قىپشاق اتانۋعا قالاي قارايسىز؟
«قازاقستاندىق ۇلت»، «ەل بىرلىگى» دەگەن ۇسىنىستارى كوپتىڭ تاراپىنان، اسىرەسە، قازاق زيالىلارىنىڭ تاراپىنان قولداۋ تاپپاعاندىق تان با بيلىك ەندى مەملەكەتىمىزدىڭ اتىن «دەشتى قىپشاق» دەپ وزگەرتۋگە بەت العان سياقتى. الدىمەن بۇل ماسەلەنى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى كوتەردى.
Kazakhstan Today اقپارات اگەنتتىگى «دەپۋتاتتاردىڭ ويىنشا، قازاقتىڭ سوڭىنداعى «ستان» جالعاۋى ەلىمىزدەگى ساياسي جاعدايدان حابارسىز جۇرتتى شاتاستىرىپ سارساڭعا سالاتىنعا ۇقسايدى» دەپ حابارلايدى.
مىسالى، شەتمەملەكەتتەردە قازاقستان اتى اتالسا، ونى اۋعانستان مەن پاكستان سياقتى ەلەدەردىڭ قاتارىنا جاتقىزا سالاتىندار كوپ كورىنەدى. دەپۋتاتتاردىڭ پىكىرىنە جۇگىنسەك، قازاقستان اتىن وزگەرتۋ ەلىمىزدىڭ الەمدىك ءيميدجى مەن ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن دە قاجەت بولىپ جاتقان سياقتى. سوندىقتان «قازاقستان اتى دەشتى قىپشاق بولىپ وزگەرۋى كەرەك. «جاس مەملەكەتىمىزدىڭ» حالقى ءبىر عانا حالىق - «قىپشاق حالقى» اتانۋى ءتيىس» دەيدى ءماجىلىس دەپۋتتارى. شاماسى، زيالىلار تاراپىنان قولداۋعا يە بولماعان، «قازاقستاندىق ۇلت»، «ەل بىرلىگى» يدەياسىنىڭ اقىرى دەپۋتتاردى وسىنداي شەشىم قابىلداۋعا ءماجبۇر ەتكەن سەكىلدى.
«مەملەكەت اتىن وزگەرتۋ ەلىمىزگە قارجى قاراجات كوزىن تارتىپ، ءتۋريزمدى عانا دامىتىپ قويمايدى، سونداي-اق ۇلتتىق ماسەلەلەردى رەتتەۋگە جاردەمدەسەدى» دەستى قالاۋلىلارمىز ءماجىلىستىڭ بۇگىنگى وتىرىسىندا.
«قازاقستاندىق ۇلت»، «ەل بىرلىگى» دەگەن ۇسىنىستارى كوپتىڭ تاراپىنان، اسىرەسە، قازاق زيالىلارىنىڭ تاراپىنان قولداۋ تاپپاعاندىق تان با بيلىك ەندى مەملەكەتىمىزدىڭ اتىن «دەشتى قىپشاق» دەپ وزگەرتۋگە بەت العان سياقتى. الدىمەن بۇل ماسەلەنى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى كوتەردى.
Kazakhstan Today اقپارات اگەنتتىگى «دەپۋتاتتاردىڭ ويىنشا، قازاقتىڭ سوڭىنداعى «ستان» جالعاۋى ەلىمىزدەگى ساياسي جاعدايدان حابارسىز جۇرتتى شاتاستىرىپ سارساڭعا سالاتىنعا ۇقسايدى» دەپ حابارلايدى.
مىسالى، شەتمەملەكەتتەردە قازاقستان اتى اتالسا، ونى اۋعانستان مەن پاكستان سياقتى ەلەدەردىڭ قاتارىنا جاتقىزا سالاتىندار كوپ كورىنەدى. دەپۋتاتتاردىڭ پىكىرىنە جۇگىنسەك، قازاقستان اتىن وزگەرتۋ ەلىمىزدىڭ الەمدىك ءيميدجى مەن ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن دە قاجەت بولىپ جاتقان سياقتى. سوندىقتان «قازاقستان اتى دەشتى قىپشاق بولىپ وزگەرۋى كەرەك. «جاس مەملەكەتىمىزدىڭ» حالقى ءبىر عانا حالىق - «قىپشاق حالقى» اتانۋى ءتيىس» دەيدى ءماجىلىس دەپۋتتارى. شاماسى، زيالىلار تاراپىنان قولداۋعا يە بولماعان، «قازاقستاندىق ۇلت»، «ەل بىرلىگى» يدەياسىنىڭ اقىرى دەپۋتتاردى وسىنداي شەشىم قابىلداۋعا ءماجبۇر ەتكەن سەكىلدى.
«مەملەكەت اتىن وزگەرتۋ ەلىمىزگە قارجى قاراجات كوزىن تارتىپ، ءتۋريزمدى عانا دامىتىپ قويمايدى، سونداي-اق ۇلتتىق ماسەلەلەردى رەتتەۋگە جاردەمدەسەدى» دەستى قالاۋلىلارمىز ءماجىلىستىڭ بۇگىنگى وتىرىسىندا.
«قازاق» ەتنونيمى ىلگەرىدە وتارشىل پاتشا ساياساتىنا ۇناماعان ەدى. ءسىبىردى شاپقان ەرماك سوڭىنا ەرتكەن قالىڭ قولىنىڭ نەگىزى كازاكتاردان جاساقتالعان سوڭ قازاقتاردىڭ اتىن ايتۋعا قورىنىپ، «كيرگيزدار» دەگەن ەدى. ال قىرعىزداردى بىزبەن شاتاستىرماۋ ءۇشىن «قارا قىرعىزدار» دەپ اتاعان. كەيدە ءبىزدى «قىرعىز-قايساقتار» دەپ اتاعاندار دا بولعان.
ەندى مىنە، ەلىمىزدەگى ديساپورا وكىلدەرىنىڭ قولايىنا جاقپاعاندىقتان، ءارى «ستاندارمەن» شاتاستىرماۋ ءۇشىن قازاق مەملەكەتى ءوزىنىڭ داڭىقتى دەشتى قىپشاق اتاۋىنا ورالاتىن سياقتى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قازاق جۇرتى مەن قازاق حاندىعى تۋرالى فەرداۋسي 1020 جىلدارى تاريحي دەرەكتەمەلەر قالدىرعان. ال، قازاق ەتنونيمى مەن قازاقتار جايىندا گ. ف. ميللەر، پ. س. پاللاس، ن. پ. رىچكوۆ، ا. ي. لەۆشين سياقتى عالىمدار 18-ءشى عاسىردىڭ ورتا كەزىنەن باستاپ زرەتتەۋ ەڭبەكتەر جازا باستادى.
«دەشتى»، «داشتى» فارسى ءسوزى. «ساحارا»، «دالا» دەگەن ماعانانى بىلىدەرى. «جوشى ۇلىسى»، «جوشى ەلى» كەيىنەن «دەشتى قىپشاق» اتانعان. جوشى - شىڭعىس حاننىڭ ۇلكەن ۇلى. قاھان جوشىعا ەدىل-جايىق اراسىن مەكەن ەتكەن قىپشاق حالقىن بيلەۋگە بەرگەن.
سونىمەن، وقىرمان، قىپشاق اتانۋعا قالاي قارايسىز؟
«اباي-اقپارات»
