كوركەم شىعارمانى تانۋ كاسىبيلىكتىڭ بەلگىسى. ادەبيەتتانۋشى ول دا وقىرمان. بى­راق كاسىبي دايىندىعى بار وقىرمان. بىلىم­مەن قارۋلانعان وقىرمان شىعارمانىڭ كوم­پوزيتسيالىق قۇرىلىمىن، ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن كورىپ وتىرادى. ماسەلەن، قۇ­رىلىسشى سالىنىپ جاتقان ءۇيدىڭ قۇرلىسى­نان بار اقاۋدى كورىپ تۇراتىنىنداي، كاسىبي ادە­بيەتتانۋشى شىعارمانىڭ ىرگەسى قالاي قا­لان­عانىن، قانداي دا ءبىر كىرپىشتىڭ قالاي قا­لانعانىن بايقاپ قويادى. ادەبي شىعار­مانى تانۋدا ءبىلىم اسا قاجەت. ءبىلىمى بار ادام كوركەم ءماتىننىڭ ىشكى قۇرىلىمىن، سىرتقى كورىنىسىن بايقاپ، ونىڭ ماعىناسى مەن نەگىزگى ايتپاق ويىنىڭ وقىرمان جۇرەگىنە جەتكەن-جەتپەگەنىن، ەگەر جەتپەي جاتسا، ونىڭ سەبەبى قانداي دەگەن سۇراقتاردىڭ بارىنە ناقتى كانوندار ارقىلى، پاندىك تەرميندەرمەن جاۋاپ بەرە الادى.
سونىمەن قاتار، قاراپايىم وقىرمان بار. كوركەم ءماتىندى وقىعاننان كەيىن ول «مى­ناۋ اباي» دەيدى. كاسىبي ءبىلىمى جوق وقىر­ماننىڭ ىشكى تالعامى بولادى. ىشكى تالعامىنا ساي ءاربىر وقىرمان ابايدى وزىنشە تانيدى. ءوزى جازعان ءماتىنىن قالاي جازدى، مىنا جەردە جەتكىلىكسىز ءبىر مەتافورالىق ەرەكشەلىك قالىپ قويدى، قۇرىلىمىندا مىنانداي ولقىلىق بار دەپ ءتۇسىندىرۋ جازۋشىعا قاجەت ەمەس. ول اۋزىنا تۇسكەن ءسوزىن قاعازعا قۇيا سا­لادى. بىراق دۇنيەگە كەلگەن شىعارماننىڭ كا­سىبي وقىرماندارى – بىزدەر سول شىعار­ما­نى تانۋدى، تانىتۋدى وزىمىزگە مىندەت ساناۋىمىز كەرەك. وزىڭە ءبىر شىعارما نەسىمەن ۇنايدى دەگەندە، وعان ءپان تىلىمەن، تەورياسىمەن، كاتەگوريالارىمەن تالداپ، مىناۋ شىعارمانىڭ جازىلۋى كاسىبيلىگى جوعارى، جازۋدا مىناداي ادىستەر قولدانعان، مىنانداي تۇسپالدار ايتىلعان، باستى كەيىپكەردىڭ جانىنىڭ تولقىنىسىن جازۋشى بىلاي جەت­كىزگەن دەپ ءوزىڭ وقىعان شىعارمانى جىلىكتەۋ ارقىلى قاراپايىم وقىرمان، اۆتور، ءماتىن ۇشەۋى قۇراعان ەستەتيكالىق الەمدى تانۋ ول كا­سىبي مامانداردىڭ ءىسى. بۇل شىن مامان ءۇشىن قيىن بولماۋى كەرەك. قيىندىعى بار، ارينە. ەگەر ءسىزدىڭ وبەكتىڭىز وتە ناشار بول­سا. ونداي شىعارمالار ناۋقاندى ماقتاۋ كە­زىندە كوپ كەزدەسەدى. مەن ونداي شىعار­ما­لاردى تالداۋدان ۇنەمى باس تارتامىن. ويت­كەنى، ماقتاۋعا تاتىمايتىن تۋىندىلاردى «مىناۋ كەرەمەت» دەپ لەپ بەلگىلەرىمەن ايتىپ بەرۋ جەتكىلىكسىز. ونى ناقتى مىسالدارمەن دالەلدەپ، قۇندىلىعىن ارشىپ بەرۋ كەرەك. ءوز زامانىنىڭ كەلبەتىن شىن جاساي الماسا، ونى ءجاي ماقتاۋ شىعارمانى تانۋعا جاتپايدى. ماقتاعان شىعارما وقىرمانىن تابا الماسا، سول قيىندىق.
احمەت بايتۇرسىنۇلى 1926 جىلى كىتا­بىن «ادەبيەت تانىتقىش» دەپ قويدى. ياعني اسىل ءسوزدى تانىتۋ. قازاقتار ءسوزدى ءبىر سوز­شەڭدىكتەن، شەشەندىكتەن ايتپاعان، ءسوز قا­جەت بولعاندىقتان ايتقان. ءسوزدىڭ اسىل بولۋى ونىڭ قاجەتتىلىگىنەن. ءسوزدىڭ اسىل بول­ۋى­نىڭ سىرىن، ونى ايتۋ ءۇشىن بيىك تال­عامنىڭ قاجەتتىلىگىن بىلەتىن اۆتورلار بو­لادى. ادەبي سىنشى وسىنى كورىپ، قاراپايىم وقىرمانعا «مىناۋ اباي، ول وسىنداي قاسيەتىمەن اباي» دەپ ءتۇسىندىرىپ بەرۋ كەرەك. اباي – قازاقتىڭ باس اقىنى. بىرىنشىدەن، حا­كىم اباي، ەكىنشىدەن، اسىل ءسوزدى بىلەتىن اباي، ۇشىنشىدەن، ءسوزدىڭ اسىل بولۋىنىڭ سىرىن بىلگەن اباي. جانە اباي نەلىكتەن قازاقتىڭ باس اقىنى. سەبەبى، حاقيقاتتى بىلگەندىكتەن، بار ءسوزىن حاقيقات قالىبىندا ايتقاندىقتان اباي. بىزدەن كەيىنگى عاسىر­لارعا ابايدى اپاراتىن سول قاسيەتتەرى. وسىلاي احمەت بايتۇرسىنۇلى سياقتى تانىتىپ بەرۋ قازىرگى ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
بىزگە قازىر ناقتىلىق كەرەك. ۋاقىت تالابىنا، وقىرمان تالعامىنا ساي كوپ سوزدى­لىك­تەن ارىلساق. وعان ءبىلىم، قىراعىلىق، جوعارى تال­عام قاجەت. ول ءجاي تالعام ەمەس. ماعان مىسالى، سولجەنيتسىننىڭ «يۆان دەنيسوۆيچ­تىڭ ءبىر كۇنى» ۇناۋى مۇمكىن. سەبەبى، كوركەم شىعارما. بىراق مەنىڭ ازاماتتىق ۇستانى­مىم بار عوي. ول مەنىڭ ۇلتىمدى قورلاعان سول­جەنيتسىن. ونى ناسيحاتتاعاننان گورى مەن ورحان پامۋكتى ايتامىن. ورحان پامۋك قازىر مەديسون ۋنيۆەرسيتەتىندە ادەبيەت­تانۋدان ساباق بەرىپ ءجۇر. ەندى «قار» رومانى نوبەل سىي­لىعىن الدى. ول ءبىر جاعىنان سايا­سات شىعار. بىراق وتە كوركەم ءماتىن. ونلاين لەكتسيالارى بار. سوڭعى لەكتسيالارىندا بىلاي دەيدى: ء«بىز ەۋروپاعا بارىپ بايان­دا­ما جاساعاندا، شى­عىس­تىق ءبىر اقىندى ماقتاپ، ءبىزدىڭ ءبىر اقىن مى­نانداي ءسوز ايتتى دەسەك، ولار بۇل ەتني­كالىق كورىنىس قوي دەپ ايتادى. ەتنيكالىق دەپ ءبىر توبىرلىق دەڭ­گەيگە ءتۇسىرىپ تاستايدى. ودان ورتاشا دەڭ­گەيدەگى ەۋروپالىق اقىننىڭ ءسوزى ايتىلسا، ونى كەرەمەت دەپ باعالايدى» دەيدى. وسىنداي پىكىردى ايتۋ ءۇشىن، ارينە، ورحان پامۋك، نە نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى بولۋ كەرەك.
سوتسياليستىك رەاليزمنىڭ قارىزىنان قۇ­تىلۋ ءۇشىن جازىلعان شىعارمالاردى جىلىك­تەپ تالداپ، تانىتۋدىڭ بۇگىنگى ادەبيەت ءۇشىن قانداي ماڭىزى بار؟ نەمەسە باسقا دا تاپسىرىسپەن تالداناتىن، بىراق سونداي تالداۋ­عا لايىق ەمەس شىعارمالاردى كورگەندە ءبى­لىمنىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن كورەسىڭ. بۇعان جە­كە ۇستانىم مەن تالعام، پرينتسيپ كەرەك. بۇن­داي وتىرىك ماقالالاردى جازۋدى تال­عام­دى، ورەلى ادەبيەتشى وزىنە ار ساناۋى كە­رەك.

ايگۇل ىسماقوۆا، 
ادەبيەتتانۋشى

"قازاق ادەبيەتى" گازەتى