ءبىز بۇعان دەيىن «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟» (http://abai.kz/post/view?id=2357) دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرگەن بولاتىنبىز. ەندى سول باعىتتاعى ءتۇسىندىرۋ جۇمىسىن جالعاستىرساق...

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جۇيەسى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن ءبىرىنشى باعدارلاما بويىنشا، بىرەۋلەر پاتەردى بىردەن ساتىپ الۋىنا مۇمكىندىگى بولسا، ەكىنشى بىرەۋلەر ونى جالعا الىپ، كەيىن ساتىپ الۋىنا بولادى. بۇل دەگەنىڭىز، باعدارلاما قاتىسۋشىنىڭ تولەۋ قابىلەتتىلىگىنە بايلانىستى بولادى. ەندى مۇنى مىسال رەتىندە قاراس­تىرايىق.
ەگەر پاتەر كولەمى 60 شارشى مەتر بولسا، 1 ش.م. باعاسى 90,0 مىڭ تەڭگە بولادى، وندا پاتەر قۇنى 5,4 ملن تەڭگەنى قۇرايدى.
8 جىلعا الدىن الا زايىمعا الىن­عان پاتەردى ساتىپ الۋ ءۇشىن (بۇل نەسيە، الدىن الا سالىمدارى جوق سالىم­شىلارعا بەرىلەدى) اي سايىن 66 870 تەڭگە تولەۋ قاجەت.
اتالعان تولەمدە الدىن الا زايى­مىنىڭ جىلدىق 8,5 پايىزى مول­شەرلەمەلىك تەڭگە ەكەندىگى ەسكەرىلەدى (مۇنداي مولشەرلەمە بيۋدجەتتىڭ نەسيە قارجىسىن پايدالانۋ ەسەبىنەن بولادى). الدىن الا زايىمىن وتەۋ مەرزىمى وتكەننەن سوڭ اي سايىنعى تولەم 18 900 تەڭگەگە دەيىن تومەن­دەي­دى، سەبەبى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس زايىمى جىلدىق 4 پايىزدىق مول­شەر­لەمە­مەن 15 جىلعا دەيىن بەرىلەدى.
جالعا الىناتىن باسپانا ءۇشىن اي سايىنعى تۇرعىن ءۇي جيناق سالىمدارىن جيناقتاۋ سالىمى جوعارىدا كەلتىرىلگەن شارتتار بويىنشا 28 620 تەڭگەنى قۇرايدى، ال جالعا تولەنەتىن تولەمدەر بويىنشا اي سايىنعى قو­سىمشا سوما 6 000 تەڭگەگە جەتەدى (باع­­دارلاما شارتتارى بويىنشا 1 ش. م. ءۇشىن 100 تەڭگەدەن اسپايدى). وعان قوسا كوممۋنالدىق قىزمەت ءۇشىن شىعىنداردى وتەۋ كەرەك. شارت بويىنشا جيناقتىق ەسەپشوتقا سالىمدار جيناقتالىپ، ءۇيدىڭ جالعا بەرۋ مەرزىمى وتكەننەن سوڭ، تۇرعىن ءۇي زايىمى بەرىلەدى. ول بويىنشا تو­لە­نەتىن تولەم 18 900 تەڭگەنى قۇرايدى.
ەگەر تولەۋ مۇمكىندىگى جوعارى بولسا، وندا باعدارلاما قاتىسۋشىسى العان زايىم ەسەبىنەن باسپانانى ءوز مەنشىگىنە ساتىپ الا الادى، ال ەگەر جاعدايى كەلمەسە، وندا باعدارلاما قاتىسۋشىسىنا جالعا بەرىلگەن باسپانانى كەيىن مەنشىككە ساتىپ الۋ ءۇشىن جيناق سالىمدارىن جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وعان قوسا، باع­دار­لاما بويىنشا وتباسىنىڭ تازا تابىسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە شەكتەۋ قويىلعان. ياعني باعدارلاما قا­تىسۋشىسى 15 ايلىق كۇنكورىس مينيمۋمى دەڭگەيىندە تابىسى بولسا، وندا ول ءۇيدى جالعا الۋ قۇقىعىنا يە بولا الادى. جالعا بەرىلەتىن ۇيلەر تابىسى تومەن وتباسىلارىنا بەرىلۋى ءۇشىن قاراستىرىلعان.

اباي-اقپارات.