جاڭا جىل ءارى تاريحي ءارى جاڭا مەرەكە. جاڭا جىلدىڭ نەگە بۇنداي مەرەكە ەكەندىگىن تومەندە تارقاتىپ كورمەكپىز.

سوڭعى كەزدەردە ءدىني مەرەكەلەردەن تىس مەرەكەلەردى حالال جانە حارام دەپ ءبولۋ ءۇردىسى پايدا بولدى. اسىرەسە، ۋاحابيلىك باعىتتاعى جانە سالافيتتىك باعىتتاعى ءدىني سەكتالاردىڭ جانە ولاردىڭ مۇريتتەرىنىڭ كوبەيۋى قوعامعا ۇرەي تۋعىزىپ وتىر. قيت ەتسە، «شيرىك» نەمەسە «بيدعات» دەپ شىعاتىن سەكتا فاناتتارىنىڭ كوزقاراسى مەن توڭمويىندىعى قوعامعا الاڭداۋشىلىق اكەلدى. تىپتەن، ءمۇفتياتتىڭ ءپاتۋالارىنا دا پىسقىرىپ قارامايتىن، ۇستازدارى مەن «براتتارىنىڭ» ايتقانىن اقيقات رەتىندە تانيتىن فاناتتار  توبى قاپاتاپ بارادى.

ولار (ۋاحابيستەر مەن سالافيتتەر) ءۇشىن ءدىن مۇلدە باسقا. ولاردىڭ سوزىمەن ايتقاندا: «قازاقتار اتا-بابالارىنان بەرى اداسىپ ءجۇر. «ارۋاق قولداسىن» دەپ ايتۋ – «تاسپەن اتىپ ولتىرىلەتىن كۇنا».

قۇداي-اۋ، اعايىندار! ءدىن – ساياسات ەمەس، تازالىق! ول جۇرەكتىڭ تازالعى – نيەتتىڭ تازالىعى. ال امال سونىڭ ءبىر بولشەگى. وكىنىشكە وراي ولار ءۇشىن (ات توبەلىندەي ءدىن اتىن جامىلعان توپتار ءۇشىن) امال نيەتتەن  بۇرىن تۇرادى. نەگىزى نيەت امالدان بۇرىن تۇرۋى كەرەك عوي.

شىنىن قۋعاندا جاڭا جىل تاريحي مەرەكە. ونى مۇسۇلماندار ءوز دەڭگەيىندە مۇسۇلمانشا تويلاسا جەتىپ جاتىر. ماڭىزدىسى ونىڭ قانداي مەرەكە ەكەندىگىندە ەمەس، قالاي تويلايتىنىڭىزعا بايلانىستى بولسا كەرەك.

بىرىنشىدەن، عىلمي جاقتان العاندا 21-22 جەلتوقسان – توقىراۋ كۇى. بۇل كەزدە ەڭ قىسقا كۇن ءوتىپ، سوسىن كۇننىڭ شىعۋ ۋاقىتى ۇزارا باستايدى. ال، توقىراۋ كۇنى تۇركى حالىقتارىندا اتالىپ ءوتىپ وتىرعان. تۇركىلەر بۇل كۇندى جارىقتىڭ قاراڭعىنى جەڭۋى رەتىندە تويلاعان بولۋى بەك مۇمكىن.

ەكىنشىدەن،  ەجەلگى تۇركىلەر دالادا ۇلكەن وت جاعىپ، سول جىلى وتتى قورالانا وتىرىپ جاقسى تىلەكتەر ايتۋى زاڭدى قۇبىلىس. وتتىڭ مازداپ جانۋى ءۇشىن وعان ماي سالۋ دا تۇسىنىكتى جاعداي. بۇل جەردە ەشقانداي وتقا تابىنۋ مەن ونى قۇداي ساناۋ امالى كورىنىپ تۇرعان جوق. تۇركىلەر ء«تاڭىر (اللا تاعالا) بار ءارى جالعىز، ول – اسپاندا» دەپ سەنگەندى ءارى قازىرگى ادامزات قوعامىنان دا جوعارى دەڭگەيدەگى پاراسات پەن پايىمعا، رۋحاني تۇيسىككە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇردى.

ۇشىنشىدەن، تۇركىلەردىڭ تاڭىرگە تابىنعانى شىن، ول ءتاڭىرى – ءبىر عانا اللا- تاعالا بولاتىن. ال ونىڭ تونىن تەرىس اينالدىرىپ تاريح ەتىپ جازۋ – ورىس وتارشىلدارىنىڭ ساياسي ماقساتىنا قۇرىلعان تۇزاق بولاتىن.

تورتىنشىدەن، «پاتشانىكى – ءۋاجىپ». مەملەكەت بەلگىلەگەن مەرەكەنى مەرەكەلەۋ، تۋىس-تۋعان، اكە-شەشەسىنە سيلىق جاساپ، قۋانتۋ – ساۋاپقا تولى ءىس. بۇنىڭ قۇراندا دا جازىلعانى اقيقات.

بەسىنشىدەن، كەز كەلگەن مەرەكەنى تويلاۋدا: مەيلى ءدىني مەرەكە بولسىن ونى قالاي تويلاۋ ءار ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى. مۇسۇلمانشا تويلاسا ەشكىم قارسى ەمەس. ال اراق-شاراپتى سۋشا اعىزىپ، ار-ۇجداندارىن توكسە، باسقا زاتقا «قۇداي – وسى» دەپ تابىنسا، وندا ونداي ادامدار قانداي  مەرەكەگە بولسىن  لايىقتى ەمەس. بۇل جەردە تەك نيەت پەن امال دۇرىس بولسا بولدى. بارلىق مەرەكەنى ءوز قاجەتىنە قاراي تويلاۋعا بولادى.

التىنشىدان، اللا-تاعالاعا تىلەك تىلەپ، دۇعا جاساۋ، پايعامباردان شاپاعات تىلەۋ، ارۋاقتارعا ارناپ ءنازىر-شىراق بەرىپ، رازىلىعىن دامەتۋ – دۇرىس نيەتكە قۇرىلعان دۇرىس امال! ونى «اللاعا سەرىك قوستى» دەپ ساناۋ – ءدىندى بۇزىپ، ادامداردىڭ سەنىمدەرىنە قىلاۋ ءتۇسىرۋ نەمەسە بەرەكە-بىرىلىگىن ءبۇلدىرۋ ءۇشىن جاسالعان قاستاندىق دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك.

جەتىنشىدەن، ء«الھامدى» بىلگەننىڭ ءبارى موللا بولىپ، ۋاعىز ايتۋ – بارىپ تۇرعان توپاستىق، دۇمشەلىك. پاراساتى مەن پايمى، ءساۋياسى مەن قابىلەتى جەتكەن ءمۇمين عانا يمام بولۋعا، ۋاعىز ايتۋعا قۇقىلى. ءمۇفتياتتىڭ ءپاتۋاسىن تىڭداماي، «تەك وزدەرىنىكىن دۇرىس سانايتىن» ءدىن اتىن جامىلعان توپتار ادام ءۇشىن دە قوعام ءۇشىن دە جەگى قۇرت، قاسكوي ساياساتتىڭ قۇلدارى. ولاردان ساقتانۋ جانە ولارعا قارسى تۇرۋ – ءار ازاماتتىڭ بورىشى!

ءسوز سوڭىندا سىزدەردى بۇگىنگى جاڭا جىلدارىڭىزبەن قۇتتىقتايمىن! ءتاڭىر ءاربىر جاقسى تىلەكتەرىڭىزدى قابىل ەتسىن! باستارىڭىز امان، باۋىرلارىڭىز ءبۇتىن بولسىن! ەلمىز تىنىش، بالالارىمىزدىڭ بولاشاعى نۇرلى بولسىن! پايعامباردىڭ شاپاعاتى ءتيسىن، اتا-بابا ارۋاعى ريزا بولسىن!

بەيسەن احمەتۇلى  

Abai.kz