ءتۇن كەشۋ

جولدان - سابىر سۇرادىم، قۇستان - قانات،

جىلاعاندا توبەمنەن مىستان قاراپ.
جانارىمنان جۇلدىزدار توگىلەدى
قارا ءتۇننىڭ كەۋدەسىن قۇشقاندا الاپ...

ەمىرەنىپ، ەگىلىپ كول تولقيدى،
تەبىرەنىپ، توگىلىپ جەل تولقيدى.
ەسىرىك كۇي ەڭسەمدى ەزگىلەسە،
ورشىلەنىپ ورلەۋىت بەل تولقيدى.

جالدامشى بوپ شىعارداي جانىم سوندا،
الدامشى بوپ تۇرارداي ساعىم سوندا.
ءبىر عاجايىپ ساۋلەنىڭ جوعالدى ءىزى،
ءۇمىتىمدى، قايتەيىن، شاعىلسا ول دا.

ۇزىلمەگەن تۇستەردەن تاپتىم مەدەت،
گۇل ەركەلەپ، ىشىندە باق گۇلدەپ ەد(ى).
كولەڭكەمە قولىمدى سوزىپ تۇرىپ،
وبالىمنىڭ وتىنا باتتىم كەنەت؟!

بەتىن جاپقىم كەلدى مە كۇنالى ويدىڭ،
بەتىم شاققىڭ كەلدى مە جىلانى ويدىڭ؟!
مىناۋ شەكسىز عالامنىڭ تاقسىرەتىن
تاسپاسىنا تاعدىردىڭ جىلاپ ويدىم.

قايتارا الماي اسپاننىڭ جاسىن، وتىن.
كۇرسىنىس بوپ توگىلەر قاسىرەتىم،
ءمىناجاتىن وقيمىن سىنعان ايدىڭ
جالعانباعان جولداردىڭ باسىپ ءوتىن.

 

سوسىن مەنى كوتەرىپ ءدۇريا اسپان،
تابانىمنان تۇرتكەلەر دۇلەي اسقان.
سورلى اقىننىڭ ماڭدايىن كۇنگە تاڭىپ،
قويىنىنا اكەتەر ءدۇنيا استام.

الاگوبە شاق كەلەر اردى بايلاپ،
(الاۋىز تاڭ تاپ كەلەر قارعى بايلاپ.)
ارمانىمدى حاق كورەر سوندا مەنىڭ،
“جالعىزدىعىن وتىرعان قالعىپ-ويلاپ...”

 

 

***

مەن تاشكەنتتە ولەر ەم –
الماتى بار،
تەك مەن عانا تۇسىنەم ول قالانى.
ەسەنعالي راۋشانوۆ

ولار دا الماتىنى تۇسىنبەي مە،
تۇسىنبەسە بولادى قانداي اقىن؟!
حاميت ەسامان.

سەن عانا ما ەڭ تۇسىنەر بۇل قالانى،
كوكتەم دە وتكەن، 
قاشانعى ول مۇڭدانادى؟!
دوستارعا ايتتىم... 
سىرادا باسىم قالعىر،
قۇستارعا ايتتىم - ولار دا تىڭدامادى...

قۇستار، قۇستار - ادالدىق سەرتى مە ەدىڭ؟!
كوكتىڭ ساعان بۇيىرعان كوركى كەرىم.
كوكتەم كەلە كۇتىپ ەم، (كەششە باسىم),
سارى شالدىڭ قاسىندا مەن كىم ەدىم؟!

كوشە جاتىر اداسقان ۇلعا كۇلىپ،
اقىن. 
ولەڭ. 
تەرەكتەر تۇرعان ۇلىپ...
كىمدەر ەندى قالادى بۇل ماڭايدا،
كىمدەر ەندى كەلەدى؟!
جىلداعى ءۇمىت...

ءبىرى - كوشىن تابا الماي، ء(بىرىڭ - شەشىم),
قارعا دوسقا، قايتەيىن، ۇرىنسا ءوشىم...
قاي دالانىڭ قالامىز جەرىن قۇشىپ،
قاي كوكتەمنىڭ وقيمىز جىرىن سوسىن...

ارۋ قالار ەسكە الىپ باقتاردى الگى،
قايعىسىمەن قارىعان اقپان قاردى.
سوسىن، سوسىن سىر ايتىپ ماساڭ تۇنگە،
وتىرارسىڭ شىعارىپ جوقتان باردى.

نەسى قالدى وتكەننىڭ پارقىن بىلمەك؟!
الدىڭ - قۇرمەت، كورگەنىڭ، ارتىڭ - دۇرمەك.
...ءبىز كەتەرمىز ءومىردىڭ بۇلداپ كوشىن،
ادىلەتسىز قالانىڭ سالتىن كۇندەپ...

 

 

***

كەڭىستىك سويلەيدى سالداقى كوشەلەر تىلىندە،
اداسقان ارۋدىڭ ايعىزداپ جۇرەگىن...
مەن بولسام بۇل ءتۇنى 
بۇلىڭعىر سۇلبالار يتەرگەن كۇنامنىڭ الدىندا سۇرىنگەم،
بىلەمىن...

بىلەمىن، 
كوپ قابات قوراپتار - نە ءتۇرلى 
ءۇمىت پەن ۇرەيدىڭ مۇردەسىن كوتەرگەن ساناسىز قالپىندا.
ونداعى ساۋاتسىز تاڭبا مەن جازۋلار قاشالعان جارلار دا
الەكساندريالىق پاقىردىڭ ەڭ ەسكى يەروگليفتەرى سەكىلدى 
xايۋانعا سەنۋگە شاقىرعان
شارتىندا...

وسىنىڭ بارىنە كوز جۇمىپ، 
جەتىنشى اۆەنيۋ بويىندا شىلىمىن سورعىلاپ وتىرعان 
ەسسىزدەۋ ءبىر شالدىڭ كوڭىلىن دەمەگىم كەلەدى...
سەنسەڭىز، مەنىڭ تىم اقىلدى جولداسىم
ءتاۋراتتى توبەگە كوتەرىپ شوقىنعان -
كوزدەردى دۋانىڭ ۇشىنا بايلاۋدىڭ بايىرعى ۇلگىسىن ءبىلدى عوي، 
دەمەك، ۇندەمەدى...

دەمەك، ول - 
جونىنە تۇسۋگە قۇلىقسىز جانداردىڭ ءتىرىسىن تابا الماي،
اسەرلى ءتۇسى مەن ءىرىلى-ۇساقتى كارتينا ىشىندە اسىلعان قۇدايىن ىزدەگەن.
...اسپاننان ىزدەگەن، 
داستاننان ىزدەگەن...

تۇسىنۋگە تىرىستىم 
تاعى دا، تاعى دا،
شىركەۋدە قارتايعان ساقالدى، سالدەلى ارۋاق بولا الماي.
وسىلاي بارلىعى:
ىزگىلىك ۇستانعان جۇرەكتىڭ ىشىنە بەيۋاق قوناقتار كەلەدى اعىلا،
كەتەدى اعىلا.
...قونا الماي...

ال كەيىن
باسىما قارعىستاي اينالىپ ورالعان 
ەسەپسىز جات ارمان، باقسىكەك -
جاشىكتىڭ ىشىندە جاتادى بۇكتەلىپ.
ولاردىڭ يەسى - الجىعان اقىل مەن 
ورتەنگەن تاقسىرەت 
جازانىڭ بەتىنە تىك كەلىپ،
جىلايدى...

جىلايدى قۇلشىلىق:
بالاعىن تۇرمەگەن كۇمبەزدىڭ باسىندا،
مەن بولسام قارتايعان قۇمداردىڭ قولىمەن سيپادىم ءجۇزىمدى.
قارالى اسپانعا قونباعان سوزدەردىڭ قاناتى، 
راسىندا،
قاستەرلى جولداردىڭ كوزىندە ءۇزىلدى.

سانا مەن مىڭجىلدىق دارمەنسىز ويلاردىڭ سۇلباسى -
بوساعان قاڭىلتىر ارتىندا تەڭسەلىپ بارادى.
كۇندەگى قىرعىننان شارشاعان مەيىرلى بۇقانىڭ ءمۇيىزىن باعىتسىز بۇرعاسىن،
جاپ-جاسىل قاعازدار سەنىم مەن سەزىمنىڭ ولشەمىن ەڭسەرىپ بارادى.

جارناما پاراعى - پىرلەر مەن مونارxيا كوسەمى قولىنان تۇر باسىم.
(شىنىمەن كۇلگەن بە دجوكوندا؟!)
مەنىڭشە،
ەڭ ەسكى كىتاپتار - عاسىردىڭ قۇرداسى،
جاڭاسى - وتكەندى قايتالاۋ بولعانمەن،
ايەلدىڭ كىناسى جوق وندا...

ءسوز

ورالار سوزگە اقىرى قايتىپ، 
ويلاردى، قايتەم، ىسىنگەن؟! 
بۇلدايدى ۋاقىت اقىلىن ايتىپ 
جۇمباق كىتاپتىڭ ىشىندە...

...جۇمباق كەزەڭدەر جاسىردى نەنى؟ 
باسىندى كەرى ءومىرىم. 
(ەلەستەر سيپاپ باسىمدى ۇنەمى -  
شىعارماۋشى ەدى جوق ىرىم...)

كەۋدەمە زارلى توسىن بويلاي مۇڭ، 
توبەمدە تۇردى سول قارعا... 
ءوزىن الداعان دوسىمدى ويلايمىن، 
ءىزى قالماعان جولداردا...

...ول نەگە مىلقاۋ، 
ول نەگە بوتەن. 
ول نەگە ءبارىن جاسىرعان؟ 
مەن مۇنداي ءتۇستى كورمەگەن ەكەم... 
ولمەگەن ەكەم، 

اشىنعام...

جانىما سولاي جاقىن عوي قايعىم، 
ءسوزىمدى، قايتسىن، جات ورە. 
قولىمدى الماعان اقىندى ويلايمىن، 
جولىعا الماعان كافەدە... 

 

 

يدا

قايعىرۋدى ۇمىتقان، گۇل الۋدى بىلمەگەن،
يدا، سەنىڭ كوزىڭدە ءومىردى ويلاپ تۇردى ولەڭ.
مىنا عالام ەرتەگى وقىپ تۇرسا ءبىر قىزعا،
سەن دە اسپان قىزعانعان اينالارسىڭ جۇلدىزعا،
مەن دە سولاي ەلەۋسىز ەستەلىكپەن بىرگە ولەم.

يدا،
يدا،
قايدا ەركىم؟
ەسسىز بولا الار ما ەكەن مۇنشا ادام؟!
كولەڭكەمدەي جاسىرىپ ءجۇر اي كوركىن،
اياۋلىم-اۋ،
كۇن جىلاسا، -
جىر ساعان،
ءتۇن جىلاسا، -
جىر ساعان...

نە كۇتەيىن قادىرى جوق ىسىمنەن؟
تاعى قايتىپ سەزىمدەردى جۇتتى ءۇمىت.
(تۇرار ما ەدىڭ كوك تۇماننىڭ ىشىندە،
بۇل عالامعا ادىلدىكتى ۇقتىرىپ؟!)

و، ۇلىعىم،
قايتار ەندى جانىمدى،
اق گۇلدەرگە وراپ بەر دە شاشىلعان...
سونىڭ ءۇشىن كوكتەن جەتكەن ءار ءۇندى
كوبەلەكتىڭ جۇرەگىنە جاسىرعام.

ىڭكارلىكتى سەزىنە الار شاق بار ما؟
ءومىر دەگەن - يدا، سونداي كۇپتى ءىلىم.
جاپىراقتار جىلاپ جاتقان باقتاردا،
ۋاقىتتىڭ توقتاعانىن كۇتتى كىم؟..

 

 

 

***

الگى ەلەس وت بولىپ كەتەتىن سياقتى
ءتيىپ قالسام،
الگى ارۋ جوق بولىپ كەتەتىن سياقتى 
ءسۇيىپ قالسام.

الگى ەسىك اشىلماي قالاتىن سياقتى

قايتىپ بارسام،
الگى ءسوز جاسىنعا اينالاتىن سياقتى 
ايتىپ قالسام.

الگى ۇيلەر ورتەنىپ كەتەتىن سياقتى

ورالماسام،
الگى ويلار ەرتە ءولىپ كەتەتىن سياقتى
جول الداسا...

ءبىر كەزىم وتپەي قوياتىن سياقتى
مۇڭ ۇرلاعان،
ءبىر سەزىم جەتپەي قوياتىن سياقتى 
بۇگىن ماعان.

ءبىر ولەڭ جىلاپ كەتەتىن سياقتى 
قۇلىنىنان،
ءبىر الەم قۇلاپ كەتەتىن سياقتى

تۇعىرىنان...

سوندا سەن قۇس بولىپ كەتەتىن شىعارسىڭ،
جان ءبىلىپ پە؟!
سوندا مەن ءتۇس كورىپ كەتەتىن شىعارمىن 
ماڭگىلىككە...

 

كوك قىزى

جىردىڭ جۇگىن ارقالاپ، قىزدىڭ مۇڭىن،
كۇناسى كوپ عالامنىڭ ءۇزدىم گۇلىن.
وشىرە السا قايتەدى ەستەن ءبارىن،
كەشىرە السا قايتەدى كۇز مۇڭلىعىن.

جارىلقاماس جانىمدى تۇندەر – كەرەڭ،
ءون تانىتتىم وكپەلى كىمدەرگە مەن؟!
وتكەنگە ەمەس، وزىمە تاقتىم كىنا،
كوكتەمگە ەمەس، وقىدىم گۇلدەرگە ولەڭ. 

گۇلدەرگە ولەڭ وقىدىم ءورت بوپ تۇرىپ،
ۇلگەرمەگەن قايعىم دا دەرت بوپ تۇنىپ...
ءۇزدى ءبارىن ءۇمىتىم ۇركىپ قاشقان.
...قىز جىلادى جۇرەگى كەككە ۇمتىلىپ...

ەي، كوك قىزى، سەنەر ما ەم عۇرىپقا مەن؟!
ءپاتۋاسىز جۇرىسكە قۇنىققان ەم.
سەنىڭ ءمىنسىز جۇزىڭدە اي قىمسىنىپ،
پەرىشتەلەر تاسادا تۇرىپتى ارەڭ...

...قارا ءتۇن دە جابىرقاۋ، جىلاپ تىندى،
قايعىسىنان قۇستاردىڭ قۇلاق تۇندى.
اسپا-ا-ا-ن جاقتان ءبىر اۋەن ەستىلەدى...
شاقىرادى...
شاقىردى بىراق كىمدى؟!

 

يزادورا 

...س توبويۋ گرەح منە ليتسەمەريت، تى سليشكوم انگەل دليا توگو...
ميحايل لەرمونتوۆ 

بيلە،
بيلە -
قار ءبيىن،
قارا ءتۇننىڭ قۇشاعىندا قالعيىن.
سەن سولاي-اق سۇيە الاسىڭ كوكتەمدى،
سەن سولاي-اق ۇعا الاسىڭ جان كۇيىن...

تاعدىرىممەن قاسارىسىپ، قاعىنا
"تانگو،
تانگو، 
تانگو" - دەدىم تاعى دا.
ول - ءسۇيۋدىڭ ەڭ عالامات ۇلگىسى،
ول - وتكەننىڭ زارى ما؟!.

الجاسايىن اقىلدان دا، ەستەن مەن،
ونسىز دا، ەركەم، قياناتقا دەس بەرگەم.
تاس توبەڭنەن سۇقتاناتىن كوزدەردەن
قۇتقاراتىن جولدار بارىن كەش كورگەم.

بۇل عالامنىڭ ازابىن دا كوتەرەم،
مازاعىنان ەلەمەستەن وتەر ەم.
سوڭ-سوڭ داۋسىم تىنىشتىققا جۇتىلىپ،
كوزدەرىڭدە ورتەنىپ-اق كەتەر ەم...

سول ءبىر دۇعا...
مەنىڭ دۇعام...
ەرتەڭىم
شەكسىزدىككە جەتەلەيتىن بەلگىسىز.
ول جاقتا دا ارۋ جۇرەر، كوركەمىم،
ول باقتاردا باقىت بارى - سەنگىسىز...

قورعاي الساڭ، قورعاي تۇرشى سەزىمدى،
جولىم سولاي - 
ماxابباتتان باستالعان.
...الاقانىڭ جابا سالسىن كوزىمدى
سوڭعى دۇعا ەستىلگەندە اسپاننان...

 

***

سۋرەت سالدىم اۋاعا –
ءىز بولىپ كورىندى مە؟
بۇلت ءتۇسىردىم، توبەدەن
مۇز بولىپ توگىلدى مە؟

جەرگە اكەلدىم قۇستاردى
ۇشا الماي، تورىقتىڭ با؟
ءتۇننىڭ بەتىن كورسەتتىم،
قۇشارداي – قورىقتىڭ با؟

جاپىراق ءۇزدىم دەمىممەن،
قاراشا – كۋا الدىڭدا...
جاسىن توكتىم گۇلدەردىڭ –
بالاشا قۋاندىڭ با؟

ەندى...
ەستەلىك تەرىپ ءجۇرمىن
سۇيمەگەن ەرىندەردەن.
سەندەگى سەزىم –
جاستىڭ
تيمەگەن جەرىندە ولگەن.

مەن سولاي
جاۋراعان كوشەلەردىڭ
دوسىنا بارا جاتتىم.
دۇنيە، نەگە بۇگىن
باسىڭا قارا جاپتىڭ؟!.

 

 

سەرت!
( عايسادان مادىگە دەيىن...)

1.

...ءۇيىم ەمەس - بۇل شاھار، 
كۇيىم - ەلەس، 
جوق تەگىم... 
...مۇنشا ءوزىمشىل، 
مۇنشا كەربەز، 
مۇنشا پاڭ - 
ءسۇيۋ دە كەش كوكتەمىن... 

ءسۇيۋ دە كەش - 
جولىقتىرماس جولدارىن، 
ايىقتىرماس كوشەسىن. 
تاعى ۇقتىرار قۇدىرەتتىڭ ول بارىن، 
جالىقتىرار، و، سوسىن. 

جالىقتىرار -
زاردى ۇقتىرعان كەسكىننەن، 
جارلىقتاردان ەسكىرگەن، 
جاقىنداردان وشتەنگەن، 
اقىلداردان كەش كىرگەن.

2. 

قاسى كوپتىڭ بولدىق ءبىرى، 
باسى جوقتىڭ تاعى دا... 
"قۇدايلاردى" كوردىك ءتىرى - 
جەتە الماعان تاعىنا. 

...جەتە المادىم باققا مەن دە، 
كەتە المادىم، شارق ۇردىم... 
ادالدىقتى اقتاپ ولگەم، 
ساقتاپ ولگەم انتىمدى...

سوق، ورفەيدىڭ زارلى جەلى، 
جۇبات سولاي الەمدى... 
ءسوز ارتىنان زاڭ جۇرەدى، 
ار كۇلەدى جانە ەندى.

3. 

جاعامىزدان جاۋ العاندا، قاس قىلىپ، 
قالار ما ەدى جىلىپ ءىش؟! 
جانىمىزدى جىبەرەردەي تاس قىلىپ، 
تونگەن شاقتا - "ۇلى كۇش"...

ارتىمىزعا جەلەۋ بولعان ءسوز بەكەر... 
جالقىمىزدى قۇتقاراتىن تۇستەرگە... 
ادىلدىك پەن اقيقاتقا كوز جەتەر - 
حوراسانعا قارا بەلگى تۇسكەندە...

اڭىزداردان ارامىزدى قاشىق قىپ، 
عۇرىپتاردى قۇرىقتادى بۇل ارا. 
ءوزىمىزدى قۇتقارۋعا اسىقتىق - 
ءجۇزىمىزدى جاسىرا الماي كۇناعا... 

4. 

سەندەگى - وسىناۋ تاققا قۇت: 
دوس - تىرەۋ، 
باس - تىرەۋ، 
قوس تىرەۋ... 
(...ۇلىلار قۇتىلدى اقتالىپ، 
ماقتالىپ قۇتىردى ماس بىرەۋ...) 

مەندەگى - سول سەزىم، 
سول دارمەن، 
ىزدەدىم اقىلسىز دوستاردى - 
(...كومۋدى ۇيرەنگەن قولدار مەن 
ء"ولۋدى" ۇيرەنگەن كوش قالدى...)

بىزدەگى ىڭكارلىك ءتور كورىپ - 
ەسىكتە تاپتالدى "بوس تومدىق" - 
(...ء"ۇيىرلى" شالدارعا جول بەرىپ، 
"مەيىرلى" سوزدەردى قوش كوردىك...) 

5. 

وركەنيەت جىلاعاندا تاسادا، 
قۇلاعاندا الىپتاردىڭ قامالى - 
جازىقسىزدان جانارىنا جاس الا، 
ءبورى ۇليدى جارالى... 

ەسسىزدەرگە اينالعاندا ءبىز قايتىپ، 
جاي قالعاندا ءسوز اقىر 
الدىمىزدان كورە الماساق ءىزدى ايقىن... 
...قول الماساق - ءوز اقىم.

وتكەنىمنەن تابا المادىم سۇراپ قۇر 
ولەڭىمدى ەلەستەرگە اسىلعان... 
ءبىزدىڭ عاسىر، 
ءبىزدىڭ عاسىر جىلاپ تۇر - 
ءامىرxاننىڭ باسىندا...

ايبول يسلامعاليەۆ

Abai.kz