مۇحتار شاحانوۆ. بۇكىل بولمىسىمەن ورىستانعاندار جانە قىزمەتىن ۇلتىنان جوعارى قويعاندار
(قيلى-قيلى پىكىرلەردەن تامىر العان تولعاۋ)
ن.: «وبششايا پوكورنوست داەت ۆام پوۆود سچيتات، چتو ۆسە ۋ ناس ودنووبرازنو. ۆى وشيباەتەس: نەت درۋگوي سترانى، گدە بىلو بى تاكوە رازنووبرازيە نارودنوستەي، نراۆوۆ، رەليگي ي دۋحوۆنوگو رازۆيتيا، كاك ۆ روسسي. ەتو رازنووبرازيە تايتسيا ۆ گلۋبينە، ەدينەنيە جە ياۆلياەتسيا پوۆەرحنوستنىم ي تولكو كاجۋششيمسيا. ۆى ۆيديتە زدەس ۆبليزي ناس دۆادتسات وفيتسەروۆ، يز نيح تولكو دۆوە پەرۆىح - رۋسسكيە، تروە سلەدۋيۋششيح - پريميريۆشيەسيا س نامي پولياكي، چاست وستالنىح نەمتسى. داجە حانى پريۆوزيات منە سۆويح سىنوۆەي، چتوبى يا يح ۆوسپيتىۆال سرەدي مويح كادەت...
استولف دە كيۋستين
(يز ديالوگا كيۋستينا س نيكولاەم ءى. روسسيا ۆ 1839 گ.،
ۆ كن: «روسسيا پەرۆوي پولوۆينى ءحىح ۆ. گلازامي ينوسترانتسەۆ».)
(قيلى-قيلى پىكىرلەردەن تامىر العان تولعاۋ)
ن.: «وبششايا پوكورنوست داەت ۆام پوۆود سچيتات، چتو ۆسە ۋ ناس ودنووبرازنو. ۆى وشيباەتەس: نەت درۋگوي سترانى، گدە بىلو بى تاكوە رازنووبرازيە نارودنوستەي، نراۆوۆ، رەليگي ي دۋحوۆنوگو رازۆيتيا، كاك ۆ روسسي. ەتو رازنووبرازيە تايتسيا ۆ گلۋبينە، ەدينەنيە جە ياۆلياەتسيا پوۆەرحنوستنىم ي تولكو كاجۋششيمسيا. ۆى ۆيديتە زدەس ۆبليزي ناس دۆادتسات وفيتسەروۆ، يز نيح تولكو دۆوە پەرۆىح - رۋسسكيە، تروە سلەدۋيۋششيح - پريميريۆشيەسيا س نامي پولياكي، چاست وستالنىح نەمتسى. داجە حانى پريۆوزيات منە سۆويح سىنوۆەي، چتوبى يا يح ۆوسپيتىۆال سرەدي مويح كادەت...
استولف دە كيۋستين
(يز ديالوگا كيۋستينا س نيكولاەم ءى. روسسيا ۆ 1839 گ.،
ۆ كن: «روسسيا پەرۆوي پولوۆينى ءحىح ۆ. گلازامي ينوسترانتسەۆ».)
ەدينستۆەننىم مەستوم، گدە تاتارى... موگلي نايتي پريۋت ي درۋجەليۋبيە، بىلي رۋسسكيە كنياجەستۆا، س كوتورىمي رەۆنيتەلەي درەۆنەي تراديتسي (منوگيە يز نيح روديليس وت سمەشاننىح براكوۆ)... تاك پوياۆيليس نا رۋسي... اكساكوۆ، اليابەۆ، اپراكسين، اراكچەەۆ، ارسەنەۆ، احماتوۆ، بابيچەۆ، بالاشوۆ، بارانوۆ، باسمانوۆ، باتۋرين، بەكەتوۆ، بەردياەۆ، بيبيكوۆ، بيلباسوۆ، بيچۋرين، بوبورىكين، بۋلگاكوۆ، بۋنين، بۋرتسەۆ، بۋتۋرلين، بۋحارين، ۆەليامينوۆ، گوگول، گودۋنوۆ، گورچاكوۆ، گورشكوۆ، دەرجاۆين، ەپانچين، ەرمولاەۆ، يزمايلوۆ، كانتەميروۆ، كارامازوۆ، كارامزين، كيرەەۆسكي، كورساكوۆ، كوچۋبەي، كروپوتكين، كۋراكين، كۋرباتوۆ، ميليۋكوۆ، ميچۋرين، راحمانينوۆ، سالتىكوۆ، ستروگانوۆ، تاگانتسەۆ، تالىزين، تانەەۆ، تاتيششەۆ، تيماشەۆ، تيميريازەۆ، ترەتياكوۆ، تۋرگەنەۆ، تۋرچانينوۆ، تيۋتچەۆ، ۋۆاروۆ، ۋرۋسوۆ، ۋشاكوۆ، حانىكوۆ، چااداەۆ، شاحوۆسكوي، شەرەمەتەۆ، شيشكوۆ، يۋسۋپوۆ...
لەۆ گۋميلەۆ
(«چەرنايا لەگەندا»، موسكۆا، «ايريس-پرەسس»، 2003 گ.)
كۇنى بۇگىنگە دەيىن قۇپياسى تولىق اشىلماي كەلە جاتقان ماسەلە بار. ورىستانعان باسقا ۇلت وكىلدەرى نەگە ءبىر كەزدە ءوزى نەمەسە اتا-باباسى، اجە، اناسى قۇرامىندا بولعان نەگىزگى ۇلتتىق ءتۇپ-تامىرىنا ونىڭ دىنىنە مۇرىن شۇيىرە قارايدى؟ باسقانى باسقا دەيىك، ءتىپتى ورىستىڭ ۇلى اقىنى بولىپ سانالاتىن اننا احماتوۆانىڭ ارعى تەگى تاتار ۇلتىنا، ياعني مۇسىلمان دىنىنە بارىپ تىرەلەتىنى بەلگىلى. سويتە تۇرا، اقىننىڭ ءوز تۇپكى ۇلتىنا قۇرمەتپەن قاراۋى بىلاي تۇرسىن، كەرىسىنشە، ساناسىندا بابالارىنىڭ ءدىني قۇندىلىعىنا تەرىس پىكىر قالىپتاستىرعانى مەن ءۇشىن جۇمباق. اننا احماتوۆانىڭ ءومىرى تۋرالى ءۇش توم كۇندەلىك جازعان ليديا چۋكوۆسكايا اقىنمەن 1960 جىلعى 29-قازانداعى اڭگىمەسىندە بىلاي دەيدى: «نە پومنيۋ، پو كاكومۋ پوۆودۋ رەچ زاشلا وب يسلامە.
- يا نيكوگدا نە ليۋبيلا يسلام، - سكازالا اننا اندرەەۆنا، - ي ك كورانۋ راۆنودۋشنا...»
(زاپيسكي وب اننە احماتوۆوي، توم ۆتوروي، موسكۆا، «سوگلاسيە»، 1997 گ.)
ءبىر عاجابى، ورىستانعان وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبارى دەرلىك ءوزىنىڭ بايىرعى اتا-تەگىن، ءدىنىن ەسكە الۋعا جانە ولارعا قۇرمەتپەن قاراۋعا قۇلىقسىز. ورىستانعان قىرعىزدار دا ءدال وسىنداي مىنەزگە يە...
ومىربەك تىللەباەۆ،
قىرعىز اقىنى
(اۆتورعا جولدانعان حاتتان ءۇزىندى)
«يزۆەستنو، چتو وبرۋسەۆشيە ينورودتسى ۆسەگدا پەرەساليۆايۋت پو چاستي يستيننو رۋسسكوگو ناستروەنيا».
ۆ.ي.لەنين
(«ك ۆوپروسۋ و ناتسيونالنوستياح يلي وب اۆتونوميزاتسي»، 43 توم)
سوۆەت وكىلى جانگەلدين ء(الىبي. م.ش.) ەسكى حۋكىمەت زامانىندا قازاق شاپانىن كابينەت كيىمىنە، يسلام ءدىنىن حريستيان دىنىنە ايىرباستاپ، جانگەلدىنى ستەپنوۆقا اينالدىرىپ، ميسسيونەر بولىپ ەدى. بىراق ول ءوزىنىڭ وكىل اتالارىنىڭ ءۇمىتىن بوسقا شىعاردى...
ءاليحان بوكەيحانوۆ
(شىعارمالار، الماتى،
«قازاقستان» باسپاسى، 1994 ج.)
ەگەر حالىق باسقىنشى ءتىلدىڭ الدىندا تىزە بۇگەر بولسا، وندا ونىڭ انا ءتىلى جويىلادى. بۇل دالەلدەنگەن زاڭدىلىق. ءبىزدىڭ الدىمىزدا ەكى جول بار. ءبىرىنشىسى، تۇك بىتىرمەي، قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرۋ. ەكىنشىسى، جوعارىداعى ءسوزدى ءىس جۇزىنە اينالدىرۋ.
دەۆيد كريستال
(«ءتىل اجالى» اتتى كىتاپتان، اۋدارعان م.جۇماتاي،
«انا ءتىلى»، 20 قاڭتار، 2005 ج.)
ەگەر «تەلەحابارلاردىڭ كەم دەگەندە جارتىسى قازاق تىلىندە بولۋى كەرەك» دەگەن مەنىڭ ۇسىنىسىم ۇلتشىلدىق بولسا، وندا ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى جايلى اڭگىمەنى جىلى جاۋىپ قويۋ كەرەك. ۇلتىمىزدىڭ مۇددەسى ءۇشىن كۇرەس ۇلتشىلدىق پا ەكەن؟!
التىنبەك سارسەنباەۆ
(«شىندىقتى ايتپاۋ - ۇلكەن مادەنيەتسىزدىك».
«تۇركىستان»، 16 ناۋرىز، 2006 ج.)
كازاحسكي يازىك - ەتو يازىك زاستوليا، پەسەن ي ايتىسوۆ. ون بىل ۋ ناس نا كۋحنە، تام ي وستانەتسيا. تاك زاچەم نادەۆات نا ۆىسوحشەە دەرەۆو پرازدنيچنىە بۋكەتى. تام دولجەن ۆيسەت ۆەنوك...
ۆلاديمير نۋسيپحانوۆ
(«يزۆەستيا-كازاحستان»، 15 وكتيابريا 2002 گ.)
...كەزىندە جوعارى قىزمەتتەردە بولعان اتا-انام مەن قازاق ءتىلىن ەكىنشى ورىنعا ىسىرعان زامانىم مەنى وسىلاي تاربيەلەدى...
سەنەسىز بە، مەن قازىر قازاقشا سويلەي المايتىنىما ءتىپتى قىسىلمايمىن دا. مەملەكەت قاجەت ەتپەگەن تىلدە مەن نەگە سويلەۋىم كەرەك ەكەن؟
ءىلياس الشىنوۆ
(«كالبيت» ءتىلىڭ كىمگە قاجەت؟»،
«التىن وردا»، №15, 2005 ج.)
...ۆىستۋپلەنيا نەسكولكيح پيساتەلەي، ۆكليۋچايا مۋحتارا شاحانوۆا، پروستو ۋبيلي سۆوەي تۋپوي پسەۆدوپاتريوتيچنوستيۋ ي نەيزبىۆنو نيزكيم پولەتوم مىسلي. پرەدمەتوم يح ستەناني، كاك نەترۋدنو بىلو دوگاداتسيا، وكازالسيا كازاحسكي يازىك...
تەلمان مەدەۋ-ۋلى
(«سون س وتكرىتىمي گلازامي يلي برەد تارلاننوگو سوزنانيا»،
«تسەنترالنايا ازيا، كازاحستان»، 18 يانۆاريا 2005 گ.)
نەگىزىن «امەريكاندىق ۇلتتان» الاتىن «قازاقستاندىق ۇلت» يدەياسى بىزگە مۇلدە كەلمەيدى... ويتكەنى «قازاقستاندىق ۇلت» بىرتە-بىرتە ءبىزدىڭ سان عاسىرلىق اتا-بابا رۋحىمەن بايلانىسىمىزدى، ءتىلىمىزدى، رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى جويىپ، جاڭا كوسموپوليتتىك بولاشاق قالىپتاستىراتىنى ەشكىمگە قۇپيا سىر ەمەس...
(«ۇلتتاردى جويۋعا اپاراتىن قادام»
(قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە،
پارلامەنتىنە جانە ۇكىمەتىنە),
«قازاق ادەبيەتى»، 16 قاڭتار، 2009 ج.)
...دليا مەنيا زۆۋچيت ديكو، چتو موي پوتومكي نە بۋدۋت كازاحامي. ەتو موجەت نە پونيات تولكو رۋسسكي چەلوۆەك، كاك تى، سەرگەي دۋۆانوۆ، كاك سليشكوم رافينيروۆاننىي ينتەلليگەنت. ۆى پرەدستاۆلياەتە، ي تاك ۋ كازاحوۆ نە وستالوس نيچەگو وت پريرودنىح بوگاتستۆ سۆوەي سترانى: كازاحسكوي ماگنيتكوي زاۆلادەل يندۋس ميتتال - «ميستەر تۆيستەر»; جەلەزنورۋدنىمي زالەجامي - ەۆرەي ماشكەۆيچ، بىۆشي نيششي ۋچيتەليشكا يز بيشكەكا; مەد زاحۆاتيل كورەەتس كيم، ناشەنسكي سوۆوك; ەششە كاكيە-تو ۋزبەكي، ۋشلىە شاديەۆى ي پروچيە زاحۆاتيلي نا حالياۆۋ نارودنوە دوستويانيە.
يتوگو وستالوس ۆسەگو-تو ۋ چەلوۆەكا نەوتەملەموە، داروۆاننوە وتتسوم ي ماتەريۋ نازۆانيە «كازاح»...
پوزور نام، كازاحام، ەسلي پوزۆوليم ۋتۆەرديتسيا زاكونۋ وب وتمەنە ناتسي...
س.ە.ەسجانوۆ،
ۆەتەران ترۋدا
(«كازاحي نە ۆىروسلي يز «كوروتكيح شتانيشەك؟»، «تاسجارعان»، 4 ناۋرىز، 2009 ج.)
ءبىزدى قۇرتاتىن - كرەولدار، ياعني، شالاقازاقتار. ونداي پرەتسەدەنت بار ما؟ بار. اناۋ لاتىن امەريكاسى انا ءتىلىنسىز وتىر. مىسالى، يرلاندىقتار ەگەمەندىگىن الدى دا، تىلىنەن ايىرىلدى. ونداي قاۋىپ جوق ەمەس. بۇل جەردەگى ەڭ نەگىزگى قاۋىپ - رۋسوفيلدەردەن.
ءازىمباي عالي
(«قازاقستاندىق ۇلت» - قاۋىپتى يدەيا»،
«جاس قازاق»، 26 جەلتوقسان، 2008 ج.)
پونيمايۋ، چتو رازگوۆورى و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە نەۆولنو زاستاۆليايۋت ۆولنوۆاتسيا ناشيح رۋسسكويازىچنىح كازاحستانتسەۆ.
ەتو ي يازىك، نا كوتوروم ليۋدي ۆسەح ناتسيونالنوستەي يمەيۋت پراۆو پولۋچات نەوبحوديمۋيۋ ينفورماتسيۋ ۆ گوسۋچرەجدەنياح. ك سوجالەنيۋ، نا دۆەرياح منوگيح يز نيح ۆيسيات تابليچكي تولكو نا كازاحسكوم يازىكە، سوزداۆايا بولشيە نەۋدوبستۆا دليا رۋسسكويازىچنىح پوسەتيتەلەي. ۆ بىلوە ۆرەميا نارود س پريسۋششەي ەمۋ پرياموتوي نازىۆال پودوبنىە ۆەششي پروستىم ي پونياتنىم سلوۆوم - «گولوۆوتياپستۆو»...
ناپوسلەدوك يا حوتەل بى وبراتيت يح ۆنيمانيە نا زاكليۋچيتەلنۋيۋ چاست رەچي پرەزيدەنتا ن.نازارباەۆا نا پوسلەدنەي سەسسي اسسامبلەي نارودا كازاحستانا ۆ چاستي، پوسۆياششەننوي رازۆيتيۋ كازاحسكوگو يازىكا: «حوچۋ سەگودنيا تاكجە پودچەركنۋت، چتو پورا پرەكراتيت ۆسياكيە پروۆوكاتسيوننىە رازگوۆورى نا يازىكوۆۋيۋ تەمۋ. ەسلي كوگو-تو دەيستۆيتەلنو ۆولنۋەت سۋدبا كازاحسكوگو يازىكا - پۋست ۆكلادىۆاەت دەنگي ي رەاليزۋەت كونكرەتنىە پروەكتى».
نە و ۆاس لي يدەت رەچ، مىرزالار؟
رۋستام يۋسۋپوۆ
ۆەليكي ي موگۋچي... كازاحسكي يازىك
«سۆوبودا سلوۆا» 19 مارتا 2009 گودا
ارداقتى مۇحتار اعا، رەسپۋبليكامىزداعى 17 مينيسترلىكتى، نەمەسە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن ۇكىمەت باسشىلىعىن مىسالعا الالىق: ولاردا قىزمەت اتقاراتىنداردىڭ 80-90 پايىزى قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى ەكەنى بەلگىلى. بىراق سول قازاقتاردىڭ 70-80 پايىزى، كەي مينيسترلىكتەردە 90 پايىزى ءوز انا تىلىندە وقىپ، جازا المايدى. سىزدەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءوز ورنىنا قويامىز دەپ ارامتەر بوپ جۇرگەندەرىڭىزگە اياۋشىلىقپەن قاراۋعا تۋرا كەلەدى. جۋىردا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ جونىندەگى پرەزيدەنتتىك قوردىڭ ديرەكتورى بەرىك ابدىعاليەۆ بۇرىن ءوزىنىڭ ۇلتجاندى ادامداردىڭ قاتارىندا بولعانىن تارس ۇمىتىپ، قىزمەتىنىڭ ىڭعايىنا وراي «قازاقستاندىق ۇلتتى» ماداقتاپ شىعا كەلۋى ءبارىمىزدى قايران قالدىردى. سول جىگىتتىڭ جۇرتتى الداۋسىراتقان ماقالاسىنا سۇيەنسەك، ءتىل دامىتۋدى (جوعارعى باسشىلىققا تيىسپەي) تەك تومەننەن باستاۋىمىز كەرەك ەكەن. بىزدىڭشە، بۇل ماسەلەنى جوعارىدان، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن ۇكىمەتتەن باستاماي ءىس وڭالمايتىنى ايقىن. ولاردا ءجۇرىپ جاتاتىن سانسىز جيىنداردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن، تىم قۇرىسا، بىرەۋى باستان-اياق مەملەكەتتىك تىلدە ءوتىپ پە؟ بۇكىل ەل، بۇكىل تومەنگى باسشىلىق سولارعا ەلىكتەيدى، سولاردان ءتالىم الادى.
مەنىڭ الدىمدا «قازاق ادەبيەتىنىڭ» 2005 جىلعى 31-ءشى سانى جاتىر. وندا بىلاي دەلىنگەن:
«...مينيسترلىك اقمولا وبلىسىنىڭ ادىلەت دەپارتامەنتىنىڭ قىزمەتىن تەكسەرگەن بولاتىن. ادىلەت دەپارتامەنتى اپپاراتىندا قازىر 46 قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ 34-ءى جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرى بولا تۇرا، 3-ەۋى عانا قازاق تىلىندە ءىس جۇرگىزىپ، قۇجات ازىرلەي الادى...»
مەنىڭ تۇسىنىگىمشە، جوعارىداعى مينيسترلىكتەردىڭ اراسىندا اۋىل ومىرىنە ەڭ جاقىن، بىلايشا ايتقاندا، قازاقى مينيسترلىك اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى بولۋى كەرەك ەدى. جۋىردا ينتەرنەتتەن وقىدىم. مينيسترلىكتىڭ سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىندە 34 ادام جۇمىس ىستەسە، سونىڭ 33-ءى قازاق ۇلتىنان. كوميتەتتە ءىس-قاعازدارىنىڭ 80 پايىزعا جۋىعى تەك ورىس تىلىندە جۇرگىزىلەدى ەكەن...
كەز كەلگەن مينيسترلىكتە، استانا مەن الماتىدا (قىزىلوردادان وزگە قالالاردىڭ مەكەمەلەرىندە) وسىعان ۇقساس جاعداي قالىپتاسقان.
باسقاسىن بىلاي قويعاندا، ۇكىمەتتىڭ وزىندە ساۋساقپەن سانارلىقتاي ادام عانا تۋعان انا تىلىندە وقىپ، جازا الادى. بىراق بۇل بيلىك ورداسىنىڭ 80-85 پايىزى قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى دەسەك تە، كوپشىلىگى ءوزىڭىز ايتقانداي معق (موردياسى عانا قازاقتار). ماسقارا ەمەس پە؟ ءوز انا ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن بىلىكتى قازاقتار قاشانعا دەيىن شەتتەتىلەدى؟ ەگەمەندى ەل اتانعانىمىزبەن ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ توقتار كەزى بولا ما؟ بيلىك «امەريكاندىق ۇلت» سياقتى «قازاقستاندىق ۇلتقا» ەنۋىمىزدى، ياعني قازاق ۇلتىنىڭ جويىلۋىن نەگە جان-تانىمەن قولداپ وتىر؟ ورىستانعان قانداستارىمىزدىڭ كوپشىلىگى «قازاقستاندىق ۇلتتان» ءوز ۇلتىن قورعاۋدىڭ ورنىنا نەگە ونى جاقتاپ شىقتى؟ ءوزىڭىز ءجيى جازىپ جۇرگەندەي، ۇلكەن بيلىك باسىنداعىلاردىڭ بىردە-بىرەۋى بالاسىن، قىزىن، نەمەرەسىن قازاق ءتىلدى بالاباقشا مەن مەكتەپكە بەرمەۋىندە جانە بەتى بۇلك ەتپەي ءوز ۇلتىن جارعا قاراي يتەرۋىندە قانداي سىر، قانداي زاڭدىلىق بار؟
جانكەلدى شىمشىقوۆ،
ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور
استانا قالاسى.
(اۆتورعا جولدانعان حاتتان ءۇزىندى)
كىم ءوزىنىڭ ءتىلىن، ۇلتىن، باسقا تىلگە، باسقا ۇلتقا
ايىرباستاپ جىبەرسە ەگەر، ساتقىندىق پا ول، جاستىق پا؟
الدە زامان زورلىعى ما، مەيلى، سولاي بولعانمەن،
باسقا تىلدە كورىلگەن ءتۇس، باسقا تىلمەن العان دەم،
نە سەبەپتى توعىسپايدى نەگىزگى ۇلتتىق تالعاممەن،
نەگە ولاردىڭ سۇرقى بوتەن، داڭقى شىرقاۋ جانعانمەن؟
مىسالعا الساق، قازىرگى ورىس حالقىنىڭ زور بولەگى،
تازا ورىسقا ۇقساس قىزمەت ەتكەنىمەن ورەلى،
قيلى تاعدىر جولدارىنان ءوتىپ مىڭ سان بۇرالعان،
ءتىلى، ءدىلى، ءدىنى بولەك ۇلتتاردان قۇرالعان.
العاشىندا ۇلتى اتويلاپ تۇرعانىمەن تۇرىندە،
ولار نەگە نامىستانعان سويلەۋگە انا تىلىندە؟
قوساقتالىپ العاننان سوڭ وزگە ۇلتقا قۇلىپسىز،
سەكىلدەنگەن تۋعان ۇلتى كەيىنگى ۇلتتان سۇرىقسىز،
ەكى-ءۇش ۇرپاق وتپەستەن-اق ءتۇرىن ۋاقىت جالماعان،
اقىرىندا ءوز ۇلتىنان، ءتىپتى جۇرناق قالماعان...
عاسىرلاردان عاسىرلارعا شاشقان مۇڭلى جاڭعىرىق
جاتىر مۇندا ءبىر كەزدەرى لەنين ايتقان زاڭدىلىق:
«جاعىنۋدىڭ جولىن ويلاپ ولار ورىس حالقىنا»،
تالاي باتپان زالال قوسقان تۋعان ۇلتتىق پارقىنا.
لەنين جانە بۇل قاۋىپتىڭ قۇلپىن اشپاق ويمەنەن،
ۇلتىن ساتقان ءستاليندى مىسالعا الا سويلەگەن...
ءۇش ءجۇز جىلدىق ورىستانۋ بوستان-بوسقا سامعاي ما؟
ۇلتتان قاشقان قازاقتاردىڭ كوبى وسىنداي جاعدايدا.
تۋا سالا ورىس ءتىلىن ساناسىنا سىڭدىرگەن،
قازاق از با وسى تىلدە شىن قۋانعان، شىن كۇلگەن،
ءوز اسىلىن باسقا ۇلتتىڭ بۇركىتىنە ىلدىرگەن؟..
ۇلكەن تىلدە باسقىنشىلىق كۇش جاتارىن كىم بىلگەن؟!
بيلىك جاقتان قانات قاعىپ ۇلتسىزدىق داستانى،
بۇل كۇندەرى قازاقتىڭ تەڭ جارىمىنان استامى
وقىپ، جازا الماعان سوڭ اتا-بابا تىلىندە،
بابا تىلگە دەگەن قۇرمەت كۇرت شەگىنگەن ۇنىندە.
قاي تىلمەنەن كوزىن اشسا، سول ءتىل مە ونىڭ اناسى،
وي-تالعامىن كىم مەڭگەرسە، سول بولماق پا پاناسى؟
ءسابي شاقتان جاۋلانعان سوڭ ءتىلى، رۋحى، ساناسى،
ءوز تىلىنە جاۋ بوپ شىقتى تالاي قازاق بالاسى.
ورىس ءتىلدى گازەتتەردەن مىنەز اشىپ ادۋىن،
كەيبىرەۋى جاساپ جاتىر ءوز ۇلتىنا شابۋىل.
«قازاقستاندىق ۇلت» اتانعان ۇلتتى جويۋ جوسپارى،
كوسموپوليت قانداستاردى جاڭا جولعا باستادى.
انا ءتىلىن ۇيرەنەم دەپ ەندى اۋرە بولمايدى،
بىردەن الەم ازاماتى ايدىنىندا سامعايدى.
ولار راس، سىرت كوزدەردى ىسكەرلىكپەن باۋراعان،
بيلىكتى دە، نەگىزىنەن، ۇتمم*-لار جاۋلاعان.
_____________________________
* ۇتمم - ۇلتىن، ءتىلىن مەنسىنبەيتىن ماڭگۇرتتەر
كىم ۇلتقا تاس لاقتىرسا، سول بيلىككە ۇناي ما؟
ۇلتىن سۇيمەۋ، قارسى شىعۋ ەمەس پە بۇل قۇدايعا؟
ەندى ءبىزدىڭ كونبىس قازاق وڭعا، سولعا ويقاستاپ،
ءوز حالقىنىڭ ىشتەن شىققان جاۋلارىمەن شايقاسپاق.
قايسار شىندىق العا شىقتى: ەگەر بيلىك ۇلتقا
جاۋىعۋىن توقتاتپاسا، سىلتاۋ ىزدەپ سىنىققا،
وندا ماڭگۇرت قازاقتار دا كىجىنۋىن قويمايدى،
سەبەبى ولار بيلىكپەن ءبىر كەڭىستىكتە ويلايدى.
بيلىك ورگە وزدىردى دا قىزمەت قامىن، باس قامىن،
ءتىپتى تازا قازاقتى دا ساتىپ الا باستادى.
ەكىجۇزدى مىنەزىمەن ولار ەلدى لاستادى،
«قازاقستاندىق ۇلت» - كەرەمەت» دەگەن ۇران تاستادى.
مۇنى قولداپ كەي جاعىمپاز گازەتتەر دە سايرادى،
جۇرت شاتاسىپ، وڭ قول پارقىن سول قول كۇشى بايلادى...
ۇلكەن قاۋىپ، قۇيتىرقى ءىستىڭ ماقسات، نارقىن اشپاساڭ،
ۇلتتى دوپشا تەۋىپ ويناۋ بولماپ ەدى ەشقاشان...
«قازاقستاندىق ۇلتتا» بار ۇلت ورىستانا استاسپاق،
ءسويتىپ، ولار ءوز تىلىمەن، ءوز دىلىمەن قوشتاسپاق.
كۇللى الەمگە ۇلگى ەتىلمەك بۇل جەڭىستىڭ جارقىلى،
بازبىرەۋلەر العىس الماق ۇلتتى جىعۋ ارقىلى.
رۋحىن تارتىس توقتىسى ەتكەن قاپتاپ كەتتى كوكپارلار،
بۇل زورلىقتى كورگەن سايىن نامىسىڭدى وت شارلار.
قىزمەتىنىڭ ىڭعايىمەن ۇلت مۇددەسىن ساتقاندار،
سەندەرگە دە ەسەپ بەرەر كۇن كەلەدى، توقتاڭدار.
ماسەلە ايقىن: «قازاقستاندىق ۇلتتى» جاقتاپ جول بەرۋ -
ول، ارينە، ۇلتتى جويام دەگەندەرگە قول بەرۋ!
