«قازاقستاندى رەسەيدەن ەشكىم الىستاتا المايدى»، - دەپ قايقايىپ وتىرعان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان يديريسوۆتىڭ پاپاسى (بۇل كىسىنىڭ لەكسيكونىندا، «اكە»، «كوكە» دەگەن اتاۋلار جوق شىعار) ءابىلفايىز اعا بىزگە قازمۇۋ-دە ءدارىس وقىدى. ابەكەڭ ءارىپ تۇرلەرىن ءارتۇرلى ادامعا ۇقساتىپ، ساباعىن ەستە قالاتىنداي ەتىپ قىزىقتى وتكىزەتىن. سول ءابىلفايىز اعانىڭ قازاق ءتىلىن ورىسشامەن ارالاستىرىپ، ويران-بوتقا جاساپ سويلەگەنىن ءوز باسىم كورگەن دە، ەستىگەن دە ەمەسپىن.

1990 جىلداردىڭ اياعى. «جاس الاش» گازەتىندە ءتىلشىمىن. باس رەداكتور ءابىلفايىز اقساقالمەن سۇحبات جاساپ كەل دەپ تاپسىردى. ادرەسىن تاۋىپ الىپ، ىدىرىسوۆتاردىڭ ىرىستى شاڭىراعىنا ءبىر كەشتە سالىپ ۇرىپ جەتىپ باردىم. كەڭ، جارىق بولمەدە وتىرىپ سۇحبات قۇردىق. اقساقال اڭگىمە بارىسىندا ءوزىنىڭ ءومىر باقيعى نان-سۋى بولعان عىلىمدى، تىلشىلىكتى ۇنتاتپايتىنىن ايتىپ قالدى. «جاس كەزىمدە ماسكەۋدە وقۋىم كەرەك ەدى. ينجەنەرلىك ماماندىقتى يگەرۋىم كەرەك ەدى. قالاعان وقۋىما ءتۇسىپ تۇرىپ، الماتىعا تايىپ تۇرىپپىن. ءسويتىپ، وسى ءتىلدىڭ اينالاسىندا قالىپپىن. نە كوپ، قازاقتا ءتىلشى-مامان كوپ. وسىعان ءالى وكىنەمىن. مەنىڭ قازاقستانعا قايتىپ كەتكەنىمە ماسكەۋدەگى وقىتۋشىلارىم دا رەنىش ءبىلدىردى»، - دەگەندى ايتتى. جاڭادان باس قۇراپ، توي-جيىندارعا بارعان كەزدەرىندە زايىبى ەكەۋى قوسىلىپ ءان سالعاندا جۇرتتىڭ تامسانىپ قول سوعاتىنىن، ەكەۋىن «قىز جىبەك پەن تولەگەن» اتاعانىن دا ەمىرەنە ەسىنە الدى. سودان اڭگىمە ەرلان تۋرالى، ونىڭ قىزمەتى تۋرالى ءوربىدى. مەن اقساقالدىڭ كىتاپ سورەسىنەن تالىستاي ۇلكەن كىتاپتى كوزىم شالىپ، مۇقاباسىنداعى جازۋعا ۇڭىلگەنمىن. «يۆريت». سودان سۇرادىم:

-          اعا، ەرلان نە، يۆريت ءتىلىن بىلە مە؟

-          بىلەدى جارىعىم.

-          ەۆرەيلەر ورتاق كەلىسىم بويىنشا وسى ءيۆريتتى مەملەكەت قىزمەتىنە پايدالانۋدا جاڭىلىسپاسام.  ايتپەسە، ولاردىڭ تىلىندە «يدىش» دەگەن دە ءبىر تارماق بار ەكەن. قوعامدىق كەلىسىم دەگەنىمىز، مىنە، وسى بولسا كەرەك (ول كەزدە «قوعامدىق كەلىسىم» دەگەندى كوپ ايتىپ، كوپ جازاتىن كەزىمىز).  ەرلان تاعى قانداي تىلدەردى بىلەدى، اعا؟

-          ورىسشا وقىدى، ورىس تىلىندە جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامدادى. سوندىقتان «ورىس ءتىلىن بىلەدى» دەگەندى قوسپاعاندا اعىلشىنشا، ارابشا، ۇردۋشا، يۆريتشە بىلەدى.

-          بارەكەلدى! قازاقشاسى قالاي؟

جايلى ءومىر، جاقسى كوڭىل، باق-قۋاتتى، باپتى تۇرمىس ءوڭىن جاساڭعىراتىپ، شىرايىن كەلتىرگەن اقساقالدىڭ القىزىل ءجۇزى كەنەت الاۋلاپ كەتتى دە:

-          قازاقشاسى دا جامان ەمەس. قازاقتىڭ كونە سوزدەرىن مەنەن جاقسى بىلەدى. قازاقشاسى جالپى جامان ەمەس، اۋىزەكى سويلەي الادى، - دەي بەردى.

مەن اقساقالمەن سىپايى قوشتاستىم دا سىرتقا ۇمتىلدىم. سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى (ەرلان ءابيلفايزوۆيچتىڭ سول تۇستاعى قىزمەت لاۋازىمى), بىرنەشە تىلدە سويلەي الادى. تەك قازاقشاسى جوق. مۇلدەم ماقۇرىم ەمەس: «قازاقتىڭ كونە سوزدەرىن بىلەدى»، «اۋىزەكى سويلەي الادى».

«وسىلاي دا وسىلاي»، - دەپ كۇبىجىكتەگەن قارتقا وكپەم قارا قازانداي بولدى. ءيا، ول دا وكپەلى. بالاسىنا دەپ قالماڭىزدار، وزىنە. ماسكەۋگە وقۋعا ءتۇسىپ تۇرىپ الماتىعا تايىپ تۇرعان ءبىر كەزدەگى بوزباستىعىنا ءالى كەيىپ ءجۇر.

-          سۇحبات الدىڭ با اقساقالدان؟ – دەپ سۇرادى باس رەداكتورىم ەرتەڭىندە.

-          الدىم، بىراق ول سۇحبات جازىلمايدى.

باس رەداكتور باسىن شايقادى دا قويدى.

راس، باسپا ءىسى بويىنشا ءدارىس وقىعان، اڭگىمەسى قىزىق وقىتۋشىممەن ءتاپ-ءتاۋىر سۇحبات قۇرعان ەدىم. ايتكەنمەن دە، ول سۇحبات جازىلماي قالدى. جوعارىداعى بىرەر ءسوزىن ەسەپكە الماساق، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءبىر سويلەمى جازىلمادى. ەندى جازىلمايتىن دا شىعار...

داۋرەن قۋات

Abai.kz