قىتايدا جالعان انشىگە جول جابىق
التايدىڭ ار جاعىنان كەلىپ، الاتاۋدىڭ اسپانىن انمەن تەربەتىپ جۇرگەن باۋىرلارىمىز از ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى، جاراسىمدى جۇپ - زيات تولەۋعازى مەن بيبىگۇل قيلىمحان.
- كيەلى ونەر كيەلى توپىراقتان تارايدى دەمەكشى، زيات مىرزا ءوزىڭىز باستاپ اۋەلى تۋعان جەر تۋرالى ءسوز قوزعاساڭىزدار؟
- مەن قحر، التاي ايماعىنىڭ قابا اۋدانىندا تۋعانمىن. ءبيبى دە (بيبىگۇل ەركەلەتىپ وسىلاي اتايدى ەكەن) التاي ايماعىنان، جەمەنەي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. قىزىعى سول - ءبىز ءبىر ايماقتا بولعانىمىزبەن بەيتانىس ەدىك، قازاقستانعا كەلگەن سوڭ عانا تانىسىپ، وتباسىن قۇردىق. ءبىزدىڭ تانىسۋىمىزدى جازمىش دەپ بىلەمىن. مەن «پ.چايكوۆسكي اتىنداعى الماتى مۋزىكالىق كوللەدجىندە» پريما-دومبىرا ماماندىعىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن كەزىم. ءبيبى «ج.ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا تسيرك كوللەدجىنىڭ» ەسترادالىق ءان فاكۋلتەتىندە وقيتىن. ءبيبىنىڭ جاتاقحاناسى بىزگە جاقىن ەدى، اللا باسىما باق بەرىپ، ورتاق دوستارىمىز ارقىلى تانىستىق. كەيىن دوستىعىمىز ماحابباتقا ۇلاستى.
- ونەر ادامدارىنىڭ كوبىندە تەگى ونەرلى بولىپ جاتادى، بيبىگۇل حانىم، سىزگە ونەر قاي جاعىنان دارىدى دەپ ويلايسىز؟
- ماعان ونەر اكەمنەن دارىدى دەر ەدىم، ول كىسى ءبىرتۋار ءانشى. اكەم قيلىمحان جەمەنەي اۋدانىنىڭ ونەر ورداسىن باسقاردى. وكىنىشكە وراي اكەمنىڭ ونەرى تەك قىتاي قازاقتارى اراسىندا عانا كەڭ تارالدى. ۇنەمى «قازاق ەلىنە بارسام، شىركىن، قازاق ونەرى بۇدان دا زور قۇرمەتكە يە بولار ما ەدى» دەپ ارماندايتىن. مەنىڭ ونەر ادامى بولۋىما انام ۇنەمى قولداۋ كورسەتىپ وتىردى. قىتايدان ورتا مەكتەپ بىتىرە سالا اكەمنىڭ ارمانىن ارقالاپ، ءوزىمنىڭ باعىمدى سىناپ كورۋگە اتاجۇرتقا ات باسىن بۇردىم.
- زيات مىرزا، ءسىزدىڭ ونەر جولىنا تۇسۋىڭىزگە كىم ىقپال ەتتى؟
- مەنىڭ اكەم دە قابا اۋدانىنىڭ ونەر تىزگىنىن ۇستادى. مەنى بالا كەزىمنەن ونەرگە باۋلىپ ءوسىردى. ءبيبى ەكەۋمىزدىڭ اكەلەرىمىز دە ونەر ورداسىن باسقارعان جاندار، ونەرلى وتباسىندا وستىك. قازىر وتباسىندا ەكى ۇل تاربيەلەپ وتىرمىز. ۇلكەن ۇلىمىز مۋزىكاعا وتە سەزىمتال، قۇداي قالاسا بولاشاقتا ونەر ادامى بولادى-اۋ دەپ ءۇمىت كۇتەمىز. بالا ءۇشىن وتباسى تاربيەسى وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
- بيبىگۇل حانىم، سىزدەر كەلگەن كەزدەگى قازاقستانمەن سالىستىرعاندا ەلدىڭ قازىرگى جاعدايىن قالاي باعالار ەدىڭىزدەر؟
- قازاق ەلى كۇننەن-كۇنگە دامىپ كەلە جاتىر. 2002 جىلى كەلگەندە قازىرگىدەن مۇلدەم باسقا ەدى. ون ەكى جىلدا ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ وسكەنىن بىلاي قويعاندا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى دا كەڭەيىپ قالدى. ەڭ العاش كەلگەندە قازاقشا سويلەسەرگە جان تاپپايتىنبىز، قازىر وعان قاراعاندا انا ءتىلدىڭ ابىرويى ءوستى. قازاقتىڭ قامىن ويلاعان ازاماتتار امان بولسىن. ەلباسىنىڭ «ۇلىتاۋداعى ۇلاعاتتى سۇحباتىن» ەستىپ تەرەڭ اسەر الدىم. ەلباسىنىڭ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى – ءاربىر قازاقتىڭ ناقتى قادامىمەن جۇزەگە اسپاق. سوندىقتان الار اسۋىمىز ءالى الدا دەپ ويلايمىن.
- زيات مىرزا، قىتاي ەلىندەگى قانداستارىمىزدىڭ اتاجۇرتقا دەگەن ىقىلاسى قانداي؟ اسىرەسە ونەر ادامدارى اتاجۇرتقا ورالۋدى قالاي قابىلدايدى؟
- «قازاق كوشى» - ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ ەڭ ۇلى جەمىسى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتانىنان جىراقتا جۇرگەن باۋىرلاردى اتاجۇرتقا شاقىرعالى، مىنە، 23 جىل بولدى. وسى ارالىقتا رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا 1 ميلليوننان استام قانداسىمىز قاتارىمىزدى تولىقتىرعان ەكەن. بىراق، سوڭعى جىلدارى كوش سايابىرسىپ قالدى. ونەر ادامدارىنا كەلسەك، ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز ءالى دە قوزعالا قويعان جوق، سەبەبى ونەر ادامدارى قازاق جۇرگەن قاي جەردە بولسىن قۇرمەتتەلەدى عوي. مۇندا كەلگەندە ونەرىمىزگە وبال بولادى دەپ ويلايتىندار دا بار بولار. قازىر ەكىنىڭ ءبىرى جالعان داۋىس جازدىرىپ الىپ، ءانشى بولا بەرەدى. داۋىسى بارلار ەمەس، ونەردە تانىسى بارلاردىڭ ءبارى ءانشى. ال قىتايدا جالعان انشىگە جول جابىق. قازىرگى قازاق انشىلەرىنىڭ سانى بار، ساپاسى جوق ەكەندىگىن مەملەكەتتە قاتاڭ زاڭ بولماعاندىقتان دەپ تۇسىنەمىن. دەسە دە ونەرگە تالعامپاز حالىق ساڭلاقتارىن سارالاپ الادى دەپ سەنەمىن. ءبيبى ەكەۋمىزدىڭ ونەر جولىندا بيىكتەپ كەلە جاتقانىمىز دا سول تارازى حالىقتىڭ ارقاسى. ءالى دە شەتتە جۇرگەن ونەردە جۇيرىك جاندار ەلگە كوش تىزگىنىن ۇستاپ كەلەتىن ازاماتتار بولاتىنىنا سەنەمىن.
- اتاجۇرتقا كەلگەن سوڭ ونەردەگى قادامدارىڭىز قالاي بولدى، بيبىگۇل حانىم؟
- قازاق ەلىنە كەلگەن سوڭ الماتىدا «ج.ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا تسيرك كوللەدجىنىڭ» ەسترادالىق ءان فاكۋلتەتىندە ءبىلىم الدىم. وقىپ ءجۇرىپ «قازاقكونتسەرتتىڭ» انشىلەرگە بايقاۋ جاريالاعانىن ەستىپ، قاتىسىپ كورۋگە بەل بۋدىم. اللا جار بولىپ، سەگىز قىز قاتىسقان بايقاۋدا باعىم جانىپ، ۇلكەن ۇجىمنىڭ مۇشەسى بولدىم. التىنبەك قورازباەۆ اعامىزدىڭ تالىمىندە ءجۇرىپ كوپ تاجىريبە جينادىم. جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ «ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا» وقىدىم. وندا لاكي كەسوگلى ، سامات ءمالىمباي سەكىلدى اعالاردان ءبىلىم الدىم. ونەر جولىنداعى اعالارىما كوپ راحمەتىمدى ايتامىن. مايرا ءىلياسوۆا اپامىزعا دا كوپ العىسىمدى بىلدىرەمىن. 2004 جىلى «شابىت» بايقاۋىنا قاتىسىپ «تاسقىن وقاپ اتىنداعى ارنايى جۇلدەنى» جەڭىپ الدىم. 2013 جىلى ا.قورازباەۆ ۇيىمداستىرعان ء«ان جىرىم ساعان - تۋعان ەل!» اتتى رەسپۋبليكالىق ءان بايقاۋىنان 2-ورىن الدىم. ونەر جولىنداعى ەڭ ۇلكەن جەتىستىگىم - «قازاقكونتسەرتتىڭ» مۇشەسى بولۋ دەپ بىلەمىن. بۇل شەتتەن كەلگەن ونەر ادامدارى ءۇشىن قول جەتە بەرمەيتىن مارتەبە.
- تاۋەلسىزدىكتەن بەرى ءبىراز ونەر قايراتكەرلەرى ەلگە ورالىپ، تامىر تارتتى. التىننىڭ سىنىعىنداي بولىپ الىستا قالعان كوپ قازىنانى ەلگە جەتكىزدى. دەگەنمەن، باستارىن قوسىپ، جالپى جۇرتقا جاريا قىلىپ، ارنايى كونتسەرت وتكىزدى مە؟ الدە، مۇنى ۇكىمەت تاراپى ۇيىمداستىرۋ كەرەك پە؟
- اكىمشىلىك تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان كونتسەرتتەر تۋرالى ەستىمەدىم. كەرسىنشە ونەردى باعالاعان ازاماتتار وزدەرى ۇيىمداستىرىپ، ەلىم دەپ كەلگەن ونەرپازداردى جيناپ حالىققا ۇلكەن كەش بەرۋدى وتكەن جىلدان باستاپ قولعا الدى. بۇنداي جاقسى شارانى باستاعان الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى قۇسمان شالاباەۆ اعامىز. بيىلعى كونتسەرت قاراشانىڭ بىرىندە ستۋدەنتتەر سارايىندا وتەدى، كونتسەرتتە ء تۇرلى ەلدەردەن اتاجۇرتىنا ورالعان ونەرپازدار ونەر كورسەتەدى. قانداس باۋىرلاردىڭ ونەرىنە ءمان بەرىپ جۇرگەن قۇسمان كارىمۇلى اعامىزعا شەكسىز العىس بىلدىرەمىز.
- بيبىگۇل حانىم، ادەتتە ءانشىنىڭ پروديۋسەرى، باسقا دا جاۋاپتى ادامدارى بولادى، ءسىزدىڭ پروديۋسەرىڭىز كىم؟ الدا قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟
- (كۇلدى.) مەنىڭ پروديۋسەرىم - زيات. ونەردە دە، ومىردە دە ارقاشان باعىت-باعدار بەرىپ كەلەدى. ءاندى دە بىرگە تاڭداپ، بىرگە ايتامىز. زياتقا بىرنەشە ءان جازدىردىق. مەن ءاندى ويلانىپ بارىپ شىعارامىن، ءالى دە تولعانىس ۇستىندەمىن. الداعى ۋاقىتتا جۇپ بولىپ تا ساحناعا شىعامىز. سونىمەن قاتار جەكە شىعارماشىلىقتى دا الىپ جۇرەمىز. «امانات» دەگەن انگە بەينەبايان ءتۇسىرۋدى قولعا الىپ جاتقان جايىمىز بار.
- ءبيبى حانىم، ونەر جانە وتباسى دەيتىن ەكى قاسيەتتى ۇعىمدى قالاي قاتار الىپ ءجۇرسىز؟
- ايەل ادامنىڭ ونەر جولى تىم قيىن. بايقاساڭ كەيبىر جاس قىز انشىلەر جارقىراپ كەلە جاتادى دا جوعالىپ كەتەدى. كوبىنىڭ ونەردەن كەتۋ سەبەبى – وتباسىلى بولۋى، دۇرىسى قۇرعان وتباسىندا ونەرىنە قولداۋ بولماۋى. نە ونەردەن، نە نەكەدەن اجىراپ تىنادى. ونەر جولىندا جۇرگەنىمە 15 جىل، زياتپەن تانىسقانىما 7 جىل بولدى. وسى ارالىقتا كوپ-كوپ الىس ەلدەرگە بارىپ ءان ايتتىم. ۇيگە ءبىر اي كەلمەي قالاتىن كۇندەرىم دە بولدى. بىراق زيات ماعان ەشقاشان كىنا ارتىپ كورگەن ەمەس. زياتقا ونەردى باعالاعانى ءۇشىن ريزامىن. قازىر بارلىق جۇمىستى بىرلەسىپ جاسايمىز.
- زيات مىرزا، قازىر جارناماسىز جۇلدىز شىقپايدى. سىزدەر جارناماعا قالاي ءمان بەرەسىزدەر؟
- بۇگىنگى تاڭدا ادام ەمەس اپپارات ءانشى بولىپ كەتتى. تەحنيكا دامىعان سايىن ونەر قۇنسىزدانىپ بارادى. قارعالار دا التىننان ءتاجى تاعىنىپ بۇلبۇل بولۋدا. وسىنىڭ بارلىعى جارنامانىڭ مىقتىلىعىنان. كوپ ەل تانىعان سايىن باعاڭ ارتا تۇسەدى. ەندى ءبىز ءوزىمىزدى قاتتى جارنامالاپ جاتىرمىز دەپ ايتا المايمىز. قازاقستاندا شىن داۋىسپەن ايتاتىن انشىلەردى جۇيەلى ناسيحاتتاۋ دامي قويماعان سالا. حالىق اندەرىنە قاراعاندا ەسترادالىق اندەر تەز تانىمال بولادى. انشىلەردىڭ بەينەبايانىن جاڭا اشىلعان «گاككۋ» مۋزىكالىق تەلەارناسى جارنامالاپ جاتىر. ازىرگە تەگىن. ايتپەگەندە جارنامانىڭ ءبارى جانقالتاعا تىرەلىپ تۇر. ونەر ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن وسىنداي تەلەارنالار كوبەيسە انشىلەردى حالىق ءوزى ىرىكتەپ الادى دەپ ويلايمىن.
- بيبىگۇل حانىم، انشىگە داۋىس كەرەك، تاماعىڭىزعا قالاي كۇتىم جاسايسىز؟
- مەن ەندى تاماعىمدى سىلاپ-سيپاپ باپتايمىن دەپ ايتا المايمىن. زيات اعاڭ سۋىق سۋ ىشپە، اشتى جەمە، گازدى سۋسىن ىشپە دەپ قاداعالاپ وتىرادى. ەڭ باستىسى تابيعي داۋىسىمنان ايىرىلماۋعا تىرىسامىن.
- شىعارماشىلىقتارىڭىزدا قانداي جاڭالىقتار بار؟
- بىزدە قىزداردان قۇرالعان ءتىرى داۋىستا ايتاتىن ءبىر ۇلتتىق انسامبل جوق ەكەن، وسىنى ەسكەرە وتىرىپ «نازىك» ءانسامبلى قۇرىلعان. جەتەكشىسى قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى – قايىرعازى تولەن. مەن انشىلىك قىزمەت اتقارامىن. جاقىندا عانا كورەي حالقىنىڭ ۇلتتىق انسامبلىمەن بىرلەسە وتىرىپ، الماتىدا كونتسەرت وتكىزدىك. شەتەلدىكتەر ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسپاپتار مەن ۇلتتىق كيىمدەرىمىزگە قاتتى قىزىقتى. اسىرەسە ۇلتتىق مانەردەگى داۋىسىمىزعا تاڭدانىستارىن جاسىرمادى. «نازىك» ءانسامبلى ەندى-ەندى ەل الدىنا شىعىپ كەلەدى، حالىقتىڭ كوڭىلىنە جەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
- ۋاقىت ءبولىپ سۇحبات بەرگەندەرىڭىزگە راحمەت! ونەر جولىندا جەتىستىكتەرىڭىز كوپ بولسىن!
اڭگىمەلەسكەن: بىرلەسبەك ساياگۇل
(زيات پەن بيبىگۇلدىڭ ورىنداۋىنداعى اندەردى تومەندەگى سىلتەمەدەن تىڭداي الاسىزدار
Abai.kz
