قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى داريعا نۇرسۇلتانقىزى نازارباەۆاعا

اشىق حات

 قۇرمەتتى   داريعا نۇرسۇلتانقىزى!

اتالعان شاعىم 03 قىركۇيەك 2015 جىلى ءسىزدىڭ الدىڭىزدا قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بولعان ب.ساپارباەۆتىڭ اتىنا جازىلعان ەدى. ونىڭ ورنىنا قىزمەتكە كەلگەن ءسىز بۇل شاعىمدى  ءوز قولىڭىزدى قويىپ 2015 جىلى 14 قىركۇيەك كۇنى شىعىس №20-51/ق-1477-جت نومىرىمەن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ا.سارىنجىپوۆكە تەكسەرۋ ءۇشىن جىبەرگەن ەكەنسىز. الايدا ءسىزدىڭ تاپسىرماڭىز مىنە 2 ايدان استى ورىندالماۋدا، سول سەبەپتەن   قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 33 بابىنا سۇيەنىپ وزىڭىزگە  ەكىنشى مارتە    جىبەرۋگە  ءماجبۇر بولىپ وتىرمىن.

جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارىنىڭ سىبايلاستىق ارەكەتتەرى قوعام دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەتىن دەرتكە اينالعان. الماتىداعى ءال-فارابي اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەگى بىلىقتى، رەكتور مۇتانوۆتىڭ مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنعان كىتابىنىڭ 30 بەتى وزگە عالىمداردان كوشىرىلگەندىگى، ياعني «پلاگيات» ەكەندىگى دالدەنسە دە مينيسترلىكتەگىلەر ونى جاسىرىپ قوعامعا جات قىلىق سىبايلاستىق ارەكەتپەن جەڭ ۇشىنان جالعاسۋ ارقىلى جاسىرۋدا. 

ماعان «باس دەسەم قۇلاق» دەپ زاڭعا قايشى ارەكەتكە بارىپ  قاتارداعى قىزمەتكەر گ.كوبەنوۆانىڭ قولىمەن سىرعىتپا جاۋاپ بەرىپ ءسارىنجىپوۆ پەن بالىقباەۆ لاۋازىمدى بيلىكتەرىن اسىرا پايدالانىپ،  قىزمەتتىك ارەكەتسىزدىككە جول بەرىپ قر قك-دەگى زاڭمەن قۋدالاناتىن قىلمىس جاساپ وتىر. شارا قولدانۋىڭىزدى سۇرايمىز. زاڭ الدىندا ازاماتتار لاۋازىمىنا قاراماي تەڭ قۇقىلى.

نەسكولكو ۋچەنىح نا كونكرەتنىح فاكتاح دوكازالي، چتو گ-ن مۋتانوۆ ۆ يزداننوي ۆ 2011 گودۋ مونوگرافي «ەكونوميكو-ماتەماتيچەسكيە مەتودى ي مودەلي»، ۆىدۆينۋتوي، كستاتي، نا گوسپرەميۋ، پراكتيچەسكي 50 سترانيتس «پوزايمستۆوۆال» يز چەتىرەح رازنىح يستوچنيكوۆ. و چەم زابىل ۋپوميانۋت ۆ سپيسكە يسپولزوۆاننوي ليتەراتۋرى، ۆىداۆ ماتەريال يسكليۋچيتەلنو زا سوبستۆەننىي. ۆ چيسلە يستوچنيكوۆ فيگۋريروۆالي روسسيسكيە ي كازاحستانسكيە ەكونوميستى، ا تاكجە نەكي انونيمنىي اۆتور ستۋدەنچەسكوي كۋرسوۆوي يز ينتەرنەتا. بولەە توگو، پو سلوۆام اناليزيروۆاۆشيح مونوگرافيۋ ۋچەنىح، پلاگيات بىل وسۋششەستۆلەن كراينە نەبرەجنو، بەز پراۆوك وپەچاتوك ي ت.د.، پوپروستۋ وتسكانيروۆان س وريگينالنىح رابوت (يسپولزوۆانى داجە گرافيكي).

وتسەنكۋ «ناۋچنىم يزىسكانيام» رەكتورا پوستاۆيلي ي ۆ پراۆيتەلستۆە. «فاكت پلاگياتا ودنوزناچنو پودتۆەرجدەن. ۆ رەشەني كوميسسي رەچ يدەت و سوۆەرشەننو كونكرەتنوي ۆەششي – زايمستۆوۆاني چاستي پرويزۆەدەني ناۋكي بەز ۋكازانيا يستوچنيكا. تو ەست، يمەننو پلاگيات. تاكايا فورمۋليروۆكا ۆىبرانا ۆ سووتۆەتستۆي س دەيستۆۋيۋششيم زاكونوداتەلستۆوم كازاحستانا»، - سووبششيل پرەدسەداتەل كوميتەتا ناۋكي مون رك نۋرلان ىبىرايىم. كرومە توگو، پرەدستاۆيتەل مون پودچەركنۋل، چتو ۆ ميروۆوي پراكتيكە رۋكوۆوديتەلي ليۋبوگو رانگا، ۋليچەننىە ۆ پلاگياتە، نەوبراتيمو تەريايۋت دوۆەريە ي پوكيدايۋت زانيماەمىە پوستى. ال مۇتانوۆ مىرزا ءمىز باقپاي تۇك بولماعانداي ۇيالماي اق تالتاڭداپ ستۋدەنتتەرگە، وقىتۋشىلارعا «ۇلگى» بولىپ جۇرە بەرە مە؟ 

رەكتورلىق  بيلىك  اتا-بابالارىنان مۇرا بولىپ  قالعانداي سەزىنەتىن  ۇلتتىق مارتەبەسى بار ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەكتورلارى (كەيبىرى 20 جىلدان استام وسى بيلىكتە) نەگىزگى مىندەتتەرى بولىپ سانالاتىن، جاستارعا ساپالى ءبىلىم بەرۋدىڭ ورنىنا، بيلىكتەرىن اسىرا پايدالانىپ مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىك تايانىشىنا ونىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن دەرتتى قۇبىلىس سىبايلاستىققا  بوي  الدىرىپ ءوز مۇددەلەرىن قوعام مۇددەسىنەن جوعارى قويۋدا.  

سىبايلاستىق «دەرت»، جات قۇبىلىس ءبىزدىڭ  حالىقتىڭ جاندى بۋىنىنا ەنىپ ابدەن جايلاپ الىپ، اسقىنىپ تۇرعان جايى بار. سونداي ءبىر فاكتىنى ءسىزدىڭ اتىڭىزعا دەرەۋ شەشۋ ءۇشىن جولداپ وتىرمىن. (قوسىمشادا-9 پاراق) ويتكەنى ءبىلىم عىلىم مينيسترلىگىندەگى جەڭ ۇشىنان جالعاسقاندار، اسىرەسە ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ت.بالىقباەۆ پەن مينيستر ا.سارىنجىپوۆتەر اتتارىنا جازعان حاتتارىما جاۋاپ تا بەرمەدى، تەك كوميتەت باسشىلارىنىڭ ورىنباسارلارىنىڭ-ورىنباسارلارىنا قول قويدىرىپ قىلمىستاردى جاسىرىپ وزدەرى سىبايلاستىققا  جول بەرۋدە.   ولار  قر «سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس تۋرالى» زاڭىنىڭ 12-بابىنىڭ 10, 12 تارماقتارىندا كورسەتىلگەن زاڭ نورماسىن  جانە قر قك 361,362, 370, 416 – باپتارىندا كوزدەلگەن قىلمىسقا  جول بەرگەندەرى ءۇشىن   جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى ءتيىس. ويتكەنى زاڭ الدىندا مانسابى  قورعان بولا المايدى. ولار ەكس-ءمينيستردىڭ   دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىنىڭ ءوزى جازباعانىن، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ءدىڭ قازىرگى رەكتورى ع.مۇتانوۆتىڭ مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنعان ەڭبەگىنىڭ پلاگيات ەكەندىگىن جاسىرىپ وتىر.

ال زاڭ سالاسىندا  «كوررۋپتسيا-سىبايلاستىق» ءسوزى  قىلمىستىڭ ءبىر تۇرىنە جاتقىزىلعان، نەمەسە قىزمەت جاعدايىن پايدالانۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. سىبايلاستىق  ول قىزمەت بابىن جەكە باسىنىڭ ماقساتىنا پايدالانۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. لاۋازىم يەلەرىنىڭ قىزمەت بابىن پايدالانۋ ارقىلى  سىبايلاستىق جولمەن جەكە مۇددەگە قىزمەت كورسەتۋى  دە كوررۋپتسيالىق ارەكەتكە جاتادى.

مەملەكەتتىك  اتقارۋ بيلىگى قىزمەتكەرلەرىنە بەرىلەتىن بيلىك وكىلەتتىگى جەكە باسقا ەمەس، تىكەلەي قوعام مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس. كوررۋپتسيا جەكە باستىڭ  پايداسىنا قىزمەت ەتەردە استىرتىن جۇرتتان جاسىرىپ ارەكەت ەتەدى. ء«بىلىپ تۇرىپ، بىلمەستىككە باراتىن» كوررۋپتسيالانعان بيلىك وكىلدەرى قاشاندا ء«وز ەركىمەن، سانالى تۇردە قىلمىسقا بارعان قىلمىسكەر» رەتىندە باعالانادى. جالعان ايىپتاۋلار بويىنشا  قۋدالاۋ، جالعان «كۋاگەرلەر» جاساۋ، جازىقسىز ادامدى كىنالى ەتۋ، ىقپالدى لاۋازىم يەلەرىنىڭ مۇددەسىنە ساي شەشىم شىعارۋ دا كوررۋپتسيالىق ارەكەتكە جاتادى.

قر ازاماتى  قۋاندىق ەسەنعازى سلامعازىۇلى،

تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى   «ساڭلاق»  اۆتور مەدالىنىڭ يەگەرى

Abai.kz