ماجار اقىنى اتتيلا يوجەفتەن (1905-1937) اۋدارىلعان ولەڭدەر

 

 جابايى الما

 

جابايى الما بولعىم كەلەدى،

جابايى الما... ساياسى بار.

وزەگى تالعان ءار جاس بالا

تويىپ جەيتىن جەمىسىمدى،

كولەڭكەمنىڭ اياسىندا.

 

جابايى الما بولعىم كەلەدى،

جەتىم بالا جانى مۇڭدى.

كوزىنىڭ جاسى كولكىگەندە،

مەنى ىزدەپ كەپ كوز جاسىمەن،

سۋاراتىن تامىرىمدى.

 

بولعىم كەلەد جابايى الما،

قۋراپ قالسام ەگەر ءبىر كۇن.

وتىن بولىپ جالىنىممەن

كوز جاستارىن جەتىمدەردىڭ

قۇرعاتۋعا جاراي العان. 

 

بولسام ەگەر جابايى الما،

قايعى بولماي جەر ۇستىندە،

بارلىق ادام كوڭىلدى دە

باقىتتى ءومىر كەشەر ەدى،

ەسكە الماي ءولىمدى دە.

 

1921 ج.

 

شامعا قارايمىن

 

شامعا قارايمىن. پويىز شامى.

سيقىرلى، جانىپ تۇر قىزارىپ.

جارىعىنان جاڭا ءومىر تۋادى

كولەڭكەسى ۇزارىپ.

 

قاراشى، نەتكەن كۇش، نە سيقىر!

ويلاۋمەن كەتەردەي تاڭ اتىپ…

قانشا قۇدىرەتتى بولسا دا جارىعى،

مەن – ادام، ونى جاعاتىن.

 

ۇيىقتاسام، شامدى وشىرەم –

جانىمدى تۇيرەيدى سان كۇدىك:

قايتا جانباسا،  قالام با

قاراڭعىلىقتا ماڭگىلىك؟!

1922 ج.

 

سەنى كۇتىپ ءجۇرمىن …

 

سەنى كۇتىپ ءجۇرمىن. شىق تۇسكەن،

اعاشتىڭ بۇتاقتارى اسپانعا ۇمتىلىپ.

ونە-بويىم مۇزدادى، دىردەكتەپ

قارا تۇندە،  جالعىزدىق تىم سۋىق.

 

قاسىما كەلسەڭ، تۇرىلەر ءتۇن-قايعى دا ،

تىنىشتىق ورنار،  تىنىشتىق …

تىڭدارمىز سازى سىرلى ايدى دا.  

ەرنىمىز سىبىرلاپ جۇرەكتىڭ اۋەنىن،  

باقىتتان باياندى دامەلى،

كەتەر مە ەك ىلەسىپ

شىراقتىڭ بۋىنا،

تىرلىكتى تۇگەسىپ؟

1922 ج. 

 

سەگەد ماڭىندا

 

تيسا ‒ جاس وزەن، جازعى كەشتە

باياۋ اعادى‒ ەسكى تەك مۇڭىمىز. 

كۇن دە بۇيىعى بىزگە „قوش” دەپ

ۇزايدى، ءتۇن-قايىڭ جۇبىمىز.

 

قۇشاقتاپ، ءجۇزىمدى اقىرىن

سيپايدى جاپىراق-كۇلتەسى.

مولا-توسەگىم شاقىرىپ

كوزىم جۇمىلار، مۇڭ كەشىپ.

 

ەسكى جىر ‒ مەندەگى جۇرەكتىڭ اڭسارى، 

تىڭدايتىن اۋەنىن تامسانىپ.

بايلانىپ قايتەمىز ۇيقاسقا؟

 

بيلەيدى ءبىر ءدىرىل جانىمدى،

سالەم بەرەردە جالىندى

جالعىز، جەتىم ديۋلا يۋحاسقا[1]

1922

 

سۋىق تۇنگە ءسىڭىپ سۋيدى سەزىم،

جىلۋى تاراپ، جالىنى ءسونىپ.

كۇندەرىم قۇدايعا كەلىپ قۇلايدى

جىگىتتەي قىزعا ورالعان جيھاندى كەزىپ.

 

جۇرەگىمدى اشىپ،  ءتۇن جىر جازار،

مارجان عىپ ءسوزدى شاشا الماي،

جۇلدىز عىپ مۇڭدى شاشا الماي.  

تاڭ بولىپ اتسامشى تاپ-تازا …

 

كۇلگە اينالىپ كەشىم مەن تاڭىم،

عالامدىق وتقا بارادى جانىپ،

جىلۋىنا جانىم بولەنبەي.

 

جاراتقان ءتاڭىرىم جوقتان باردى،

ەرىتىپ جۇرەكتەگى قىسقى قاردى

ۇمىتىلعان مۇڭلى ولەڭدەي.

1923 ج.

 

 

شىن جۇرەكتەن

 

جوق نە اكەم، نە انام،

نە ءتاڭىرىم، نە پانام.

نە بەسىك، نە كەبىنىم،

نە سۇيگەنىم، سەرىگىم.

 

ءنار تاتپادىم مەن ءۇش كۇن،

نە بەرسە دە كەلىستىم.

جيىرما جىلىم – بايلىعىم،

ساتسام بولماس قايعى-مۇڭ.

 

ەشكىم ساتىپ الماسا،

شايتان مۇمكىن جارماسار.

شىنىم كىرىپ ۇيگە ءبىر

كىسى ولتىرەر كۇيدەمىن.

 

ۇستار وندا دارعا اسار،

ءتانىم قارا جەر باسار.

تىنشىعاندا جۇرەگىم،

تۇرار ءومىر-گۇل ءونىپ. 

1925 ج.

 

ءتاڭىرىم

ءفانيدى جەردە قالدىرا،

ءتاڭىرىم كەلدىم الدىڭا.

قۇس بولساڭ، سالعان داۋسىڭدى

جاڭعىرتار ەدىم تاۋ سىندى.

 

ەگىنشى بولساڭ سوقالى،

جىرتىسار ەم جەر قوپارىپ.

اتىڭدى سيپاپ جالىنان،

جەگەر ەم شارۋا قامىنا.

 

سوقانىڭ ۇستاپ قۇلاعىن،

سايىن دالا بوپ جۇماعىم، 

جانىڭدى سەنىڭ قالار ەم

تىڭ جەرگە تۇرەن سالار ەم.

 

قۇستان ءبىر باقتى قورعاساڭ،

قاۋمالاپ جاتسا قارعا سان،

تاس اتار ەدىم، قاشىرىپ،

مەيىرىڭدى ءبىر اسىرىپ.

 

سەن كۇلسەڭ، مەن دە شاتتانىپ،

توبەم كوككە تيۋگە شاق قالىپ،

مۇشتىگىممەن الدارقاتسام، 

شەرىمدى  ساعان تارقاتسام.

1928 ج.

 

ەستىدىم تەمىر وكسىگىن …

 

ەستىدىم تەمىر وكسىگىن،

ەستىدىم جاڭبىر كۇلگەنىن.

قيرادى ەلەس، ءوشتى كۇن،

وتەدى ءبارى – بىلگەنىم.

 

تىرلىكتەن كۇيبەڭ دارا قاپ،

ءسۇيۋدى عانا ءجون كوردىم.

ايتشى تەك التىن سانادان

ادامعا قارۋ جون دەر كىم؟

1933-1934 ج.ج.

 

سول ءبىر ارۋ

 

سول ءبىر سۇلۋ ايەلدى كورسەم شىركىن تاعى دا،

پەرى قىزى ەدى ول، نازىك ەدى جانى دا.

سەرۋەندەگەن شاقتاردا گۇل دالادا ماساتى،

جەردى جەڭىل قاۋىرسىن قاداممەنەن باساتىن.

سۇيمەي-اق مەن قويايىن ونى مىنا جالعاندا،

تەك قارايىن ءسۇيىنىپ، مەندەگى وسى بار ارمان –

باقتا وتىرسا شۋاقتاپ اق ارۋىم تارانعان،

قولىندا بار كىتابى جاڭا عانا جابىلعان.

كۇزگى جەلگە سىبدىرلار جاپىراقتار جانىندا.

كورىكتىمە قاراۋمەن ابايلاپ جاي، سىر ۇرلىپ،

ءوزىمدى-ءوزىم ۇمىتىپ، تۇرعانىمدا سىبىرلاپ.

سەزىپ مەنى، ۇركىپ، ورنىنان تەز تۇرىپ،

ۇزار بەتىن الىس باق شەتىنە بۇرىپ.

جول شەتىندە اعاشتار قوشتاسۋدى قۇپتار.

(ايىرىلىسار وسىلاي بۇيىرىلماعان جۇپتار)

كوز جۇمعان اناسىن كورگەن ءسابي قۇرلى،

سول ارۋدى كورسەم ايداي اپپاق نۇرلى.

1936 ج.

 

***

تۋ سىرتىمدا تۇر ەكەن جاراتقان …

تۋ سىرتىمدا تۇر ەكەن جاراتقان،

ىزدەسەم مەن ونى بارلىق ءتورت تاراپتان.

… 

ءتورت تاعاندادىم. تىك قۇدايىم

يىلمەدى ماعان، كوتەرمەدى جەردەن.

بار شاپاعاتى – بوس قويدى مەنى،

كۇش تاپ، كوتەرىل، ۇقسا دەپ ەرگە.

 

ءسويتىپ جار بولدى، جار بولمادى دا.

مەيىرىمى جالىن دا، كۇل دە ەمەس.

قالاي سۇيسەڭ، سولاي قورعادى دا،

ءوزىمدى وزىمە  قالدىردى.

 

ءتانىم السىرەپ، قورقىنىش قۇشتى،

بىراق مەن جارىمدى كۇتەمىن جىميا.

سەبەبى مەنىمەن ادال، بىلسەڭ،

مىنا بوس قۋىس ءدۇنيا.

1937 ج.

ماجارشادان اۋدارعان راۋشانگۇل زاقانقىزى 

Abai.kz