قازىر ءبارى دە «برەند» رەتىندە تانىلعىسى كەلەدى. ءوزىنىڭ قالاسىن برەندكە اينالدىرعىسى كەلگەن اكىمدەر، پارتياسىن برەندكە اينالدىرعىسى كەلگەن كوشباسشىلار، ءوزىن برەندكە اينالدىرعىسى كەلگەن انشىلەر، كومپانياسىن نەمەسە شىعارعان ونىمدەرىن برەندكە اينالدىرعىسى كەلگەن كاسىپكەرلەر ت.ب. وتە كوپ. شىندىعى سول، باسەكەلەستىك ورشىگەن بۇگىنگى زاماندا مىقتى برەندكە اينالىپ قانا سەن قارسىلاسىڭدى جەڭە الاسىڭ. برەند - بۇل ۇلكەن كۇش، تاۋسىلماس قۋاتتىلىق.

         برەند ادامداردىڭ ومىرىنە دەندەپ كىردى. قازىر كەز كەلگەن كاسىپتى نەمەسە جۇمىستى برەندكە اينالدىرىپ قانا جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزە الاسىڭ. اسىرەسە، ساياسات پەن ەكونوميكا سالاسىن برەندسىز ەلەستەتۋ بۇگىنگى كۇندە وتە قيىن. «قازمۇنايگاز»، «كاسپي بانك»، «قازاقمىس»، «استانا»، «نۇروتان»، «ن.نازارباەۆ ء(نان)»، «قايرات نۇرتاس (كن)» ت.ب. برەندتەر ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە جەتەرلىك. ءدال وسى اتاۋلاردى ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن ادام جاقسى بىلەدى، تانيدى، ولاردىڭ جەتىستىكتەرىن ۇنەمى باقىلاپ وتىرادى (دۇرىسى، باقىلاتقىزادى). شىن مانىندە، «برەندتىڭ» قۇدىرەتىنە كوز جەتكىزگەن ادامداردىڭ بارلىعى دا «برەند» بولۋ ءۇشىن تالپىنۋدا.
         كەز كەلگەن برەند تۇتىنۋشىنىڭ ساناسىندا قالىپتاسادى. ماسەلەن، بەلگىلى ءبىر تاۋاردى تۇتىنۋشىنىڭ ساناسىنا تارتىمدى، اسەرلى، جاعىمدى ت.ب. وبرازدارىن تولىقتاي كورسەتۋ برەندتىڭ قۇزىرىندا. برەند - ادامداردىڭ ساناسىن،  بەلگىلى ءبىر وبەكتىگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ قانداي بولۋىن باسقاراتىن كۇردەلى تەحنولوگيا. «برەند» ارقىلى الەمگە «قازاقستان» نەمەسە «قازاق ەلى» اتاۋىن تانىلدىرۋعا، الەم حالقىنىڭ ەلىمىزگە دۇرىس كوزقاراستا بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ابدەن بولادى. بۇل تەحنولوگيا ەلدىڭ دامۋىنا قالايدا ءوز ىقپالىن تيگىزەدى. ەل-برەندىن جاساۋداعى ماقسات ونىڭ جەكەلەگەن ادامدارعا نەمەسە توپتارعا عانا پايدالى بولۋى ەمەس، بۇكىل ءبىر حالىققا دا پايدالى بولۋى. ەل-برەندىن جاساۋدا ونىڭ پاتريوتيزمگە دە وڭ اسەرىن تيگىزەتىنىن ەستە ساقتاعانىمىز ءجون.
         قازىرگى زاماندا «كۇن استىنداعى ورىن» ءۇشىن كۇرەس بۇكىل ادامزاتتىڭ ساناسىندا ءجۇرىپ جاتىر. برەندتەر ادامداردىڭ ويلاۋ جۇيەسىنە ەرەكشە اسەر ەتەدى. بۇگىندە دامىعان ەلدەردە مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار، باسقارۋ ورگاندارى، اكىمشىلىكتەر، مينيسترلىكتەر دە جەكەلەي «برەند» رەتىندە دە تانىلا الىپ جاتىر. ال، قازاقستان بۇل جاعىنان كوش سوڭىندا ءجۇر. حالىقتىڭ باسىم بولىگى قانشا مينيسترلىك بار ەكەنىن، ولاردىڭ باسشىلارى كىم ەكەنىن، جۇمىستارىن قالاي، قايتىپ اتقارىپ جاتقاندىعىن، ساپاسىن بىلە بەرمەيدى. بۇل دەگەنىمىز، ءدال وسى باسقارۋ سالاسىندا باسەكەلەستىكتىڭ مۇلدە جوق ەكەنىن بىلدىرەدى. ال، باسەكەلەستىك بولماعان جەردە «دامۋ» بولمايتىنى بەلگىلى.
         كۇش-قۋاتتى، ەڭبەكتى، ۇلكەن قاراجاتتى جۇمساعاندا اياۋعا بولمايتىن ەڭ باستى برەند – ەل. ارينە، بۇل جاعىنا كەلگەندە قازاقستان كۇش پەن ەڭبەكتى قايدام، قارجىنى اياپ جاتقان جوق. ەلىمىزدەگى ءوتىپ جاتقان جاھاندىق كەزدەسۋلەر، قىسقى ازيادا ويىندارى،  2017 جىلى وتپەكشى بولىپ جاتقان EXPO  كورمەسى ت.ب. ءبارى دە ەلدىڭ تانىلۋى ءۇشىن، ەلىمىزدىڭ برەند رەتىندە قالىپتاسۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتىر. ميللياردتاعان دوللار قارجى كەتىپ جاتقانى دا جاسىرىن ەمەس. الايدا، ەلىمىزدەگى كەيبىر كەرىتارتۋشىلىقتىڭ كەسىرىنەن بۇل قارجىلار دۇرىس جۇمسالماي جاتقانى دا اقيقات. جەمقورلىق جايلاعان قوعامىمىزدا مۇنداي ۇلكەن سوماداعى قارجىنى يگەرۋ دۇرىس جولعا قويىلماعان. ونىڭ ۇستىنە، بىزدەگى «برەند» جاساۋشىلار ستراتەگيالىق جاعىن دۇرىس ويلاستىرا الماۋدا. كوبىسى ورىستانعان قازاقتار نەمەسە وزگە ەلدەن الىپ كەلىنگەن «برەند» ماماندارى بولعاندىقتان، «قازاقستاندى» قازاقتىڭ مادەنيەتى، ءداستۇرى جاعىنان كورسەتۋ ساپاسىز شىعۋدا. ەلدىڭ برەندىن تانىلدىرۋدا، ەڭ ءبىرىنشى وسى ەلدىڭ مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرىپتارىن، تاريحىن ەسكەرۋ قاجەت ەتىلەدى. الەم جۇرتشىلىعى ەلدەردى ءدال وسى مادەنيەتى ارقىلى عانا جاقسى تاني الادى.
         ەل-برەندىنىڭ تاۋار-برەندى نەمەسە ادام-برەندىنەن ايىرماشىلىعى – ەل كولەمىندە پايدا بولعان كەز كەلگەن برەند ونىڭ اتريبۋتتارى بولا الادى. بۇكىل الەمگە اسەر ەتە وتىرىپ ەل وبرازىن باسقالاردىڭ كوزىنە اناعۇرلىم جاقسى ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن ەلدىڭ برەندىن كورسەتەتىن بارلىق اتريبۋتتاردى دامىتۋ كەرەك. ماسەلەن، مادەنيەتىمىزدەن بولەك، تاۋار ارقىلى، جالپى ەلىمىزدە ساپالى، الەمدىك باسەكەگە توتەپ بەرە الاتىن ونىمدەر شىعارۋ ارقىلى دا ەل برەندىن تانىلدىرىپ تاستاۋعا بولادى. ماسەلەن، وسىدان ەلۋ-الپىس جىل بۇرىن جاپونيانىڭ تاۋارلارى مۇلدە سۇرانىسقا يە بولعان جوق. ءتىپتى، الەم ولاردىڭ ونىمدەرىن قازىرگى قىتاي تاۋارلارىنداي ساپاسىز دەپ ۇقتى. بۇل جاعداي 1980 جىلدارى وزگەرىپ، جاپون تاۋارلارىن ساپانىڭ بەلگىسى، جاڭاشىل تاۋارلار دەپ قابىلدانا باستادى. «جاپونيادا شىعارىلعان» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى الەم جۇرتشىلىعىنىڭ ساناسىنا ەرەكشە اسەر ەتىپ، سوڭى جاپونيادان شىققان كەز كەلگەن ءونىم ساپالى بولىپ كورىندى. ەلدىڭ ءونىمىن تۇتىنۋ بىرەۋلەر ءۇشىن مارتەبەگە اينالدى. ال، بۇل جاپونيا برەندىنىڭ قالىپتاسقانىن، ءتىپتى جوعارعى دەڭگەيگە جەتكىزگەنىن بىلدىرەدى.
         قىرعىزستان «باراحولكاداعى» كيىمدەردى، رەسەي تەمىردى، قازاقستان ۇندى ساتسا، يتاليا Ferrari, Gucci, Pasta ساتادى. الەمنىڭ كوپتەگەن دامىعان ەلدەرى برەندتىك ونىمدەردى ەكسپورتقا شىعارۋ ارقىلى ەل-برەندىن دە تانىلدىرىپ جاتىر. ماسەلەن، گولليۆۋد دەسە اقش، ۆولليۆۋد دەسە ءۇندىستان، اعىلشىن ءتىلى دەسە انگليا ء(تىل دە برەندكە اينالعان), ءتىپتى نەكسيا دەسە كورشىمىز وزبەكستان ەسىمىزگە تۇسەدى. مۇنىڭ ءبارى «برەند» تەحنولوگياسىنىڭ ارقاسى. ولار وسى تاۋارلار ارقىلى ەلدىڭ برەندىن كوتەرىپ، تۇتىنۋشىنىڭ ساناسىن باسقارىپ وتىر. ال، شىن مانىندە، قازاقستان شيكىزاتتان ارى اسا الماي جاتقان ەل. بىزدە بوراتتان باسقا «برەند» جوق. الەم ءبىزدى سولاي تانيدى.
         تابيعي شيكىزاتتى دۇرىس پايدالانۋ دەگەنىمىز – شيكىزاتتاردى اتى-ءجونى جوق ساتا بەرۋ دەگەن ەمەس، ودان ساپالى تاۋار شىعارۋ ارقىلى برەندكە اينالدىرىپ، سول برەند ارقىلى ەلدىڭ برەندىن كوتەرۋگە ابدەن بولادى. بۇگىندە بيزنەستەگى كورپوراتسيالار مەن كومپانيالار سياقتى مەملەكەتتەر دە ءوزارا باسەكەگە ءتۇسىپ جاتىر. ءبىر-بىرىمەن تۋريستتەر، ينۆەستيتسيا تارتۋ، ەكسپورت، ساياسي جانە مادەني اسەر ەتۋ ءۇشىن كۇرەسۋدە. ەل مىقتى بولۋ ءۇشىن ول مىقتى «برەندكە» اينالۋى قاجەت. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي ەل-برەندىن كوتەرۋ ءۇشىن ءارتۇرلى اتريبۋتتارىن دامىتۋ شارالارىن قولعا العانىمىز ءجون. برەندسىز ەل تۋريستتەرسىز قالۋى، ساياسي بەدەلىنەن ايىرىلۋى، ونىمدەرىن ەكسپورتقا شىعارا الماي قالۋى مۇمكىن. سونداي-اق، ەلدىڭ ازاماتتارى ۇلتتىق ماقتانىشتان، پاتريوتيزمنەن، باسقالاردىڭ سىيلاسىمدىلىعىنان ايىرىلسا، ونىڭ كومپانيالارى مەن كاسىپورىندارى الەمدىك نارىقتان مۇلدە جوعالىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. ماسەلەن، تاعى دا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ برەندى بولىپ جۇرگەن بوراتتى الساق، ءدال وسىنىڭ كەسىرىنەن شەتەلدە ءوتىپ جۇرگەن ءتۇرلى سپورتتىق، مادەني ت.ب. جارىستاردا ازاماتتارىمىزدىڭ بەدەلى تالاي تاپتالدى. قىزدارىمىزعا اقشا بەرىپ، توسەككە تارتۋ فاكتىلەرى دە كەزدەستى. قازاقستاننىڭ ءانۇرانىنىڭ ورنىنا ءدال وسى فيلمدەگى ءانۇران تالاي قويىلىپ كەتتى. ەلىمىزدىڭ قاسىقتاپ جيناعان بەدەلى شەلەكتەپ توگىلدى. تاعى دا ايتامىز، برەند - سانانى باسقارۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەڭ ۇزدىگى.
         «بىزگە وسى دا جارايدى»، - دەگەن ەل ەشقاشان الىسقا بارمايدى. قاراپ وتىرساق، بىزدە بۇگىنگى جاعدايىمىزعا توقمەيىلسەيتىن ساياساتكەرلەرىمىز وتە كوپ. بۇل دەگەنىمىز، دامۋدان قالىپ بارا جاتقانىمىزدى بىلدىرەدى. قازاقستان بيلىك يەلەرى دامىعان ەلۋ مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرگەنىن تالماي ايتىپ كەلە جاتقانىنا 2 جىلدان اسىپ جاتىر. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، حالىق بۇل جەتىستىكتەن قۋانا الماي وتىر. بۇل ناتيجەلەر ەلىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرىپ، ءپاتريوتيزمدى ارتتىرىپ جىبەرگەنىن كوزىمىز كورمەي جاتىر. سوعان قاراعاندا، قازاقستان قانشالىقتى شيكىزاتىن ساتىپ، ەكونوميكاسىن تىكتەپ السا دا، «برەند» رەتىندە تانىلا الماعان سوڭ، حالىقتىڭ رۋحىن، ءومىر سۇرۋگە دەگەن قۇشتارلىعىن وياتۋ مۇمكىن ەمەس. «برەند»، شىن مانىندە، حالىقتىڭ رۋحىمەن تىعىز بايلانىستا.
         مەملەكەتتەر اراسىنداعى ۇلتتىق جانە مادەني شەكاراسىن وشىرەتىن، عالامدىق برەندتەردىڭ بوي كوتەرۋىنەن كورىنەتىن جاھاندانۋ زامانىندا ەلدىڭ قايتالانباس، ايرىقشا وبرازىنىڭ بولۋى – ۋاقىتتىڭ تالابى. بۇل ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ كەپىلى، تابيعي، مادەني جانە ادامي ەرەكشەلىكتەرىن ساقتايتىن جول. سوڭعى ۋاقىتتاردا بەلەڭ العان اقپاراتتىق سوعىس، مادەني قاقتىعىس، ەكونوميكالىق كۇرەس ت.ب. ءبارى دە ادامداردىڭ ساناسى ارقىلى ءجۇرىپ جاتىر. قازاقستان باسقالاردىڭ ساناسىندا جاقسى وبراز رەتىندە تەك «برەند» ارقىلى عانا ساقتالا الادى.
         ەل برەندىنىڭ جوعارى بولۋى ازاماتتارىنا ۇلكەن سەنىم، ءوزىن ۇلى ەلدىڭ بولشەگى ەكەندىگىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەل برەندىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يدەولوگياسى مىقتى ءارى مىزعىماس بەرىك بولۋى تالاپ ەتىلەدى. بۇل جاعىن العاندا، قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن جيىرما ەكى جىلدان سوڭ «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەولوگياسىن دۇنيەگە كەلتىردى. بۇل سوناۋ تۇركى داۋىرىنەن بەرى كەلە جاتقان دۇنيە. الايدا، «ماڭگىلىك ەل» بولۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ءتىلىمىز تاۋەلسىز بولۋى كەرەك. بۇگىنگى جاعدايىمىز بولسا، بۇل يدەولوگيامەن ۇيلەسپەيدى. سول ءۇشىن مەملەكەت ءوزىن برەند رەتىندە قالىپتاستىرۋ ءۇشىن، سول برەند ارقىلى حالىقتىڭ پوتەنتسيالىن ۇلعايتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ىستەۋ قاجەت ەڭ ءبىرىنشى شاراسى – قازاقستاندى تولىقتاي مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋ. ال، ساياساتتاعى شەندىلەردىڭ تىلدىك جاعداياتى بۇل شارانىڭ ورىندالۋىن تەز ارادا قامتاماسىز ەتە المايدى. سوندىقتان دا، ەلىمىز مۇنداي ماسەلەلەردى شەشىپ الۋى ءتيىس.
         «ەل-برەندى» ۇعىمى تاريح تۇرعىسىنان قاراساق، پايدا بولعانىنا كوپ ۋاقىت وتە قويماعان. تۋريستتىك سالادا العاش بولىپ پۋەرتو-ريكو مەملەكەتى 1950 جىلى بۇل تەحنولوگيانى قولدانادى. ولار جارناما ماماندارىنىڭ الدىنا شەتەلدىك تۋريستتەردىڭ سانىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ەل ءيميدجىن قالىپتاستىرۋدى تابىستاعان بولاتىن. كەيىننەن بۇل جوباعا كوپتەگەن ەلدەر نازارىن اۋدارا باستادى. 1990 جىلدىڭ سوڭىندا تۋريستتىك، باق، ينۆەستيتسيالىق سالالارىنداعى ەلدەر باسەكەلەستىگىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى «ەل-برەندى» ۇعىمى قايتا جاڭعىردى. ال، بۇگىندە بۇل ۇعىم بارشا ەلدىڭ نازارىن اۋدارىپ، الەمدەگى ءاربىر ەل «برەند» رەتىندە قالىپتاسۋ ءۇشىن تىرىسىپ جاتىر. مادەنيەتتەر توعىسى ەمەس، شىن مانىندە، برەندتەر قاقتىعىسى بولىپ جاتقانىن ءبىز ۇعۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، قازاقتىڭ ءتول سۋسىنى قىمىزدى گەرمانيانىڭ پاتەنتتەپ الۋى نەمەسە كوكپارىمىزدى قىرعىزداردىڭ يەلەنىپ الىپ، برەند رەتىندە شىعارماقشى بولۋى ءبىزدىڭ نازارىمىزدان تىس ەمەس. دەمەك، مادەنيەتىمىزدى تۇگەندەپ، ونى الەمگە تانىلدىرۋ ءۇشىن دە برەندكە جۇگىنەمىز. ونسىز سەن ەشكىم ەمەسسىڭ.
         «ەل-برەندى» تۋرالى اڭگىمە بولعاندا باسىم كوپشىلىك ماتەريالدى پايداسى جايلى عانا ايتادى. ياعني، ەكونوميكالىق كورسەتكىشتىڭ وسۋىنە، اقشاعا كەنەلۋگە بولاتىنىن ەسەپكە الادى. دەگەنمەن، برەند ماتەريالدىق پايدانى عانا ەمەس، ەلدىڭ مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا، ءتىپتى ونى بۇكىل الەمگە تانىلدىرۋىنا، باسقا ەلدەردىڭ مادەنيەتىنە ىقپال جاساۋعا اسەر ەتە الادى. بۇگىندە بارلىق ەلدەر ينتەگراتسياعا بەيىمدەلىپ جاتقان ۋاقىتتا «برەند» بوپ قالىپتاسقان ەلدەردىڭ ءباسى قاشاندا جوعارى تۇرادى. «برەند-ەلدىڭ» مادەنيەتىن دە، ەكونوميكاسىن دا ەشكىم وشىرە المايدى. ماڭگىلىك ەل – برەند ەل.
         ءححى عاسىر – اقپارات عاسىرى. ەل-برەندىن تانىلدىرۋدا اقپاراتتاردىڭ ماڭىزى وراسان زور. الايدا، ەلىمىز اقپاراتتىق ساياساتتىڭ دۇرىس جۇرگىزىلۋىنەن دە قۇر قالىپ جاتىر. ەلىمىزدەگى باق-تىڭ باسىم بولىگى ءورىستىلدى بولعاندىقتان، ونىڭ ۇستىنە رەسەيدەن اعىلاتىن باسلىمداردىڭ تىم كوپتىگى، سونىمەن قاتار تەلەارنالارىنىڭ شەكارامىزدان قارسىلىقسىز اسىپ ءوتىپ، ەركىن اقپارات تاراتۋى – ەلىمىزدىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الماۋدا. شىن مانىندە، بىزدە ورىستان اسقان «برەند» جوق ءتارىزدى. ولاردىڭ برەند انشىلەرىن، ساياساتكەرلەرىن، كومپانيالارىن، بايلارىنىڭ ءبارىن دە بىلەمىز. بۇل دەگەنىمىز، قازاقتىڭ ساناسىن ءالى كۇنگە دەيىن قازاق بيلىگى ەمەس، ورىس بيلىگى باسقارىپ جاتقاندىعىن بىلدىرەدى.
         ءورىستىلدى باق قازاقتىڭ وبرازىن جاساۋدا دا بەلسەندىلىك تانىتىپ وتىر. جيرينوۆسكي ت.ب. تەنتەكتەرى ارقىلى قازاقتى دىم كورمەگەن، مادەنيەتى جوق، ءتىلسىز جابايى ەتىپ كورسەتۋدە. بۇل وبرازدى جاقسارتۋ ءۇشىن دە قازاقتىلدى باق-تىڭ سانىن ۇلعايتىپ، ەلىمىز مەملەكەتتىك تىلگە كوشۋ قاجەتتىلىگىن بيلىگىمىز الدەقاشان ۇعۋ كەرەك ەدى. ۇققانىمەن، ءالى كۇنگە دەيىن نەگە ەكەنى بەلگىسىز، دۇرىس شارا قولدانا الماي كەلەدى. شەنەۋنىكتەرىمىز برەند رەتىندە تانىلعىسى كەلەدى ەكەن، ەڭ الدىمەن، قازاقتىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن كوتەرۋ كەرەك ەكەنىن تاعى ءبىر ەسكەرتپەكشىمىز. قازاقتىڭ وبرازىن وزگەلەر ەمەس، ءوزىمىز جاساۋىمىز كەرەك.
         ەل-برەندىنىڭ ماقساتى – ەلدىڭ ءپوزيتيۆتى، جاعىمدى وبرازىن جاساۋ. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءبىر عانا ەمەس، بىرنەشە جوبالاردى قاتار جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. ماسەلەن، بۇگىندە «قازاقستان – باتىس پەن شىعىس قاقپاسى»، «قازاقستان – ەڭ قوناقجاي مەملەكەت» دەگەن سياقتى ۇعىمداردى باسقالاردىڭ ساناسىنا بارىنشا ورنالاستىرۋعا ەلىمىز تىرىسىپ باعۋدا. بىراق، بۇدان بولەك نەگە «قازاق ءتىلى – الەمدەگى ەڭ باي ءتىل»، «كوكپار – قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى»، «قىمىز، شۇبات، قىمىران – قازاقتىڭ ۇزدىك سۋسىندارى» ت.ب.  ۇعىمدار مەن اتريبۋتتاردى دا قاتار بەرمەسكە؟ ەل-برەندىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اتريبۋتتاردىڭ كوپ بولۋى جانە دە پايدالى. دەمەك، قازاقستاندى تەك قوناجاي حالىق دەپ قانا ەمەس، باسقا دا كوپتەگەن قىرلارى ارقىلى برەند رەتىندە تانىلدىرۋعا بولادى.
         اتريبۋتتاردىڭ وتە قۋاتتى جانە كوپ بولۋى ەل برەندىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن باسىمدىقتار بەرەدى: ەلدىڭ تانىمالدىعى مەن بەدەلىنىڭ كوتەرىلۋى، ينۆەستورلاردىڭ سەنىمى، حالىقارالىق ساياسي ىقپالى مەن رەيتينگىسىنىڭ ارتۋى، تاۋار مەن قىزمەت ەكسپورتىنىڭ ءوسۋى، سىرتقى ءتۋريزمنىڭ دامۋى ت.ب. بۇگىندە «ەۋروپالىق ساپا»، «نەمىس ساپاسى»، «جاپون ساپاسى»، «بريتان ساپاسى»، «امەريكاندىق ساپا» ت.ب. سوزدەر الەم بويىنشا ءجيى قولدانىلادى. سەبەبى، شۆەيتساريا ساعاتى، نەمىس ءاۆتوموبيلى، جاپون ەلەكترونيكاسى، بريتان ءشايى، امەريكا كومپيۋتەرى، يتاليا كيىمدەرى ت.ب. دەگەن ولاردىڭ ساپاسىنا ەشكىم كۇمان كەلتىرە المايدى. ال، «قازاقستان نەمەسە قازاق ساپاسى» دەگەندى قاشان ەستىدىڭىز؟ (دۇرىسى، قاشان ەستيمىز؟)
         ەڭ بىرىنشىدەن، ەل برەندىنىڭ نەگىزگى ماقساتى ءوزىنىڭ، ءوز ازاماتتارى مەن ونىمدەرى جايلى، مادەنيەتى جايلى وڭ اسسوتسياتسيا قۇرۋ جانە ونى قولداپ وتىرۋ. ياعني، مەملەكەت كەز كەلگەن ازاماتتىڭ يدەيالارىنا، شىعارماقشى بولعان ونىمدەرىنە، حالىقتىڭ مادەنيەتىنە، تىلىنە قامقورلىقپەن قاراۋ كەرەك. كوبىنە ەل برەندىنىڭ باستى ماقساتى ەل جايلى اقپارات تاراتۋ، بۇل اسىرەسە از اسسوتسياتسيا شاقىراتىن نە مۇلدەم اسسوتسياتسيا شاقىرمايتىن ەلدەرگە قاتىستى. ولاردىڭ دەنى كوبىنە-كوپ شىندىققا ساي كەلمەيتىن قولايسىز پىكىرلەر مەن ستەرەوتيپتەردى وزگەرتۋگە باعىتتالعان ارەكەتتەر. بىراق، برەندتىڭ تۇپكى ماقساتى – ەل ازاماتتارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىكتەر بەرۋ. برەند ەرەكشەلىگىنىڭ نەگىزىن بەلگىلى ءبىر اۋديتوريا ساناسىندا ەل-برەند جايلى بەلگىلى ءبىر اسسوتسياتسيا قالىپتاستىراتىن يدەيالاردىڭ، قۇندىلىقتاردىڭ، سيپاتتىق ەرەكشەلىكتەردىڭ، سوزدەردىڭ، وبرازداردىڭ جيىنتىعىن قۇرايدى.
         حالىقتىڭ ساناسى ادامي قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەۋگە، ونى باعالاۋعا باعىشتالۋى ءتيىس. ءومىر اقشامەن ولشەنبەيتىنىن، ادامنىڭ رۋحاني دامۋى دا وتە ماڭىزدى ەكەنىن الەم تۇسىنە باستادى. سوندىقتان، دامىعان ەلدەر ەل برەندىن جاساۋدا ەلدىڭ «مادەنيەتىن» ەڭ ءبىرىنشى ورىنعا قويدى. ولار ەكونوميكا ارقىلى مادەنيەتتى ەمەس، مادەنيەت ارقىلى ەكونوميكاسىن كوتەرىپ جاتىر. ماسەلەن، كينو ارقىلى، ەلگە تۋريزم تارتۋ ارقىلى ءبىر جاعىنان مادەنيەتىن تانىلدىرىپ، ەلدىڭ برەندىن كوتەرىپ جاتسا، ءبىر جاعىنان اقشاعا دا كەنەلۋدە. مۇنداي مەملەكەتتەردىڭ عۇمىرى قاشاندا ۇزاق بولماق. سەبەبى، ەلدىڭ جوعالۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ونىڭ مادەنيەتى، ءتىلى جوعالۋ كەرەك ەمەس پە؟ ال،  الەمگە تانىلىپ، برەندكە اينالىپ ۇلگەرگەن مادەنيەت، ءتىل ەشقاشان جوعالماق ەمەس.
         «قازاقستان» نەمەسە «قازاق ەلى» دەگەن برەندتى الەمگە تانىلدىرۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، بۇل برەندتىڭ جاعىمدى تۇستارىن ءوز حالقىمىزدىڭ ساناسىنا مىقتاپ ورناتىلۋى قاجەت.  بۇگىندە حالقىمىزدىڭ ءوزى ەلىمىز تۋرالى جاقسى، جاعىمدى ويلاي بەرمەيدى. ەلدى باسقارىپ وتىرعان بيلىككە دەگەن سەنىم دە جوعالعان. بۇل ەلىمىزدەگى جەمقورلىقتىڭ تىم بەلەڭ العاندىعىمەن، بيلىكتىڭ قازاق تىلىنە مۇرىن شۇيىرە قاراۋىمەن دە بايلانىستى. شىندىعى سول، ءبىز الەمدىك ارەناداعى بەدەلىمىزدى ورىس تىلىمەن ەمەس، قازاق تىلىمەن عانا كوتەرە الامىز. ءبىزدى ساناسى قۇلدانعان مەملەكەت دەمەۋى ءۇشىن قازاق ءتىلىنىڭ بەدەلىن قازاقستاندا عانا ەمەس، الەمدىك دەڭگەيدە كوتەرۋ قاجەت. ول ءۇشىن اقشانى دا اياماعانىمىز ءجون بولار ەدى.
         ەل-برەندىنىڭ بەلگىلى ءبىر قۇندىلىققا نەگىزدەلۋى كەرەك ەكەنىن جوعارىدا ايتىپ وتتىك. بۇل قۇندىلىق قايدان الىنادى، ول نەگە نەگىز بولا الادى؟ مۇنىڭ جاۋابى اتريبۋتتارىنان. ەلدىڭ اتريبۋتتارىنا حالىقتىڭ سالت-ءداستۇرى، وزىندىك مىنەزى، تاريحى، سىرتقى بەت-الپەتى، ارەكەتى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا باسقالارعا ۇقسامايتىن وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى جاتادى. مىسالىعا، شوتلانديا ەلىنىڭ ەر ازاماتتارى كيەتىن ۇلتتىق كيىمدەرى – قىسقا بەلدەمشەلەرى كوپتەگەن ەلدەرگە كۇلكى دە بولدى، ەل تۋرالى قاتە ستەرەوتيپتەر قالىپتاستى. سەبەبى، ونى باسقا ەلدەردىڭ بارىندە ايەل زاتى عانا كيەتىن. مىنە، وسىنداي ماسەلەلەرگە دە ءمان بەرۋ كەرەك. برەند جاساۋدا، ەڭ ءبىرىنشى، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنە، سالت-داستۇرلەرىنە، ۇلتتىق ويىندارىنا، جالپى مادەنيەتىنە باسقا جۇرت قالاي قارايدى؟ ءبىز ولاردى قالاي قاراتۋىمىز كەرەك؟ وسى جاعىن ويلاستىرعانىمىز ءجون.
         تۇتىنۋشىنىڭ ساناسىندا مادەنيەت كوبىنەسە تۇلعانىڭ، جەكە ادامنىڭ مەتافوراسى رەتىندە قىزمەت اتقارادى. مادەني شارالارعا قاتىسۋ جانە ونى تۇتىنۋ ارقىلى تۇتىنۋشىلار مەملەكەتتىڭ ىشكى سيپاتتارى تۋرالى قورىتىندى جاسايدى. ماسەلەن، سپورت كۇشكە، باتىلدىققا، ماقساتتىلىققا، كوماندالىق رۋحقا بايلانىستى. سپورت ارقىلى قازاقتى ءدال وسىلاي تانۋى مۇمكىن. الايدا، قازاق بوكس پەن اۋىر اتلەتيكادان باسقا سپورتتىڭ تۇرلەرىنەن جەتىسىپ تۇرعان جوق. ونىڭ وزىندە سپورتشىلارىمىزدىڭ دەنىن وزگە ۇلتتار قۇرايتىندىقتان، مۇنى بىلگەن وزگە ەلدەردىڭ ويىنا «قازاق ۇلتى ءالسىز» دەگەن ستەرەوتيپتەر قالىپتاسۋدا. ال، بۇل ۇيىستىرۋشى ۇلتى قازاق بولاتىن قازاقستاننىڭ ەل-برەندىن جاساندىلىققا ۇرىندىرادى.
         ۇلتتىق ءيميدجدىڭ مادەني اسپەكتىسى اۋىستىرىلمايدى جانە قايتالانبايدى، سەبەبى ول ەلدىڭ وزىمەن بايلانىستى. ول – مەملەكەتتىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنگىسىن جالعاستىرۋشى. مەملەكەتتىڭ مادەني اسپەكتىسى حالىقتى جاقسىلىققا باستايدى، سەبەبى ەل ازاماتتارى مەن ينستيتۋتتارىنىڭ رۋحاني جانە ينتەللەكتۋالدىق سيپاتتارىن ءدال وسى اسپەكت كورسەتەدى.
         مادەنيەت – ۇلتتىق ءيميدجدىڭ كوممەرتسيالىق برەندتەرگە قاراعاندا سەنىمدىرەك، ايقىن جانە تەزىرەك جەتكىزۋشىسى. الەمگە ەل مادەنيەتىن جەتكىزۋ كۇن تارتىبىنەن تاۋەلسىز، ەكونوميكالىق باسىمدىقتارعا باعىنبايدى. مادەنيەت ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ارقاشان قارجىلىق كومەكتى قاجەت ەتەتىن ۇنەمى پايداسىز جانە شىعىنمەن بايلانىستى قىزمەت ەمەس. كوپتەگەن مادەني شارالار مەن وقيعالار، اسىرەسە جاستار جانە تانىمال مادەنيەت سالاسىنداعىلار، تەك ولار عانا ەمەس، جالپى ءوزىن-ءوزى اقتايتىن جانە پايدا اكەلە الاتىن كوپتەگەن مادەنيەت تۇرلەرى دە بار.  كونتسەرت، كورمە، فەستيۆال، ءتىپتى تسيرك سياقتى ۇلتتىق جانە مەملەكەتارالىق مادەني شارالار ەلدى وڭ قابىلداۋدى بايىتىپ، سونىمەن قاتار جاقسى تابىس اكەلۋ مۇمكىندىگى دە جوعارى.
         ەلىمىزدىڭ بەينەسىن قالىپتاستىرۋداعى باستى نازار اۋدارىلۋى ءتيىس باعىت – اتا-بابا مۇراسى. ونى دا دۇرىس تۇسىنە ءبىلۋ قاجەت، تاريحي ەسكەرتكىشتەر دە، حالىق اۋىز ادەبيەتى دە، ت.ب. كوپتەگەن مۇرالار بۇل ۇعىمعا سايكەس كەلەدى. سونىمەن قاتار، كەز كەلگەن ءداستۇردىڭ حالىق ساناسىن قالىپتاستىرۋدا اتقاراتىن بەلگىلى ءبىر قىزمەتى بولادى. سوعان سايكەس قۇندىلىقتار جۇيەسى دە رەتتەلىپ وتىرادى. سول سالت-داستۇرلەر ەلدىڭ اجىراماس ەرەكشەلىگى، ودان باس تارتۋ وزىڭە-ءوزىڭ ور قازۋمەن بىردەي.
         باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى تالاپ ەتەتىن بۇگىنگى زاماندا ءاربىر ەل ەڭ ءبىرىنشى وزدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاۋعا تىرىسادى. ارينە، جاھاندانۋ شەكاراعا قاراماي ءاربىر ەلدى باسىپ وتۋدە. دەگەنمەن، جاھاندانۋ دەگەنىمىز باسقاعا ەلىكتەۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. تيىسىنشە باسقا ەلدەرگە ءوز ىقپالىڭدى جۇرگىزىپ، مادەني جانە ەكونوميكالىق اسەر ەتىپ، ءوز مادەنيەتىڭدى تانىلدىرۋ دەگەندى دە نۇسقايدى.
         باسقا ەلدەردە قايتالانباس سالتتار، داستۇرلەر قازاقتا جەتكىلىكتى. تەك سونى الەمگە تانىلدىرا الماي ءجۇرمىز. مىسالىعا، «ايتىس» ونەرىن الىپ قارايىق. بۇل ونەر تەك قازاق پەن قىرعىزعا عانا ءتان. ال، بۇل كەرەمەت ونەردى باسقا ەلدەرگە كورسەتسەك، ولاردىڭ تاڭ قالاتىنى انىق. الەمنىڭ باسىم بولىگى سۋىرىپ سالما اقىنداردىڭ بولاتىنىن بىلمەيدى دە، ەستىمەگەن دە شىعار. بۇل ونەرگە ازداپ ۇقسايتىن، جاھاندانۋ ارقىلى بۇكىل الەمگە تانىلىپ جاتقان «رەپ» ونەرى بار. مۇندا دا الەۋمەتتىك، رۋحاني ت.ب. ءتۇرلى پروبلەمالار ايتىلادى. الايدا، رەپ ايتىستىڭ ماڭىنا دا جولاي المايتىنىن بۇكىل الەم ءبىلۋى ءتيىس ەمەس پە؟ شىندىعى سول، قازاق تىلىندە باسقا ەلدەر سويلەي باستاعاندا عانا ايتىس «برەند» بولا الادى. كوپتەگەن مادەني جانە ەكونوميكالىق ماسەلەلەر وسىلايشا تىلگە كەلىپ تىرەلىپ جاتىر. مۇنى جوعارىداعى اعالارىمىز ۇعۋى ءتيىس.
         قازاقتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى كەز كەلگەن سالادا جوعارى قىزمەت ەتە الادى. مىسالىعا، مۋزىكا سالاسىنداعى دومبىرا، قوبىز ت.ب. اسپاپتارىمىز كەيبىر ەلدەردە مۇلدە جوق. مۇنىڭ ءوزى قازاقتى تانىلدىرۋدىڭ باسىمدىعى. ءدال وسى اسپاپتاردى قولدانا وتىرىپ وسى زامانعا لايىق ستيل جاساپ، الەمگە شىعاراتىن بولساق، وندا قازاقتىڭ ونەرى ورگە ورلەمەك. قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى ءبۇتىن ءبىر انسامبل قۇرا الادى. ونى تەك جاڭا زامان تالابىمەن ۇندەستىرە ءبىلۋ قاجەت. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ اندەرىن، انشىلەرىن دە جەكە «برەند» رەتىندە الەمگە تانىلدىرا الماي وتىرمىز. بۇگىندە قازاق ەستراداسىنىڭ انشىلەرى توي-تومالاقتان ارى اسا الماۋدا. ماسەلەن، شەتەلدىك كوپتەگەن انشىلەر برەند رەتىندە تانىلىپ ۇلگەردى. «50 سەنت» دەسە اقش،  «ديما بيلان» دەسە رەسەي ەسكە تۇسەدى. ول انشىلەردىڭ ءاربىرى ءوز ەلىنىڭ تانىمالدىعىن ارتتىرىپ، برەند رەتىندە كوتەرۋدە.
         قازاقتىڭ ءبيىنىڭ دە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە زەرتتەلگەنىنە كۇمانمەن قاراۋعا بولادى.  مۇنىڭ ءبىر دالەلى – «قارا جورعا» ءبيىنىڭ اسپاننان جاي تۇسكەندەي پايدا بولۋى.  وسىعان دەيىن ونداي ءبيدىڭ بار ەكەنىن كوبىمىز بىلمەي كەلدىك. ءتىپتى، قازاقتا «قاماجايدان» باسقا بي بار دەگەنگە كوپ ادام سەنبەيتىن. وسى ءبيدى الەمگە تانىلدىرعانى ءۇشىن قىتايداعى قانداستارىمىزعا العىس ايتۋىمىز كەرەك. ولار وزگە ەلدىڭ ىشىندە بولا تۇرىپ قازاقتى الەمگە تانىلدىرۋدا زور ۇلەس قوسا ءبىلدى. ون ءۇش مىڭ ادام ءبىر مەزەتتە قارا جورعاعا بيلەپ الەمدىك رەكورد ورناتتى. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ شەشەندىك ونەرى، ۇلتتىق ويىندارى (كوكپار، اسىق، توعىزقۇمالاق ت.ب.) قازاقستاندى برەند رەتىندە الەمگە تانىلدىرۋعا زور كومەك بەرە الادى. تەك وسى باسىمدىقتارىمىزدى دۇرىس قولدانا الساق يگى. الەم ءبىزدى ءدال وسى مادەنيەتىمىز ارقىلى عانا جاقسى اجىراتادى.
         ەلدى الەمگە تانىستىرۋدا مادەنيەتتىڭ ءرولى ارقاشان شيەلەنىستى بولىپ كورىنەدى: ەلدىڭ مادەني جەتىستىكتەرىن الەمدىك ارەنادا ۇسىنۋ قاجەت بولعانىمەن، ولار ارۋاقىت «ساتىلا بەرمەيدى» نەمەسە ەكونوميكالىق تىلمەن ايتار بولساق تۋريزمدەگىدەي، كوممەرتسيالىق كومپانيالاردىڭ برەندينگتەگىدەي سالىنعان ينۆەستيتسيالاردىڭ قايتارىمدىلىعىن  قامتاماسىز ەتپەيدى. سوندىقتان، مادەنيەتكە كوبىنەسە «پايداسىز» ارەكەت ستاتۋسى بەرىلەدى، ەلدى جالپى تانىستىرۋ شەڭبەرىندەگى فيلانتروپتىق نەمەسە قايىرىمدىلىق  مىندەتتەمە رەتىندە قاراستىرىلادى. دەگەنمەن، ەلىمىزگە تۋريستتەر تارتۋ ءۇشىن دە ەلىمىزدىڭ كەرەمەت مادەنيەتىن الەمگە تانىلدىرۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟
         ەگەر، مادەنيەتكە مىندەتتەمە دەپ قارايتىن بولساق، ءبىز ونىڭ ەلدىڭ شىنايى رۋحى مەن ءمانىنىڭ تانىستىرۋشىسى رەتىندەگى قىزمەتىن تۇسىنبەيمىز. ەل برەندىنىڭ ءيميدجىن بايىتۋ، مەملەكەت قۇندىلىقتارىن تەرەڭىرەك ءتۇسىنۋ بارىسىندا مادەنيەتتىڭ ءرولى وتە ماڭىزدى. مادەنيەت مەملەكەتتىك برەندكە بىرەگەي ولشەم قوسا الادى، سەبەبى تۇتىنۋشىلاردىڭ كوممەرتسيالىق حابارلامالارعا سەنىمسىزدىك پەن سەزىكتەنۋىنىڭ ۇلعايۋى بارىسىندا مادەنيەتتىڭ كوممەرتسيالىق ەمەس تابيعاتى انىق كورىنەدى. ەلىمىزدىڭ تەڭدەسسىز مادەنيەتىن كورۋ ارقىلى تۇتىنۋشىلار قازاقستاننىڭ شىعارعان ونىمدەرىنە، ونىمدەرىنىڭ ساپاسىنا سەنىم بىلدىرە الادى. دەمەك، ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن دە مادەنيەتتى دامىتا ءبىلۋىمىز قاجەت.
         مادەنيەت – بۇل ەلدىڭ بىرەگەي سيپاتى. مەملەكەت مادەنيەتىن قايتا تانىستىرۋ ونىڭ يميدجىنە «تەكتىلىك» دەگەن سيپات بەرەدى. مىسالى، باتىستىق تۇتىنۋشىلار جاپوندىق پوەزيانى، مادەنيەتتى، ونەرىن، تاعامدارى مەن فيلوسوفياسىن ءۇستىرتىن بىلسە دە، ول كوممەرتسيالىق جاپونياعا، ونىڭ ونىمدىلىگى، تەحنولوگيالارى مەن مينياتيۋريزاتسيالاۋعا قارسى پۋنكت رەتىندە اسەر ەتەدى. بۇل قاتاڭ، ونىمدىلىگى جوعارى مەملەكەت دەگەن الەۋەتى قاۋىپتى ءيميدجىن ازايتۋعا كومەكتەسەدى، سول ارقىلى باسقالارعا روبوتتار ەمەس، شىن ادامدار جاساعان تاۋارلاردى ساتىپ الاتىنىنان حابار بەرەدى.
         وسىعان ۇقساس جولمەن گەرمانيانى كلاسسيكالىق مۋزىكا، ادەبيەت پەن فيلوسوفيانىڭ وتانى رەتىندەگى كەڭ تانىمال قابىلدانۋى گەرمانيانىڭ  «ستەريلدى يميدجىنە» - قىمبات باعالى، تەحنولوگيالىق جەتىلگەن تۇتىنۋ تاۋارلارىنىڭ ءوندىرۋشىسى يميدجىنە قوسىمشا ادامي ولشەم قوسادى. سونداي-اق، ەگەر يتاليا ءيميدجى، نەگىزىنەن ءسان مەن ستيل اياسىنان بولعان كومەرتسيالىق برەندتەر ارقىلى عانا قابىلداناتىن بولسا، ول بىزگە ءۇستىرتىن، ويناقى بولىپ كورىنەر ەدى. الايدا، ءبىزدىڭ ميكەلاندجەلو، رافاەل، دا ۆينچي، ۆيۆالدي، پاۆوروتتي سياقتى تۇلعالاردى، سونداي-اق، ۆەنەتسيا، فلورەنتسيا، ريم سياقتى سۋببرەندتەردى ءبىلۋىمىز وسى ۇنامدى اۋەنگە قۋاتتى قارسى پۋنكت قالىپتاستىرادى. ناتيجەسىندە، «يتاليا» تەڭدەسسىز برەند رەتىندە سانامىزدا قالىپتاسادى.
         قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 1-بابىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى» - دەپ جازىلعان. قازىر الەمدە كوپتەگەن ەلدەر ءوزىنىڭ قۇقىقتىق جاعىنان الەمگە تانىلتىپ جاتىر. ول ەلدەردە ادام ءۇشىن ءبارى جاسالعان، ادامداردىڭ ءاربىر باسقان قادامى زاڭمەن قورعالعان. ءدال سول سەبەپتى كوپ ادامدار سونداي قۇقىق جاقسى ساقتالاتىن ەلدەردە ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. قازاقستان دا ادام قۇقىقتارىن ورنىقتىرۋعا بارىنشا تىرىسىپ باعۋدا. ءتىپتى، بۇل زاڭ جۇزىندە بەكىتىلگەن. الايدا، زاڭدى ساقتاۋ جاعىنان دا السىزدىك تانىتىپ وتىرمىز. ءبىزدى الەم مويىنداۋى ءۇشىن دە ادامداردىڭ قۇقىعى جوعارى دەڭگەيدە ساقتالاتىن مەملەكەتكە اينالۋىمىز كەرەك.
         ەل-برەندىن تۇتىنۋشىنىڭ، ياعني، باسقا ەلدىڭ ساناسىندا ورنىقتىرۋ ءۇشىن ەلگە كىرىپ-شىعاتىن ورىنداردىڭ (اۋەجايلار، تەمىرجول ۆوكزالدارى، كەدەندىك وتكەلدەر) ماڭىزى وتە جوعارى. بۇل جەرلەر ەلدىڭ ءيميدجىن كوتەرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدى وبەكتىسى بولىپ سانالادى. ەلگە كەلگەن شەتەلدىكتەر العاش پىكىرىن وسى كىرەبەرىستەردەن قالىپتاستىرا باستايدى. قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعىن، دارقاندىلىعىن، مادەنيەتكە باي ەكەنىن وسىندا كورسەتە باستاۋ كەرەك. ولار قازاقتىڭ قۇندىلىقتارىن ءدال وسىندا سەزىنە باستاۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى ەلگە كىرىپ-شىعاتىن جەرلەردە جانە ەلگە كەلگەن شەتەلدىك قوناقتار كوپ باراتىن ايماقتاردا بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.
         قازاقستاننىڭ مىندەتى وتكەندەگى مادەني جەتىستىكتەرى مەن ولاردىڭ زاماناۋي بالامالارىن، جاڭا، رەلەۆانتتى، قازىرگى زامانعى اۋديتورياعا ءوتىمدى ادىستەرمەن تاراتۋ جانە قايتا تانىستىرۋ جولدارىن ىزدەپ تابۋ بولىپ تابىلادى. مەملەكەت ءوز مادەنيەتىن قۋاتتى برەند رەتىندە قالىپتاستىرمايىنشا، الەمدىك اۋديتوريا ساناسىندا ول ارقاشان ەلەنۋ مەن ەستە قالۋ جولىنداعى قىمبات باعالى جانە اۋىر كۇرەس بارىسىنداعى ەل بولىپ قالا بەرەدى. ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، جاڭا زامانعى مادەنيەت مەكتەبىن قالىپتاستىرۋ ماسەلەسى كۇتىپ تۇر. ال، قازىرگى مادەنيەت ماماندارىنىڭ جاڭا زامانعى الەمدىك مادەنيەت تۇرماق ۇلتتىق داستۇرلەردى بىلۋگە ۇمتىلىسى بايقالمايدى، ونى مەملەكەت رەتتەپ وتىرۋى ءتيىس.
         ەلىمىزدىڭ برەندىن الەمگە ورنىقتىرۋداعى اسا ماڭىزدى قۇرالداردىڭ ءبىرى – كينوگەرلىك. قازاق كينوگەرلەرى جاڭا باعىتقا تۇسۋگە تالپىنىس جاساپ وتىر، الايدا جاڭا بۋىن وكىلدەرى تۇسىرگەن كينولاردىڭ كوبىسى تەك پروبلەمالاردى اشىپ كورسەتۋگە تىرىسادى، كوپتەگەن كينوفەستيۆالداردا ورىن الىپ جاتقانىنا قاراماستان، قازاقتىڭ مىنەزىن، تاريحىن، مادەنيەتىن نە سالت-ءداستۇرىن كەرەمەت دارەجەدە كورسەتە الاتىن بىردە-ءبىر فيلم تۇسىرىلگەن جوق. كينوگەرلىك مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ قانا قويماي، تاپسىرىس بەرۋ ارقىلى يميدجدىك كينولار ءتۇسىرتۋى ءتيىس.
         ەل-برەندىنىڭ تاعى ءبىر اتريبۋتى – مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى وقيعالار مەن ۇلتتىق مەيرامدار. ولاردىڭ ارقايسىسى جەكە برەند رەتىندە تانىلا الادى. تويلاۋعا كەلگەندە الدىنا جان سالمايتىن، ءار مەيرامدى لايىقتى دەڭگەيدە اتقارا الاتىن جاعدايداعى حالىقپىز. بىراق، مەيرامنىڭ قاجەتتىلىگى اياقاستىنان پايدا بولمايدى، وعان جاعداي جاسالۋى كەرەك. بۇل ءۇشىن شەتەلدەن انشىلەردى شاقىرا سالۋ جەتكىلىكسىز. وتە ماڭىزدى تاريحي مەيرامداردىڭ ءوزى ۋاقىت وتە كەلە ءوز بەدەلىنەن ايىرىلادى، بۇعان مۇلدە جول بەرىلمەۋى كەرەك.
         مەملەكەتتىك دەڭگەيى بار وقيعالاردان برەند جاساۋ ۇردىسىنە سايكەس جاسالۋعا مىندەتتى. ول قاراپايىم مەيرام ەمەس – ەل برەندى ارحيتەكتۋراسىنىڭ ماڭىزدى بولشەگى. ونى تويلاۋ – ساحناداعى انشىلەردى تاماشالاۋدان ۇلكەن ماڭىزى بار وقيعالار. مىسال رەتىندە «تاۋەلسىزدىك كۇنىن» الىپ قارايىق. ونى كەز كەلگەن ەلدە باستى مەيرام رەتىندە وتە جوعارى دەڭگەيدە اتاپ وتەدى. ولاردا بۇكىل حالىق شەرۋگە شىعىپ، سول شەرۋدە ءوز ەلدەرىنىڭ جالاۋىن ۇستاپ شىققان قانشاما ادامداردى كورۋگە بولادى. ولار سول ارقىلى پاتريوتيزمدەرىن نىعايتۋدا. ال، بىزدە بۇلاي ەمەس. ازىرشە بۇل برەندتىڭ بولۋعا ءتيىس باعىتى انىق تا، ورنىقتىرۋى مەن سەزىمدەندىرۋى جوق، اتريبۋتتارىنان تەك دەمالىس كۇنى انىق. حالىق «تاۋەلسىزدىك كۇنى» دەگەندە ەڭ ءبىرىنشى ەسىنە الاتىنى «دەمالىس بەرىلەتىن بولدى». ال، شىن مانىندە، مۇنداي ۇلى كۇن كەلگەندە قۋانىپ، شاتتانىپ تويلاۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن مەيرامدى الىپ قاراماڭىز، ءبارى دە سونداي.
         تۇتىنۋشى مەيرام-برەندتەردى ءوز ومىرىنە ۇيلەستىرۋى قاجەت، ال مۇنى «جوعارىدان» تۇسكەن بۇيرىقپەن شەشە سالۋعا بولمايدى. ءتىپتى، نە ءۇشىن كەرەك ەكەنى بەلگىسىز مەيرامدار دا جەتكىلىكتى. 1-مامىر كۇنى تويلاناتىن مەيرامعا تەك جاڭا اتاۋ بەرىلە سالعان، كوپ حالىق نە تويلايتىنىن دا بىلمەيدى، مۇندا برەندتىڭ باسىمدىعى اتىمەن جوق، ال قالعانىن ايتپاي-اق قويسا دا جەتكىلىكتى. جاڭا برەندكە جاڭا اتريبۋت كەرەك، نە جاڭا مەيرامدار كەرەك، نە مەيرامدارعا ەل برەندىنە سايكەس جاڭا اتريبۋتتار ەنگىزۋ قاجەت. بۇل اتريبۋتتار قايتالانباس بولۋى ءتيىس سيمۆولدار، داستۇرلەر مەن اڭىزدار – جاڭا دەڭگەيدە قايتا جاڭعىرتىلۋى ءتيىس.
         ناۋرىز مەيرامىندا ءبارى بار سياقتى: برەندتىڭ باسىمدىعى – سالت-ءداستۇردى ساقتاۋ قۇندىلىعى مەن قازاق ەلىنە باعىتتالعاندىعى، ورنىقتىرۋى – كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى، سەزىمدەندىرۋى – كوكتەمنىڭ شىعۋى، قۇستاردىڭ قايتۋى مەن گۇلدەردىڭ شىعا باستاۋى، اتريبۋتتارى – ناۋرىزكوجە مەن ۇلتتىق كيىمدەر. الايدا، وسىنىڭ ءوزى قاجەتتى دەڭگەيدە تويلانبايدى. باق-تاعى مەيرامعا دايىندىق قاجەتتى دەڭگەيدە اتقارىلمايدى، ياعني، ول قاجەتتى مولشەردە قىزمەت ەتۋمەن قامتىلماعان.
        
         ەل-برەندىنە اسەر ەتەتىن برەندتەر وتە كوپ، وعان ايماقتارى دا، بيلىك ورگاندارى دا، مەرەكەلەرى دە، باق، جەكەلەگەن ادامدار دا، مادەنيەتى دە، سالت-داستۇرلەرى دە، جالپى ەل ومىرىنە ارالاساتىنداردىڭ بارلىعى دا جاتادى. سولاردىڭ ءبارى ەل برەندىنە قاراما-قايشى بولماۋى كەرەك، ولاردى ەل برەندىنىڭ ارحيتەكتۋراسىنا ۇيلەستىرۋ قاجەت، ايتپەسە وزىنە عانا ەمەس، باستى برەند – «قازاقستان» برەندىنە دە زيانىن تيگىزەدى.  ەلىمىز «برەند» رەتىندە قالىپتاسۋى ءۇشىن مادەنيەتتى، قازاق ءتىلىن ەڭ ءبىرىنشى ورىنعا قويعانى ءجون. كەز كەلگەن برەند رەتىندە تانىلعان دامىعان ەلدەر ءدال سولاي جاسايدى.  
 

                                                             دىنمۇحامەد ايازبەكوۆ 
                                                             (ماقالاعا اياعان ساندىباي مەن
                               ەدىل ازىمشايىقتىڭ «برەندكە 
بارار جول» كىتابى پايدالانىلدى)