كەيىنگى كەزدەرى تاستاندى بالالاردىڭ كوبەيىپ كەتكەندىگى، مۇنىڭ قوعامنىڭ ءبىر ايىقپاس دەرتىنە اينالعاندىعى جاسىرىن جايت ەمەس. بۇعان ءبارىمىزدىڭ دە قابىرعامىز قايىسادى، جۇرەگىمىز اۋىرادى. وسى ورايدا سول جاۋتىمكوز بالالارعا جۇرەك جىلۋىن سىيلاپ، سول مۇسكىندەردى قاناتىنىڭ استىنا الىپ جۇرگەندەر جايلى ەستىگەنىمىزدە ءبىر مارقايىپ قالامىز. ماسەلەن، ءبىزدىڭ قوستانايدا نۇرلان تولەگەنوۆتىڭ وتباسى سەگىز بالانى اسىرىپ العان، وزىنىكىمەن توعىز. ال اقتوبەدەگى مۇرات قابىلباەۆتىڭ وتباسى دا توعىز بالانى بالالار ۇيىنەن الىپ، قاناتىنىڭ استىنا باسقان. مۇنداي ۇلكەن جۇرەكتى، جەتىمدەرگە قامقور جاندار جايلى جاقىندا عانا ەلىمىزدىڭ بارلىق ءباسپاسوزى جارىسا جازدى دا. «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن» دەگەن وسى بولار.

الايدا، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز بۇل ەمەس. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، وسى وتباسىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك ءارتۇرلى ۇلتتىڭ بالالارىن اسىراپ الادى. نەگىزىنەن ورىستار سەكىلدى ەۋروپالىق ءناسىل باسىم بولىپ كەلەدى. بۇل نە سوندا، باياعى سول «ينتەرناتسيونالدىق وتباسى» دەگەن دۇنيەگە اۋەستىك پە؟ ءبىز نەگە الدىمەن ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەرىمىزگە مەيىرىم شۋاعىن توكپەيمىز؟ الدىمەن سولاردى اسىراپ الىپ، ءوز ءدىنى مەن ءدىلى، سالتى مەن ءداستۇرىن ساناسىنا ءسىڭىرىپ، ەلىنىڭ لايىقتى ازاماتى ەتىپ تاربيەلەيمىز؟ بۇلار سوندا وتباسىندا قاي تىلدە سويلەسەدى؟ كوپۇلتتى جەردە الدىمەن قازاق ءتىلى قۇرباندىققا شالىناتىندىعى جاسىرىن جايت ەمەس قوي. مەن قوستانايدى تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعانىم جوق. مۇندا قاي ءتىلدىڭ باسىم ەكەندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ال اناۋ اقتوبەدەگى قابىلباەۆتار وتباسىنداعى جاعدايدى جازا كەلگەن ءبىر باسىلىم «مۇندا قازاقتار، ورىستار، تۇرىكتەر مەن مەتيستەر دە بار» دەي كەلە  «مۇندا بارلىعى دا قازاقشا جانە ورىسشا سويلەيدى» دەپ وزگەلەرگە ۇلگى ەتەدى. ماسەلە مىنە وسى جەردە. ورىسشا مەن قازاقشا جۇرگەن جەردە قاشاندا ورىس ءتىلى ۇستەمدىك ەتەتىندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. سوسىن، ء«بىر وتباسىندا ەكى تىلدە سويلەسەدى» دەگەندى مەن مۇلدەم تۇسىنبەيمىن. سوندا قالاي، ماعان قازاقشا ءتىل قاتسا، مەن وعان ورىسشا جاۋاپ قايتارامىن با؟

سوسىن، ءدىن ماسەلەسى دە ويىنشىق دۇنيە ەمەس. الگىندەي وتباسىندا قۇدايعا عيبادات ەتكەندە قازاقتار مەشىتكە، ال ورىستار مەن وزگەلەر شىركەۋگە جول تارتا ما؟ قازىر قوعامىمىزدىڭ ءوزى ءدىن ماسەلەسىندە تالاي جىككە ءبولىنىپ جاتقاندا، وتباسىنا مۇنىڭ دا اسەرى بولمايدى دەپ ايتا الامىز با؟ ايتپاقشى، ءدىن دەمەكشى، مۇرات قابىلباەۆ وسى ماسەلەگە كەلگەندە ءوزى اسىراپ العان بالالار وسكەسىن ءدىندى وزدەرى تاڭداپ الادى دەگەن سەنىمدە. سوندا قالاي، وزگەسى-وزگە بۇرىن مەشىتتە يمام بولعان بۇل كىسىنىڭ مۇسىلمان دىنىنە قاراي بۇرۋدىڭ ورنىنا، «وزدەر بىلەدى» دەگەن نەسى؟

مەن بۇل جەردە بىرەۋدى كىنالاپ نەمەسە عايباتتاۋدان اۋلاقپىن. تەك تاربيە ماسەلەسىندە ۇساق-تۇيەكتىڭ بولمايتىندىعىن ەسكەرتكىم كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە پاتريوتتىق تاربيە دەگەن دە قۇرعاق ءسوز ەمەس شىعار. بولاشاق ازاماتتارىمىز اتا سالتى مەن ءدىنىن ۇستانىپ وسسە دەگەن تىلەك قوي بىزدىكى.

ايتپاقشى، ۇمىتىپ بارادى ەكەنمىن. مۇرات قابىلباەۆتىڭ «ۆرەميا» گازەتىندەگى ۇلكەن سۋرەتىندە ول ءوزىنىڭ «پوكاجي منە نەبو» دەگەن كىتابىن ۇستاپ ءتۇسىپتى. بۇل كىسى نەگە كىتابىن الدىمەن قازاقشا، سوسىن ورىسشا جازباعان ەكەن دەگەن ساۋال ويعا ءتۇسىپ كەتتى. وسىدان كەيىن بۇل وتباسىندا قاي ءتىلدىڭ باسىم ەكەندىگىن بولجاۋ قيىن بولماس.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى، قوستاناي

Abai.kz