«اق التىن». شاردارا اۋدانى وزات اتاندى
شاردارالىق ديقانداردىڭ ىشىندە بيىل ماقتاشى قاۋىمنىڭ ەڭبەگى جاندى. اۋدان بويىنشا ەگىلگەن 11972 گەكتار ماقتالىقتان بارلىعى 32400 توننا اق ۇلپا جينالدى. ۋاقتىلى باپتاپ، دۇرىس كۇتىم جاساعاننىڭ ارقاسىندا «اق التىننىڭ» ءار گەكتاردان تۇسىمدىلىگى 27,1 تسەنتنەردى قۇرادى. ايتا كەتەيىك، اۋدان ماقتاشىلارىنىڭ بيىلعى كورسەتكىشى وتكەن جىلعىدان 10 تسەنتنەرگە ارتىپ وتىر دەپ حابارلايدى وقو اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.
مۇنداي جوعارى ونىمدىلىككە وبلىس بويىنشا شاردارالىق ماقتاشىلاردىڭ عانا قولدارى جەتىپ وتىر. سونىڭ ناتيجەسىندە كەشەگى وتكەن وبلىستىق «التىن كۇز» مەرەكەسىندە شاردارا اۋدانى «ماقتا وندىرۋدەن وزات اۋدان» اتالىمى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ الدى. 76900 گەكتار القاپقا ءشيتتى ءدان ەگىپ، 203 مىڭ توننادان استام «اق التىن» جيعان ماقتارالدىقتار گەكتار تۇسىمدىلىگى بويىنشا 26,4 تسەنتنەرمەن ەكىنشى ورىنعا شىقسا، 4 مىڭ گەكتار جەرگە ماقتا ەگىپ، 10 مىڭ توننا (گەكتار تۇسىمدىلىگى - 26,3 تسەنتنەر) اق ۇلپا جيعان تۇركىستان قالاسى ءۇشىنشى ورىندى يەمدەندى.
ايتا كەتكەن ءجون، شاردارا اۋدانىندا ءشيتتى ماقتا وسىرۋمەن شۇعىلداناتىن شارۋاشىلىقتار ىشىندە «يىرجاراگرو» جشس-ءى الدىڭعى ورىندا كەلەدى. جاڭا تەحنولوگيالىق ءادىس-تاسىلدەر بويىنشا ماقتا وسىرۋمەن اينالىسىپ كەلە جاتقان سەرىكتەستىك ديقاندارى 190 گەكتارعا شيت ەگىپ، ءار گەكتارىنان 50 تسەنتنەردەن ءونىم الدى. ال جەكە قوجالىقتار اراسىندا «جانىبەك» شارۋا قوجالىعى 15 گەكتار ماقتا القابىنان گەكتارىنا 64,5 تسەنتنەر تۇسىمدىلىكپەن ماقتا تەرسە، «توقاي» شارۋا قوجالىعىنداعى 8,2 گەكتار جەردەن 55,6 تسەنتنەردەن ءونىم الىندى.
ماقتا – وڭتۇستىك قازاقستانداعى نەگىزگى داقىلداردىڭ ءبىرى. ماقتانى وسىرۋگە وبلىستىڭ وڭتۇستىك اۋداندارىنىڭ شامامەن 500 مىڭ تۇرعىنى تارتىلعان.
بۇل ماقتانى وسىرۋدەن تۇسەتىن تابىسقا سۇيەنەتىن ادامدار. سايكەسىنشە، ماقتا باعاسىنىڭ وسۋىمەن تابىس تا، قاراپايىم شارۋالاردىڭ ءال-اۋقاتى دا وسەدى. سوندىقتان دا دەۆالۆاتسيا بۇگىندە وتاندىق ءوندىۋشىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى ءۇشىن اۋاداي قاجەت قولداۋ بولىپ وتىر، دەپ سانايدى «حلوپكوپروم تسەلليۋلوزا» جشس باس ديرەكتورى قاينار اباسوۆ.
«وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ ماقتاشىلارى تەڭگە مەن ءرۋبلدىڭ ۆاليۋتالىق تەپە-تەڭدىگىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى كوپتەن بەرى ايتىپ جۇرگەن ەدى، - دەدى ول. - بىزگە قۇلاق اسقانىنا قۋانىشتىمىز، سەبەبى نارىقتارداعى رەسەيلىك ءبىرشاما ارزان تاۋارلاردىڭ باسىم جاعدايى جەرگىلىكتى بيزنەسمەندەردىڭ وندىرىستەرىن ءماجبۇرلى تۇردە توقتاتۋىنا اكەلە باستاعان ەدى. دەۆالۆاتسيا ەكسپورتقا باعدارلانعان ماقتا سياقتى ونىمدەر وندىرەتىن قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر ءۇشىن قۋاتتى قولداۋ بولدى».
وڭتۇستىكتىڭ ماقتاسى، نەگىزىندە، ەۋرازەس جانە شىعىس الەمى ەلدەرىنە جونەلتىلەدى. تەڭگەنىڭ ەركىن باعامى ەنگىزىلۋىنىڭ ارقاسىندا ماقتاسىن دوللارعا تاڭىپ ساتاتىن ماقتاشىلار بىرقاتار باسىمدىلىققا يە بولدى: بىلتىر تازارتىلماعان ماقتانى ساتىپ الۋ باعاسى ءبىر كەلىسى ءۇشىن 70 تەڭگەنى قۇرادى. بيىل تازارتىلماعان ماقتانى ساتىپ الۋ ءبىر كەلىسى ءۇشىن 100 تەڭگە باعامەن جۇزەگە اسىرىلىپ، بۇل شارۋالار تابىسىن بىلتىرعى جىلدىڭ وسىنداي كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 20 جانە ودان جوعارى پايىزعا ۇلعايتتى. بيىلعى جىلى 100 مىڭ گەكتار اۋداننان 180-200 مىڭ توننا تازارتىلماعان ماقتا جينالادى دەپ كۇتىلۋدە.
اباي-اقپارات