قۇرمەتتى نۇرتاي اعا! مەنىڭ الدىمداعى كىسىلەر دە ءبىراز ماسەلەنىڭ باسىن شالىپ, كوكەيدە جۇرگەن سۇراقتار قويعان ەكەن. ول سۇراقتارعا توقتاماي-اق ءوزىمدى الاڭداتىپ جۇرگەن سۇراقتارىما بىردەن كوشەيىن.

1. شقو اكىمى بەردىبەك ماشبەكۇلى ساپارباەۆتىڭ شىعىستا ەل باسىنا كۇن تۋعان كەزەڭدە اتقارعان جۇمىسىنا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟ مەنىڭ ويىمشا مۇمكىن ءسىز كەلىسپەسسىز، ول كىسىنى مىنا قيىن قىستاۋ زاماندا اكىم بولىپ تاعايىندالعانىنا مىڭ العىس ەتۋ كەرەك سياقتى. ساپارباەۆقا ەل راحمەت ايتۋ كەرەك.

شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ماشبەكۇللى ساپارباەۆتىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىسىن تولىق قولدايمىن. ويتكەنى ول ازامات وبلىستاعى اۋدانداردى، ەلدى-مەكەندەردى ءجيى ارالاپ، حالىقپەن تىعىز بايلانىستا. وبلىستاعى كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە ات سالىسىپ، ناقتى شەشىمدەر قابىلداپ، يگى جۇمىستار اتقارىپ جاتىر.

2. اكىمدەردىڭ سايلاۋى بولۋ كەرەك پە؟ بولماسا نەگە?

قۇرمەتتى نۇرتاي اعا! مەنىڭ الدىمداعى كىسىلەر دە ءبىراز ماسەلەنىڭ باسىن شالىپ, كوكەيدە جۇرگەن سۇراقتار قويعان ەكەن. ول سۇراقتارعا توقتاماي-اق ءوزىمدى الاڭداتىپ جۇرگەن سۇراقتارىما بىردەن كوشەيىن.

1. شقو اكىمى بەردىبەك ماشبەكۇلى ساپارباەۆتىڭ شىعىستا ەل باسىنا كۇن تۋعان كەزەڭدە اتقارعان جۇمىسىنا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟ مەنىڭ ويىمشا مۇمكىن ءسىز كەلىسپەسسىز، ول كىسىنى مىنا قيىن قىستاۋ زاماندا اكىم بولىپ تاعايىندالعانىنا مىڭ العىس ەتۋ كەرەك سياقتى. ساپارباەۆقا ەل راحمەت ايتۋ كەرەك.

شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ماشبەكۇللى ساپارباەۆتىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىسىن تولىق قولدايمىن. ويتكەنى ول ازامات وبلىستاعى اۋدانداردى، ەلدى-مەكەندەردى ءجيى ارالاپ، حالىقپەن تىعىز بايلانىستا. وبلىستاعى كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە ات سالىسىپ، ناقتى شەشىمدەر قابىلداپ، يگى جۇمىستار اتقارىپ جاتىر.

2. اكىمدەردىڭ سايلاۋى بولۋ كەرەك پە؟ بولماسا نەگە?

مەنىڭ ويىمشا قازىرگى ۋاقىتتا اكىمدەردى سايلاۋدىڭ قاجەتى جوق. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار. اتاپ ايتقاندا - جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ ءوزىن-ءوزى قارجىلاندىرا الماۋى، سايلاناتىن اكىمدەردىڭ باسقارۋ جۇيەسىن بىلمەۋى، مۇددەلى قارجىلىق توپتاردىڭ اسەرى، ەلدى-مەكەندەردەگى  حالىقتىڭ پايىزدىق مولشەرى.

3. اكىمدەردى تاعايىنداۋدا ماسليحاتپەن كەلىسۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار؟ سەبەبى تاعايىندالاتىن اكىم ولارسىز دا تاعايىندالادى. بۇنى ءسىز وتىرىك دەموكراتيانىڭ جالعان كورىنىسى دەپ ويلامايسىز با؟ سونىمەن قاتار زاڭدا بولا تۇرا ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر دە ءبىر ءماسليحات اكىمدەرگە سەنىمسىزدىك بىلدىرگەن ەمەس. ال بارلىق اكىمدەردىڭ جۇمىسى جاقسى دەپ ايتۋعا اۋىز بارمايدى. مۇمكىن ءماسليحات ماجىلىسكە تەڭەلەتىن شىعار؟..

قولدانىستاعى زاڭعا سايكەس اكىمدەردى تاعايىنداۋ جەرگىلىكتى ءماسليحاتتاردىڭ كەلىسىمىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. زاڭ بويىنشا ماسليحاتتارعا ءتيىستى وكىلەتتىك بەرىلگەن. ونى ءماسليحات دەپۋتاتتارى قولدانا ءبىلۋى كەرەك.

4. اۋىل ءبىتىپ بارادى، كوكە،  اۋىل ءبىتىپ بارادى. (مادەنيەت، ءبىلىم، دەنساۋلىق، سپورت سالاسى ت.ب.) قاتتى ويلانىڭىز. مۇمكىن ءبىر ەكى مىسال كەلتىرىپ، ولاي ەمەس دەۋىڭىز مۇمكىن. كوكە, اۋىلعا كوپ بارىڭى,ز كوپ ەمەس وتە كوپ بارىڭىز.

اۋىل ماسەلەسى تۋرالى ويلارىمدى وسى ينەترەنت-كونفەرەنتسيانىڭ بارىسىندا قويىلعان  بىر سۇراققا جاۋاپ بەرگەندە ايتقانمىن. اۋىلعا مەن كوپ بارامىن. بارا دا بەرەمىن. ويتكەنى اۋىل - قازاقتىڭ التىن بەسىگى.

5. مەملەكەتتىك قورىمىزدا قوماقتى قارجىمىز بار دەيمىز (ونى كوزبەن كورىپ، قولىمەن ءسىز دە ۇستاعان جوقسىز). سونداي قارجى بولا تۇرا نەگە ءبىزدىڭ مەملەكەتتە ءالى كۇنگە دەيىن تازا سۋ ماسەلەسى شەشىلمەگەن؟  ەل ارىقتان سۋ ءىشىپ وتىر.  سول سۋدى  اۋىلداعى قازاق ءىشىپ اۋىرادى. تىلگە سۇيەل شىعاتىن بولدى. تازا سۋدان دا باسقا پروبلەمالار بارشىلىق. سول قارجىنىڭ  يگىلىگىن كورمەسە نە پايداسى بار حالىققا? سول اقشا مەنىڭ ويىمشا جەكەمەنشىك اقشا سياقتى.

مەملەكەتىمىزدىڭ قوماقتى قارجىسىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدەگى كوپتەگەن قالا-اۋىلداردىڭ ينفراقۇرىلىمىن قالىپقا كەلتىرۋگە قارجى بولىنۋدە. بۇل جەردە ەڭ باستى ماسەلە - جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان تاراپىنان اۋىز سۋ، ءبىلىم، سپورت جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ وبەكتىلەرىنىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتارىن، تەنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسىن، ساراپتاماسىن ۋاقىتىندا جاساپ، ءتيىستى قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ۇسىنۋعا بايلانىستى. سول ارقىلى، ەگەر قۇجاتتارى تولىق دايىن بولسا، بيۋدجەتتەن قارجى دا بولىنەدى. تاعى ءبىر ماسەلە، بولىنگەن قارجىنىڭ ماقساتىنا ساي يگەرىلۋى مەن مەردىگەرلەردىڭ جۇمىسىن قاداعالاپ، ولاردى بەلگىلەنگەن مەرزىمدە قابىلداۋ. وسى ماسەلەلەرگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان ءجون.

6. قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 3 بابىنىڭ 1 تارماعىندا مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر باستاۋى - حالىق دەگەنگە شىن سەنەسىز بە؟  مەنىڭ ويىمشا مەملەكەتتىك بيلىك باياعىدا ءسىز دە بىلمەيتىن ۋاقىتتا جەكەشەلەنىپ كەتكەن سياقتى.

كونستيتۋتسيانىڭ 3-بابىنىڭ 1 جانە 2-تارماعىنا سايكەس، مەملەكەتتiك بيلiكتiڭ بiردەن-بiر باستاۋى - حالىق. حالىق بيلiكتi تiكەلەي رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم جانە ەركiن سايلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى، سونداي-اق ءوز بيلiگiن جۇزەگە اسىرۋدى مەملەكەتتiك ورگاندارعا بەرەدi. سوندىقتان دا مەملەكەتتىك بيلىك جەكەشەلەنىپ كەتكەن جوق.

7. قازاق دەگەن ۇعىم، اسىل قاسيەتى مەن تاعدىرى تەك اۋىلدا قالعان سياقتى.

قازاق دەگەن ۇعىم، ونىڭ اسىل قاسيەتى مەن تاعدىرى تەك اۋىلدا عانا قالدى دەپ ويلامايمىن. قازاقستان ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولعاندىقتان قازاقتىڭ اسىل قاسيەتى ەشقاشان وشپەيدى.

8. وبسە-گە توراعالىق ەتىپ جاتىرمىز. وعان مۇشە ەلۋدەن استام مەملەكەت ءبىزدىڭ توراعا بولۋىمىزدى قالادى دەپ ۇرانداتۋدامىز. ال نەگە وسى باق توراعالىق وبسە-گە توراعالىق ەتۋ مەملەكەتتەر اراسىندا جىل سايىن كەزەكپەن اۋىسىپ وتىرادى دەپ ءبىر ءسوز جازبايدى؟ قۇددى ءبىر باسقا مەملەكەتتەر توراعالىق ەتپەيتىندەي. وسى ورايدا ءوزىڭىزدىڭ شالبارىڭىز جىرتىق بولسا، قول باسىڭىز كىر بولسا باسقا بىرەۋگە اقىل ايتۋعا ارلانبايسىز با؟ اڭگىمەنىڭ توركىنى تۇسىنىكتى شىعار.

ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا قازاقستاننىڭ بيىل توراعالىق ەتۋى سىرتقى ساياساتىمىزداعى قىزمەتىمىزدىڭ جەمىسى جانە وسى ۇيىم مۇشەلەرىنىڭ ءبىزدىڭ ەلگە دەگەن ۇلكەن سەنىمى. بۇل ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جانە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىنىڭ تاعى ءبىر ۇلكەن بەلەسكە كوتەرىلۋى دەپ قابىلداۋ قاجەت.

9. قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگى وتە ۇلكەن. ونى ەلەۋ كەرەك. ادامنىڭ ىستەگەن ەڭبەگى ماراپتتالۋى كەرەك. مەنىڭ ويىم ەگەمەندىكتى الۋ ءبىر باسقا ونى اياعىنان تۇرعىزۋ بر باسقا. سوندىقتان ول كىسىگە قازاق حالقى دا ريزا بولۋ كەرەك. ال ۇلت كوشباسشىسى دەپ حالىق ايتۋ قاجەت. ءسىز قالاي ويلايسىز?

كونستيتۋتسياعا سايكەس، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi - مەملەكەتتiڭ باسشىسى، مەملەكەتتiڭ iشكi جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگiزگi باعىتتارىن ايقىندايتىن، ەل iشiندە جانە حالىقارالىق قاتىناستاردا قازاقستاننىڭ اتىنان وكiلدiك ەتەتiن ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىن قۇرۋعا، ونى دامىتۋعا، ەلىمىزدە تۇراقتىلىقتى، ۇلتارالىق قاتىناستى ساقتاۋعا، قازاقستاندى الەمگە تانىتۋعا، سىرتتا جۇرگەن قازاقتاردىڭ ءوز وتانىنا ورالۋىنا، ولارعا جاعداي جاسالۋىنا، قازاق جاستارىنىڭ الەمدىك دەڭگەيدە ءبىلىم الۋىنا زور ۇلەس قوستى. سوندىقتان دا قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ ءبىزدىڭ ەلباسىمىز. ءتىپتى، ەلباسى دەگەن ءسوز قوعامدا كۇندەلىكتى قولدانىلىپ جۇرگەن ۇعىم. ول ۇعىم قوعامدا بەرىك ورنىققاندىقتان، وعان زاڭدىق نەگىزدەمە بار.

10. مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى ايتارىمىز دا ايقايىمىز دا كوپ.  وسى مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى ماسەلەنى  نەگە پرەزيدەنتتىڭ وزىمەن كەزدەسكەندە كوتەرمەيسىز؟ مىسالعا نۇر وتان پارتياسىنىڭ بيۋرو ءماجىلىسىنىڭ كەشە عانا وتكەن كەزەكتى جينالىسىندا. تولىق قۇقىڭىز بار عوي. بيۋرو مۇشەسىسىز. كۇن تاربىتىندە ونداي ماسەلە تۇرعان جوق دەۋىڭىز مۇمكىن. مەنىڭ ويىمشا قازاعىمنىڭ ءتىل ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن 24 ساعاتتا تۇسپەۋ كەرەك.

قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە زاڭ جۇزىندە بەكىتىلگەن. قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىلۋ اياسىنىڭ دامۋى مەن مارتەبەسىنىڭ اسقاق بولۋىنا ءاربىر قازاق ازاماتى ءوز ۇلەسىن قوسۋعا ءتيىس. تىلگە دەگەن قۇرمەت، ونى ءبىلۋ وتباسىنان باستالادى. ەگەر دە ءاربىر قازاق وتباسى مەكتەپكە باراتىن بالاسىن قازاق مەكتەبىنە اپارىپ، قازاقشا وقىتسا، قازاقشا سويلەسە بۇل ماسەلە قوعامدا بولمايتىن ەدى. سوندىقتان دا ءبىز بۇرىنعى كەڭەستىك مەنتاليتەتتەن ارىلىپ، نامىسىمىزدى جوعارى ۇستاپ ءاربىر قازاق بالاسىنىڭ، ازاماتىنىڭ ءوز انا ءتىلىن بىلۋىنە جاعداي جاساپ، قولداۋ كورسەتكەنىمىز ابزال. مەنىڭ تاراپىمنان تىلگە بايلانىستى كوپتەگەن ماسەلەلەر كوتەرىلىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك قىزمەتتە، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا جۇمىس اتقارىپ وتىرعان ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋىن، ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك.

11. مەملەكەتتە تۇراقتىلىق قازاق حالقىنىڭ قۇقىنىڭ شەكتەلۋى نەگىزىندە ىسكە اسىپ جاتىر دەگەنگە قالاي قارايسىز?

جوق، ولاي دەپ ويلامايمىن. تۇراقتىلىق - بارشاعا ورتاق قۇندىلىق، مەملەكەتتىڭ دامۋىنىڭ كەپىلى.

12. دەپۋتاتتاردى «حالىق قالاۋلىسى» ەمەس،  «حالىق قىزمەتشىسى» نەمەسە  «حالىق قۇلى» دەپ اتاسا قالاي بولادى؟

حالىق قىزمەتشىسى دەگەنگە تولىق كەلىسەمىن

تۋعان جەرگە تۋىڭ تىك دەيدى قازاق. نۇرتاي ساليحۇلى،  سىز تۋعان اۋىلىڭىزعا قانداي كومەك، قانداي جاقسىلىقتار جاسادىڭىز؟

مەنىڭ تۋعان جەرىم - شىعىس قازاقستان وبلىسى، اياگوز اۋدانى،  شىڭقوجا اۋىلى. توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان وسى اۋىلدا مەنىڭ بالالىق شاعىم ءوتتى، مەكتەپ ءبىتىرىپ، ەڭبەك جولىمدى باستادىم. سوندىقتان دا تۋعان جەرگە دەگەن ىستىق ىقىلاسىم، سۇيىسپەنشىلىگىم شەكسىز. بۇنداي سەزىم كەز كەلگەن ادامعا ءتان ەكەنىنە كۇمانىم جوق. بالالىق شاعىمدا ءىس-شارالار وتەتىن اۋىلىمداعى مادەنيەت ءۇيى تالان تاراجعا ءتۇسىپ، قيراپ قالعان ەدى. سول مادەنيەت ءۇيىن 2003 جىلى قازىرگى تالاپقا ساي ءوز قاراجاتىما قايتا سالىپ، ىسكە قوستىم. ونىڭ ىشىندە كىتاپحانا دا اشىپ، ونى كىتاپتارمەن قامتاماسىز ەتتىم، ونىڭ قورىنا جاڭا كىتاپتار جىبەرىپ تۇرامىن. 20 ادامعا ارنالعان ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتاردى ارنايى تاپسىرىسپەن جاساتىپ بەردىم. اۋىل حالقىنا جاڭادان سالىنعان مادەنيەت ءۇيى بولىپ قىزمەت كورسەتە باستادى. بۇل مادەنيەت ۇيىندە ەلىمىزگە تانىمال كوپتەگەن ونەر، قوعام قايراتكەرلەرى، جازۋشىلار، اقىندار، انشىلەر، سپورتشىلار حالىقپەن جۇزدەسىپ، ءوز ونەرلەرىن، وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. اۋىلدىق مادەنيەت ۇيلەرى اراسىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا ەڭ ۇزدىك مادەنيەت ءۇيى اتاعىن الدى. بەس جىلداي بۇكىل قىزمەت كورسەتۋ شىعىنىن ءوز موينىما الىپ، تولەپ تۇردىم. ال، 2008 جىلى وسى مادەنيەت ءۇيىن مەملەكەت قاراماعىنا تەگىن وتكىزىپ بەردىم. تۋعان اۋىلىمداعى مەكتەپكە دە ماتەريالدىق دەمەۋشىلىك قولداۋ كورسەتىپ كەلەمىن. سونىمەن قاتار، تۋعان اۋىلىمداعى اۋىز سۋ ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋىنە دە ءوز تاراپىمنان قولداۋىمدى كورسەتىپ، سوعان وراي 2008 جىلى اۋىلداعى سۋ قۇبىرى بيۋدجەت قاراجاتىنان تولىق قايتادان جاڭارتىلىپ، ىسكە قوسىلدى.      

ءسىز ەڭبەكتەن قاشپاۋ كەرەك، بارلىق مۇمكىندىك ءبىلىم مەن ەڭبەكتە دەيسىز. مەكتەپ بىتىرە سالىسىمەن كومسومول جاستار بريگاداسىندا قوي باعىپسىز، پوەزدا پروۆودنيك، ءتىپتى قۇرىلىسشى دا بولىپسىز. سول تۋرالى ايتساڭىز؟

اۋىلداعى قازاق ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ، اتتەستات العانانان كەيىن سول كەزدەگى كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جولداماسىمەن 1 شىلدە 1979 جىلى «وربيتا» كومسومول جاستار شوپاندار بريگاداسىندا ەڭبەك جولىمدى باستادىم. 1 جىلدان ارتىق وزىممەن بىرگە وقىعان قۇرداستارىممەن جۇمىس ىستەدىك. ول دا ءبىر قيىن دا، قىزىقتى شاق بولدى. ودان كەيىن كەڭەس ارمياسى قاتارىندا 2 جىل اسكەري بورىشىمدى وتەپ، اۋىلعا كەلگەننەن كەيىن 1 جىلداي قۇرىلىستا ىستەدىم. ال، الماتى حالىق شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى بولىپ، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى كۋرستاردى بىتىرگەن كەزدە جازعى دەمالىس كۇندەرىندە ستۋدەنتتىك قۇرىلىس وتريادىندا جۇمىس اتقاردىق. ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى كۋرستاردى بىتىرگەندە جازعى دەمالىس كۇندەرى الماتى-ماسكەۋ، الماتى-ساراتوۆ، الماتى-لەنينگراد باعىتىنداعى پوەزداردا جول سەرىك (پروۆودنيك) بولىپ، جولاۋشىلارعا قىزمەت جاساعان كەزىم دە بولدى. وسى اتقارعان جۇمىستار ماعان ۇلكەن تاجىريبە بەردى.

بيىلعى قىستىڭ قاقاعان ايازىندا كۇرشىم اۋدانىنىڭ 13 اۋىلىندا بولىپ، كەزدەسۋلەر وتكىزدىڭىز. سونداعى قۇيعان اۋىلىنداعى اۋىز سۋ ماسەلەسى قالاي شەشىمىن تابۋدا?

راسىندا دا قۇيعان اۋىلىندا حالىقپەن كەزدەسۋ وتكىزگەن كەزدە كوتەرىلگەن ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى - اۋىلداعى اۋىز سۋ ەدى. بۇل ماسەلەگە بايلانىستى مەنىڭ تاراپىمنان ءتيىستى مينيسترلىكتەر مەن اتقارۋشى ورگاندارعا ساۋالدار جولداندى. بيىلعى 2010 جىلى كۇرشىم اۋدانى قۇيعان اۋىلىنداعى سۋ قۇبىرى جەلىسىن جاڭارتۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 140,5 ملن. تەڭگە ءبولىندى.

نۇرتاي ساليحۇلى، كوكتەمدە ءسىز شقو-عى تارباعاتاي اۋىلىن سۋ باسقان كەزدە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ سول جەرگە بارىپ، حالىقتىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ ازاماتتىق تانىتتىڭىز. قازىردە مەملەكەت كومەكتەسىپ جاتىر. الايدا وسى ەلدى-مەكەنگە كومەك كورسەتەمىز دەگەن جەلەۋمەن ءار جەردەن بىرنەشە قورلار اشىلدى. ولاردىڭ ناقتى نەمەن اينالىساتىندارى دا بەلگىسىز. سولاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ءبىر عانا قور قۇرۋعا بولمادى ما؟

بيىلعى كوكتەم ايلارىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اباي، اياگوز، زايسان، كۇرشىم، ۇلان، تارباعاتاي اۋداندارىنىڭ ەلدى-مەكەندەرىن سۋ الىپ كەتۋدىڭ سالدارىنان تۇرعىنداردىڭ ءۇي جايلارى، مەكتەپ عيماراتتارى، اۆتوجول بويىنداعى كوپىرلەر قيراپ، مال باسىنىڭ شىعىنى بولدى . 2010 جىلعى 3-4 ءساۋىر كۇندەرى مەن ءماجىلىستىڭ بىرنەشە دەپۋتاتتارىمەن بىرگە (ە.اپسالياموۆ، ا.ميليۋتين، س.فەرحو) تارباتاعاي اۋدانىنداعى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن جانتىكەي، كوكجىرا جانە اۋدان ورتالىعى اقسۋات اۋىلدارىندا بولىپ، حالىقتىڭ، اۋىلداردىڭ جاعدايىمەن تانىستىق. اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ۇسىنىس-تىلەكتەرىن تىڭدادىق. ونىڭ الدىندا، 31 ناۋرىز 2010 جىلى ءبىر توپ دەپۋتات ۇكىمەت باسشىسىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادىق. وندا سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن ادامدارعا، ەلدى-مەكەندەرگە كومەكتىڭ ناقتى قانداي ءتۇرىن كورسەتۋ قاجەتتىلىگىن تىزبەلەپ جازىپ، جىبەردىك. قازىرگى تاڭدا تۇرعىندارعا كومەك كورسەتۋ، تۇرعىن ۇيلەرىن قايتا سالۋ ءۇشىن ۇكىمەت تاراپىنان 2863,9 ملن. تەڭگە بولىنگەنى بەلگىلى، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ بىرىڭعاي ۇلتتىق تەست تاپسىرۋ ماسەلەسى 19-26 شىلدە كۇندەرى وتكىزىلەتىن بولدى. «قازاگرو» اق ارقىلى 350 ملن. تەڭگە جەڭىلدەتىلگەن نەسيە مال الۋعا ءبولىنىپ وتىر. قىزىلكەسىك اۋىلىنداعى كوپىردى سالۋعا بيۋدجەتتەن قاجەتتى قاراجات ءبولىندى. ستۋدەنتتەردىڭ اقىلى وقۋ ماسەلەسى دە شەشىمىن تاۋىپ وتىر. وبلىستىق بيۋدجەتتەن تۇرعىن ۇيلەردى، باسقا دا وبەكتىلەردى كۇردەلى جانە اعىمداعى جوندەۋدەن وتكىزۋ ءۇشىن 1 ملر. 47 ملن. تەڭگە قاراستىرىلدى. مەملەكەتتىك ماتەريالدىق رەزەرۆتەن 366 ملن. تەڭگەگە زارداپ شەككەن ازاماتتارعا ازىق-تۇلىك، كيىم، تاۋارلار، جانار-جاعار ماي جانە ت.ب. ءبولىندى. بۇلاردىڭ بارلىعى دەپۋتاتتىق ساۋالعا كەلگەن جاۋاپتا كورسەتىلگەن.

ال، سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن اۋدان تۇرعىندارىنا كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا بىرنەشە قورلار اشىلىپ، جاناشىر ازاماتتار، مەكەمەلەر مەن ۇيىمدار كومەك كورسەتىپ جاتىر. ءوز تاراپىمنان مەن دە زارداپ شەككەن ازاماتتارعا دەمەۋشىلىك كومەك رەتىندە مال الۋعا 1 ملن. تەڭگە ءبولدىم. ول ون وتباسىنا تامىز ايىندا تاپسىرىلادى. ەندى وسى قۇرىلعان قورلار حالىق الدىندا، قوعام الدىندا وزدەرىنىڭ اتقارعان جۇمىستارىنا بايلانىستى ەسەپ بەرىپ تۇرسا ءتىپتى جاقسى يگى ءىس بولار ەدى. بولاشاقتا قور قۇرىپ حالىققا جاناشىرلىق تانىتىپ جۇرگەن ازاماتتار بىرىگىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەيدى دەپ ويلايمىن.

شىعىستاعى ومبى-مايقاپشاعاي تاس جولىنىڭ، سەمەي قالاسى مەن /گەورگيەۆكا/ قازىرگى قالباتاۋ اراسىنداعى جولدىڭ توزىعى ابدەن جەتتى. ءسىز سول ماسەلەنى پارلامەنتتە كوتەرگەن بولاتىنسىز. بۇل ماسەلە ەندىگى شەشىمىن قالاي تابۋدا؟

«ومبى-مايقاپشاعاي» رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولدىڭ سەمەي-قالباتاۋ جول ۋچاسكەسىن قايتا جاڭارتۋعا، كۇردەلى جوندەۋگە بايلانىستى كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىنە 2008-2009 جىلدارى 2 دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادىم. سەمەي-قالباتاۋ اراسىنداعى ۇزاقتىعى 78 شاقىرىم جول ۋچاسكەسىن قايتا جاڭارتۋ جۇمىستارىنا 2010 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 1,8 ملرد. تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلىپ وتىر. جالپى قۇنى 11 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن جوبانى ىسكە اسىرۋ 2010-2012 جىلدار ارالىعىندا كوزدەلگەن.

ماقانشىداعى مادەنيەت ءۇيىنىڭ قۇرىلىسى سوزبالاڭعا ءتۇسىپ كەتتى عوي. وعان نە سەبەپ بولدى؟جانە قاشان بىتەدى ەكەن؟

2009 جىلعى تامىز ايىندا ءۇرجار اۋدانى ماقانشى اۋىلىندا تۇرعىندارمەن كەزدەسۋ وتكىزگەندە  اۋىلداعى مادەنيەت ۇيىنە بايلانىستى ماسەلە دە كوتەرىلگەن. بۇل مادەنيەت ءۇيىن جوندەۋگە اۋداندىق بيۋدجەتتەن 60 ملن. تەڭگە قاراجات قاراستىرىلعان ەكەن. مادەنيەت ءۇيىن جوندەپ جاتقان مەردىگەرلەر مەن اتقارۋشى ورگان وكىلدەرى كەلىسە وتىرىپ، وسى وبەكتىنى قازىرگى تالاپقا ساي قايتا ىسكە قوسۋ قاجەت.

«جاس الاش»  ەرتىسباەۆتىڭ  ساياسي بولجامى سياقتى ءبۇي دەدi: «وسىدان كەيiن مەملەكەت باسشىسى مەرزiمiنەن بۇرىن بيلiكتەن كەتۋi عاجاپ ەمەس. بۇل بيىل بولۋى دا  مۇمكiن».  ءسىزدىڭ بولجامىڭىز قالاي؟ سولاي بولىپ جاتسا،  ەلباسىنا لايىق  دەپ كىمدى ايتار ەدىڭىز؟

2005 جىلعى جەلتوقسان ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتى حالىق 7 جىلدىق مەرزىمگە سايلادى. بولاشاقتا قالاي بولاتىنىن ۋاقىت كورسەتەر. مەنىڭ ويىمشا حالىق پرەزيدەنتتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن تولىق قولدايدى.

قىستىڭ قاقاعان ايازىندا سەمەيگە كەلىپ، ءبىلىم وردالارىندا كەزدەسۋ وتكىزدىڭىز. پەدينستيتۋتتىڭ 2 ستۋدەنتىنە ستيپەنديا تاعايىنداپ، ەكءى مەكتەپتەن جيىنى 10 مۇعالىم مەن 10 وقۋشىنى ءوز ەسەبىڭىزدەن ارمان قالا استانانى كورۋگە شاقىردىڭىز. سول ۋادەڭىزدى قاشان ورىنداماق ويداسىز?

سەمەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا كەزدەسۋ وتكىزگەندە بەرگەن ۋادەمە بايلانىستى وسى ينستيتۋتتىڭ ەكى ستۋدەنتىنە 1 اقپاننان باستاپ ءار قايسىسىنا 15 000 تەڭگەدەن ستيپەنديا تاعايىنداپ، ول تۋرالى ينستيتۋت رەكتورىنا حات جىبەردىم. ستيپەنديا تولىق تولەنىپ وتىر. ال، سەمەي قالاسىنىڭ 2 مەكتەبىنىڭ 10 مۇعالىمى مەن 10 وقۋشىسىن استانا قالاسىن كورۋگە شاقىرعان ۋادەمە جانە مۇعالىمدەرىنىڭ وتىنىشتەرىنە بايلانىستى بۇل ءىس-شارا جازعى كانيكۋل كەزىندە تولىق جۇزەگە اسىرىلادى.

(سوڭى)

P.S. Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ينتەرنەت-كوفەرەنتسياسىندا  وقىرمان قاۋىمنىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن ءماجىلىس دەپۋتاتى نۇرتاي سابيليانوۆ مىرزا ەل ءىشىنىڭ  جەكەلەگەن ساۋالدارى مەن وتىنىشتەرى، ۇسىنىستارى مەن وي-پىكىرلەرى بولسا، تومەندەگى مەكەن-جايعا حات جازىپ حابارلاسۋلارىنا  بولاتىنىن ايتادى.

010000, استانا قالاسى، پارلامەنت ءۇيى. ءماجىلىس دەپۋتاتى ن.سابيليانوۆقا.

ەلپوشتا: سابيليانوۆ نۋرتاي <sabilianov@parlam.kz>