قاسيەتتى الاش ورداسىنا ات باسىن بۇرعان بارلىق قوناقتاردىڭ رۋحاني بايلىق الۋعا كەلەتىن كيەلى ورنىنىڭ ءبىرى  - «ابايدىڭ «جيدەباي-ءبورىلى» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني جانە ادەبي-مەموريالدىق قورىق-مۇراجايى. مۇراجاي قازاق دالاسىن ءوز ولەڭدەرىمەن سۋسىنداتىپ، شىعىس پەن باتىس ادەبيەتىن قازاق ساحاراسىنا وزىندىك ەرەكشەلىگىمەن جەتكىزە بىلگەن ابايدى، ونىڭ شىعارمالارىن كەلەشەك ۇرپاققا شاشاۋىن شاشپاي جەتكىزۋدى نەگىزگى ماقساتى ەتتى.

سان عاسىرلىق تاريحى بولماسا دا، جەتپىس ءتورت جىلدىق تاريحى بار مۇراجاي  اباي مۇراسى مەن اقىن شاكىرتتەرى تۋرالى دەرەكتەردى جان-جاقتى زەرتتەپ، جيناقتاپ وتىرعان قارا شاڭىراق. جەتپىس ءتورت جىل دەگەن از ۋاقىت ەمەس، وسى كەزەڭدە مۇراجاي تاريحىندا تالاي  ەل ماقتانىشىنا اينالعان اعالارىمىز بەن اپايلارىمىز ەرەن ەڭبەك ەتىپ، اباي شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى ماقالالار جازىلىپ، ديسسەرتاتسيالار قورعالىپ، كىتاپتار شىعارىلدى، ەل-ەلگە ناسيحاتتالدى جانە بۇگىنگى تاڭدا جالعاسىن تابۋدا. مۇنىڭ بارلىعى وتكەن تاريح جانە بۇگىنگى كۇندە دە  قىزمەتكەرلەردىڭ اتقارىپ جۇرگەن ىستەرى. 

            ۇلتتىق مادەنيەتىمىز بەن ادەبيەتىمىزدى، ونەرىمىزدى ۇلىقتايتىن ورتا - مۋزەي ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. وسى ماقساتتا ابايدىڭ ادەبي مۋزەيىنىڭ تاريحى 1939 جىلى 19 جەلتوقساندا «قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانباەۆتىڭ تۋعانىنا - 95 جىل تولۋ  مەرەيتويىن وتكىزۋ جونىندەگى»  سەمەي قالاسىندا كوميسسيا وتىرىسىنان باستاۋ الادى. جينالىس ا.اقشالوۆتىڭ توراعالىعىمەن، كوميسسيا مۇشەلەرى: ءا.جيرەنشين، ن.بايمۇراتوۆ،  ءا.ىسقاقۇلى، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى پ. ميرونوۆ قاتىسۋىمەن وتەدى. جيىن بارىسىندا ءا.جيرەنشين ازىرلەگەن «سەمەي قالاسىنداعى اباي ءۇيىن ۇستاۋ جانە ۇلى اقىن اباي قۇنانباەۆتىڭ  95-جىلدىق مەرەيتويىن وتكىزۋ شىعىندارى تۋرالى سمەتاعا تۇسىندىرمە حاتىن» ۇسىنادى. تۇسىندىرمە حاتتا جانە جوسپاردا اباي مۋزەي-ءۇيىن قاجەتتى جابدىقتار مەن ادەبيەتتەر، ەكسپوناتتار جانە ارحيۆتىك-فوتوسۋرەتتىك ماتەريالدارمەن قامتاماسىز ەتۋ جايى ايتىلادى. كوميسسيا مۇشەلەرى ابايدىڭ ءۇيى ۇلى جازۋشىنىڭ ادەبي مۇرالارىن جيناقتاۋ جانە ساقتاۋ ورتالىعى بولۋى قاجەت دەپ ەسەپتەپ، مۋزەيدى جابدىقتاۋعا كەتەتىن قارجى ەسەبى، ياعني ابايعا تيەسىلى زاتتاردى الۋعا، اباي وقىعان ورىس جانە الەمدىك كلاسسيكتەر مەن عالىمدارىنىڭ كىتاپتارىن الۋعا جۇمسالاتىن قاراجات قاراستىرىلعان. مۋزەي اشىلعان كەزدە جۇمىسشىلار، عىلىمي-پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەرگە، كولحوزشىلارعا، جازۋشىلار مەن قالا قوناقتارىنا ۇنەمى كەڭەس بەرىپ وتىراتىن شتات ماسەلەلەرى قاراستىرۋدى ءجون دەپ سانايدى. سونىمەن قاتار 95-جىلدىق مەرەيتويدى وتكىزۋ جوسپارىندا شىڭعىستاۋ اۋدانىندا (قازىرگى اباي اۋدانى) ابايدىڭ زيراتىن جوندەپ مەموريالدىق تاقتا ورناتۋ، ابايدىڭ ءومىرى مەن شاكىرتتەرى: ماعاۋيا، اقىلباي، اۋباكىر، كوكبايعا جانە تاعى باسقا دا  ماتەريالداردى عىلىمي تۇرعىدا قاراستىرىپ، جيناق شىعارۋ، سەمەي قالاسىنىڭ مەكتەپتەرى مەن مەكەمەلەردە باياندامالار، لەكتسيالار وتكىزۋدى جوسپارلاعان. اباي ۇيىندە جيناقتالعان جاڭا ارحيۆتىك ماتەريالدار مەن فوتوسۋرەتتەردى قويۋ جانە جيناقتاۋ مۇحتار اۋەزوۆكە، ابۋساعيت جيرەنشينگە، ءارحام ىسقاقۇلىنا جۇكتەلەدى. بۇل جينالىس ناتيجەسىندە «قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانباەۆتىڭ تۋعانىنا - 95 جىل تولۋ  مەرەيتويىنا دايىندىق جانە وتكىزۋ جوسپارىن» بەكىتىپ، ابايدىڭ ەسكەرتكىشى 1942 جىلى ورناتىلۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ءا.جيرەنشين، ن.قۇرمانباەۆ جولداستارعا ابايدىڭ مەرەيتويىن وتكىزۋگە قاتىستى شىعىندار سمەتاسىن تولىقتىرىپ جاساۋ جۇكتەلەدى دە: «پروسيت پلان پروۆەدەنيا يۋبيلەيا ابايا ۋتۆەرديت نە پوزدنەە ء20/حىى. 39 گودا ي پرەدوستاۆيت ۆ سنك كاز سسر» - دەگەن قاۋلى شىعارادى (№1 حاتتاما،  19.12.1939 ج. ءىس № 3). 

1939 جىلى 20 جەلتوقسانداعى سەمەي وبلىسى بويىنشا قاز.سسر-ءنىڭ جوعارعى كەڭەس پرەزيديۋمىنىڭ ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ  274-قاۋلىسى  بويىنشا  «قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانباەۆتىڭ تۋعانىنا - 95 جىل تولۋ  مەرەيتويىنا دايىندىق جانە وتكىزۋ جوسپارىن بەكىتۋ» تۋرالى ۇسىنىستارى بەكىتىلەدى. سەمەي قالالىق كەڭەسىنە اباي كوشەسى 83 ءۇي مەكەن-جايىنداعى  ءۇيدى 1940 جىلدىڭ 15 قاڭتارىنا دەيىن بوساتۋدى جانە قاجەتتى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى مىندەتتەيدى. وسى شارالاردى وتكىزۋگە قازسسر حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنەن  110 000 رۋبل ءبولۋدى وتىنەدى (№ 274 قاۋلى، 20.12.1939 ج. ءىس № 3). ياعني اباي كوشەسى 83 بەكباي ءبايىسوۆتىڭ   ءۇيى - ابايدىڭ سەمەيگە كەلگەندە ءتۇسىپ جۇرەتىن ۇيلەردىڭ ءبىرى بولاتىن.

             1939 جىلى 20 جەلتوقساندا سەمەي وبلىسى بويىنشا قاز.سسر-ءنىڭ جوعارعى كەڭەس پرەزيديۋمىنىڭ ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ  «قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانباەۆتىڭ تۋعانىنا - 95 جىل تولۋ  مەرەيتويىنا دايىندىق جانە وتكىزۋ قۇرامى تۋرالى» 275 قاۋلىسى  بويىنشا   بۇرىنعى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ شىعىپ كەتۋىنە بايلانىستى كوميسسيا قۇرامى جاڭادان بەكىتىلەدى. كوميسسيا توراعاسى: ا.اقشالوۆ. كوميسسيا مۇشەلەرى: حالىق اقىنى – ن. بايمۇراتوۆ; م. اۋەزوۆ – جازۋشى; ج.سىزدىقوۆ – وبلىستىق «ەكپىندى» گازەتىنىڭ رەداكتورى; ۆ.تريفونوۆ - «پريرتىشسكايا پراۆدا» گازەتىنىڭ رەداكتورى، ن.قۇرمانباەۆ – وبليسپولكوم كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى پ. ميرونوۆ. وسى كەزەڭنەن باستاپ اباي مۇراسىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان جۇمىستار قارقىن الدى.

            ابايتانۋشى م.اۋەزوۆ جانە سول كەزدەگى عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.ساتباەۆ اباي مۋزەيىنىڭ قۇرىلۋىنا ىقپالى ەتەدى. م.و.اۋەزوۆتىڭ «اباي يۋبيلەيى تۋرالى» («قازاق ادەبيەتى»، 5 قاڭتار 1940 جىل) جانە «زەرتتەۋشىلەرگە» («ەكپىندى»، 17 ماۋسىم 1940 جىل) دەگەن ماقالالارى  دا ابايتانۋشىلارعا وي-تۇرتكى بولدى.

            سەمەي وبلىستىق ەڭبەكشى دەپۋتاتتار كەڭەسىنىڭ اتقارۋشى كوميتەتىنىڭ 1940 جىلى 19 مايداعى  № 493 شەشىمى بويىنشا اباي مۋزەيىنە ابايتانۋشى-ەكسكۋرسوۆود بولىپ ءارحام ىسقاقۇلى تاعايىندالادى. وسى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە ابايدىڭ ادەبي-مەموريالدىق مۇراجايى ۇلى اقىننىڭ تۋعانىنا 95 جىل تولۋ مەرەكەسىنىڭ قارساڭىندا 1940 جىلى 1 ساۋىردە قازاق سسر-ءنىڭ حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ قاۋلىسى بويىنشا «ابايدىڭ ادەبي-مەموريالدىق مۋزەيى» ۇيىمداستىرىلىپ، ابايعا قاتىستى قۇجاتتار، كوزكورگەن ادامداردىڭ، ۇرپاقتارىنىڭ ەستەلىكتەرى جيناقتالىپ، قازان ايىنىڭ 16 كۇنى مۇراجاي سالتاناتتى تۇردە اشىلىپ، العاشقى كورەرمەندەرىن قابىلدادى.

ابايدىڭ تۋعانىنا 95 جىل تولۋىنا وتكىزىلگەن مەرەيتويى - ابايدىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ شارالارىنىڭ دايىندىق كەزەڭى ەدى.

            1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالىپ، اباي ۇرپاقتارىنىڭ دا قان مايدانعا اتتانعان كەزى. 1941-1945 جىلدارداعى سوعىس قاي سالادا بولماسىن ءوز كەدەرگىسىن تيگىزدى. وسى قيىن-قىستاۋ كەزەڭگە قاراماستان ابايعا قاتىستى دەرەكتەر جيناۋ  قارقىندى جۇرگىزىلىپ، اتقارىلعان ىستەر بويىنشا ۇنەمى ەسەپتەر بەرىلىپ، ۇكىمەت جانە ابايتانۋشىلار  تاراپىنان تەكسەرۋلەر ءجيى جۇرگىزىلىپ وتىرعان. وسىنداي تەكسەرۋدىڭ ءبىرى - 13.12.1941 جىلعى تەكسەرۋ. تەكسەرۋ اكتىسىندە: «1. مۋزەي يمەەت دۆۋح ەتاجنوە زدانيە يز 8 كومنات، نا كوتورىح 4 كومناتى زانياتى پود ەكسپوزيتسيۋ، 2 كومناتى بيبليوتەچنوي-چيتالنەي ي 2 كومناتى پود كانتسەلياريۋ. سوستويانيە پومەششەني سانيتارنوم وتنوشەني حوروشوە.

            2. ەكسپوزيتسيا مۋزەيا پوستروەنا ۆ وسنوۆنوم يز فوتوگرافيچەسكيح سنيموك ي ۆەششەي، يمەيۋششيح وپرەدەلەننۋيۋ سۆياز س جيزنيۋ ي دەياتەلنوستيۋ ابايا. نا ۆسە ەكسپوناتى يمەيۋتسيا كارتوچكي س ۋكازانيەم نازۆانيا، داتى پريوبرەتەنيا، تسەنى ي يستوچنيكا. راسپولوجەنيە ەكسپوناتوۆ پوكا چتو نە يمەەت تۆەردۋيۋ سترۋكتۋرۋ، ا ەكسپوناتى راسپولوجەنى پريمەرنو پو تاكيم تەمام:  «ەپوحا ابايا»، «كوچەۆوي بىت كازاحوۆ»، «بىت ساموگو ابايا»، «ليتەراتۋرنايا شكولا ابايا» ي درۋگيە»، - دەپ جاڭادان جاسالعان مۋزەي ەكسپوزيتسياسىندا اتقارىلعان ىستەردى، قازاقستاندا العاش اشىلعان ادەبي مۋزەي  بولسا دا  بەلگىلى ءبىر جۇيمەن جۇرگىزىلگەن جۇمىس بارىسىن كورسەتەدى. اباي شىعارمالارىن جيناۋ، جاريالاۋ، دۇنيەتانىمىن باعدارلاۋمەن قاتار مۋزەي پەداگوگيكاسىن جولعا قويۋ ماسەلەلەرى دە تۋىنداعان  ەدى. جادىگەرلەردى جيناستىرۋمەن بىرگە ولاردى عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەۋدىڭ، ساقتاۋ، جيناقتالعان  جانە جينالاتىن قۇندى كىتاپتار  مەن قولجازبالار قورىن قالىپقا كەلتىرۋ جۇمىستارى نازاردان قالمادى. سول كەزدەگى موسكۆا جەرىندە ورنالاسقان «پۋشكين» مۋزەيى جانە باسقا دا مۋزەيلەرمەن مۋزەي ءىسى تۋرالى حات الماسىپ وتىرادى. ول حاتتار مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى.

     1942 جىلى ديرەكتور ج.تلەكوۆ جولداستىڭ «و رابوتە ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا» اتتى 1941 جىلى جاسالعان جۇمىستار تۋرالى ەسەبىندە 1940 جىلعى العاشقى ديرەكتورى جولداس ر.ايتبوسىنوۆتىڭ جۇمىسىن قورىتىندىلاپ، 1941 جىلدىڭ بەس ايىندا مۋزەيگە الىنعان  ابايعا  تيەسىلى زاتتار ءتىزىمىن ۇسىنادى: ەر، توعىزقۇمالاق، ساعات، ءتىس، ابايدىڭ بەلبەۋى، وجاۋ، ابدىرە، كەبەجە، ابايدىڭ ايەلىنىڭ شكافى، قۇنانبايدىڭ تاقياسى، ابايدىڭ ۇلى ماعاۋيانىڭ كىر  شومبالى، بەرىكباي باقسىنىڭ قوبىزى، تۋراعۇلدىڭ ەرى،  اڭشىلىق زاتتارى جانە 1909 جىلى پەتروگرادتا شىققان اباي شىعارمالارىنىڭ العاشقى جيناعى، 60 جۋىق اباي تۋرالى ەستەلىكتەر، ابايدىڭ ورىس دوسى ميحاەليس ءارحيۆى جانە ت.ب. («و رابوتە ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا» ءىس № 3,  93 بەت).

     سوعىس جىلدارىنداعى كادر ماسەلەسى دە كوكەيكەستى بولعان، ديرەكتورلارى دا ۇنەمى اۋىسىپ وتىرعان، العاشقى جىلدارى بارلىعى 6 شتات ءبولىنىپ، قوسىمشا ابايتانۋشى 45 كوررەسپوندەنت جۇمىس ىستەدى، 1942-1943 جىلدارى شتاتتان 2 قىسقارتىلدى. شتات ماسەلەسىنىڭ قىسقارۋىنا قاراماستان جۇمىس ابايتانۋشى كوررەسپوندەنتتەردىڭ جۇمىستارىمەن جالعاستى. 1944 جىلى  رەسپۋبليكالىق مۋزەي قاتارىنا ەنگىزىلۋىنە جانە 100 جىلدىق مەرەيتوي قارساڭىندا مەكەمە جۇمىسىنىڭ اۋقىمدىلىعىنا وراي  14 بىرلىك شتات بولىنەدى.

     اقىن شاكىر ابەنۇلى 1941 جىلدىڭ 1-ءشى مامىرىنان شىلدەنىڭ ورتاسىنا دەيىن اباي مۇراجايىندا ەكسكۋرسوۆود بولىپ قىزمەت اتقارادى. 1941 جىلدىڭ اياعىندا شاكىر ابەنۇلى ۇستالىپ، فرۋنزە قالاسىنىڭ تۇرمەسىندە قامالادى. 1942 جىلى مايدانعا سۇرانىپ سوعىسقا اتتانادى.

         1941-1945 جىلدارداعى سوعىس ۋاقىتىنا قاراماستان اۋىل-اۋىلداردا دارىستەر وقىلىپ، جىلجىمالى كورمەلەر ۇيىمداستىرىلدى. ابايدىڭ مەدرەسەدە وقىعان كىتاپتارى الىنىپ،  اباي شىعارامالارىنىڭ بيبليوگرافياسىن جاساۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ماتەريالداردى جيناقتاۋ ءۇشىن كىتاپحانا، ءتۇرلى مۇراعاتتاردا جۇمىس ىستەپ، قولونەر تۋىندىلارىن ىزدەسىتىردى. سەمەي وبلىستىق ەڭبەكشى دەپۋتاتتار كەڭەسىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنىڭ شەشىمى بويىنشا نكۆد ارحيۆىنەن، ەل ىشىندەگى قاريالاردان ابايدىڭ اقىن شاكىرتتەرى تۋرالى ماتەريالداردى ىزدەستىرۋ جانە جيناۋ قايىم مۇحامەدحانوۆقا جۇكتەلەدى. اباي مۇراجايى ارحيۆىندە كوكبايدىڭ شاكىرتى ەسەنتاي بەرديننىڭ ق.مۇحامەدحانوۆقا جازعان حاتى ساقتالعان. وندا ول مۇراجاي تاپسىرىسى بويىنشا كوكبايدىڭ ءومىربايانىن جازىپ جاتقانىن باياندايدى.

            ابايدىڭ 100 جىلدىق  مەرەيتويىنا دايىندىق جانە وتكىزۋگە بايلانىستى سەمەي وبلىسىنىڭ ارنايى كوميسسياسى قۇرىلىپ، ونىڭ توراعاسىنا ءا.ءجۇسىپوۆ، عىلىمي حاتشىلىققا ق.مۇحامەدحانوۆ تاعايىندالدى. اباي مەرەيتويىنا دايىندىق جۇمىستارىنىڭ جوسپارى جاسالدى. اتقارىلاتىن شارالاردىڭ اۋقىمدىلىعىنا نازار اۋدارىپ، جاڭا عيماراتقا كوشىرۋ قاجەتتىلىگى جونىندە ماسەلە كوتەردى: «مۋزەي  - قازاقستانداعى تۇڭعىش ادەبي مۋزەيى. ابايعا، ءتىپتى قازاق ادەبيەتى تاريحىنا بايلانىستى جۇمىس جۇرگىزەتىن عىلىمي-زەرتتەۋ ورنى دەپ قارايمىز. جاڭا ۇيگە كوشىرۋ وسىعان بايلانىستى. مۋزەي ءوزىنىڭ ەكسپوزيتسيالىق پلانىن وزگەرتىپ، كەڭەيتىپ اباي ءومىرىن، اباي تۇرمىسىن كورسەتۋ كەرەك»، - دەپ جازىلعان. جوسپارداعى شارالاردىڭ ىشىندە اباي مۇراجايىن كوميسسار كوشەسىندەگى ءانيار مولداباەۆ ۇيىنە كوشىرۋ، سول عيماراتتىڭ اۋلاسىن اباتتاندىرۋ، اباي داڭعىلىندا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جانە تاعى دا باسقا شارالار جۇزەگە اسادى. 

            سول جىلى اباي مۇراجايىنىڭ ەكسپوزيتسيالىق جوسپارىندا كەلەسى تاقىرىپتار قامتىلدى:

I.اباي زامانى

II.ابايدىڭ بالالىق شاعى (1845-1855)

III.وقۋ جىلدارى

IY. قىرداعى ءومىرى (1859-1873)

Y. ءبىلىم تولىقتىرۋ كەزەڭى (1873-1886)

YI. اباي شىعارماشىلىعى

وسى جىلدارى مۋزەي 8 عىلىمي ەڭبەك باستىرۋعا كەلىم-شارتقا وتىرادى. عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى بويىنشا مۋزەيگە «ابايدىڭ اقىندىق مەكتەبى»  «اباي شاكىرتتەرى: اقىلباي، تۋراعۇل، كاكىتاي، اۋباكىر شىعارمالار جيناعى»، ء«ارىپ»، «كوكباي»، «ابايدىڭ ورىس دوستارى»، «اباي تۋرالى ەستەلىك»، «اباي زامانىنداعى سەمەي قالاسىنىڭ مادەني ءومىرى»، «اباي جانە اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى»، «اباي تۋرالى ەستەلىكتەر»، «اباي اۋدانى» (تاريحي-گەوگرافيالىق جانە مادەني-ەكونوميكالىق وچەرك), ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى عىلىمي جيناقتار دايىنداۋ جۇمىستارى جوسپارلانعان ەدى.

            مۋزەيدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى بوريس اككەرمان جەرگىلىكتى مۇراعاتتان ابايدىڭ ورىس دوستارى تۋرالى ماتەريالدار جيناقتاۋدى قولعا الىپ، ابايدىڭ دوسى ميحاەليستىڭ  قىزى ليۋدميلا ەۆگەنەۆنا حوتيمسكايامەن بايلانىسىپ، اكەسى تۋرالى ەستەلىك جازۋدى، وعان قاتىستى قۇجاتتاردى مۋزەيگە تاپسىرۋ جونىندە ءوتىنىش بىلدىرەدى.

            جيدەبايداعى اقىننىڭ تۇرعان ءۇيىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە جابدىقتاۋ ماقساتىندا قىستاۋ، كيىز ءۇيدىڭ جانە توبىقتى ەلىندە سول زاماندا پايدالانعان زاتتارىنىڭ عىلىمي سيپاتتاماسى جاسالدى.

            1944 جىلى 7 تامىزدا ق.مۇحامەدحانوۆ قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ» ءبىرىنشى تومىنا «قازاق حالقىنىڭ تاريحي اندەرى» اتتى كولەمى 2,5 باسپا تاباق ماقالاسىن دايىنداپ، عىلىمي مەكەمەگە وتكىزدى.

      مەرەيتويعا شاقىرىلاتىن اباي تۋىستارىنىڭ، زيالى قاۋىمنىڭ جانە مەرەيتوي قارساڭىندا اباي جانە ونىڭ اقىندىق اينالىسىنا ارنالعان مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاريالاناتىن زەرتتەۋ ماقالالارىنىڭ ءتىزىمى دە ازىرلەنەدى.

            1945 جىل وتان سوعىسى اياقتالىپ، بەيبىتشىلىك ورنادى. مۋزەيدىڭ جاڭا ەكسپوزيتسيالىق جۇمىستارى دا اياقتالدى. جيدەبايداعى اقىن قىستاۋى قالپىنا كەلتىرىلىپ، اباي زامانىنداعى زاتتارمەن جابدىقتالدى. اباي تويىن وتكىزۋ جوسپارى دا جاسالىپ، ناقتى مەرزىمى انىقتالىپ، سەمەي وبلىستىق اباي مەرەكەسىن وتكىزۋ كوميتەتى قۇرىلدى. ونىڭ توراعاسى سەمەي وبلىسى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ پرەدسەداتەلى ح.بايۇزاقوۆ، ورىنباسارى بولىپ ق.مۇحامەدحانوۆ تاعايىندالدى. اباي تويى تامىز ايىنىڭ 26-30 كۇندەرى ارالىعىندا وتەدى.

         1945 جىلى ابايدىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋى حالىقتىق مەرەكەگە اينالىپ، قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن جان-جاققا جەر اۋدارىلعان اباي ۇرپاقتارىدا قاتىسادى. 100-جىلدىق مەرەيتويعا كەلگەن اباي ۇرپاقتارى مەن تۋىستارىنىڭ فوتوسۋرەتى مۇراجايدا ساقتاۋلى. مەرەيتوي قارساڭىندا اباي ۇرپاقتارى مۋزەيگە ءوز زاتتارىن سىيعا تارتادى.

         قازاق جەرىندەگى اشىلعان العاشقى ادەبي-مەموريالدىق مۋزەيدىڭ قازاقتىڭ ءسوز ونەرىنىڭ سۇلتانى اتانعان اباي مۇراسىن جيناقتاپ، ءبىر ارناعا تۇسۋىنە جاساعان العاشقى قادامدارى وسىنداي. اباي مۋزەيىنىڭ تاريحى مۇنىمەن اياقتالمايدى، بىراق مۋزەيدىڭ قۇرىلۋىنا نەگىز بولعان جاعدايلار مەن سەبەپكەر بولعان ادامدار ەڭبەكتەرىن ەكشەپ كورسەتۋ قاجەت. 1940-1945 جىلداردىڭ قيىنشىلىعىنا قاراماستان قارا شاڭىراقتا جۇمىس ىستەگەن اسىل تۇياق اعالارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسى. قاينار بۇلاقتىڭ كوزىن اشىپ، مۋزەيدى بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزۋدە ورناتىلعان دىڭگەكتىڭ نەگىزى وسىنداي.

راۋشان ەلەكەنوۆا،  ابايدىڭ مەملەكەتتىك-قورىق مۇراجايىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى

Abai.kz