ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازار­باەۆتىڭ قاسيەتتى قازاق جەرىنىڭ ءبىر كيەسى ۇلىتاۋ تورىندە ايتقان ۇلاعاتتى ويلارىن كوگىلدىر ەكراننان تىڭداپ، گازەتتەن وقىعاندا مەنىڭ ويىما ستيۆ دجوبستىڭ: «مەن ءوزىمنىڭ بارلىق تەحنولوگيالارىمدى سوكراتپەن كەزدەسۋگە ايىرباس­تار ەدىم» دەگەن ءسوزى ورالدى. ءسوزدىڭ دە ءسوزى بار. جۇرەكتەن شىققان ءسوز جۇرەككە جەتەدى. ەلباسىنىڭ ۇلىتاۋ تورىندەگى تولعانىسى دا بۇدان بۇرىنعى سوزدەرى سياقتى جۇرەكتەن شىعىپ، جۇ­رەككە جەتتى. سەبەبى، ول سوزدەر – ىشتەن شىق­قان شىن ءسوز. مۇحاممەد پايعامبار ايتقانداي: «شىن ءسوز – قۇدىرەتتى ءسوز». كىسىگە قاراپ ءسوز الما، سوزىنە قاراپ كىسىنى ال» دەگەن حاكىم اباي ويىن ەسكە سالعان ۇلىتاۋ تورىندەگى ۇلى تولعانىس ەلىمىزدىڭ بۇگىنى بەكەم، كەلەشەگى بۇگىننەن دە جارقىن ەكەنىن، ەلباسىنىڭ كەمەل ويلىلىعىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى.

ەل تاريحىنان باستاپ ءتىل تاع­دىرى، ءدىننىڭ جاي-جاپسارى، ەكونوميكا مەن ساياساتتىڭ وزەكتى دە وتكىر ماسەلەلەرى توڭىرەگىندە وربىگەن ورەلى اڭگىمە الشى تۇسەر اسىققا قۇيىلعان قورعاسىنداي كوكەيگە قونا كەتتى.

الەمدەگى بەس مىڭنان استام ۇلت پەن ۇلىستىڭ بار بولعانى ءجۇز توقسان ەكىسى عانا مەملەكەتتىك دەڭگەيگە جەتتى. سول بيىككە كوتەرىل­گەندەردىڭ قاتارىندا تاۋەل­سىز قازاقستان الەمدىك قاۋىمداس­تىق­تان ءوز ورنىن ويىپ تۇرىپ الدى. اللا تاعالا قازاققا اق ادال نيەت، كەڭ پەيىلىنە وراي تاۋەل­سىز­دىكپەن بىرگە ءوزى – دارا، ءسوزى – سارا نۇرسۇلتان سىندى پرەزيدەنت تە سىيلادى. تاۋەلسىزدىككە جەتۋ قانداي قيىن بولسا، ونى ساقتاپ تۇرۋ ودان دا قيىن. قۇدايعا شۇكىر، قيىنشىلىقتا قايىسپايتىن ەڭبەكسۇيگىش حالقىمىزدىڭ، دارا تۋعان ەلباسىمىزدىڭ ارقاسىندا تاۋەل­سىز­دىگىمىزدىڭ بۇگىنى بەكەم، كەلەشەگى كەمەل.

ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋ، ۇلت­تىق رۋحتى اسقاقتاتۋ، قازاق­ستان­دىق پاتريوتيزم – تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ، نى­­عايتا بەرۋدىڭ باستى شارتتارىنىڭ ءبىرى. پرەزيدەنت وسىعان وراي ءار جىلدارى قاداۋ-قاداۋ پاراساتتى ويلار ايتىپ كەلەدى. ۇلىتاۋ تورىندە ايتىلعان ۇلاعاتتى ويلار سونىڭ زاڭدى جالعاسى.

سۇحباتتا كەڭىنەن اڭگىمەلەنگەن وتكىر پروبلەمانىڭ ءبىرى – ءدىننىڭ قازىرگى احۋا­لى. بۇل وزەكتى ماسەلە توڭىرەگىندەگى ەلباسى كورەگەندىگىن بۇكىل الەم كورىپ، مويىنداپ وتىر. وزگەسىن ايتپاعاننىڭ وزىندە ارقيلى كوزقاراستاعى ءارتۇرلى ءدىن وكىلدەرىن استاناعا جيناپ، ءبىر ۇستەلدىڭ باسىندا توقايلاستىرۋىنىڭ ءوزى دارا تۋعان دانالىقتىڭ ءبىر بەلگىسى ەمەس پە؟! ءدىننىڭ جەكە تۇلعانىڭ عانا ەمەس، قوعام، مەملەكەت ومىرىندەگى ماڭىزى، جاستاردىڭ ءارتۇرلى تەرىس اعىمدارعا ەرىپ، اداسپاۋ جولدارى جايلى ەلباسى ايتقان ۇلاعاتتى ويلارى – اقيقاتتىڭ اداستىرماس اق جولى دەپ باعالاۋعا لايىق. سان سالالى ءدىننىڭ جولى – سان تاراۋ. سول كوپ جولدا اداسپاي دۇرىس باعىتپەن ءجۇرۋ اسا ماڭىزدى.

كەنيا مەملەكەتىنىڭ تۇڭعىش پرە­زي­دەنتى دجومو كەنياتا (1894-1978) بىلاي دەپتى: «باتىستىڭ ادامدارى كەلگەندە قولدارىندا ءىنجىل، ال ءبىزدىڭ قولىمىزدا جەرىمىز بولاتىن. ءبىزدىڭ كوزىمىزدى بايلاپ شوقىنۋدى ۇيرەتتى. كوزىمىزدى اشقاندا الا­قانىمىزدا ءىنجىل، ال ولاردىڭ قولىن­دا ءبىزدىڭ جەرىمىز تۇردى». بۇل اركەز ار­قاي­سىمىزدىڭ جادىمىزدا بولاتىن ءسوز ەمەس پە؟! وسى تۇستا چەرچيللدىڭ: «اقى­­ماق­تار ءوز قاتەسىنەن، اقىلدىلار وزگەلەردىڭ قاتەسىنەن ۇيرەنەدى» دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى.

مىنا دوڭبەكشىگەن دۇنيە قىسقا كۇنىن­دە قىرىق قۇبىلعان الماعايىپ، الاسا­پىران ۋاقىتتا اداسپاۋدىڭ باعىتىن بەلگى­لەپ بەرگەن باعدارشام بولدى. ەلبا­سىنىڭ ءدىن جايلى تولعانىسى. «الاشقا اتى شىققان ادامدار! كوسەمدىكتەرىڭدى اداسپاي ءتۇزۋ ىستەڭدەر! سەندەر اداس­پاڭدار – ارتتارىڭنان الاش اداسادى: ارت­تارىڭنان ەرگەندەردىڭ وبال-ساۋابىنا سىزدەر قالاسىزدار» دەپ ەدى-اۋ اقىلمان احاڭ – احمەت بايتۇرسىنوۆ. پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ءسوزى مەن ىسىنەن عا­سىر باسىندا ايتىلعان وسى قا­سيەت­تى ءسوز­دى قاستەرلەيتىنى انىق اڭعارى­لادى. سو­نىڭ ايقىن ءبىر ايعاعى ۇلىتاۋ تورىندە ايتىلعان ۇلاعاتتى ويلار.

ءتىل مەن ءدىن عانا ەمەس، ەل تاريحى، قازىرگى ەكونوميكا ماسەلەلەرى، ۋك­راي­­ناداعى شيەلەنىس تۋدىرعان پروب­لە­ما­لار، تاعى باسقا دا ءومىردىڭ وزەكتى ماسە­لەلەرىن جان-جاقتى قامتىپ، كەڭىنەن تولعاعان ۇلت ۇياسى – ۇلىتاۋ­داعى تولىمدى تولعانىسىنان ن.ءا.نا­زار­باەۆتىڭ عالامدىق دەڭگەيدەگى ۇلاعاتتى ويشىل ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە تانىدىق.

ەلباسىنىڭ بيلىك­تىڭ بيىگىندە جۇرگەن ءبىلىمدى كادر­لارعا قاراتا ايتقان ءسوزى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ: ء«ار ۇرپاق وزىنە ارتىلعان جۇكتى جەتەر جەرىنە اپارىپ تاستاعانى دۇرىس، ايتپەگەندە، بولاشاق ۇرپاعىمىزعا اسا كوپ جۇك قالدىرىپ كەتەمىز. كەيىنگى ۇرپاق نە العىس، نە قارعىس بەرە­تىن الدىمىزدا زور شارتتار بار» دەگەن سوزىمەن ۇندەس. ۇلت­تىڭ ۇلاعاتتى ۇستازدارىنىڭ ءبىرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ 1918 جىلى قازان ايىنىڭ ەكىنشى جۇل­دى­زىندا «اباي» جۋرنالىندا جاريالانعان «ۇلتتى ءسۇيۋ» اتتى ماقالاسىندا: «وقىعاندار! بۇل ۋاقىت جان تىنىشتىعىن ىزدەيتىن، قىزىق قۋاتىن ۋاقىت ەمەس، قىزمەت قىلاتىن، ەڭبەك سىڭىرەتىن ۋاقىت. ويلاڭىزدار: حالىق ءبىز ءۇشىن ەمەس، ءبىز حالىق ءۇشىن تۋعانبىز، ولاي بولسا، موينىمىزدا حالىقتىڭ زور بورىشى، اۋىر جۇگى جاتىر» – دەپ جازدى. ۇلىتاۋ تورىندە ايتىلعان ۇلاعاتتى ويلاردىڭ ءبىر پاراسى وسى پاراساتتى پىكىردى جاڭاشا جاڭعىرتىپ تۇر.

ۇلىتاۋ تورىندە ايتىلعان ۇلاعاتتى سۇحبات – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ الەمنىڭ دامىعان وتىز ەلىنەن ءوز ورنىن الۋعا بەتتەگەن قاسيەتتى جولىن نۇرلاندىرىپ تۇرعان شامشىراق!

ءسابيت دوسانوۆ،

جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى.

"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى