نە بولىپ بارامىز؟ دۋالى اۋىز اقىندارىمىز سوزدەن جاڭىلىسىپ، وڭباي شالىنىسىپ جاتقانىن دا كوردىك-اۋ! جازىلعان جىر جاعا ۇستاتسا، اقىننىڭ ءدىني ساۋاتسىزدىعى ەل الدىندا كەسە كولدەنەڭ اشىلىپ جاتسا، جىر اۆتورىنىڭ سول جىردى جازباي-اق قويعانى جاقسى ما ەدى دەگەن كۇيگە تۇسەسىڭ... قولىنا قالامدى نىقتاپ ۇستاعان، ەل الدىندا ازدى كوپتى تانىمال اقىن جىر جازعان وسى ەكەن دەپ، قالامىن وڭدى سولدى ءسىلتي بەرسە، ابىرويدان گورى اقىماقتىققا كوبىرەك جاناسىپ كەتە مە دەپ تە قورقامىن. كەشەگى وتكەن اباي دا، شاكارىم دە كوپتەگەن جىرلارىندا اللانى اۋىزعا السا دا، ايتارىنان جاڭىلماعان ەدى عوي.

         جاقىندا ەلىمىزدىڭ بەلدى باسىلىمدارىنىڭ ءبىرى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە جارىق كورگەن اقىن اعامىز سەيفوللا وسپانوۆتىڭ «قۇدايمەن مۇڭداسۋ» اتى ولەڭىنەن سوڭ تۋىنداعان وي قولىما قالام الۋعا ۇندەدى، انعىراعى ماجبۇرلەدى... .

«ۋا، قۇداي!

مەن ساعان وكپەلىمىن،

كۋا بۇعان كوكتە كۇنىم!

مەنى ءوزىڭ جاراتاسىڭ،

ۇرپاعىمدى تاراتاسىڭ.

نەگە ەندى نەسىبەسىن تەڭ بولمەيسىڭ،

تەلمىرتىپ نەگە جۇرتقا  قاراتاسىڭ؟!»، -  ۋا، دەپ باستالعان جىردىڭ العاشقى شۋماعىندا-اق اعامىزدىڭ سوزدەن اداسقاندىعى انعارىلادى. ءبىز اللادان دۇعالارىمىز ارقىلى سۇرايمىز، جالبارانامىز، ەش ۋاقىتتا وكپە، نازىمىزدى توكپەيمىز. اللا تاعالاعا دۇعا ەتۋ – اللا تاعالادان قاجەتىن سۇراۋ، جاقسىلىقتى بولدىرتۋ، نە جاماندىقتى قايتارۋ ماقساتىندا اللا تاعالادان مەدەت تىلەيمىز. ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز تۋىلعانىمىزدا-اق جازىپ قويىلعان، دەمەك سوعان لايىق ءومىر سۇرەمىز، بۇل جالعانداعى سىناقتارىمىزدى وتەيمىز.

«قۇدايىم، اينالايىن، جارىق تۇلعا،

باي ەتىپ مەنى ءومىرى  جارىتتىڭ با؟

ءۇيىپ-توگىپ بەرەسىڭ جىلپوستارعا،

جانىڭ نەگە اشيدى جازىقتىعا؟

سەن مۇنى كورمەي-بىلمەي وتىرمىسىڭ،

قۇدايسىڭ عوي، وزىڭنەن شوشىندى  ءىشىم.

تاپقانىن تەڭ بولەدى ەڭ ارعىسى،

اينابەك – ءبىزدىڭ كورشى سوقىر ءمۇسىن.»،- بۇل شۋماقتا اقىن اعامىزدىڭ نە ايتارىن جەكە باسىم ۇقپادىم. «قۇدايىم، اينالايىن، جارىق تۇلعا»، وسى قاتار كۋفۋرلىككە باستايتىنداي. ويتكەنى ورەسى بيىك كىسىنىڭ اللا تاعالانى تەڭەۋ شيرك ەكەنىن بىلمەسى كۇماندى. جارىق تۇلعا دەۋ ارقىلى اللانى نۇرعا تەڭەگىسى كەلگەن بولۋى كەرەك، بىراق اللا تاعالانىڭ سيپاتى تەك قانا جاراتۋشىمىز اللا تاعالاعا عانا ايان... .

«ال ماقۇل،

قۇدايمىن دەپ اسقاقتايسىڭ،

نەگە سەن پارا الۋدان باس تارتپايسىڭ؟!

جارايدى جەكە ءوزىڭ ال

جەتەر بايلىق،

نەگە ەندى وزگەلەردى توقتاتپايسىڭ؟»،  - بۇل شۋماق ارقىلى، وسى تەڭەۋ ارقىلى جەمقورلىقتى اشقىسى بولعان كەلۋى مۇمكىن. بىراق، قۇدايمىن دەپ اسقاقتايسىڭ، دەگەن قاتارى جۇرەگىندە يمانى بار مۇسىلماننىڭ اۋزىنان شىعار ءسوز ەمەس. اللا تاعالادان باسقا ءتاڭىر جوق. ول، اسپانمەن جەردىڭ جاراتۋشىسى. بارلىق نارسەنىڭ يەسى جانە قوجايىنى.

«ۋا، قۇداي!

وسى سەنىڭ بارىڭا مەن سەنبەيمىن،

بەتپە-بەت تىلدەسۋگە كەلسەڭ دەيمىن.

اقىمدى اپەرەتىن ءوزىڭ بار دەپ،

اركىمگە قاشانعى مەن كەمسەڭدەيمىن»،- بۇل جەردە اقىن اعامىز ءوزىنىڭ اتيەستيى سانادان ارىلا الماعاندىعىن كورسەتىپ وتىر. «مەن راسۋلۋللاھتىڭ س.ع.س.: «زىكىردىڭ ەڭ ابزالى -  اللادان باسقا ءتاڭىر جوق»، - دەگەنىن ەستىدىم»، يمام تەرميزي ريۋايات ەتكەن ءحاديستى وقىعان كىسى اللادان باسقا ءتاڭىر جوق ەكەندىگىن بىلەر ەدى، اللانىڭ بارىنا سەنەر ەدى.

         بەتپە-بەت تىلدەسۋگە كەلسەڭ دەيمىن -, اسىقپاۋ كەرەك، بىزگە اللا ەمەس، ءبىز اللانىڭ الدىنا بارامىز. بارعاندا دا سىناق ءۇشىن جىبەرىلگەن جالعاندى ۇمىتىپ، قۇتىلا الماس كۇنالارىمىزبەن بارارمىز... .

«قاشاڭعى تۇرام دەيسىڭ ءپارۋار بوپ،

ورنىڭدى باسقا قۇداي اۋىستىرسا

مەنىڭ دە،

سەندە ونشا شارۋام جوق»، - وسى جولداردى وقىعان مۇسىلمان باۋىرلارىمىزدىڭ كوزىنەن ءبىر تامشى بولسا دا جاس ىرشىرى انىق. بۇل شۋماقتارى پايعامبارىمىزدىڭ جاساعان دۇعالارىنا قايشى كەلەدى. پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «يا، ءتاڭىرىم! سەن كەمشىلىكتەن پاكسىڭ جانە بارلىق ماقتاۋ وزىڭە ءتان! مەن سەنەن باسقا ءتاڭىر جوق، سەن جالعىزسىڭ جانە سەنىڭ سەرىگىڭ جوق دەپ كۋالىك بەرەمىن! سەنەن يستيعفار سۇراپ، وزىڭە تاۋبە ەتەمىن!»، دەپ دۇعا ەتەتىن بولعان.

         ولەڭ وسىلاي «ورنەكتەلە» تۇسەدى، مۇنان ارتىق تالداۋ ارتىقتاۋ سەكىلدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا اللانى ماداقتاۋ ورنىنا، داتتاۋعا ارنالعان جىردان بولاشاق ۇرپاقتىڭ الارى جوق. ەڭ سوراقىسى جىردى قولىنا ەندى قالام ۇستاعان اقىن ەمەس، ەلدىڭ اسقاق اقىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ جازعانى. ءبىزدى جاراتىپ سىناۋ ءۇشىن مىنا جالعان جازمىشقا كەلگەنىمىزدى ۇمىتىپ، اللانى «سىناعانى»، بىلمەدىم اداسقاندىقپا الدە «الجىعاندىق»!

         وسى جىردىڭ تاسىرىنەن ارىلا الماي وتىرعانىمدا، ەسىمە اقىن اعامىز اقبەرەن ەلگەزەكتىڭ «ماما» دەپ اتالاتىن جىرىنىڭ:

«مەن سەنى تاڭىردەن سۇرادىم، ماما،

وسى ارۋدىڭ قۇرساعىنا بىتەمىن دەپ.

مەن سەن ءۇشىن تالاي جىلادىم، ماما،

اقىننىڭ اناسى بوپ وتەدى دەپ... .

اكەم – ءتاڭىر، ءوزىڭ – ۇمايسىڭ، ماما،

ال، مەن – قۇدايدىڭ بالاسىمىن.

سەن ءبارىبىر ماعان ۇنايسىڭ، ماما،

كوزىمدەگى قاراشىعىم..!»، دەگەن شۋماقتارى ورالا كەتتى.

يا، اقبەرەننىڭ قيالعا تولى، وزگە عالامدىق ۇعىمدا جازىلار جىرىنىڭ ماعىزىن شاعۋ ءۇشىن اقبەرەنشە ويلاۋ كەرەك شىعار. بىراق، جەكە باسىمدا ونداي قابىلەت جوق. تەك قانا مۇسىلماننىڭ ءبىر بالاسى رەتىندە پىكىر بىلدىرە الامىن. و، توبا اللادان انا قۇرساعىنا بىتپەگەن شارانا سول قۇرساققا ءبىتۋىن سۇرايدى دەگەن نە دەگەن سۇمدىق. ءوزىن قۇدايدىڭ بالاسىمىن دەۋ... . اللا تاعالا تۋىلماعان، تۋمايدى دا. قيالىنداعى ەرىكتى تىزگىندەي الماعان اقىننىڭ جازار جىرى وسى اق بولار... .

اقىندارىمىزدىڭ كۋفۋرلىككە بارۋى ءدىني ساۋاتسىزدىعىنىڭ ناتيجەسى بولار. بولماسا قانى قازاق، ءدىنى يسلام بولعان حالىقتىڭ ۇل قىزدارىنىڭ اۋزىنان مۇنداي ءسوزدىڭ شىقپاسى انىق. ساقال قويعاندى اداسقان دەپ، بالاق كەسكەندى «ۋاحاب» دەپ جۇرگەن باۋىرلارىمىز وسى اقىندارىمىزدىڭ جىر جولدارىنداعى اداسۋدى كورمەي وتىرعاندىقتارى قىزىق.

ءوز وزىنە قول جۇمساۋ، ءوزىن ولىمگە يتەرمەلەۋدىڭ سوڭى توزاق جازاسى ەكەندىگىن دە بىلەرىمىز حاق. ماحاببات بۋىنان ماس بولعاندىقپا، الدە سەزىمىن تىزگىندەي الماعاندىقپا مۇنداي قاتارلار اقىن قىزىمىز تاناكوز تولقىنقىزىنىڭ جىرىندا دا كەزدەسەدى.

تاناكوز اقىننىڭ «ولگىم كەلەدى» دەگەن جىرىندا:

«ولگىم كەلەدى! ولگىم كەلەدى!

جوق، ماعان سەنسەڭ، جەردىڭ كەرەگى!

اۋا دا! اي دا! كۇن قاجەت ەمەس!

تەك سەنى عانا كورگىم كەلەدى!!!»، – دەيدى. يا، اجال حاق. ولەرىمىز انىق. بىراق، ءولىم تاعدىرىمىزدا، ۋاقىتى بار. ماحاببات دەپ ومىردەن بەزىنۋ، وزىنە ءولىم تىلەۋ مۇسىلمانعا جات قىلىق... .

         قارا ءسوزدىڭ قاسيەتىن كەتىرمەي، كيەسى ۇرماي تۇرعاندا اعايىن اۋزىمىزدان شىعار ءسوزىمىزدى تۇزەيىك. تىرىمىزدە اللا تاعالانى تانىپ الدىنا بارار كۇندە قۇلشىلىقتارىمزبەن كۇنالارىمىزدى ازايىپ اتتانايىق، ونسىزدا ءبىزدى وڭاي جازا كۇتىپ تۇرماعاندىعى انىق... !

قوجاكەلدى  الدانوۆ,

تاۋەلسىز ءتىلشى

ەسكەرتۋ: ماقالا اۆتورىنىڭ جازۋ ءستيلى مەن تىنىس بەلگىلەرى تۇپنۇسقادا بەرىلىپ وتىر.

Abai.kz