ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:

- جاقىندا پرەزيدەنت نازارباەۆ قازاق حاندىعىنىڭ 550 – جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ قاجەتتىگىن مالىمدەدى. بۇعان دەيىن «قازاقتا شەكارا بولماعان» دەگەن اقوردانىڭ ءسوزى نەگە وزگەردى؟

- مۇنىڭ بارلىعى سوڭعى جىلدارى قالىپتاسقان اۆتوريتارلىق جۇيە، جەكە باسقا تابىنۋ، شەكسىز ماداقتاۋ جۇيەسىنىڭ اسەرى. 1991 جىلدان بەرى پرەزيدەنت ەشقاشان قازاق حاندىعىن جوققا شىعارعان ەمەس. 1996 جىلى «تاريح تولقىنىندا» دەگەن كىتاپ تا جازعان. بىراق تا بيلىكتىڭ حالىقتان الشاقتاۋى، ساياسي ەليتا ىشىندەگى تەرىس ەۆوليۋتسيا مەن جەكە باسقا تابىنۋ ساياساتى وسى جاعدايعا الىپ كەلدى. مەنىڭشە، مۇنى پرەزيدەنتكە عانا تىرەپ قويۋ قاتە دەپ سانايمىن. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ وزىندە دە پروبلەما بار. پرەزيدەنت وسىلاي ايتتى دەيمىز، ال ءوزىمىز قايدا قاراپ وتىردىق؟ زيالى قاۋىمىمىز، تاريحشىلارىمىز قايدا قالدى، ماسەلەن؟ بۇرىندارى التىنبەك مارقۇم «مۇلگiپ كەتكەن ميلار مەن كەتكەن قالعىپ اقىل-ويلار» دەگەن ۇلكەن ماقالا جازىپ ەدى. ياعني بۇل قوعامنىڭ وسى جاعدايعا دۇرىس رەاكتسيا بىلدىرمەۋى، ءجوندى پىكىر بىلدىرمەۋىنەن تۋىندايتىن نارسە. مىنە، وسىنىڭ بارلىعى قاراما قايشىلىققا الىپ كەلدى. بۇل ەلىمىزدەگى قازاق مەملەكەتى دەسە، كىرپىدەي جيىرىلاتىن، رەسەيمەن قوسىلۋدى ارمانداپ جۇرگەن توپتارعا ازىق بەردى. اقىرى كەلىپ «قازاقتا مەملەكەت بولعان جوق» دەگەن

پۋتين ءسوزى ۇلكەن اڭگىمەگە اينالدى. قانداي ساياسات بولسا دا، ول تاريحقا نەگىزدەلۋى ءتيىس.
ۋكرايناداعى جاعداي ءبىزدىڭ بيلىك ەليتاسىندا جۇرگەن جانداردىڭ مازاسىن قاشىرعان سياقتى. وسى ۋاقىتقا دەيىن بيلىك بەلگىلى ءبىر يلليۋزيالاردىڭ تۇتقىنىندا ءجۇردى. ول تۇتقىننىڭ ءبىرىنشىسى - دۇنيە بىزگە جاۋ، اينالاداعى قاۋىپ-قاتەردەن قۇتقاراتىن رەسەي دەگەن ۇستانىم بولدى. مىسالى، رەسەي، ۋكراينا بۇگىنگى كۇندى عانا ەمەس، بولاشاقتى ويلاۋدا. ال ۋكرايناداعى جاعداي بىزگە رەسەيگە ەش سەنۋگە بولمايتىنىن انىق كورسەتتى. 

رەسەي ءۇشىن ءوزى قول قويعان قۇجاتتاردىڭ بارلىعى دەرلىك تەك قاعاز جۇزىندە. رەسەي «ۇيقىداعى ايۋ» ىسپەتتەس. ەكىنشىدەن، نازارباەۆتىڭ ايتىپ، جاساپ جۇرگەن ساياساتىندا قيالي دۇنيە جەتكىلىكتى. پرەزيدەنت «الەمدىك ۆاليۋتا» تۋرالى ۇسىنىس ءبىلدىردى. بىراق، قاسىنداعىلار ء«بىزدى قويعاندا، الەم ەلدەرى بۇل پىكىرىڭىزگە كۇلگەن دە جوق. بۇل «ۇيات نارسە» دەگەن بولسا كەرەك، سوڭعى كەزدەرى «عالامدىق ۇسىنىستار» ازايعان سياقتى. ءومىردىڭ شىنايى جاقتارىن ەسكەرمەيتىن، اقىلعا سىيمايتىن دۇنيەلەر ومىرشەڭ بولا المايدى

قاراپ وتىرساڭىز، رەسەيدىڭ بىزگە بەرىپ وتىرعان ەشتەڭەسى جوق. رەسەيدەن الاتىن بارلىق تاۋاردى قىتايدان ەكى ەسە جاقسى ساپامەن، ءتىپتى ارزان باعامەن الۋعا بولادى. رەسەي بۇگىن قازاقستانعا ەكى جاقتى ىقپال ەتىپ وتىر. ءبىرى - قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان 3 ميلليونداي ورىس دياسپوراسى. ەكىنشى ماسەلە - «ورتاق مەنتاليتەت». بىلايشا ايتساق، دۇنيەنىڭ بارلىعى كرەملگە تىرەلىپ تۇر دەگەن كەڭەستىك پسيحولوگيا (سوۆوك دەپ جاتامىز عوي). ارينە، تاريح بايلانىستىراتىن ورتاق نارسەمىز جەتەرلىك. بىراق ءبىز رەسەيدەن كورگەن قورلىعىمىزدىڭ، قيانىتىمىزدىڭ باعاسى، قۇنى ورتاق دەگەن دۇنيەنى جوققا شىعارا سالادى. ءبىزدىڭ ساياسي ەليتا «ورانجەۆايا رەۆوليۋتسيانى» جاساپ وتىرعان اقش، ال ءبىزدى ول ەلدەن قورعايتىن تەك رەسەي، قىتاي عانا دەپ ويلايدى. 

رەسەيدىڭ ەۋرازيالىق وداق پەن كەدەندىك وداقتى جاساپ وتىرعانداعى يدەياسى ەلدەردى وزىنە بايلاپ قويۋ. بۇگىن رەسەيدىڭ تۇسنگەنى – قازاقستاندى، قازاقتى بايلاپ قويۋ قيىنعا سوعايىن دەپ تۇر. جاڭا بۋىن دۇنيەگە كەلدى. بولاشاقتا بيلىككە ۇلتشىلدار كەلسە، بۇگىنگى وداقتاردىڭ بارلىعىن جوققا شىعارادى. نە ىستەۋ كەرەك؟ بارىنشا قازاق كاپيتالىنا كىرۋ، ءىرى جوبالاردى باستاپ كەتۋ. مىسالى، اتوم ەلەكتر ستانساسى. ال اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋدى باستاعان سوڭ، ونى توقتاتۋ ەش مۇمكىن ەمەس. ونى اشۋ قانشا اقشانى قاجەت ەتسە، جابۋ دا سونشا نارسەنى تالاپ ەتەدى. ونى اشساق، ءبىز رەسەيگە ۇزاق ۋاقىت بويى بايلانىپ قالامىز. شىنىن ايتايىق، رەسەيدىڭ قازاقتى وزىنە ەلىكتىرەتىن ەشقانداي قادىر-قاسيەتى قالماي بارادى. كەدەندىك وداق دەگەن دۇنيەلەر ءولى تۋعان نە شالا جانسار بالا سەكىلدى. ازىلدەپ «تاموجەننىي سويۋز» دەگەندى «تاەجنىي سويۋز» دەۋشى ەدىك. كەشەگى ءپۋتيننىڭ ء«بىز ايۋمىز، مەكەنىمىز تايگا» دەگەنى وسىنى ايقىن دالەلدەدى. 

ءتىپتى، ەلدەر اراسىندا ەركىن ساۋدا، كاپيتال، تاۋار تاسىمالى ارتادى دەگەن دە بوس ءسوز. رەسەيدىڭ ءۇش زاڭى بار. ءبىرى - فەدەرالدىق تۇرعىدا قابىلدانعان زاڭ، ەكىنشىسى - ءار ايماقتىڭ وزىنە تيەسىلى زاڭدار. ءۇشىنشىسى - جەمقورلىق زاڭدىلىعى بار. قازاق وندىرۋشىلەرىنە وسى ءۇش زاڭدى اينالىپ ءوتۋ مۇمكىن ەمەس. 9 ايدىڭ ىشىندە رەسەي بىزگە 192000 كولىگىن ساتسا، قازاقستان 1 عانا كولىكتى ەكسپورتتاعان.

قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى وتە ماڭىزدى مەرەكە. بىراق مەرەكە تەك ەسكەرتكىش اشىپ، ات شاپتىرۋ سياقتى نارسەلەرمەن شەكتەلىپ قالماۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك ەليتا مىنا نارسەنى ەستە ساقتاعانى ءجون. ەلىمىزدە قازاق تا،ورىس تا ءبىر كىتاپ وقيمىز. ءبىر «حابار» ارناسىن كورەمىز. ءبىر كەڭىستىكتە جۇرگەن سياقتىمىز. بىراق، نەگە قازاق مەكتەبىن اياقتاعان بالا «قازاق حاندىعى بار» دەپ ويلايدى دا، ورىسشا وقىعان تۇلەك «قازاق مەملەكەتى بولماعان» دەگەن تۇسىنىكپەن ءومىر سۇرەدى؟ مۇنىڭ بارلىعى «يستوريچەسكوە نەدورازۋمەنيە» عانا ەمەس، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ اقساقتىعى. كەزىندە مارات ءتاجين باستاعان ءىستى قايتا قولعا الۋىمىز قاجەت. پولشانىڭ ايگىلى رەجيسسەرى اندجەي ۆايدا «تاريحي وقيعالار، تاريحي تۇسىنىكتەر كينو ارقىلى حالىقتىڭ ورتاق جادىنا اينالادى» دەپ ايتقان بولاتىن. بۇل تۇسىنىكتەر جاقسى وقۋلىقتاردان، تاريحي فيلمدەردەن، ادەبيەتتەن تۋىندايدى. مۇنىڭ بارلىعى بىزدەگى «اقىل-وي ءوندىرۋشى كورپوراتسياعا» سىن بولاتىن نارسە. اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە دە ءمان بەرۋىمىز ءتيىس. بۇل مەرەكە بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ۇيىسۋىنا، بىرىگۋىنە الىپ كەلەدى. ء«وز ارمياسىن قارجىلاندىرماعان ادام بولاشاقتا بوتەن ەلدىڭ ارمياسىن قارجىلاندىراتىن بولادى» دەگەن ءسوز بار. رۋحاني بوداندىقتىڭ قاۋىپ-قاتەرى ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىكتەن الدەقايدا قاۋىپتى. كەزىندە مالايزيا مەملەكەت بولىپ قۇرىلعاندا 70 پايىز كاپيتالىن قىتايلار ۇستاپ وتىرعان. بىراق ودان قۇتىلدى. رۋحاني بوداندىقتان قۇتىلۋ الدەقايدا ۇزاق مەرزىمدى تالاپ ەتەدى. ادامنىڭ ساناسى بانكتە جاتقان اكتسيا ەمەس. اكتسيانى جىرتۋعا نە ساتىپ الۋعا بولادى. ال ادامنىڭ ساناسى، قۇلدىق سانا ۇرپاق قۋالاپ كەتۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ ۇرپاقتىڭ وزىندە 37 جىلداردىڭ سىزى بار. ءالى دە بولسا شەندى ادامنىڭ شەكپەنىنەن قورقۋ قانىمىزدا جوق ەمەس. ءبىز ول جاعدايدى كوزىمىزبەن كورمەسەك تە، اكە-شەشەمىزدىڭ كوزىندەگى ۇرەيدى كوردىك.

- سوڭعى كەزدەرى قارۋلى قاقتىعىستان بۇرىن اقپاراتتىق سوعىس ءبىرىنشى كەزەككە شىقتى. كرەمل گرۋزياعا باسىپ كىرگەندە دە، ەندى مىنە، ۋكرايناداعى مايداندا دا ءدال وسى اقپاراتتىق شابۋىلدى پايدالانۋدا. ءبىزدىڭ اقپارات قۇرالدارى رەسەيلىك باق قا توتەپ بەرۋى ءۇشىن نە ىستەۋى كەرەك؟ قايتسەك كرەملدىڭ اقپاراتتىق شابۋىلىنا تويتارىس بەرەمىز؟

- باق سالاسى - بيزنەس ەمەس. دالىرەك ايتساق، قاتارداعى بيزنەس ەمەس. ءبىر جاعىنان، باق سالاسىندا ءوزىمىز دە، ونىڭ ىشىندە گازەت شىعارۋ ارقىلى ءcىز دە رەداكتسيا مۇقتاجىن وتەپ ءجۇرسىز. ال بۇل بيزنەستىڭ ەتىكشىنىڭ، شاشتارازدىڭ نەمەسە كومىر ساتۋشىنىڭ بيزنەسىنەن قانداي ايىرماشىلىعى بار؟ ءسىز تەك گازەت شىعارىپ جاتقان جوقسىز، رۋحاني بايلىق قالىپتاستىراسىزدار، ياعني سىزگە قويىلار تالاپ تا باسقا. مىسالى، قازاقستاندا ەتىكشىلەر نەمەسە كومىر ساتۋشىلار تۋرالى زاڭ جوق. ورتاق زاڭناما، ازاماتتىق كودەكس، سالىق كودەكسى بار. ال باق سالاسى تۋرالى ارنايى زاڭ بار. باق سالاسى - جاڭا قوعامدى قالىپتاستىرۋدىڭ ەڭ ۇزدىك جولى ەكەنىن ءتۇسىنىپ الۋىمىز كەرەك.ول ءبىر مينيسترلىكتەن ەكىنشى مينيسترلىككە تەبە سالاتىن دوپ ەمەس. وسى ون جىلدىڭ ىشىندە تالاي مينيسترلىكتىڭ قۇرامىندا بولدى. مۇنى ءوزى ۇلكەن قاتەلىك.

اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن ساياسي ينسترۋمەنت، دايىن كادر كەرەك. بۇل ۇزاق مەرزىمدى كۇرەس ەكەنىن تاعى ۇمىتپايىق. كەيبىر ادامدار رەسەي تەلەارنالارىنا تىيىم سالساق، ماسەلە وزىمەن ءوزى شەشىلەدى دەگەن تۇسىنىكپەن ءجۇر. بۇل - قاتە پىكىر. بىرىنشىدەن، تەلەارنانى جابۋدىڭ ءوزى وڭاي شارۋا ەمەس، سەبەبى كوپتەگەن مەملەكەتارالىق كەلىسىم شارت بار. ەگەر اقپاراتتىق تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتامىز دەپ، ەرتەڭ ەكىنشى دونباسستى نەمەسە ەكىنشى قىرىمدى قولدان جاساپ الساق، ول كەشىرىلمەيتىن قاتەلىك بولادى. ياعني، بۇل جەردە وتە نازىك، بىراق بەلسەندى ساياسات كەرەك. ەكىنشىدەن، بۇدان قالاتىن بوس كەڭىستىكتى نەمەن تولتىرامىز دەگەن ماسەلە تۋىندايدى. ويتكەنى ادام تابيعاتى ۆاكۋم دەگەن نارسەنى قابىلداي المايدى. جاڭاعى بوساپ قالعان ۆاكۋمعا بۇگىنگى رەسەيدىڭ ناسيحاتىنان دا جامان نارسە كىرىپ كەتسە، نە ىستەيمىز؟ ياعني وسىنىڭ ءبارى ەسكەرىلىپ وتىرىلۋى ءتيىس. مەنىڭ ويىمشا، بۇل جاڭا باعدارلامانى قاجەت ەتەدى. ەلىمىزدە ءۇش ميلليون ورىس تۇرسا، رەسەيدە ءبىر ميلليون قازاق بار. ال رەسەيدىڭ بىردە-ءبىر قالاسىندا «حابار»، «قازاقستان» دەگەن ارنا نەگە كورسەتپەيدى؟ 

بۇگىن بيلىك جۇرگىزىپ جاتقان اقپارات سالاسىنداعى ساياساتتى جۇرتتىڭ بارلىعى سىناۋدا. ءتىپتى مەملەكەتتىك ارنالار مەن باسىلىمداردىڭ باسشىلارى پىكىرلەرىن اشىق ايتىپ جاتىر. قازاقستان تاريحىندا ءدال بۇگىنگىدەي اقپارات ماماندارى بيلىكتى سىناعان كەزەڭ از بولدى. ياعني مۇنىڭ ءوزى قوعامعا، مەملەكەتكە بەرىلىپ جاتقان ايقىن بەلگى. ۋكرايناداعى جاعدايدى ءبارىمىز كوردىك. ونداعى جاعداي بىلتىرعى جىلدىڭ قاراشا ايىندا ەمەس، ول بۇدان 5-10 جىل بۇرىن باستالدى جانە بىزدەگى قازىرگى جاعدايعا ۇقساس جاعدايلاردان تۋىندادى. شىنداپ كەلسەك، قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان، اسىرەسە، سولتۇستىك قازاقستاندا حالىقتىڭ ءبىراز بولىگى بۇل ايماق و باستان رەسەيدىڭ جەرى دەپ ويلايدى. ەڭ بولماعاندا، وسى ازاماتتاردىڭ كوزىن اشۋ ءۇشىن مەملەكەتتىگىمىزدىڭ 550 جىلدىعى سياقتى تاريحي وقيعالاردى اتاپ ءوتۋ كەرەك، ارينە، كورمەيتىن ادام تۇيەنى دە كورمەيدى. بىراق ارى، نامىسى، ويى، ارى بار ادام ءۇشىن قاجەت نارسە.

- يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قورعانىس سالاسىنا كەلدى. ادىلبەك جاقسىبەكوۆ ەكىنشى مارتە استانا اكىمى بولىپ تاعايىندالدى. پرەزيدەنت جاساعان سوڭعى اۋىس-تۇيىستەر جايلى نە ايتاسىز؟ بۇل قانشالىقتى دۇرىس قادام بولدى؟

- قازاقستاندا اشىق ساياسات، باسەكەلەستىك دەگەن ۇعىم اتىمەن جوق. مۇنىڭ بارلىعى جۇرتتى وسەك-اياڭ ىزدەۋگە، سولاردى تالقىلاۋعا يتەرمەلەيدى. بىزدەگى بۇكىل اڭگىمە تاعايىندالعان كىسى «كىمنىڭ ادامى»، «قانداي توپتىڭ مۇددەسىن قورعايدى» دەگەن اڭگىمە توڭىرەگىندە ءوربيدى. شىنداپ كەلسەك، بۇل اۋىس-ءتۇيىستىڭ بارلىعى ەليتا ىشىندەگى بالانستى ساقتاۋ ساياساتى. سول قولداعى ۇيرەنشىكتى ەسكى كارتالاردى اۋىستىرىپ وتىرۋ ەليتا ىشىندەگى ويىن، ياعني نازارباەۆ رەجيمىن ساقتاپ وتىرۋعا جاسالعان شارۋالار. ماسەلە، ورىنتاققا كىمنىڭ كەلگەنىندە ەمەس، سول ادامنىڭ ناقتى ىستەيتىن جۇمىسىنا قاتىستى بولۋى كەرەك. مىسالى، پۋتين جەلتوقساننىڭ سوڭىنا دەيىن رەسەيدىڭ «قورعانىس دوكتريناسىن» قايتا جازىپ شىعۋدى تاپسىردى. ال بىزدەر شە؟ تاسماعامبەتوۆ باسقارعان مينيسترلىك وسىنداي قۇجاتتى دايىنداي الا ما؟ ءتىپتى ول قۇپيا قۇجات تۇرىندە بولسا دا، بىزدە دە جاڭا دوكترينانىڭ جاسالۋى شارت. ەكىنشى ماسەلە – اسكەردى تازارتۋ ماسەلەسى. قازىر، مىسالى،ۋكراينانىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتى ورگاندارىنان 2500 ادام جۇمىستان شىعارىلدى، ءبىرازىنا «وتانىن ساتتى»، «سابوتاج جاسادى» دەگەن ايىپ تاعىلدى. ۋكرايناداعى جاعدايدان ساقتاسىن، بىراق، ءبىزدىڭ اسكەردە، ارنايى قىزمەتتەردە قانشاما ادام جەمقورلىققا باتتى، قانشاما ادام سابوتاج جاساپ، باسقا ەلدىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتىپ جاتقانىن ءبىر اللا بىلەدى. وسىنى شىنداپ قولعا الۋ كەرەك. 

اۋدانداعى اسكەري بولىمشەدەن باستاپ، دەپارتامەنتتەرگە دەيىن ءبىرىزدى، ءبىر تارتىپكە باعىناتىن زاڭ كەرەك. جەمقورلىقتى جويىپ، اسكەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. مىسالى، سولتۇستىك ايماقتا اسكەري بولىمشەلەر جوقتىڭ قاسى. بۇگىنگى قازاقتىڭ اسكەرى زاماناۋي، جان جاقتى، تەحنيكالىق قۇرالدارمەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىلگەن، پاتريوت ازاماتتارمەن تولىعۋى ءتيىس. بۇگىن رەسەي مەن ۋكراينا اراسىندا جاڭا زامانعى «گيبريدتىك سوعىس» ءجۇرىپ جاتىر. بىزدەگى رەسەيمەن جاساعان اسكەري پوليگون تۋرالى شارتتىڭ مەرزىمى اياقتالىپ كەلەدى. رەسەيدىڭ جەرى كەڭ. سىبىرىندە بەس پايىز عانا حالىق تۇرادى. ولار بارلىق اسكەري پوليگوندارىن ءوز ەلىندە نەگە سالمايدى؟ 

اۋىس-تۇيىستەرگە كەلسەك، اڭگىمەنىڭ باسى سەرىك احمەتوۆتەن باستاۋ الدى. بيلىكتىڭ ءبىر توبى احمەتوۆتىڭ ارتىنان شام الىپ ءتۇسۋى ونى ورنىنان كەتۋگە ماجبۇرلەدى. قازىر قاۋىپسىزدىك حاتشى مەن مەملەكەتتىك حاتشى لاۋازىمدارى بوس تۇر. ۇزاق ۋاقىت بويى پرەزيدەنتتىڭ وسى ورىنعا ادام ىزدەپ وتىرۋى، ۇلكەن ويدىڭ ۇستىندە ەكەنىن كورسەتەدى. بۇگىنگى بارلىق cاياسي جۇيە قوعامنىڭ كومفورتى ەمەس، پرەزيدەنت ءۇشىن جاسالعان. وسى ساياسات مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ بارلىق جۇيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. مىسالى، پرەزيدەنت ءبىر جەرگە كەزدەسۋگە كەلسە، ونى قارسى الاتىندار قانشاما دايىندىق جۇرگىزەدى. بۇل جاعداي وبلىس، اۋدان اكىمدەرىنە دە كەلىپ جەتتى. ولارعا نە جورىق؟ ءبىر ادامعا قۇلشا تابىنۋ ساياساتى جەرگىلىكتى جەردە كىشى «كۋلتتاردى» تۋدىرىپ جاتىر. ءار باستىق قاسىنا تەك وزىنە جالباقتايتىن، ايتقانىنان شىقپايتىنداردى جيناۋدا. بۇل مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن قولىنان ءىس كەلەتىن، ويى، مىنەزى بار ادامداردى الاستاتادى. مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىن تومەندەتەدى. برەجنەۆ زامانىنا كۇلۋشى ەدىك، ەندى سول كەزەڭ ءوز باسىمىزعا كەلىپ وتىر.

بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ قاجەتتى جازۋشىسى - بەيىمبەت مايلين. سەبەبى، بەيىمبەتتىڭ جەلدىباي جىندىباەۆيچ، مىرقىمباي سياقتى كەيىپكەرلەرى شىن ومىرگە قايتىپ كەلگەن سياقتى. ءبىز تاۋەلسىزدىك العالى جاڭا ەليتا قالىپتاستىرا العان جوقپىز. قازىرگى جۇيە - كەڭەستىك، كەڭەستىك فورماتتاعى جۇيە. ءتىپتى سەن گارۆارد، وكسفورد ءبىتىرىپ بيلىككە كەلسەڭ، سەنى دە بيلىك ينكۋباتور سياقتى ءوز فورماتىنا ساي بەيىمدەپ الادى. بۇگىن جىلاپ سىقتايتىن زامان ەمەس، سوزدەن ىسكە كوشەتىن كەزەڭ. بىزدە ءوز پروبلەمامىزدى وزگەلەرگە تاڭۋ دەگەن جامان قاسيەت بار. بۇكىل ماسەلەنى اپارىپ ءبىر ادامعا تىرەپ قويۋ مۇلدەم قاتە. بۇل جاعدايدىڭ بارلىعىنا سابيلەر مەن 18 جاسقا تولماعان جاسوسپىرىمدەردى قوسپاعاندا 10 ميلليون كىنالى ادام بار. اركىمنىڭ كىناسى ءوز ساتىسىندا، دەڭگەيىندە، ارينە. بىراق، كىناسىز ادام جوق. «مەن ساياساتپەن اينالىسپايمىن، وكىمەت ولتىرمەيدى، شۇكىر» دەگەن جاننىڭ ءبارى كىنالى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ۇندەمەگەنىمىز - كەلىسكەندىگىمىز. قوعامنىڭ كورىنىسى وسى. قازاقتا زار زامان، تار زاماندار كوپ بولدى. ال بۇگىن - ار زامانى. زار زاماننان ار زامانعا كەلۋىمىز كەرەك. 

- قازىر بيلىكتەگى وزگەرىستەردەن سوڭ، ەلىمىزدە پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءسوز بولا باستادى. بۇل سايلاۋدان قانداي دا وزگەرىس كۇتۋ دۇرىس ەمەس ەكەنى تۇسىنىكتى. جالپى، وسى سايلاۋدىڭ قانداي قاجەتتىلىگى بار قازىرگى كەزەڭدە؟

- الداعى جىلى سايلاۋ بولا قالعان جاعدايدا، پارلامەنتتىك ناۋقان بولا ما دەپ ويلايمىن. پرەزيدەنتتىك سايلاۋ مەرزىمىنەن بۇرىن بولادى دەپ ويلامايمىن. اينالاسىنداعىلار «قايتەسىز، كەرەك ەمەس» دەۋى دە مۇمكىن. بىراق باتىس مۇنداي فورمانى قابىلدامايدى، بيلىك تە تىم تۇرپايى سايلاۋ فورماسىنا بارا المايدى. ەلدە ەشبىر وپپوزيتسيالىق پارتيا قالعان جوق قازىر. جارماحاننىڭ پارتياسى - وپپوزيتسيا ەمەس، بيلىكتىڭ پارتياسى. ءدال وسىنداي جاعدايدا نەگە سايلاۋ وتكىزبەسكە؟ باتىس قازىر قازاقستانعا تىرناعىن اسا قاتتى باتىرمايدى. مۇنىڭ ەكونوميكالىق استارى دا بار. كەلىمبەتوۆ تە ء«بىر جىلدا ەكى دەۆالۆاتسيا وتكىزۋ مۇمكىن ەمەس» دەدى. ياعني ەكى جىلدا ەكى دەۆالۆاتسيا وتكىزۋگە بولادى دەگەن ءسوز. بىراق، مۇنىڭ ءبارى تەك سايلاۋدان سوڭ بولماق. 

نيكولو ماكياۆەللي «كەز كەلگەن وزگەرىس باسقا ءبىر وزگەرىستەرگە اپارادى» دەگەن. سايلاۋدىڭ بولعانى جاقسى. ەشقانداي وزگەرىس بولماي، قاتىپ سەمىپ تۇرعانشا، ءبىر پروتسەستەردىڭ بولىپ جاتقانى دا دۇرىس. سايلاۋ ەكى نارسەگە اپارۋى مۇمكىن: يا ساياسي جۇيە كۇردەلەنەدى، يا تۇرپايىلانادى. وزگەرىس تۇرعىسىنان الساق، ەكەۋى دە جاقسى. كۇردەلەنسە - ول مۇمكىندىك، تۇرپايىلانسا - بيلىك قۇلايدى دەگەن ءسوز. 

رەسەيدە دە سايلاۋ جاقىنداپ قالدى. بىزگە سايلاۋدى رەسەيدەن بۇرىن وتكىزگەن ءجون. پرەزيدەنت الداعى 3-4 جىل قيىن بولاتىنىن ايتتى. الداعى ۋاقىتتا مۇناي، گاز باعاسى قۇلاۋى مۇمكىن. ال باعا قۇلاسا، ءبىزدىڭ بارلىق جيعان تەرگەنىمىز، ۇلتتىق قورىمىز ءارى كەتسە، ەكى جىلعا جەتەدى. جاڭا ساياساتتىڭ ۋاقىتى كەلە جاتىر. بارلىق حالىقتى ۇلكەن ۇمىتپەن بىرىكتىرەتىن نارسە - شىنايى مودەرنيزاتسيا. ادام جاقسى وزگەرىسكە قياناتتان كەيىن بارادى. قارنى توق، اقشاسى بار ادام قامسىز بولادى. قوعامنىڭ تالاي دەرتى بار. ودان ارىلاتىن كەز كەلدى. ميللياردتاعان اقشانىڭ دالاعا كەتكەنىنە بارلىعىمىزدىڭ دا زىعىردانىمىز قاينايدى. بىلاي قاراساڭىز، قوعامنىڭ بارلىعى نارازى سەكىلدى. بىراق ەرتەڭ سايلاۋعا بارعان كەزدە پرەزيدەنت ەڭ كەمىندە 70 پايىز داۋىس الادى. ەگەر بيلىك تەز ارادا قازاق ۇلتىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرمەسە، ۋكرايناداعى جاعداي باسقا فورماتتا بىزدە قايتالانۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ جاڭا بۋىننىڭ تالابى مۇلدەم وزگەشە. بىزدە «حابار» ناسيحاتتاعان قوعام جوق. قانشا اقىلدى جان بولماعانىمەن، ءبىر باسشى قوعامدى شارشاتادى. ءبىز ءوز مۇددەمىزدى بيلىكتەن تالاپ ەتۋىمىز كەرەك.

- ۋكرايناداعى جاعداي بۇكىل الەمنىڭ نازارىندا. رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى قىرعي قاباق سوعىس توقتار ەمەس. بۇگىنگى ۋكرايناداعى ساياسي ۇدەرىستەرگە، سايلاۋعا قانداي باعا بەرەسىز؟ 

- بۇگىنگى پۋتين ساياساتىن ەسى دۇرىس ادامنىڭ تىرلىگى دەپ ايتۋ قيىن. پۋتين رەسەيدەگى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جاعداي مۇلدەم داعدارىسقا ۇشىراسا، حالىقتىڭ كوڭىلىن اۋدارۋ ءۇشىن قازاقستاندا دا ارانداتۋلار ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن. ءپۋتيننىڭ تايرانداپ وتىرۋى حالىقتىڭ وسىنى تالاپ ەتىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. 

«كسرو-نىڭ قۇلاۋى - گەوساياسي كاتاستروفا» دەپ تەك ءوز پىكىرىن ايتىپ وتىرعان جوق پۋتين. ول - پوپۋليست ساياساتكەر. پوپۋليست ساياساتكەرلەر قوعامنىڭ نەنى اڭساپ، كوزدەيتىنىن جاقسى بىلەدى. اۆتوريتارلىق بيلەۋشىلەر بەلگىلى ءبىر قوعامدى قالىپتاستىرادى. سوسىن ونىڭ ءبىرىنشى تۇتقىنىنا وزدەرى اينالادى. ۋكرايناداعى جاعداي تەك پۋتين رەجيمىنىڭ قيراۋىمەن بىتەدى. بۇل ايدان انىق. رەسەيدىڭ بارلىق ساياساتكەرلەرى قىرىمعا كەلگەندە، كرەملدىڭ يمپەريالىق ساياساتىن قولداپ وتىرعانىن كورەسىز. «رۋسسكايا دەموكراتيا زاكانچيۆاەتسيا تام گدە ناچيناەتسيا ۋكراينسكي ۆوپروس» دەگەن ماقال بار. رەسەيدى وياتۋ ءۇشىن ۇلكەن ءبىر سەرپىلىس قاجەت. ۋكرايناداعى جاعدايلار ەرتە مە، كەش پە، بىزگە دە كەلەدى. ءبىز بولاشاققا قاجەتتى ستسەناريدى بۇگىننەن باستاپ ويلاستىرعانىمىز ءجون. نازارباەۆ باسقارىپ وتىرعان جۇيە توڭكەرىلگەن پيراميدا جۇيەسى. ەگەر نازارباەۆ كەتسە، مەملەكەت قۇلاماي ما دەگەن قاتەر بار. وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ، ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك.

- قانداي دا كۇردەلى ساياسي جاعدايعا بايلانىستى ءبىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى ءۇنسىز وتىر. جالپى، قازاق ەلىندە زيالىلار بار ما؟ 

- ۇلتقا جانى اشيتىن زيالى قاۋىم وكىلدەرى بار، ارينە. كەڭەس زامانىنداعى يدەولوگيانى، قۇلدىق سانانى جويۋدىڭ ورنىنا ءبىز ونى مەملەكەتتىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدىرىپ جىبەردىك. ءبىزدىڭ زيالىلار وسى يدەولوگيانىڭ تۇتقىندارى. زيالى قاۋىمنىڭ كوبىسى سولشىل، سولاقاي ساياسات ۇستانۋشى ادامدار. كەيبىر زيالىلارىمىزدىڭ ىشىندە نارىقتى جامانداپ، كسرو-نى اڭسايتىندارى دا جوق ەمەس. بيزنەس تۋرالى رومان جازعان كىمدى بىلەسىز؟ مىسالى، ءابىليازوۆتىڭ ءوزى 4-5 رومان جازۋعا سۇرانىپ تۇرعان ادام. شىم شىتىرىق دەتەكتيۆ! ويدان ەشتەڭە شىعارىپ اۋرە بولمايسىز، تەك بار سيۋجەتتى كوركەمدەپ جەتكىزە بىلسەڭىز بولعانى. بىزدەگى زيالى قاۋىم ءوزىنىڭ عانا ومىرىمەن تىرشىلىك كەشىپ، سونى قوعامعا تاڭعىسى كەلەدى. قازاقتىڭ ماسەلەسى مۇنىمەن، ارينە، بىتپەيدى. بازاردا اربا سۇيرەپ جۇرگەن قانداسىمىزدىڭ ىشكى تولعانىسى، جاي-كۇيى جايلى جازىلعان رومان قايدا؟ بۇرىن بيلىك زيالى قاۋىممەن ساناساتىن. بىراق قازىر جيناپ قايتەمىن، ايتاتىن اڭگىمەلەرى دە بەلگىلى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى. قوعام قاشان دا وزىنە قاجەتتى نارسە ىزدەيدى. قوعامنىڭ دا قاتەلەسەتىن كەزى بولادى. اركىمنىڭ ءوز «كومفورت الاڭى» بولادى. وسى الاڭدا قالىپ قالماۋ كەرەك، ياعني ادام ساناسى كەڭەيىپ وتىرۋى كەرەك. ورىستاردا ەشقانداي وپپوزيتسيالىق پارتيا بولماعان. نەگىزگى وپپوزيتسياسى دا ادەبيەت بولدى، ادەبيەت وكىلدەرى ارقىلى وتكەن. بىزگە دە وسىنداي ءبىراز نارسەلەر جۇققان سەكىلدى. بىزدە 800-گە تارتا جازۋشى بار. ولاردىڭ 400-گە جۋىعى الماتىدا تۇرادى. كەشە عانا مەملەكەتتىك رامىزدەردى ۇلىقتاۋعا ارنالعان شارا بولىپ ءوتتى. سونىڭ قايسىسى كەلدى؟ ول جەردە تانكى تۇرعان جوق. تىعىلىپ تۇرعان پوليتسيا بار شىعار، بالكىم. بىراق مەملەكەتتىك تۋدى جوعارى كوتەرۋگە جاراماساڭ، باسقاسىن بىلمەيمىن! رامىزدەردى ۇلىقتايتىن شاراعا قاتىسا الماساڭ، زيالى قاۋىم دەگەن اتقا لايىقسىڭ با؟ 

- انتيەۋرازيالىق قوزعالىستىڭ نارازىلىعىنا قاراماستان، اقوردا ەۋرازيالىق وداق قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. ەندىگى كۇرەس قانداي بولۋى ءتيىس دەپ سانايسىز؟ تاۋەلسىزدىكتى قالاي، قانداي جولدارمەن قورعاۋ كەرەك؟ 

- انتيەۋرازيالىق قوزعالىستى ۇلكەن رۋحاني توپ دەپ اتاۋعا بولادى. ونىڭ جۇمىسىن ناتيجەسىز دەۋگە كەلمەيدى. ناتيجە بار. بيلىك حالىقتىڭ ايتقانىنا ءسال دە بولسىن قۇلاق استى. مۇنىڭ ءوزى جەتىستىك. ۇزاق مەرزىمدى ساياسي ۇدەرىستەرگە ءبىر كۇندىك كوزقاراسپەن قاراۋعا بولمايدى. 1991 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانىندا ءبىز تاۋەلسىز ەل بولدىق دەپ ءوز-ءوزىمىزدى الدارقاتامىز. ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەت اتاندىق، بىراق تولىققاندى تاۋەلسىز العان جوقپىز. 2014 جىلدىڭ 29 مامىر كۇنى قازاق قوعامى ءوزىنىڭ شىنايى تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەستىڭ ەكىنشى كەزەڭىن باستالدى. 

رەنو گەنوننىڭ «ۇلت دەگەنىمىز - كۇندەلىكتى داۋىس بەرۋ، كۇندەلىكتى رەفەرەندۋم» دەگەن ءسوزى بار. تاۋەلسىز مەملەكەت بولۋ دا كۇندەلىكتى جۇمىس، كۇندەلىكتى پروتسەسس. ءوزىڭنىڭ تاۋەلسىز ەكەنىڭدى كۇندە دالەلدەپ وتىرۋ قاجەت. مىسالى، ءسىز دۇنيەگە كەلدىڭىز دەلىك، ادام اتاناسىز، قازاق اتاناسىز. بىراق بۇل ءسىزدىڭ ادام، قازاق بولعانىڭىز ەمەس. ادام بولۋ دا، قازاق بولۋ دا - ومىرلىك پروتسەسس. سەن كۇن سايىن ءوزىڭنىڭ ادام ەكەنىڭدى، قازاق ەكەنىڭدى دالەلدەپ، وسى ەكى مارتەبەلى اتاقتى ابىرويمەن الىپ جۇرۋگە مىندەتتەيدى. 

ءبىزدىڭ قوعامدا ەكى تيپتىك، ارحەتيپتىك قازاق بار. ءبىرى - مۇحتار شاحانوۆ، ياعني اۋىلدان قالاعا كەلگەن، قيانات كورگەن، قازاققا جانى اۋىراتىن جان. ەكىنشىسى - كىشكەنە ورىستانا باستاعان، قالاعا بەيىمدەلگەن قازاق. ەڭ ايقىن وكىلى – پرەزيدەنت نازارباەۆ. بۇگىن قازاقتىڭ ءۇشىنشى ءتيپى ءۇشىن كۇرەس ءجۇرىپ جاتىر. ول كىم بولادى؟ ول «بولاشاقتى» بىتىرگەن تۇلەك پە، ءدىندار ما، ۋاححابيت پە، باسقا ما، ءالى بەلگىسىز. قازىر نازارباەۆقا كوپ ادام داۋىس بەرەدى. نەگە دەسەڭىز، ءبىز قازىر ەكىنشى تيپتە جۇرگەن جاندارمىز.

- باتىستىڭ سانكتسيالارىنان رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ وڭالاتىن ءتۇرى جوق. ۇلتتىق ۆاليۋتاسى كۇندە تۇسۋدە، كومپانيالارىنا ميللياردتاعان دوللار كومەك كەرەك. ەگەر رەسەي ەكونوميكاسى كۇيرەسە، مۇنىڭ سالقىنى بىزگە دە تيەتىنى تۇسىنىكتى. وسى ماسەلەدەن قالاي شىعامىز؟

- رەسەيدىڭ جاعدايىن سارالاۋ ءۇشىن قازاقستانداعى بارلىق ماسەلەنى ون ەسە ۇلكەيتىپ قاراۋ كەرەك. رەسەيدەگى جاعداي، ءسوزسىز، قازاقستانعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. رەسەيدىڭ ءرۋبلى ءدال بۇگىنگىدەي قۇلدىراي بەرسە، ءبىزدىڭ تەڭگەنىڭ تاعى دا دەۆالۆاتسياعا ۇشىراۋى مۇمكىن. باتىس سالعان سانكتسيالار رەسەي ەكونوميكاسىن تىعىرىققا تىرەيتىنى انىق. ەگەر مۇنداي جاعداي جالعاسسا، رەسەي ەكونوميستەرى رەسەيدىڭ قورى 4 جىلعا جەتەدى دەپ وتىر. ەكونوميست ءارى جازۋشى نيكولاس ناسسيم تالەبتىڭ «قارا اققۋلار» دەگەن كونتسەپتسياسىندا «بۇكىل وزگەرىستەر جايدان جاي ورىن الىپ جاتادى دا، سوڭىنان كۇتپەگەن جاعدايعا الىپ كەلەدى» دەگەن قاعيدا بار. بۇگىنگى جاعداي وسى «قارا اققۋلار» كونتسەپتسياسىنا تاۋەلدى. پۋتين ءوز بيلىگىن جاقسى اياقتامايتىنى ايقىن. پۋتين رەسەيدىڭ سورىنا جارالعان ساياساتكەر دەپ ايتار ەدىم. بۇلاي جالعاسا بەرسە، رەسەي ستالين زامانىنان ءوتىپ، يۆان گروزنىيدىڭ زامانىنا قايتا كەلەرى انىق. ويتكەنى رەسەي تۇيىقتالىپ، وقشاۋلانىپ بارا جاتىر.

ۋكرايناداعى جاعداي قازاقستاننىڭ سىرتقى دوكتريناسى مەن قورعانىس سالاسىنىڭ السىزدىگىن كورسەتتى. سونىڭ ءبىرى - 1995 جىلعى ايگىلى «بۋداپەشت كەلىسىمى». بۇل كەلىسىم بويىنشا، يادرولىق قارۋدان باس تارتقانى ءۇشىن بەس ەل مەملەكەت تۇتاستىعىنا، قاۋىپcىزدىگىنە، تاۋەلسىزدىگىنە كەپىل بولامىز دەپ مىندەتتەمە العان. بۇگىن رەسەي بىرجاقتى، ەشكىمگە ەسكەرتۋسىز بۇدان شىعىپ كەتتى. بۇل كەلىسىمنىڭ قۇنى ءتۇسىپ قالدى. بىراق قالعان ءتورت مەملەكەت رەسەيدى وسى ءۇشىن جاۋاپقا تارتۋى كەرەك. 

- تۇرىك كونفەدەراتسياسى ءتارىزدى ۇيىم قۇرۋدى ۇسىنىس رەتىندە كوتەرگەنىڭىز بەلگىلى. مۇنداي تۇجىرىمعا قالاي كەلدىڭىز؟

- بۇگىنگى گەوساياسي بىرلەستىكتەر قازاقستانعا اسا ناتيجەلى بولمادى. رەسەيمەن جاسالعان بارلىق شارالار ءبىزدى رەسەيمەن جاقىنداتۋدىڭ ورنىنا، الىستاتىپ بارا جاتىر. كەدەندىك وداق رەسەيمەن ەش سوعىسسىز ءوز ەنشىمىزدى ءبولىپ اكەتۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان دۇنيە. رەسەيدەن ايىرىلۋدىڭ ەكى جولى بار. ءبىرى - ۋكراينا مەن گرۋزيا وتكەن سوعىس جولى، ەكىنشىسى - ۇلكەن ساياسي ويىندار ارقىلى الىستاۋ. رەسەيمەن ويىندار جالعاسا بەرسىن، بىراق ءبىز ءوزىمىز ءۇشىن ءتيىمدى ساياسي بىرلەستىككە بىرىگۋىمىز قاجەت. مىسالى، ەۋروپانىڭ بىرىگۋىنىڭ استىندا ورتاق ءدىن مەن ءبىرتۇتاس ساياسي مادەنيەت جاتىر. ال بىزگە ءتىلى، ءدىنى جاعىنان ۇقساس تۇركى دۇنيەسىنىڭ بىرىگۋى ۇلكەن كۇش پەن مۇمكىندىك بەرەر ەدى. تۇركى مەملەكەتتەرى بىرىگەتىن بولسا، كەدەندىك وداقتان دا ۇلكەن نارىق پايدا بولادى. قاراساڭىز، ءۇش مەملەكەتپەن ساۋدا جاساعاننان گورى، ودان دا كوپ ەلمەن باسەكەگە تۇسكەن ءبىز ءۇشىن بارلىق جاعىنان ءتيىمدى.

ستەنلي كۋبريكتىڭ: "بولشيە سترانى ۆەدۋت سەبيا كاك بانديتى، مالەنكيە سترانى — كاك پروستيتۋتكي" دەگەنى بار. بۇل ماقال بىزگە ۇناماۋى مۇمكىن، بىراق ءومىردىڭ شىندىعى وسى. بۇعان ۇيرەنىپ الۋعا دا بولمايدى. ونىڭ ءبىر جولى – مۇددەسى، ويى، ارمانى ءبىر مەملەكەتتەردىڭ وداق قۇرۋى. ورىستىڭ كونستانتين سيمونوۆ دەگەن اقىنى « كەيبىر كەزدە مەنىڭ جاقسى ولەڭ وقىعىم كەلەدى، سونداي كەزدە سول ولەڭدى ءوزىم جازا باستايمىن» دەگەن ەكەن. ەگەر جاقسى ولەڭ تىڭداعىمىز كەلسە، ونى وزىمىزدەن ارتىق ەشكىم جازا المايدى. ءبىز ساياسي جىگەر مەن ساياسي مودەرنيزاتسينى قالىپتاستىرماي، ۇلكەن جەتىستىككە جەتە المايمىز. ەكونوميست، نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ميلتون فريدمانون «جاقسى رەفورمالاردىڭ ۋاقىتى ەل قينالىپ، تىعىرىققا تىرەلگەندە باستالادى» دەگەن بولاتىن. الداعى جىلدار قازاقستان، قازاق ءۇشىن قيىن بولاتىن سىڭايلى. بۇل، ارينە، قاۋىپ. بىراق مۇنىڭ ءوزى دە مۇمكىندىك. وسى كەزدە ۇلكەن رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. وسى كەزدە رەفورمالاردى جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەتتى كونتەكست پايدا بولادى. وسى كەزدە رەفورماتورلاردىڭ ۋاقىتى كەلەدى. سوندىقتان، ءبىز دۇرىس قوعامعا دەگەن سۇرانىستى قازىردەن تالاپ ەتۋىمىز كەرەك. وسى سۇرانىستىڭ اۋقىمىن، تالاپتارىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. سول رەفورمالاردى ىستەي الاتىن، قولىنان ءىس كەلەتىن ازاماتتاردى قولداپ، ولاردى ساياسي ساحناعا كەلتىرۋگە دايىن تۇرۋىمىز قاجەت. 

- Cۇحباتىڭىزعا راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن مادينا جالەلقىزى

"اشىق الاڭ" گازەتى