وقو فۋتبولدان وليمپيادا رەزەرۆىن دايىندايتىن بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ مامانداندىرىلعان سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى، قالالىق ءماسليحاتتىڭ №23 سايلاۋ وكرۋگىنىڭ شاقىرىلىم دەپۋتاتى ەرمەك دارمەنوۆپەن سۇحبات.

– ەرمەك امانجولۇلى، سايلاۋالدى تۇعىرناماڭىزدا قانداي ماسەلە كوتەرىپ ەدىڭىز؟

– ەكى رەت دەپۋتات بولىپ سايلاندىم. ءتورتىنشى جانە بەسىنشى شاقىرىلىمدا دا جاساعان باعدارلامام بىردەي بولدى. تەك كىشكەنە وزگەرىستەر ەنگىزگەنىم بولماسا. ال جالپى ايتار بولسام، ءوزىمنىڭ سايلاۋالدى تۇعىرنامامدا «قانداي ماسەلە كوتەرەمىن؟ قاي باعىتتا جۇمىس ىستەيمىن؟» دەپ ءبىراز ويلاندىم. 2007 جىلى العاش رەت دەپۋتاتتىق سايلاۋعا تۇسكەن كەزىمدە كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەردە ماسەلە كوپ بولاتىن. تالداۋ جاساۋ ارقىلى اۋلالاردى، ويىن الاڭشالارىن قالپىنا كەلتىرۋ، ءاربىر ءۇيدىڭ پودەزگە كىرە بەرىس ەسىگىن جوندەۋ جانە اۋلاعا كىرەتىن جولداردى جوندەۋ جۇمىستارىن باعدارلاماما ەنگىزدىم. مەنىڭ سايلاۋ ۋچاسكەمە 11,12,15 جانە 16 شاعىناۋداننىڭ ءبىر بولىگى كىرەدى. وندا تەك كوپقاباتتى ۇيلەر ورنالاسقاندىقتان، ماسەلە دە شاش ەتەكتەن ەدى. مىسالى، ەرىگەن قار مەن جاڭبىر سۋى ءۇيدىڭ جەرتولەلەرىن باسىپ كەتەتىن. سونىڭ cالدارىنان ماسا قاپتادى، قولاڭسا ءيىس پايدا بولدى. كەيبىر ۇيلەردەگى جىلۋ قۇبىرلارى ىستەن شىقتى. جەرتولەنى تازالاۋ ءۇشىن سورعىلاۋ جۇمىستارى ءجيى جۇرگىزىلەتىن. بۇدان تۇرعىنداردىڭ مەزىسى شىققان ەدى. سوسىن، جازدا بالالار ۋاقىتىن بوسقا وتكىزبەسىن دەپ، ولاردىڭ ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانۋعا قاتىستى ءبىر پۋنكت ەنگىزدىم. ەستەرىڭىزدە بولسا، 2007 جىلى جاس بالالار اراسىندا اراق ءىشۋ، تەمەكى شەگۋ جانە توكسيكومانيا ءورشىپ تۇرعان ەدى. مەنىڭ قاراماعىمداعى 11 شاعىناۋدان كريمينوگەندى سانالاتىن. ونىڭ ۇستىنە تۇرمىسى ناشار وتباسىلار، جالعىزىلىكتى انالار قاتارى كوپ بولاتىن.

– بەرىلگەن ۋادە ورىندالىپ جاتىر ما؟ وسى كۇنگە دەيىن قانداي جۇمىستار اتقاردىڭىز؟

– مەن ۋادەنى ءۇيىپ-توگىپ بەرگەن جوقپىن. حالىقپەن كەزدەسۋلەرىمدە اشىعىن ايتتىم. سايلاۋالدى باعدارلاماممەن تانىستىرىپ، سوندا كوتەرىلگەن ماسەلەلەردى بىرلەسە شەشەتىنىمىزدى ايتتىم. حالىققا قاتىستى ماسەلەنى مەيلىنشە ەرتەرەك بيۋدجەتكە ەنگىزۋگە ىقپالىمدى تيگىزەتىنىمدى ايتتىم. دەپۋتات – بانكير نەمەسە اكىم ەمەس. ء«سىز ۋادە بەردىڭىز عوي، ورىندامايسىز با؟»، – دەپ كەلگەندەر بولدى. جالپى، حالىقتىڭ ەركىن ءبىلدىرۋ – ءار دەپۋتاتتىڭ مەرەيلى مىندەتى. سايلانعان سوڭ، حالىقتىڭ ارىز-شاعىمىن جيناپ، سەسسيادا بالالار ءۇشىن ويىن الاڭشالارىنىڭ قاجەتتىگىن كوتەردىم. ءسويتىپ، بەس اۋلاعا ويىن الاڭشاسىن سالۋدى باستاپ كەتتىك. سودان بەرى ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. وعان قوسا، مەنىڭ باعدارلاماممەن ەلباسىنىڭ ساياساتى مەن قالانىڭ ساياساتى دوپپە-ءدوپ كەلدى دە، مەن كوتەرگەن ماسەلەلەر دوڭگەلەنىپ شەشىمىن تابا باستادى. قازىر ءار اۋلاعا 5-6 ميلليون تەڭگە بولىنەدى. ويىن الاڭشالارىنا قاتىستى جۇمىستىڭ 98 پايىزى ورىندالدى. وزىمە قاراستى شاعىناۋدانداردا اۋلارالىق 13 فۋتبول الاڭشاسى بار. ترەناجەرلار دا قويدىق. ىشكى ورام جولدار جوندەۋ كوردى، ارىق-اتىزدارعا بورديۋرلار قويىلدى. بۇرىنعىداي جەرتولەگە سۋ كىرمەيتىن بولدى. اۋلالارعا بەينەكامەرالار، ءتارتىپ ساقشىلارى وتىراتىن دۇڭگىرشەكتەر قويىلدى. ونىڭ ءبىرى №40 مەكتەپتىڭ جانىنا ورنالاستى. سونىمەن قاتار، وسى مەكتەپ ورنالاسقان كوشەگە باعدارشام جاقىن تۇرسا دا، جاساندى جول كەدەرگىسىن قويۋدى تالاپ ەتتىك. كوشەنىڭ ارعى-بەرگى جاعىنا بالالار كوپ وتەتىندىكتەن، جول كولىك وقيعاسى دا ءجيى بولاتىن. №43 مەكتەپكە باستايتىن جول دا اپاتتى ەدى. اسفالت جول توسەلىپ، مەكەپتىڭ اينالاسىن قورشادىق. جالپى، ءبىلىم ۇيالارىمەن بايلانىسىم تىعىز.

– قازىر قالانىڭ تازالىعىنا كوپ كوڭىل ءبولىنىپ جاتىر. اۋلالارعا قويىلعان بەينەكامەرالار ارقىلى باقىلاۋعا مۇمكىندىك تۋدى. شىمكەنتتىكتەر WhatsApp ءنومىرى ارقىلى تازالىققا بايلانىستى حابارلاما جىبەرە الادى. ال ءسىزدىڭ سايلاۋ وكرۋگىڭىزگە قاراستى اۋلالار تازا ما؟

– قوقىس ماسەلەسى ارقاشاندا وزەكتى. ەڭ قىزىعى، قوقىس جاشىكتەرى تۇراتىن الاڭشالار رەتكە كەلتىرىلگەن كەزدە، تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى قوقىس جاشىگىن ءوز اۋلاسىنا جولاتقىسى كەلمەيدى. اۋلانىڭ سىنىن بۇزادى، قولاڭسا ءيىس شىعاتىن بولدى دەگەن سىلتاۋ كوبەيدى. تۇرعىندارعا ەۋروكونتەينەرلەردىڭ توبەسى جابىق، قار مەن جاڭبىر سۋ تيمەيتىنىن، ءيىس شىقپايتىنىن ايتىپ ءتۇسىندىردىم. اۋلانىڭ تازالىعى تۇرعىنداردىڭ وزىنە بايلانىستى ەكەنىنە كوزدەرى جەتتى. ۇيدەن شىققان قوقىستى ويىن بالاسىنىڭ قولىنا ۇستاتىپ جىبەرەدى كوبى. ال بالا ونى قوقىسقا تاستادى ما؟ مىنە، ماسەلە قايدا جاتىر؟ تازالىق تاربيەمەن دە ۇشتاسىپ جاتىر عوي.

– سايلاۋشىلارىڭىز ءسىزدى تانيدى ما؟ قارىم-قاتىناس قانشالىقتى تىعىز؟

– سايلاۋشىلارىممەن ءجيى بايلانىستا بولامىن. ءبىرازى كوزتانىس بولىپ قالعان. اسىرەسە، ارداگەرلەر، ءۇي كوميتەتتەرىنىڭ توراعالارى. قازىر جاس بالالار دا تانيتىن بولدى. اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا ايتىپ ءوتتىم عوي، بالالار جازعى دەمالىستى اۋلادا نەمەسە كوشەدە سەندەلىپ وتكىزبەۋى ءتيىس دەپ. ەر بالالارعا ونسىز دا كوڭىل بولىنگەن. ولار اۋلاداعى سپورت الاڭشاسىندا، ستاديوندا دوپ تەبەدى، باسقا دا ۇيىرمەلەرمەن قامتىلعان. بايقاپ قاراساق، قىزدارعا ءمان بەرىلمەگەن ەكەن. سودان ولاردىڭ دا بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى ەتەيىك دەگەن ماقساتپەن بي ۇيىرمەسىن اشتىق. ۇيىرمەدە ۇيرەنگەن بيلەرىن اتا-انالارىنا، كورشىلەرىنە كورسەتىپ، ءوزارا جارىسادى. ماسەلەن، 11 شاعىناۋداندا وسىمەن ەكى جىل قاتارىنان بيدەن جارىس وتكىزىپ كەلەمىز. اتا-انالار ريزا بولدى. جەڭىمپازداردى انىقتاپ، تارتۋ-تارالعىلارىن ۇلەستىرىپ بەردىك. قىزدار «كەلەسى جىلى دا وسىنداي جارىس ءوتسىنشى» دەپ قيىلىپ قالدى. ءۇي كوميتەتىنىڭ توراعالارىن جاقسى تانيمىن (كۇلەدى-اۆتور). اسىرەسە، قازىر تىعىز بايلانىستامىز، ويتكەنى جىلۋ ماۋسىمى باستالعالى بەرى ادەتتەگىدەي قالامىزدا ماسەلە دە ارتا تۇسەدى. ارنايى ىزدەپ كەلەتىندەرى بار، تەلەفون ارقىلى حابارلاساتىندارى دا كوپ. جىلىنا ەكى رەت حالىقپەن رەسمي تۇردە كەزدەسەمىن. ال بەيرەسمي كەزدەسۋلەرگە ۋاقىت بەلگىلەمەيمىن دە، شەكتەمەيمىن دە. ءار اۋلاعا بارىپ، سونداعى ءۇي كوميتەتىنىڭ توراعالارىمەن، قارتتارمەن جۇزدەسەمىن. اتا-اجەلەردى اركەز تۋعان كۇندەرىمەن قۇتتىقتاۋعا تىرىسامىن.

– شىمكەنتتە «قىزىل سىزىق» ماسەلەسى وزەكتى. كوممەرتسيالىق نىساندار زاڭدى بۇزىپ، پايدا تاۋىپ جاتىر. دەپۋتاتتار وسى تۇرعىدا ءبىراز ماسەلە كوتەرىپ ءجۇر. وسىعان قاتىستى نە ايتاسىز؟

– سول كەزدەگى اكىمدەردىڭ اتىن اتاپ، جامانداماي-اق قويايىق. «قىزىل سىزىقتان» اسقان كوممەرتسيالىق نىساندار ءوز ۋاقىتىندا زاڭداستىرىلىپ قويعان. ولاردىڭ ءبىر-ەكەۋى سوتتا جەڭدى دە. ويتكەنى، قولدارىندا مەملەكەتتىك اكتىسى بار، بارلىعى زاڭدى. بىراق، «قىزىل سىزىقپەن» كۇرەس ناتيجەسىز دەپ ايتا المايمىن. ماسەلەن، «يمران» ساۋدا ءۇيىنىڭ الدىنداعى جازعى ءدامحانانى، قوناەۆ داڭعىلى بويىندا ورنالاسقان «يمراننىڭ» بىرنەشە دۇڭگىرشەكتەرىن الىپ تاستادىق. «اكاتسيا» دۇكەنى ماڭىندا جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىنا سالىنعان دۇكەن بولاتىن. ونى دا رەتتەدىك. ء«شامشى» اللەياسىندا دا دۇڭگىرشەكتەر كوپ ورنالاسقان ەدى، ولاردى دا الىپ تاستادىق. ال «كەڭ باباعا» كەلەر بولساق، جۇمىس جالعاسۋدا. ولار مەملەكەتتىك اكتىلەرىن زاڭداستىرىپ العان. سالىق تولەپ جاتىر.

– ءوزىڭىزدى بەلسەندى دەپۋتات سانايسىز با؟

– مەن ۇندەمەي قالعان دەپۋتاتپىن دەپ ايتا المايمىن. سەسسيادا ماسەلە كوتەرۋگە تىرىسامىن. بەلسەندىلىكتىڭ رەتى وسى ەكەن دەپ بەي-بەرەكەت سويلەي بەرۋگە دە بولماس. ءار نارسەنىڭ ءوز ءجونى بار. اسىرەسە، قالانىڭ بيۋدجەتى تالقىلانىپ جاتقان كەزدە اقشانىڭ قايدا جۇمسالىپ جاتقانىن ءبىلۋىمىز قاجەت. ماڭىزدى ماسەلەگە كوبىرەك نازار اۋدارۋ كەرەك بولادى. مىسالى، 2012 جىلى ستاديوندار تۋرالى ماسەلە كوتەردىم. ول كەزدە مەكتەپ ستاديوندارىنىڭ توپىراعى شىعىپ جاتاتىن. بالالار شاڭنىڭ اراسىندا ويناپ جۇرەتىن. ال ونىڭ دەنساۋلىققا قانشالىقتى كەرى اسەرى بارىن ايتپاسا دا تۇسىنەسىز. جاساندى گازون توسەيىك دەگەن ۇسىنىس ايتتىم، ارىپتەستەرىم قولدادى. قازىر مەكتەپتەردىڭ 80 پايىزىندا سپورت الاڭشالارى سالىنعان جانە جاساندى گازون توسەلگەن.

– قالالىق ءماسليحاتتىڭ كەزەكتى شاقىرىلىم دەپۋتاتى بولىپ سايلاندىڭىز دەلىك، سول كەزدە قانداي ماسەلە كوتەرەر ەدىڭىز؟

– تاعى دا دەپۋتاتتىق ماندات بۇيىرىپ جاتسا، بىرىنشىدەن، جىلۋ جۇيەلەرىن رەتتەۋگە قاتىستى ماسەلە قوزعار ەدىم. قازاندىقتان شىققان جىلۋ پاتەرگە كەلگەنشە سۋىپ قالادى. ويتكەنى، شىمكەنتتە جىلۋ جۇيەلەرى جەردىڭ ۇستىمەن وتكەن. قۇبىرلار قاپتالعان جىلۋ ساقتايتىن ماتەريالدار كوپ جەرلەردە جۇلىنىپ تاستالعان. سالدارىنان كوپقاباتتى ۇيلەرگە كەلەتىن جىلۋ ساپاسىز. ەكىنشىدەن، مادەني ءىس-شارالاردىڭ ماڭىزدىلىعىنا، مانىنە كوڭىل بولەر ەدىم. ءاربىر شارانىڭ تاربيەلىك ءمانى بولۋى كەرەك. ۇشىنشىدەن، بالالار اراسىنداعى سۋيتسيد ماسەلەسىن كوتەرەمىن. قازىرگى تاڭدا بۇل جاعداي تەك قاعاز تۇرىندە عانا جۇزەگە اسىپ جاتىر. مەكتەپتەگى پسيحولوگتارعا تاپسىرما بەرەمىز. بولدى. ول قانداي جۇمىس ىستەپ جاتىر؟ بالالارمەن، اتا-انالارمەن قالاي سويلەسەدى؟ وندا شارۋامىز جوق. ايتەۋىر، قاعاز جۇزىندە كەرەمەت. سۋيتسيد جايى تۋرالى ەكى جىلدان بەرى ماسەلە كوتەرىپ كەلەمىن. بۇل تۋرالى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋاتى ۇلاسبەك سادىبەكوۆكە دە ايتقانمىن. مەكتەپتەردەگى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك بالالاردىڭ بولىنۋىنە اكەلسە، ال ونىڭ سالدارى سۋيتسيدكە جەتەلەيتىنى دالەلدەنگەن. سوندىقتان، وسىعان قاتىستى روليكتەر مەن فيلمدەردى كوپتەپ شىعارىپ، مەكتەپتەردە كورسەتۋ قاجەت. بۇل ناۋقاندىق ەمەس، كۇندەلىكتى جۇرگىزىلەتىن جۇمىس. جالپى، جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەر بويىنشا پىكىر-ۇسىنىستارىمدى ءبىلدىرىپ ءجۇرمىن. قالامىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە جاناشىرلىقپەن قارايتىن ازاماتتاردىڭ ءبىرىمىن.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان  ەلميرا مىقتىباەۆا

Abai.kz