اۋەن- اۋەلدە جاراتىلعان جاراتۋشىنىڭ شەكسىز مۇعجيزاسىنىڭ ءبىرى. جەتى نوتا ادامزات ساناسى تەرەڭ قاتپارىنا جاسىرعان پسيحيكالىق تەربەلىستەردى (كۇيىنىش-ءسۇيىنىشتى، قايعى-مۇڭدى، قۋانىش-شاتتىقتى) بەينەلەپ، ءان بولىپ شالقىپ، كۇي بولىپ توگىلەدى. وسى قۇدىرەت - سوزگە سىيمايدى، كوزگە كورىنبەيدى، ياعني ادامزاتقا ورتاق مۋزىكا تىلىنە اينالادى. اۋەن - ادام ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ادام ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ سازدىڭ سانا-سەزىمگە، وي-ورىسكە اسەر ەتەتىنىن، بەسىك جىرىنان باستالاتىن العاشقى تاربيەدەن-اق بايقاۋعا بولادى. بىراق ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، قۇرلىقتار مەن مەملەكەتتەردى بولگەن شەكارا اتاۋلى بوگەت بولۋدان قالعان جاھاندانۋ كەزەڭىندەگى ومىرگە كەلىپ جاتقان بولمىس-بىتىمنەن جۇرداي «سايتاني اۋەندەردىڭ» حالىق ساناسىنا جاساپ جاتقان كەرەعار اسەرى حاقىندا.

اۋەن- اۋەلدە جاراتىلعان جاراتۋشىنىڭ شەكسىز مۇعجيزاسىنىڭ ءبىرى. جەتى نوتا ادامزات ساناسى تەرەڭ قاتپارىنا جاسىرعان پسيحيكالىق تەربەلىستەردى (كۇيىنىش-ءسۇيىنىشتى، قايعى-مۇڭدى، قۋانىش-شاتتىقتى) بەينەلەپ، ءان بولىپ شالقىپ، كۇي بولىپ توگىلەدى. وسى قۇدىرەت - سوزگە سىيمايدى، كوزگە كورىنبەيدى، ياعني ادامزاتقا ورتاق مۋزىكا تىلىنە اينالادى. اۋەن - ادام ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ادام ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ سازدىڭ سانا-سەزىمگە، وي-ورىسكە اسەر ەتەتىنىن، بەسىك جىرىنان باستالاتىن العاشقى تاربيەدەن-اق بايقاۋعا بولادى. بىراق ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، قۇرلىقتار مەن مەملەكەتتەردى بولگەن شەكارا اتاۋلى بوگەت بولۋدان قالعان جاھاندانۋ كەزەڭىندەگى ومىرگە كەلىپ جاتقان بولمىس-بىتىمنەن جۇرداي «سايتاني اۋەندەردىڭ» حالىق ساناسىنا جاساپ جاتقان كەرەعار اسەرى حاقىندا.
اۋەن - حالىقتىڭ رۋحاني-ەستەتيكالىق، مادەني قۇندىلىقتارىنىڭ اسىل ارناسى. حالىقتىڭ ءان-كۇي ونەرى - ۇلتتىڭ دۇنيەتانىمى مەن سانا-سەزىمىنە تىكەلەي قاتىستى. بۇگىنگى بىزگە جەتكەن اڭىز-اڭگىمەلەردەن تۋعان ءان-كۇيلەر مىسالى، سىردارياعا كىلەم جايىپ، قوبىزدىڭ سيقىرلى اۋەنىمەن اجالدى الداۋسىراتقان قورقىت جايىنداعى ءافسانالار، قازاق دالاسىن قاھارىمەن قايمىقتىرعان قاتىگەز قاعاننىڭ «قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن» سۇرقيالىعىن «اقساق قۇلانمەن» ايپاراداي اشىپ، شۇرق-شۇرق قايناپ تۇرعان قورعاسىندى دومبىرا شاناعىمەن توسىپ العان كەتبۇعا جايىنداعى اڭىزدار بولسىن، ۇلت تاريحىنىڭ ءان-كۇي ونەرىمەن بىتە قايناسىپ جاتقاندىعىنان دەرەك بەرەدى. حالىق ومىرىنەن باستاۋ العان «بوزتورعاي»، «اڭشىنىڭ زارى»، «جالعىز جىگىتتىڭ زارى» ت.ب ەپوستىق كۇيلەردى جانە تاريحي وقيعالارعا، جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا بايلانىستى «ەلىم-اي»، «جەتى ارال جەرىم-اي»، «اعاجاي التاي» سەكىلدى جۇزدەگەن اندەردى مىسال رەتىندە كولدەنەڭ تارتۋعا بولادى. ال كەيىنگى 18-19-عاسىردا قازاق دالاسىندا جالعاسىن تاپقان سال-سەرىلىك ءداستۇر، ءانشى-كۇيشىلەر (قۇرمانعازى، تاتتىمبەت، سەگىز سەرى، اقان سەرى، ءبىرجان سال ت.ب) قازاق ونەرىنىڭ ارناسىن كەڭەيتىپ، باعىن اسىردى. اسىرەسە 19-عاسىردىڭ اياعى مەن 20-عاسىردىڭ باسى ۇلتتىق رۋحتىڭ، ۇلتتىق ونەردىڭ كەمەلىنە كەلگەن كەزەڭى بولدى. اباي مەن شاكارىم اندەرىندەگى وزگەشەلىك پەن سىرشىلدىق، ىزگىلىك پەن يىرىمدىلىك ءوز الدىنا ءبىر توبە. سەبەبى «جەلسىز تۇندە جارىق اي» مەن «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» (بۇل ەكى ءان عانا دەگەن ءسوز ەمەس، بارلىق اندەرىن اتاۋعا بولادى) اندەرىنىڭ قازاق ساحاراسىندا قالىقتاۋى رۋحتىڭ تۇلەگەن شاعى ياعني كوشپەندىلەردىڭ رۋحاني-ەستەتيكالىق تالعامدارىنا سايكەس ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ جاڭا بەلەسكە كوتەرىلگەن كەزەڭى. وسى ءداستۇرلى مادەنيەتتىڭ جالعاسى، قازاق مۋزىكا ونەرىن جاڭا بيىكتەرگە كوتەرگەن: ا.جۇبانوۆ، س.مۇحامەدجانوۆ، م.تولەباەۆ، ع.جۇبانوۆا، ب.بايقاداموۆ، ءو.بايدىلداەۆ، ل.حاميدي، ن.تىلەنديەۆ، ش.قالداياقوۆ، ءا.بەيسەۋوۆ، ا.ەسپاەۆتار قازاق اۋەندەرىن جاڭا قىرىنان جاڭعىرتىپ، قازاقى سارىننىڭ عىلىمي نەگىزىن قالىپتاستىردى. قازاقى سارىن دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - قازاقتىڭ ءداستۇرلى اندەرى مەن كۇيلەرى مۇسىلمانشىلىققا ساي، ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن بويىنا سىڭىرگەن، ىزگىلىكتى دارىپتەيتىن ەجەلگى قازاقى بولمىسقا يە دەگەن ءسوز. پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە دە سيقىرلى سازعا قاتىستى كوپ جايلار ايتىلعان. اۋەن - ەگەر ادام بالاسىنىڭ ۋاقىتىن بوسقا وتكىزۋگە، ءتۇرلى ىزگى امالدار جاساۋعا كەدەرگى جاساسا، ءناپسىنى قوزدىرىپ، ويىنا حارام نارسەلەردى سالىپ، جامان پيعىلدارعا جەتەلەيتىن بولسا، داڭعازا داۋىستار ميداعى كلەتكالاردى ءولتىرىپ، ادام مىنەزىن ۇشقالاقتىققا تاربيەلەسە، ناقۇرىس يدەيالار تۋدىرسا، وندا - حارام دەلىنگەن. ال ەرلىككە، وتانشىلدىققا، ىزگىلىككە باۋليتىن اۋەندەردى تىڭداۋعا پايعامبارىمىز رۇحسات ەتكەن. ءابۋناسىر ءال-فارابي اۋەندەردى تىڭداۋ-تىڭداماۋ تۋرالى ۇستازدارىنان كەڭەس سۇراعاندا، ءبىر ۇستازى تىڭداماۋعا، ءبىر ۇستازى تىڭداۋعا كەڭەس بەرگەن. تاعى ءبىر ۇستازى ءابۋ مالىك الدىڭعى ەكى ۇستازىنىڭ جاۋابىن قورىتىندىلاي كەلىپ: «ەكەۋى دە دۇرىس ايتادى. جاماندىق تا، جاقسىلىق تا ادامنىڭ ءوز بويىنداعى قاسيەتكە سۇيەنەدى. ازعىندىق پەن ىزگىلىك ەجەلدەن ەگىز ەمەس پە؟ ءان-كۇيدىڭ اۋەنىنە ەرىپ، باسقا ونەر-بىلىمنەن قول ۇزسەڭ، سونىمەن ءومىرىڭدى عاپىل وتكىزسەڭ، وكىنىش ەمەي نەمەنە. اسەم اۋەن الپىس ەكى تامىردى بىردەي قوزعايتىن كەرەمەت، قۇدىرەتتى نارسە. ونىڭ سەنى بيلەپ اكەتۋى عاجاپ ەمەس. العاشقى ايتۋشى سەنى سودان ساقتاندىردى. قۇدىرەتتى ونەردى كەرەكتى جەرىندە ولشەۋمەن ۇستاپ، تىزگىندى اقىل-ويعا بەرىپ ىزگىلىك ىسكە قوسساق، ونان كەلەر پايدا تاعى كوپ. كوكىرەك كەڭىپ، كوڭىل وياتار، قيال قوزدىرىپ، قايرات بەرەر تاعى سول...عىلىمنىڭ اتا تەگى ءار نەنىڭ ولشەمىن بىلۋدە ەمەس پە. سەن ءان-كۇي ۇيرەنسەڭ، ونان مەنىڭ قاۋپىم جوق. قۇدىرەتتى كۇيدىڭ سيقىرلى ءۇنىن تەجەپ وتىرۋعا سەنىڭ اقىل-قابىلەتىڭ مول جەتەدى»، - دەپ كەڭەس بەرگەن. ۇلى عۇلامانىڭ ءوزىن سيقىرلى سازدىڭ الدىندا وسىلاي ساقتاندىرعان ەكەن. مۇنى ايتىپ وتىرعانىمىز قازىرگى حالىقتىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىنە اسەرىن تيگىزىپ وتىرعان ەسەر ەسترادانى تورىمىزدەن ورىن بەرىپ، توبەمىزگە شىعاردىق. بەيشارا حالىمىزگە جانىمىز اۋىرمايتىن، توعىشار قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى، تىم قۇرىسا، سەزىنەر تۇيسىكتى، ۋلى اۋەندەرگە ۋلاتىپ، ەشتەڭەنى ەسكەرمەيتىن، قۇر اۋەنگە بۇلعاقتاعان سالعىرت ساناعا تەجەۋ سالمادىق. قازىر عاسىرلار بويى قالىپتاسىپ، بىزگە جەتكەن حالىقتىڭ ءداستۇرلى ءان-كۇيلەرى جەكە ينستيتۋتتىڭ، جەكە توپتىڭ، جەكە ادامنىڭ عانا زەرتتەۋ، ورىنداۋ وبەكتىسىنە اينالدى دا، ەسترادا حالىقتىق سيپات الدى. ەندىگى بۋىننىڭ ءتۇپ-تامىرىنان اجىراپ، رۋحسىز، ماساڭ حالگە تۇسۋىنە ايرىقشا اسەرىن تيگىزىپ وتىرعان جايتتىڭ بىرەگەيى وسى. ويتكەنى ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق مەنتاليتەتكە ساي ۇلتتىق اۋەننەن كۇن وتكەن سايىن اجىراپ بارامىز. بۇعان شەتەلدىك داڭعازا اۋەندەر مەن جالاڭاش انشىلەردىڭ جانە ءوزىمىزدىڭ «زامانعا ىلەسكەن جۇلدىزدارىمىزدىڭ» ساۋلەسىن جالپاق جۇرتقا شاشقانىن ەسكەرىپ، ەفيردەن 24 ساعات قاقسايتىن «حيتتۆ» سەكىلدى ارنالاردىڭ ىقپالى وراسان. بۇل جەردە شەتەلدىك اۋەندەر دەگەندە مەنتاليتەتىمىزگە جات دەپ بارلىعىنان باس تارتۋ ەمەس، كەشەگى ۇلى سازگەرلەر ل.ۆ.بەتحوۆەن، ي.س.باح، ي.گايدن، ۆ.ا.موتسارت، ف.شوپەن، ر.شۋمان سەكىلدى كلاسسيكتەر شىعارماشىلىعىنداعىداي ىزگىلىككە، ادامگەرشىلىككە شاقىراتىن، جان دۇنيەڭنىڭ نازىك پەرنەلەرىن ءدوپ باساتىن تۇستارىنا تالعاممەن قاراۋ دەگەن ءسوز. ادامزاتتىڭ ۇلى ويشىلى اريستوتەل دە ادامنىڭ جان-جاقتى مادەني جانە رۋحاني دامۋىنا ءمان بەرىپ، ونەر، سونىڭ ىشىندە اۋەن، ادامدى تاربيەلەۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى دەپ تانىعان. گيتلەردىڭ «داڭعازا اۋەندەرمەن ماڭگۇرتتەندىرۋ» جوسپارى دا مۋزىكانىڭ قيراتقىش اسەرىن تەرەڭ سەزىنگەننەن تۋسا كەرەك.
قازىر ءبىز مۇگەدەك سانانىڭ «جۇلدىز قۇرتتارىن» دارىپتەۋدەن، جارنامالاۋدان ەش ايانىپ جاتقان جوقپىز. تەلەديدار، ينتەرنەت، راديو، گازەت- جۋرنال دەيسىڭ بە، سولاردىڭ مەنشىگىنە وتكەن. ونسىز دا قازىرگى زامان تۋدىرعان «مادەنيەتتەر قاقتىعىسىندا» قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقان قازاق ونەرى تال قارماپ، اۋىر جاعدايعا دۋشار بولدى. ال ول ۇلتتىق سانا-سەزىمگە اسەر ەتتى. «سارىارقانى» تىڭداپ وسكەن ۇرپاق پەن اۋەيى اۋەندەر اراسىنان ءوربىپ كەلە جاتقان بۋىننىڭ وتانشىل، ۇلتشىل جانە دە باسقا رۋحاني قاسيەتتەرىن ەش سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسىنە اعىلا قۇيىلىپ، كوز الدىڭا كەڭ-بايتاق جەر مەن ونداعى اسەمدىكتى تارتاتىن قوڭىر اندەر مەن كۇيلەر سانادان ءسال ساياز تارتسا، اس باتپايتىن اتا-بابامىزدىڭ ىزگى قاسيەتىندە ۇلكەن ءمان جاتسا كەرەك. ويتكەنى، ەستەتيكالىق اقساۋ - تۇتاس ۇرپاقتىڭ ءبۇلىنۋىن تۋدىراتىن جايت. بۇل ءوزى الەمدىك سيپات العان رۋحاني توقىراۋدىڭ ادامزات قوعامىندا سالتانات قۇرعان كەزەڭى. كەشە اباي مەن شاكارىمدى تۋدىرعان، الاشتىڭ استاناسى بولعان قارت سەمەيدە مايكل دجەكسوندى ەسكە الۋ شاراسى ءوتتى. «قالادا تاڭسارىگە دەيىن مايكل دجەكسوننىڭ اندەرى جاڭعىرىپ تۇردى» دەپ جازدى باق. مىنە پارادوكس! بۇل ارادا پوپ-مۋزىكاسىنىڭ كورولىنە ەمەس، شاراعا جينالعان جانە ۇيىمداستىرعان جۇرتقا اۋزىڭ اشىلىپ اڭتارىلاسىڭ. ءبىزدىڭ مايكلدى اسپەتتەۋىمىزدىڭ استارى - ميلليونداعان ادامنىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن كورولگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتان تۋعان جاي عانا اۋەستىك. ايپەسە، «...عايىپ بولعان تايپالاردىڭ بيلەرى مەن كۇيلەرىنە تولى مەنىڭ جۇرەگىم»، - دەپ شىرقاعان ءانشىنىڭ ءتۇپ تامىرىنا بايلانعان ەرەكشە قاسيەتىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، تەرەڭ سەزىنگەننەن ەمەس. ءتىل تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرعان سول وبلىستاردا، سول سەمەيدە «مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تاعدىرىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن جۇرت تاڭسارىگە دەيىن بەيبىت شەرۋ وتكىزدى، اباي اندەرى تاڭسارىگە دەيىن ۇزىلمەي جالعاستى نەمەسە پوليگوننىڭ زاردابىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن تارتىپ وتىرعان جۇرت رەسەيدەن وتەم-اقى تالاپ ەتكەن شەرۋ تاڭ اتقانشا سايابىرسىمادى» دەسە، ەش سوكەتتىگى بولماس ەدى. پايعامبارىمىز رۇحسات بەرمەگەن «ۋاقىتىن بوسقا وتكىزگەن، ناقۇرىس يدەيالار تۋدىرعان» دەگەن زامانعا ءبىزدىڭ تاپ بولىپ وتىرعانىمىز وسىدان-اق بايقالار. جۇرتتىڭ الەۋمەتتىك، قوعامدىق قوردالانعان ماسەلەلەرمەن جۇمىسى جوق، ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى السىرەگەنى بۇل. قاي اۋىلعا بارساڭىز گۋ-گۋ اڭگىمەنىڭ وزەگى وسى «جۇلدىزدار» توڭىرەگىندە، سولاردىڭ جەكە باسىنا قاتىستى بوس سوزدەردىڭ ۇياسىنا اينالعان. ءسىز سول «حالىق قالاۋلىلارىمەن» جولىڭىز ءتۇسىپ جولىققانىڭىز نەمەسە دامدەس بولعانىڭىز تۋرالى بىلەر بولسا، قىدىردى كەزدەستىرگەن جالعىز جانداي قادىرىڭىز ارتىپ، مارتەبەڭىز وسەدى. كۇندەلىكتى ەفيردىڭ سول «مارتەبەلى قوناقتارى دا» «ونەر ادامى بولعان سوڭ» دەپ باستالاتىن مىلجىڭ سوزىمەن حالىقتىڭ اقىلمانىنا اينالعالى قاشان. جاس ۇرپاقتى ونەر ارقىلى، كوركەمدىك ءبىلىم مەن شىعارماشىلىق وي-ءورىسىن، رۋحاني مادەنيەتتىڭ «سۇلۋلىق قاعيدالارىنا» سايكەس دامىتۋ، ۇلتتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە - حالىقتىڭ تاعىلىمدىق ونەرىن ناسيحاتتاۋ دەگەن سەكىلدى يدەيالار، ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ اسپاني عۇمىرى باستالعاننان بەرى قۇردىمعا كەتكەن ءتارىزدى. «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىندا ءجۇرىلىپ جاتقان «ەكى جۇلدىز» اتتى دۋماندى شوۋدىڭ ەفيردەن نەشە ساعات بويى كورسەتىلىپ جاتقاندىعى - حالىقتىڭ ەستەتيكالىق تالعامى كۇيرەۋگە بەت العانىن جانە كۇيرەتۋگە رۇحسات ەتىلگەندىگىنىڭ ايقىن بەلگىسى. سوندا بۇل قاي ونەر، وزەگىنەن بەزگەن قاي ونەر جۇلدىزى دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى. بىراق وعان جاۋاپ بەرەر جاندى تاپپايسىز.
ۇلت مادەنيەتىنىڭ ۇلى جوقتاۋشىلارى، كەشەگى الاش ازاماتتارى ەستەتيكالىق تاربيە - ۇلتتىق اۋەن، ءان-كۇي ونەرىنە بەي-جاي قاراماعان. شەتەل ساحناسىندا تۇڭعىش رەت ءان سالعان امىرە قاشاۋباەۆتىڭ پاريج ساحناسىندا قازاق ءانىنىڭ جۇلدىزىن جارقىراتۋىنا تىكەلەي ءاليحان بوكەيحانوۆ پەن مۇستافا شوقاي جەتەكشىلىك ەتكەن. ماسكەۋدە ءۇي قاماقتا وتىرىپ-اق ءاليحان امىرەگە رەپەرتۋارىنداعى اندەردىڭ دۇرىس ايتىلۋى مەن ساحنالىق مادەنيەتتىڭ ماڭىزدىلىعى جونىندەگى تەرەڭ تولعانىستارىن اعىنان جارىلىپ، شىن جاناشىرلىق تانىتقان. التىن قورداعى امىرەنىڭ التىن داۋىسى، بوكەيحانوۆتىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ءۇن تاسپاعا جازىلىپ، بۇگىنگە جەتىپ وتىر. مىنە، ۇلتتىق اۋەن دۇبارالانباعان، قازاقى ءسوزدىڭ قايماعى بۇزىلماعان شاقتا ۇلت كوسەمدەرىنىڭ ۇلتتىق ونەرگە دەگەن جاناشىرلىعى. قازىرگى كومپوزيتورسىماقتاردىڭ جازىپ جۇرگەن اندەرى (ولاردان كلاسسيكالىك مۋزىكا نەمەسە ەپوستىق كۇي دامەتپەي-اق قويىڭىز) نە ۇلتتىق سازدىڭ، نە ءسوزدىڭ مايەگىنەن جۇرداي ءدۇبارا بىردەڭەلەر. «ءاي دەيتىن اجانىڭ، قوي دەيتىن قوجانىڭ» جوقتىعى ۇلت ونەرىن بار مەن جوقتىڭ ءولارا كەزەڭىنە جەتكىزدى. ماسەلەن، «بايتەرەك» دەپ اتالاتىن توپتىڭ «جان ساۋلەم» ءانىنىڭ ءسوزى مىناداي:  
سەن نازىك جۇرەگىمدى ءوزىڭ جىلىتتىڭ،
مەن جان جۇرەگىمدى انمەن جۇباتتىم،
جان ساۋلەم.
سەن نازىك جۇرەگىڭدى ءوزىڭ جىلاتپا،
ارمان ءانى.
بۇل ءاننىڭ ءسوزى مە، الدە حال ۇستىندە جاتقان ادامنىڭ ساندىراعى ما؟ سول سياقتى «الداۆاي» توبىنىڭ مىنا ءانى دە كوپتەگەن جاستىڭ «باعىن» اشقان، سولاردىڭ تىلىمەن ايتقاندا «حيت ولەڭى»:
مەنى الدادىڭ، امالىم قانشا، بىراق تا سەن
ەندى قايتىپ ەشبىر جاندى وكپەلەتپە
نەگە الدادىڭ، جانىم، سۇيەمىن دەپ،
سۇيەمىن دەپ، وتقا كۇيەمىن دەپ،
ويلاپ ەدىم...، قاتەلەستىم،
ماحابباتىمىز ءبىزدىڭ ماڭگىلىك دەپ.
ماحابباتىمىز سوزىلمادى ءبىزدىڭ كوپكە،
سەن ىسىرىپ تاستادىڭ مەنى شەتكە.
نەگە قارامادىڭ سەن،
نەگە جارالادىڭ سەن،
كوزىم جاسقا تولى،
جۇرەگىم مۇڭعا تولى،
نەگە، جانىم، نەگە، نەگە؟
قازىرگى جاستار اراسىنداعى كەڭ تارالعان، سۇرانىسقا يە دۇنيەلەردىڭ دەنى وسىنداي قوقىر-سوقىردان تۇراتىن، تاتىمسىز، ۇلتتىق بوياۋىن جوعالتقان، جەڭىل-جەلپى ەسترادا. «قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار» ونەردىڭ تالعامى تارازىعا تارتىلار باياعىسىنان الشاقتاپ، وسى ءبىر رۋحاني ازىپ-توزۋدى تۋدىرىپ وتىر.
كەيدە ماعجان جۇماباەۆتىڭ اقان سەرى تۋرالى جازىلعان وچەركىن وقىپ وتىرىپ، «قاراتورعاي» ءانىنىڭ قالاي تۋعانى تۋرالى تراگەديالىق سيۋجەتكە ايرىقشا اڭسارىڭ كەتەدى. بالاپانىنان باعىپ-قاعىپ وسىرگەن قىران بۇركىتى، كوز الدىندا قانات-قۇيرىعى جۇلمالانىپ قارتايىپ، ءتىپتى جەرگە قونۋعا دارمەنى بولماي، سەرىنىڭ ۇستىنەن اينالىپ ۇشقاندا، «قاراتورعاي» بولىپ جۇرەگىنەن سورعالايتىن سول ءبىر اۋەنگە ماعجاننىڭ ايرىقشا توقتالۋى - دالا اريستوكراتياسىنىڭ، قازان توڭكەرىسىنەن كەيىنگى قازاقتىڭ تاريحي ساناسىنا سەلكەۋ تۇسەر الدىنداعى جازىلماس جارانى انىق سەزىنگەننەن شىعار دەگەن ويعا قالاسىڭ. 70 جىل قۇرتىپ جويۋعا، قۇلدانۋعا قادام جاساعان كەڭەس زامانىنىڭ حالىقتىڭ ەستەتيكالىق تاربيەسىنە ايرىقشا «كوڭىل بولگەنىن»، تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى رۋحاني قۇلدىراۋدان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. تۇبەگەيلى قۇرتتى دەگەن ءسوز ەمەس، ءوشىپ بارا جاتقان اقپاراتتىق-گەنەتيكالىق بايلانىس ش.قالداياقوۆ، ن.تىلەنديەۆ سەكىلدى تۇلعالاردى تۋدىردى. ءبارىبىر قۇدايسىز قوعامنان مەرتىككەن سانا تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن جاھاندانۋ دەپ اتالاتىن الاپات ءورتتىڭ قىزىل جالىنىنا شارپىلىپ، قاراتورعاي - قازاقى سارىن باعزى بەينەسىن تابا الماي، اداسىپ ءجۇر.

قاراتورعاي،
ۇشتىڭ زورعا-اي.
بەيشارا، شىرىلدايسىڭ
جەرگە قونباي.

"جالىن" جۋرنالىنىڭ 2009 جىلعى №11 سانىندا جاريالانعان.