«جابايى قاسقىرلار قىتايلارعا شاپتى»، - دەپ حابارلادى قىتايدىڭ "حالىق",  "شينحۋا" قاتارلى اقپارات توراپتارى. بۇل تۋرالى 2014 جىلدىڭ 12 تامىزدا حابارلانعان.

حابارعا قاراعاندا، قاسقىرلار قىتايدىڭ قازاقتار كوپ شوعىرلانعان التاي ايماعىنا قاراستى كوكتوعاي اۋدانى، قارابۇلعىن اۋىلى، قاراجول قىستاعىناندا  ەگىنشى قىتايلارعا شاپقان. تۇنگى ۇيقىدا جاتقاندا 5  قىتاي وتباسىنا شابۋىل جاساعان قاسقىرلار   6 ادامدى جارالاعان، ونىڭ ەكەۋى اۋىر حالدە ءۇرىمجى، بەيتۇن قالالارىنا جەتكىزىلگەن.ء بىر قىزىعى،  جىرتقىشتاردىڭ جەرگىلىكتى حالىققا تيىسپەي، قىتايلارعا عانا شابۋىل جاسايتىنى ەلدى قايران قالدىرۋدا.

سوڭعى جىلدارى "باتىستى اشۋ", "شىنجاڭدى اشۋ" دەگەن اتپەن ەتنيكالىق قىتايلاردىڭ قاپتاپ كەتكەنى بەلگىلى. ۇكىمەت قازىنا تولى ايماقتاردىڭ قورىس-قوپاسىن شىعارىپ، جول سالىپ، كەن اشۋدا. جابايى اڭدار مەكەنى تارىلىپ، قاسقىرلاردىڭ دا بارار جەرى شەكتەلە باستاعان.

ونىڭ ۇستىنە، وڭاي ولجا تاۋىپ بايۋدى كوزدەگەن قىتايلار اسىل تاس قازىپ، ءدارى ءشوپ تەرىپ توپ-توپ بوپ قازاقتار قونىس تەپكەن ايماقتاردى استاڭ-كەستەڭ ەتۋدە. بۇل قوڭىر اڭداردىڭ ازايۋىنا الىپ كەلدى دە، قاسقىر سىندى جىرتقىشتاردىڭ نەسىبەسىن ازايتتى.

وسىلايشا جايىلىم توزىپ قانا قويماي، تاۋ-تاس، بۇتا-بۇرگەن دە ويراندالۋدا. تابانى مەن قولى تيگەن جەر ازىپ كەتەتىن قىتايلاردىڭ بۇل سۇمدىعى - ادامدى قويىپ، اڭداردىڭ دا قارسىلىعىنا ۇشىراۋى تابيعي زاڭدىلىق. وسىلايشا اتاقتى زۋحا مەن وسپان، اقتەكە، رىسحان، ەسىمحان، ەلىسحان سىندى باتىرلاردىڭ قانى مەن تەرى توگىلگەن قاسيەتتى مەكەننىڭ اڭدارى دا تاعدىرلارى ءۇشىن  ارپالىسىپ جاتقان سىڭايلى. قاسقىردىڭ قىتايعا قارسى شابۋىلىنىڭ وتە ۇلكەن تابيعات مىنەزى ەكەنىن حانسۋلار قايدان ءبىلسىن؟ تىپتەن، ۇيعىر سەپاراتيستەرىن تازالاۋعا 30 ميلليون يۋان اقشا بولگەن قىتاي ۇكىمەتى ەندى قاسقىرلارعا قارسى ادام شىعارىپ، قارجى بولگەنى بەلگىلى بولدى.

ادامدار مەن اڭدار اراسىنداعى بۇنداي سوعىس شىعىس تۇركىستاندا 1960-70 جىلدارى دا بەلەڭ العانى تۋرالى دەرەكتەر بار. بۇل تۋرالى شىنجاڭنىڭ اقسۋ تۇرمەسىندە بولعان ءبىر شالدىڭ جازعان ەستەلىگىندە ايۋدىڭ قىتايلاردى ءولتىرىپ كەتىپ، توقتاماي قويعانى، تىپتەن باسقا جەرگىلىكتى ۇلتتارعا تيىسپەگەنىن اڭىز ەتىپ قالدىرعان ەدى... عالامتور بەتىندە قازىر بەلگىلى اۋماقتاعى پىلدەردىڭ تابيعاتتى ويرانداعان ادامدارعا قارسى شابۋىلعا شىققانى تۋرالى ۆيدەولار بار.

التاي بۇقارباي

Abai.kz