىنىڭ قورعاۋشىسى شولپان باتقالوۆا بولسا، «تەرگەۋ بارىسىندا كوپتەگەن دورەكى پروتسەسسۋالدىق قاتەلىكتەر جىبەرىلدى، سونداي-اق قورعاۋىنداعى تۇلعانىڭ قۇقىعى بۇزىلدى» دەيدى. قىسقاسىن ايتقاندا، ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندىلەرى بيلىك جول اپاتىن تانىمال قۇقىق قورعاۋشىدان كەك الۋ ماقساتىندا پايدالانۋى ىقتيمال دەگەن قاۋىپپەن جوۆتيس ىسىندەگى زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋى جونىندە حالىقارالىق كوميتەت قۇرىپ، ءتىپتى، قازاقستاننىڭ تەرگەۋ جانە سوت ورگاندارىنا، تۇيىندەي ايتقانداعى ءمانى - «ءىستى وبەكتيۆتى تۇردە ءادىل قاراڭىزدار» دەگەنگە كەلىپ ساياتىن مالىمدەمە جاساپ ۇلگەرىپتى.

ايتكەنمەندە ولار قىلىمىستى ءىستى ساياساتقا تەلىپ، باسقا باسقا ەمەس، ايىبى موينىنا قويىلعان ءجوۆتيستىڭ دە تاعدىرىمەن ويناپ جۇرگەندەرىن جاسىرىپ باعۋدا.