مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى مەمەلەكەتتىك حاتشى-سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قانات ساۋداباەۆتىڭ پىكىرىن قولدايمىن...

پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ اراسىندا جاسىرىن باسەكەلەستىك بولدى...

سىرتقا كەتىپ قالعان قازاق كاپيتالى ساياساتقا ىقپال ەتەتىندەي ىڭعاي تانىتا باستادى...

بەلگىلى پۋبليتسيست، ساياساتتانۋشى سەيداحمەت قۇتتىقاداممەن اراداعى سۇحباتىمىزدىڭ جالپى جيىنتىعىنان وسىنداي جولداردى  وقۋعا بولادى.

- كۇنى كەشە بىرقاتار وپپوزيتسيالىق بلوكتار بىرىگەتىنىن مالىمدەدى. ءسىز مۇنداي باستامادان نە كۇتەسىز؟

- شىنىندا دا ازات پارتياسى مەن بىرىككەن سوتسيال-دەموكراتتار پارتياسىنىڭ باس قوسۋى قوعامنىڭ نازارىن اۋداردى. بۇل دۇرىس شەشىم. سەبەبى وپپوزيتسيا ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى باس قوسا الماي ءجۇردى. بىزدەر، ساياساتتانۋشىلار، ولاردىڭ باسىنىڭ بىرىكپەۋىنە الدەكىمدەردىڭ مۇددەلى ەكەنىن سەزىپ تە جۇردىك.

مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى مەمەلەكەتتىك حاتشى-سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قانات ساۋداباەۆتىڭ پىكىرىن قولدايمىن...

پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ اراسىندا جاسىرىن باسەكەلەستىك بولدى...

سىرتقا كەتىپ قالعان قازاق كاپيتالى ساياساتقا ىقپال ەتەتىندەي ىڭعاي تانىتا باستادى...

بەلگىلى پۋبليتسيست، ساياساتتانۋشى سەيداحمەت قۇتتىقاداممەن اراداعى سۇحباتىمىزدىڭ جالپى جيىنتىعىنان وسىنداي جولداردى  وقۋعا بولادى.

- كۇنى كەشە بىرقاتار وپپوزيتسيالىق بلوكتار بىرىگەتىنىن مالىمدەدى. ءسىز مۇنداي باستامادان نە كۇتەسىز؟

- شىنىندا دا ازات پارتياسى مەن بىرىككەن سوتسيال-دەموكراتتار پارتياسىنىڭ باس قوسۋى قوعامنىڭ نازارىن اۋداردى. بۇل دۇرىس شەشىم. سەبەبى وپپوزيتسيا ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى باس قوسا الماي ءجۇردى. بىزدەر، ساياساتتانۋشىلار، ولاردىڭ باسىنىڭ بىرىكپەۋىنە الدەكىمدەردىڭ مۇددەلى ەكەنىن سەزىپ تە جۇردىك.

- ولاردىڭ كۇش بىرىكتىرۋى بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزەدى دەپ ۇمىتتەنۋگە بولا ما؟

- ەكى پارتيا قوسىلسا، ولار تەكە-تىرەستىڭ كەز كەلگەن تۇرىنە توتەپ بەرە الاتىن مىقتى اليانس بولۋى ابدەن مۇمكىن.

- ءسىز «بولۋى مۇمكىن» دەيسىز. بىراق كۇنى بۇگىنگە دەيىن ولار بىردە قوسىلدى، بىردە ايىرىلدى. بىرىگۋ نەمەسە ءبولىنۋ پروتسەسى كوز الدىمىزدا وتكەنىمەن، ناتيجەسىن سەزە المادىق قوي.

- بۇل ماسەلە مەنى دە مازالاعان. مەن دە بۇل سۇراققا جاۋاپ ىزدەگەنمىن. وسى جولعى باس قوسۋلارىنىڭ عۇمىرى مەنىڭشە ۇزاققا سوزىلاتىن سياقتى. باس قوسىپ جاتقان پارتيالاردىڭ باسشىسىمەن كەزدەسكەنىمدە «وسى جولعى باس قوسۋىمىز «نادولگو» جانە «سەرەزنو». «ارامىزدان كەتەمىن» دەگەندەرگە جول اشىق، بىراق پارتيا قالادى» دەگەندى ايتتى.

ەسىڭىزدە بولسىن، وپپوزيتسيا بولماي، پارتيالار اراسىندا ساياسي كۇرەس بولمايدى. ال ساياسي كۇرەسسىز قوعام العا جىلجىمايدى. ويتكەنى ەلدە تەلى مەن تەنتەگىن تەزگە سالىپ وتىراتىن ءبىر ايعايشى بولماسا بولمايدى. مەملەكەت تۇرماق ءبىر وتباسىنىڭ وزىندە وتباسى ماسەلەسى، شارۋاشىلىقتارىنىڭ بارىسىنا سىن ايتاتىن، كەمشىلىگىن كوزگە باساتىن «ءبىر وپپوزيتسيا» بولۋ كەرەك ەكەنىن ءوزىڭىز دە مويىندايسىز عوي.

... مەن ولاردىڭ وسى بىرىگۋىنە ۇمىتپەن قاراپ وتىرمىن. ەكى پارتيانىڭ دا باسى-قاسىندا جۇرگەن تۇلعالار وتكەن جىلداردىڭ قاتەلىگىنەن ساباق الادى، قايتا ىدىراۋىنا نەمەسە پىكىر قايشىلىعىنىڭ تۋىنا جول بەرمەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. قازاق وپپوزيتسياسىنىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى مەنىڭ كوز الدىمدا ءوتتى. وزدەرىن «وپپوزيتسيا قاتارىندامىز» دەپ جۇرگەن ءاربىر ازاماتتىڭ ساياسي الەۋەتىنىڭ دە قانداي دەڭگەيدە ەكەنىن بىلەمىن.

- بىراق قازاق وپپوزيتسياسىنىڭ جۇرتتى سوڭىنا ەرتە الاتىنداي الەۋەتكە جەتكەنىن نەمەسە سونداي كۇشكە اينالعانىن كورسەتىپ كوش باستاعان  ءساتىن ەسكە تۇسىرە الماي تۇرمىن.

- مەن بۇل پىكىردى تاراتىپ جۇرگەندەردى ەكى توپقا بولەمىن. العاشقىسى «بۋىنىن قاتايتسىن، شيراسىن» دەگەن ويمەن ايتسا، ەكىنشى توپ - ولاردى بىلمەيدى نەمەسە ادەيى بىلگىسى كەلمەيدى.

وپپوزيتسيا قاتارىندا ءجۇرۋ قيامەتتىڭ قىل كوپىرىمەن بىردەي ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيدى. مۇنداي قادامعا بارۋ جالعىز قارا باسىڭنىڭ ەمەس، بۇكىل وتباسى مۇشەلەرىنىڭ، ءتىپتى باۋىرلارىڭنىڭ، اۋلەتىڭنىڭ بولاشاعىن باسكە تىگىپ، بولاشاعىن بالتالاۋمەن بىردەي. سوعان قاراماي باعىت-باعدارىنان جاڭىلماي، اعىسقا قارسى ءجۇزۋدىڭ ءوزى ەرلىك دەپ بىلەمىن.

وپپوزيتسيانىڭ مىقتى بولعانى، الدىمەن بيلىك پارتياسىنا كەرەك، قوعامعا كەرەك. دامىعان ەلدەردىڭ بارىندە بيلىك ساۋاتتى، مىقتى وپپوزيتسياسىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ العى شارتتارىنا توسقاۋىل بولۋدى قالامايدى. سوندىقتان «قازاق وپپوزيتسياسى جەتىلمەگەن، بيلىكپەن تەكە-تىرەستە ونىڭ ءالسىز تۇستارى ءجيى بايقالادى» دەگەن پىكىردىڭ تامىرلانىپ كەتۋىنە جول بەرگەنىمىز دۇرىس ەمەس. بيلىك پەن وپپوزيتسيانىڭ ەكى جاعالاۋدا تۇرۋى، ءبىر-بىرىنە قول سوزىم جەردە عانا تۇرسا دا ءبىر-بىرىمەن مامىلەگە كەلۋگە تىرىسپاۋى ەكى جاققا دا ابىروي الىپ كەلمەگەنىن مويىندايتىن ۋاقىت جەتتى.

الايدا، ۋاقىت ءوتىپ جاتىر، ۋاقىت وتكەن سايىن ەكى تاراپتىڭ ءبىر-ءبىرىن تۇسىنۋىنە جول اشاتىن مۇمكىندىكتەر بىزدەن الىستاپ بارا جاتىر.

- كۇنى كەشە عانا مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ: «ءبىز كۇنى كەشە، تاۋەلسىزدىك قارساڭىندا، قازاق ءتىلىنىڭ قانشالىقتى شەتقاقپاي كۇيدە قالعانىن بىلە وتىرىپ، بۇگىنگى قول جەتكەنگە ماقتان ەتۋگە قاقىلىمىز. قازاقستان بۇعان قاندايدا ءبىر قيىندىقسىز جانە داۋ-جانجالسىز قول جەتكىزگەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. الداعى كەزدە دە مەملەكەت ءتىل ساياساتىن وسىلايشا تابيعي دا ۇيلەسىمدى، باتىل دا دايەكتى جۇرگىزەتىن بولادى. سوندىقتان، ءبىز، جەكەلەگەن شەتتەن شىققانداردىڭ ەلدەگى قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايىن قاساقانا، سىباي سىندى توندىرەتىن، پروتسەستى ءاتۇستى، جاساندى تۇردە جەدەلدەتۋگە شاقىراتىن قاندايدا ءبىر پوپۋليستىك جانە ارانداتۋشى مالىمدەمەلەردى قابىلدامايمىز. وسىناۋ بارىنشا نازىك سالاداعى راديكالدىق پەن ءبىر قيىردان ەكىنشى قيىرعا كەتۋدى دە قابىلداي قويمايمىز» دەگەندى ايتتى.

ءسىز مۇنى قالاي قابىلدادىڭىز؟

- قانات ساۋداباەۆ ەۋروپا، باتىس ەلدەرىندە ديپلومات بولىپ قالىپتاسقان، شىڭدالعان ديپلومات، ساياساتتانۋشى. مەملەكەتتىك حاتشى مەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن قولىندا ۇستاپ وتىرعان، پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىنەن شىققان تۇلعا. ونىڭ مەملەكەتتىك لاۋازىمىنىڭ ءوزى اعىسقا قارسى جۇزبەۋدى مىندەتتەيدى.

بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر قىرى.

- ال ەكىنشى قىرى جايلى نە ايتاسىز؟

- ءبىز قازىر ەقىۇ توراعالىعىنا تابان تىرەپ تۇرمىز. سوندىقتان «جەكەلەگەن شەتتەن شىققانداردىڭ ەلدەگى قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايىن قاساقانا، سىباي سىندى توندىرەتىن، پروتسەستى ءاتۇستى، جاساندى تۇردە جەدەلدەتۋگە شاقىراتىن مالىمدەمەلەرىنە پوپۋليستىك جانە ارانداتۋشى دەپ باعا بەرۋگە اسىعۋدى» قولدامايمىن. ءۇي ىشىندە شەشىلۋگە بولاتىن ماسەلەلەردى كوپتىڭ تالقىسىنا سالۋ ەكى جاق ءۇشىن دە اسىعىستاۋ شەشىم بولىپ شىعار ەدى.

مەن «قازاق ءتىلى قۇرىپ بارا جاتىر، جويىلىپ بارا جاتىر» دەگەن پىكىردى اسا قولداي قويمايمىن. سوندىقتان قانەكەڭنىڭ (ساۋداباەۆتىڭ) اسا نازىك ماسەلەدە بارىنشا سالقىنقاندى ساياسات ۇستاۋىن دۇرىس قابىلدادىم. مۇنى اسا نازىك سالاداعى راديكالدىق پەن ءبىر قيىردان ەكىنشى قيىرعا كەتەتىن ارزانقول پوپۋليستەرگە بەرىلگەن سالقىنقاندى جاۋاپ دەپ قابىلداۋ كەرەك.

انا ءتىلىمىز، قۇدايعا شۇكىر، مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىنان قاعاجۋ قالىپ وتىرعان جوق. «قازاق ۇكىمەتى ءتىل ماسەلەسىنە نەمقۇرايدى قارايدى نەمەسە ءتىلدىڭ وركەندەۋىنە ءبولىنۋى ءتيىس قارجىنى شومىشتەن قىسىپ وتىر» دەپ ۇكىمەتكە وكپە ارتۋعا ەشكىمنىڭ ءداتى بارمايدى. بار ماسەلە - ءبىزدىڭ وزىمىزدە، تاراتىپ ايتار بولساق، ءبىزدىڭ رۋحىمىزدىڭ، ءبىزدىڭ سانامىزدىڭ وتارلانۋ دەڭگەيىندە دەپ بىلەمىن.

ءبىزدىڭ ازات ۇلت، تاۋەلسىز مەملەكەت اتانعانىمىزعا 18 جىلدان ەندى استى. بۇل تاريحي ولشەممەن سالىستىرعاندا قاس قاعىم عانا ءسات. قازاق ۇلتى «ەرتەڭگى زاماننىڭ بەتالىسى قالاي بولادى؟ قىتاي ءبىر بۇيىردەن قىسسا، رەسەيدىڭ قۇشاعىنان پانا ىزدەيتىن زامان قايتا ورالا ما؟» دەگەن ۇرەيدەن ءالى ارىلىپ بولعانىمىز جوق. رۋح بويىنداعى ۇرەي، جالتاقتىقتان قاراپايىم حالىق قانا ەمەس، بيلىك باسىندا جۇرگەن ازاماتتار دا ءالى ارىلىپ بىتكەن جوق. سانامىزدا ەندى عانا ۇيا سالا باستاعان تاۋەلسىزدىك رۋحىنىڭ دەڭگەيىن مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ قول جەتكەن جەتىستىكتەرىمەن سالىستىرۋعا بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ قازىرگى جەتىستىگى ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ بارومەترى. سوندىقتان ءتىل ماسەلەسىندە جەتىستىكتەرگە جەتتىك دەپ توقمەيىلسىگەن پىكىرلەردى دە قولداي المايمىن.

- مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟

- ءتىلدى دامىتۋعا باعىتتالعان ساياساتتىڭ بەتالىسى دۇرىس. قارجى دا جەتكىلىكتى. بىراق قارجى ءتىلدىڭ تەتىكتەرىنە، ءتىلدىڭ ءون بويىن جاۋلاپ العان «ۆيرۋستاردىڭ تامىرىن» جويۋعا باعىتتالعان قارجى ەمەس، الدەكىمدەردىڭ ساۋىن سيىرىنا، «قازىنالى كومبەسىنە» اينالىپ وتىر. ءتىلدىڭ تىنىسىن اشۋدىڭ وركەنيەتتىك جولى الدەقاشان ايقىندالعان. بۇعان تۇركياداعى اتا-تۇرىك قولعا العان رەفورما نەمەسە يزرايلدىڭ ءبىر عاسىر بۇرىن جويىلىپ كەتكەن يۆريت ءتىلىنىڭ، مالايزيانىڭ مالاي ءتىلىنىڭ تۋىن قايتا جەلبىرەتە العاندىعى مىسال بولسا كەرەك. تاريحتا مۇنداي         مىسالدار كوپ. ال ءبىزدىڭ ءتىل  تىرى عوي...

- «ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋدا، مەملەكەتتىك ءتىلدى ناقتى جۇزەگە اسىرۋدا قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەيا مۇشەلەرىنىڭ ءرولى قانداي بولۋى كەرەك؟» دەگەن ماسەلە كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن ەمەس. كۇنى كەشە ەلباسى دا قازاق ءتىلىنىڭ وركەندەۋىنە تىكەلەي جاۋاپتى دەپ اسسامبلەياعا جاۋاپتى مىندەت جۇكتەدى. ولار وسى سەنىمدى اقتاي الار ما ەكەن?

- راس، باستاپقى كەزدە ولار كوپ ماسەلەرگە كوڭىل اۋدارمادى، ءسىزدىڭ تىلىڭىزبەن ايتقاندا «ۇلتتىق ماسەلەلەرگە كەلگەندە ءتىلىن تىستەپ» الىپ جۇرەتىن. اسسامبلەيانىڭ تىزگىنىن ۇستاپ جۇرگەن ازاماتتار وزدەرى قولدانىپ كەلگەن ءتاسىلدىڭ كۇنى وتكەنىن ءتۇسىندى. قازىرگى بەتالاستارىندا ىلگەرىلەۋشىلىك بار. پروگرەسس دەمەي-اق قويايىن، ءبىر قوزعالىس بار.

- ءسىز ونى نەدەن بايقايسىز؟

- مەن ولاردىڭ ورتاسىندا ءجيى بولىپ تۇرامىن. ودان بولەك قازاقتىڭ بەلگىلى ازاماتتارىنان جاساقتالعان ساراپتامالىق كەڭەس اشقان. وزدەرىنە قاتىستى ايتىلعان پىكىرلەردىڭ ءبارى القالى كەڭەستە تالقىلانىپ وتىرادى. اسسامبلەيانىڭ باسىندا وتىرعان ازاماتتار ەشكىمنىڭ بۇرا تارتىپ كەتۋىنە جول بەرەدى دەپ ويلامايمىن.

- ءسىز ءبىر سۇحباتىڭىزدا «ءاۋ باستان-اق اسسامبلەيانىڭ تىرلىگىنە كۇمان كەلتىرىپ، بىرنەشە ماقالا جازعان ەدىم. كەيىننەن وزدەرى شاقىرىپ الىپ، اسسامبلەيانىڭ جانىنان قۇرىلعان عىلىمي ساراپتامالىق كەڭەسكە مۇشە بولۋىمدى ءوتىندى. قازىر سوندامىن. وسى كەڭەستەگى وتىرىستاردا ولارعا ۇلتتىق مۇددەمىزدى، انا ءتىلىمىزدى قولداۋلارى كەرەكتىگى جونىندە تالاي اشىق ويلارىمدى ايتتىم» دەگەن ەدىڭىز. اسسامبلەيا، ساياساتانۋشىلار تىلىمەن ايتقاندا، اراسىندا «ەشكىممەن كومپروميسكە كەلىپ كورمەگەن، ورىس ءتىلدى جۋرناليستەردىڭ اراسىنداعى جالعىز «اق قارعانىڭ» ءتىلىن قالاي تاپتى؟

- وسى كۇنگە ۇستانىمىنان قايتپاعان سەيداحمەت الداعى ۋاقىتتا وزگەرە قويادى دەپ ويلايسىز با؟ ەگەر، مەنىڭ ماقالالارىمدى وقىعان بولساڭىز، مۇنداي سۇراقتى ماعان قويمايتىن ەدىڭىز.

- بىراق سۇحباتقا كىرىسەر الدىندا «سوڭعى كەزدەرى وسىنشا جىل كۇرەستەن نە شىقتى.؟ سەبەبى نە؟ مۇمكىن، ساياسي ۇستانىمىما وزگەرىستەر ەنگىزگەنىم دۇرىس شىعار، جۇمساقتاۋ ايتقانىم ءوتىمدى بولا ما ؟» دەگەن ەدىڭىز؟..

- بۇل سوزدەر «اسسامبلەيانىڭ ۋادەسىنە الدانىپ ءجۇر» دەپ ويلاۋىڭىزعا جول بەرمەيدى. مەنىڭ ۇستانىمىم جان-جاعىما بەلگىلى.

- اسسامبلەياعا بەرىلگەن مۇمكىندىكتى، اشىعىن ايتقاندا «تريبۋناسىن» پايدالانعىڭىز كەلە  مە؟

- اسسامبلەيا مۇشەلەرىنە ويىمدى ءتۇسىندىرىپ ايتسام با دەيمىن. سەبەبى ولاردىڭ ار جاعىندا ءبىر قاۋىم ەل بار، ۇلىس بار عوي. سول ءۇشىن باردىم دەسەم دە بولادى. مەن ولاردىڭ ءالى پايدالانىپ ۇلگىرمەگەن مۇمكىندىكتەرىن حالىق مۇددەسىنىڭ اۋىلىنا قاراي بۇرعىم كەلدى.

- حالىقتىڭ با، الدە قازاقتىڭ با؟ سەبەبى قازاق ەلىندە قازاقتان باسقا ۇلتتىڭ ەسەبى تۇگەل گوي.

- مەنى الاڭداتاتىنى قازاقتىڭ تاعدىرى. اسسامبلەيا تابالدىرىعىن اتتاعان كۇننەن باستاپ قازاقتىڭ تۋى تىك تۇرماي وزگە حالىقتار ەڭسە كوتەرە المايتىنىن ايتىپ كەلەمىن. اسسامبلەيا مەنى بار بولمىسىممەن قابىلداعان ءتارىزدى. ەگەر، باسقالاي بولسا، قايتىپ شىعار ەسىك اشىق قوي.

- 1980 جىلداردىڭ اياعى مەن 1990 جىلداردىڭ باسىندا رەسەي تاراپىنان قازاق ەلىنىڭ ايماقتىق تۇتاستىعىنا كۇمان كەلتىرگەن پىكىرلەر باسقانى قويىپ، ءبىزدىڭ ءوز ىشىمىزدەگى ورىس ءتىلدى قانداستارىمىزدىڭ ورتاسىنان  دا قولداۋ تاپتى. سول كەزدە رەسەيدىڭ ىعىنا جىعىلىپ كەتكەن ورىس ءتىلدى ارىپتەستەرىڭىزدىڭ باعىتىن قولداپ، السىزدىك تانىتىپ العان جوقسىز با؟

- ءسىز مەنى بىلمەيدى ەكەنسىز. سول كەزدە مەن ءوزىمدى ءسىز ايتقانداي «كوپ قارعانىڭ ىشىندەگى اق قارعاداي» سەزىندىم. ولارعا تويتارىس بەرگەندەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇردىم دەپ ايتا الامىن. وعان سول كەزدە ورىس تىلىندە جازىلعان، ورتالىق گازەتتەردە جاريالانگان ماقالالارىم دالەل بولا الادى. 1990 جىلدارى ورتالىق گازەتتەردە قازاقتىڭ نامىسىنا تيەتىن، ونىڭ ازات ۇلت، تاۋەلسىز مەملەكەت بولاتىندىعانا كۇمان كەلتىرگەن ماقالالار كۇندە جاريالانىپ جاتتى. ءتىپتى قازاقتىڭ ورتاسىندا ءوسىپ-ونگەن سولجەنىتسيننىڭ ماقالاسىنا «مەن» دەپ جۇرگەن تانىمال تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرازى جوندەمدى جاۋاپ بەرمەك تۇگىلى، سوڭىن كۇتكەندەي سىڭاي تانىتتى.

قازاققا قارسى باعىتتالعان رەسەيلىك ساياسي كامپانيانىڭ بەل ورتاسىندا جۇرگەن رەسەيلىك گازەت تىلشىسىمەن كەيىنىرەك جاقىن جولداس بولىپ كەتتىم. بەرتىن كەلە ول ءبىر كەزدەسكەن كەزدە سول كەزدەگى ارەكەتتەردىڭ، قازاق مۇددەسىنە قارسى جازىلعان ماقالالاردىڭ ءبارى رەسەي بيىلىگىنىڭ، ساياسي تەحنولوگتارىنىڭ تاپسىرىسىمەن ۇيىمداستىرىلعانىن، مەن جانە مەنىڭ جولداستىرىمنىڭ قارسىلىعىنىڭ ناتيجەسىندە ساياسي ناۋقاننىڭ قارقىنى باسىلىپ، كەرى شەگىنىپ قالعانىن مويىندادى.

سول كەزدە قازاققا قارسى ۇيىمداستىرىلعان ساياسي ناۋقاننىڭ ارتىندا تۇرعاندار رەسەيدىڭ «بەسىنشى كولونناسى» ەكەنىن بۇگىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. كەزىندە «ساياسي دەسانت» رەتىندە قازاق ەلىنە كەلگەن ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى-اق ەل مەن جەرگە ءسىڭىپ، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتى بولىپ كەتتى.

- بىراق، كەرىسىنشە، سول كەزدە سىرت ەلدەردەن كەلگەن قازاق ازاماتتارى - ءوز قانداستارىمىز قازاقتىڭ «يىسىنە» كوندىگە الماي، ەلدەن قايتىپ كوشىپ كەتكەن جوق پا؟ Cولاردىڭ ءبىرى عالىم ابىلسەيىتوۆ.

- وكىنىشكە قاراي ءبىز ولاردىڭ ەلدە تۇراقتاپ قالۋىنا جول بەرە المادىق. عالىم ابىلسەيىتوۆ تۋرالى دا وسىنى ايتۋعا بولادى.

- كەيبىر دەرەكتەر رەسەيدەگى كەمەروۆ وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى امان تولەەۆ تە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ەلەڭ -الاڭىندا ەلگە كەلگىسى كەلدى دەگەندى ايتادى.

- كەزىندە امان تولەەۆپەن ماسكەۋدە كەزدەسىپ، سۇحباتتاسقانمىن. ءسىز قويىپ وتىرعان سۇراقتىڭ شەتىن شىعارعانىمدا: «ماعان قازاق ورتاسىندا ورىن تابىلۋى قيىن-اۋ» دەگەن جاۋاپ العانمىن. قازىر «امان اعامىز ەلگە ورالىپ، ۇكىمەت باسىندا امان تولەەۆ ءتارىزدى ازاماتتار وتىرسا، ەل كوشى الدەقايدا ىلگەرىلەپ كەتەر ەدى-اۋ، ءبىزدىڭ بيلىك ەلدىڭ الاقانىندا جۇرەتىن ەدى-اۋ» دەپ ارماندايمىن.

- ەلباسىنىڭ ومىرلىك وكىلەتتىلىگى تۋرالى پىكىرتالاستان پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن نۇر وتان پارتياسى اراسىندا سىرت كوزگە بايقالا بەرمەيتىن باسەكەلەستىڭ نەمەسە كوزگە كورىنبەس قامالدىڭ بار ەكەنى بايقالىپ قالعان جوق پا؟

- ءبىزدىڭ ەلباسى اقىل-پاراساتىمەن-اق قازاق ۇلتىنىڭ عانا ەمەس، قازاق ەلىنىڭ كوشباسشىسى رەتىندە الدەقاشان مويىندالىپ قويعان تۇلعا. نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ قازاق الدىنداعى عانا ەمەس، سىرت ەلدەردەگى دە بەدەلى جارنامانى قاجەتسىنبەيدى. 2012 جىلعى سايلاۋعا قاتىسامىن دەپ شەشىم قابىلداسا، جەڭىسكە جەتەتىنى بەلگىلى...

جالپى، ەقىۇ توراعالىعى تابالدىرىعىندا تۇرىپ، «عۇمىرلىق وكىلەتتىلىك» تۋرالى ماسەلەنى كوپ تالقىسىنا سالۋدى سىرت كوز قالاي قابىلدار ەكەن؟

مەنىڭشە، بۇل باسەكەلەستىكتىڭ استارىندا «قايسىسىمىز پرەزيدەنتكە جاقىنبىز، قايسىسىمىز پرەزيدەنتتىڭ بەدەلىن كوبىرەك كوتەرەمىز؟» دەگەن جاسىرىن باسەكەلەستىك جاتىر. سەبەبى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ۇكىمەت پەن بيلىك الدىنداعى بەدەلى كۇرت ءوسىپ كەتتى. پارلامەنتتىڭ ءوزى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وكىلى بولىپ قالدى. بۇل، ءبىر جاعىنان زاڭدى دا شىعار...

- پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ەرمۇحامەد ەرتىسباەۆ «ايقىن» گازەتىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا «...قاشىپ جۇرگەن ميللياردەرلەر مەن مەملەكەتتىك قىلمىسكەرلەر شە؟ پرەزيدەنتتىڭ ارقاسىندا بايلىققا بەلشەسىنەن باتىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە، قارجى سالاسىندا مانساپقا قول جەتكىزگەن وسى جانە باسقا قارسىلاستارىنىڭ 2012 جىلعا قاراي بىرىگۋىن بولدىرماۋ مۇمكىن ەمەس. بالكىم، وسىنداي دايەكتەر جەتەكشىلىككە الىنىپ، ومىرلىك پرەزيدەنتتىك ماسەلەسى كوتەرىلگەن شىعار» دەگەندى ايتىپ قالدى.

-- پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن ارىدەن تاراتىپ وتىر. قازىر شەتەل كەتىپ قالعان قازاق كاپيتالىنىڭ الەۋەتى دە، قاتارى دا ءوستى. ولار قارجىسىز دا ەمەس. سىرتتا ءجۇرىپ-اق ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتىنا مۋلتيپليكاتيۆتى، ساياسي، ەكونوميكالىق تۇردە اسەر ەتكىسى كەلەتىن ىڭعاي تانىتىپ ءجۇر. مەن بۇل ارادا «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن ماقالدىڭ كەيىپكەرى بولعىم كەلمەيدى. ءبىز ادام سانىنان جاڭىلىپ قالعان قىتاي ەمەسپىز. ءبىز «ءار قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەگەندى باسشىلىققا الۋعا ءتيىس ۇلتتىڭ وكىلىمىز.

كەيدە باتىس ەلدەرى ءبىزدىڭ ساياسي جۇيەمىزگە قارسى نەگىزدەلگەن ويىندارىندا ءوز كاپيتالىمىزدىڭ كومەگىنە جۇگىنىپ كەتە مە دەپ قاۋىپتەنەمىن.

- شەتەلگە ىسىرىلىپ كەتكەن ادام كاپيتالى، ولاردىڭ قولىنداعى قارجى باتىس ساياسي-تەحنوكراتتارىنىڭ قولىنداعى قۋىرشاققا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن دەيسىز بە؟

- ۇلكەن ساياساتتا ءبارى دە مۇمكىن. كەزىندە ءبىراز ەلدەردىڭ وپپوزيتسياسى انگلياعا جينالىپ، ۇلكەن كۇشكە اينالعانى بەلگىلى. انگليا سول ارقىلى الپاۋىت ەلدەردىڭ ۇكىمەت قۇرامىنا ءوز جەرىندە تاربيەلەنگەن، اۋىزدانعان شەتەلدىكتەردى جىبەرىپ، ونداعى ساياسي ۇردىستەردى الىستان-اق رەتتەپ وتىرعان. كەشە عانا يرانداعى، يراكتاعى ساياسي وقيعالارعا   «شەتكە سىرىلىپ كەتكەندەر » ايتارلىقتاي  ىقپال ەتكەن جوق پا؟ بۇعان قورقىنىشپەن قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل - ساياسات. ەگەر، ەتەك-جەڭىمىزدى تۇزەپ، ىشكى-سىرتقى ساياساتىمىزدى ءبىر-بىرىمەن ۇيلەستىرە الساق، سىرتقى اعىمدارعا بوي الدىرمايمىز.

وعان حالىق تا جول بەرمەيدى، سىرتتىڭ پىكىرىنە ەلەڭدەمەيدى دەپ ويلايمىن.

سۇحباتتاسقان گۇلبارشىن ايتجانباي