بۇل قاساقانا قىسپاقتى قارا باسى عانا ەمەس، ءۇرىم-بۇتاعىمەن قوسا كورەتىن بولعاندىقتان باسقا امال بولعان دا جوق. كەيىن ەل ەگەمەندىگىن الىپ، شەكاراسىن بەكىتىپ، ءوز الدىنا تاۋەلسىز مەملەكەت بولعان دا، تارىداي شاشىراعان قازاقتار قايتا تۋعان توپىراققا ورالىپ جاتتى. شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدى ءبىرىمىز قۇشاق جايا قارسى الدىق، ءبىرىمىز «كەزىندە وتانىن ساتىپ كەتكەن قاشىندار، ورالماندار»  دەپ قابىلدادىق.

ءجا، ول كەزدە زامان باسقا، زاڭ باسقا ەدى. ەگەمەن ەل بولعاننان كەيىن دە وتانىن تاستاپ، شەتەل اسىپ جاتقاندار ءالى دە كوپ.  ولاردىڭ ءبىرى «بۇگىنگى بيلىكپەن سىيىسپاي كەتتىك» دەسە، ءبىرى بايلىعىنا بولا وتانىن ساتقاندار.1990 جىلداردان بەرى قاراي وتانىنان كەتكەندەردى سانامالاي باستاساق سانىنان شاتاسارداي بولىپ قالدىق.

اكەجان قاجىگەلدين

بۇل ءتىزىمنىڭ باسىندا ەكس-پريمەر مينيستر اكەجان قاجىگەلدين مىرزا تۇر. اكەجان ماعجانۇلى 1993-1994 جىلدارى قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 1994-1997 جىلدارى ۇكىمەتتى باسقارۋ ءىسى جۇكتەلىپ، ءوز ءىسىن ابىرويمەن اياقتايدى.  1998 جىلى پرەزيدەنتتىك كەڭەسشىسى لاۋازىمىنا دەيىن كوتەرىلگەن اكەجان قاجىگەلدين سول جىلدىڭ قازان ايىندا پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەر قاتارىنان تابىلادى. 1998-2001 جىلدارى رحقپ توراعاسى، دپو مۇشەسى بولادى. 1999 جىلى اكەجان قاجىگەلدينگە حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانادى. 2001 جىلى بۇرىنعى پرەمەر-مينيسترگە «قىزمەتتىك ءمانسابىن اسىرا پايدالاندى، جۇزدەگەن ميلليارد  دوللار پارا الدى، مەملەكەتكە شىعىن كەلتىردى، سالىق تولەۋدەن باس تارتتى، زاڭسىز قارۋ-جاراق ىسىمەن اينالىستى» دەگەن بىرقاتار ايىپ تاعىلىپ، 10 جىلعا سىرتتاي سوتتالدى. سوڭعى كەزدەرى "بۇل كىسى ەلگە قايتا ورالادى ەكەن" دەگەن ءسوز ەل اراسىندا جەلدەي ەسىپ ءجۇر.

راحات اليەۆ

ءتىزىمنىڭ باس جاعىنا راحات اليەۆتى دە قوسۋعا بولادى. ول شەت ەلدە ءجۇرىپ ءبىراز شۋلاتتى. كىتاپ جازدى، ءتۇرلى اقپاراتتارمەن ينتەرنەت بەتتەرى تولتىردى.

راحات اليەۆ 1996-2007 جىلدار ارالىعىندا ۇقك،  پرەزيدەنتىنىڭ كۇزەت قىزمەتى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، بىرنەشە مەملەكەتتە ەلشىلىك سەكىلدى لاۋازىمدى قىزمەتتەر اتقاردى. 2007 جىلى ء«وزىنىڭ جەكە مۇددەسى ءۇشىن ۇيىمداسقان توپتىڭ ارەكەتىمەن ادامداردى ۇرلاۋ، ادامداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن ەكى جانە ودان دا كوپ ادامدارعا بىرنەشە مارتە قارۋ قولدانۋ جانە زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ» بويىنشا ايىپتالىپ حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالاندى. 2015 جىلى 24 اقپان كۇنى راحات اليەۆ تۇرمەدە قايتىس بولدى دەگەن اقپارات تارادى. الدىن الا مالىمەت بويىنشا، ول وزىنە-ءوزى قول جۇمساعان.

ۆيكتور حراپۋنوۆ

شەتەلگە قاشىپ كەتكەن بۇرىنعى مينيستر، الماتى قالاسىنىڭ ەكس-اكىمى ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ ۇستىنەن دە قارجى پوليتسياسى جيىرما شاقتى قىلمىستىق ءىس قوزعاپ، ىزدەۋ جاريالاعان. ونىڭ ىشىندە مانابىن اسىرا پايدالانۋ، ءىرى كولەمدە پارا الۋ، زاڭسىز جولمەن يەلەنگەن قارجىنى جانە باسقا مۇلىكتەردى زاڭداستىرۋ، سەنىپ تاپسىرىلعان ءىرى مولشەردەگى بوتەن مۇلىكتى يەلەنىپ كەتۋ، ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتاردى قارجىلاندىرۋ سياقتى قىلمىستىق باپتار بار. سوت حراپۋنوۆتى قاماۋعا الۋعا سانكتسيا بەردى. بىراق شەتەلگە قاشقانداردىڭ اراسىندا سايران سالىپ «قىدىرىپ» جۇرگەندەردىڭ بىرەگەيى وسى حراپۋنوۆ. بۇگىندە ول ەشكىمنەن يمەنبەستەن قولىنداعى بايلىعىن بۇكىل الەمگە جاريا ەتىپ، شۆەيتساريادا شالقىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ايەلىمەن بالاسىنىڭ سايرانى ءوز الدىنا ءبىر بولەك.

اعايىندى رىسقاليەۆتەر

2012 جىلى اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆ جانە ونىڭ اعاسى قر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى امانجان رىسقالي قازاقستان اۋماعىن تاستاپ قاشىپ كەتتى دەگەن اقپارات تاراتتى. ءبىر تاڭ قالارلىعى بۇل اعايىندى جىگىتتەردى كورگەن بىلگەن ەشكىم جوق. لوندوندا ءجۇر ەكەن دەگەن اقپاراتتى قۇقىق قورعاۋ ورگوندارى راستاعان جوق.

مۇحتار ءابليازوۆ

مۇحتار ءابليازوۆ قازاقستان بيلىگىن ءبىراز اۋرەلەدى. بۇرىنعى بانكيردى ۇستاۋ اسا وڭاي بولعان جوق.

اقىرى مۇحتار ءابليازوۆ 2013 جىلى فرانتسيادا ۇستالىپ، ءالى كۇنگە دەيىن تۇتقىندا وتىر. ول 2015 جىلى رەسەيگە اۋىستىرىلادى دەگەن دە مالىمەت بار، سەبەبى فرانتسيانىڭ سوتى رەسەيدىڭ باس پروكۋراتۋراسىنىڭ مۇحتار ابليازوۆتى ەكستراديتسيالاۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قولداعان بولاتىن. 

انار مەشىمباەۆا

ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ ەكس-ءتورايىمى انار مەشىمباەۆا دا شەتەلگە قاشقانداردىڭ قاتارىندا. انار مەشىمباەۆانى ۇلتتىق ساناق كەزىندە قىرۋار قارجىنى تالان-تاراجعا سالدى دەپ ايىپتاپ، جابىلا ىزدەۋ سالىپ ءجۇرىپ، اقىرى ماسكەۋدەن ۇستادى.

1990 جىلدان بەرگى ۋاقىتتا شەتەل اسقانداردىڭ قاتارىندا سەرىك مەدەتبەكوۆ، ليرا بايسەيىتوۆا، ورازالى ەرجانوۆ، ەرجان دوسمۇحامەدوۆ، اعايىندى كاسىپكەرلەر بايساقوۆتار دا بار. بۇرىنعى ۇقك توراعاسى، بۇرىنعى پرەزيدەنت كۇزەت قىزمەتىنىڭ باستىعى ءالنۇر مۇساەۆ، اليانس بانكتىڭ بۇرىنعى قوجالارى اعايىندى مارعۇلان جانە ەرلان سەيسەمباەۆتار. «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق مۇنايگاز كومپانياسىنىڭ بۇرىنعى ۆيتسە-پرەزيدەنتى ماقسات يگەنوۆتەر دەپ جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. بىراق، بۇلاردىڭ اراسىندا اقتالعاندارى دا، وتانىنا قايتىپ ورالعاندارى دا بار. 

skifnews.kz