ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس – تاۋسىلمايتىن اڭگىمە. دەسە دە تاريحتىڭ وشپەيتىن ارىپتەرىمەن جازىلىپ كەتكەن ءبىر جايت بار: سول زاماندا بۇل سوعىس ەكى الپاۋىتتىڭ ارپالىسى بولىپ قالا بەردى. ەكى قانىشەر باسشى حالىقتىڭ جان-دۇنيەسىن سولقىلداتىپ تەپكىلەگەن ەكى كەرزى ەتىك سياقتى.

ءدال ستالين سياقتى گيتلەر دە ءوز ەلىندە باسى بار تۇلعالاردى اتىپ-شاۋىپ جوق قىلدى. قارا حالىقتى ءوز ايتقانىن عانا تىڭدايتىنداي توبىرعا اينالدىردى. ستالين دە قۇبىجىق بەينەسىن جاسىرماستان، تالايدىڭ جانىن جاھاننامعا جىبەردى.  20 ميلليون ادام قۇربان بولعان. قۇر ستاتيستيكا ما؟ تاعى 20 ميلليون ادام سوعىستا ولگەن. بۇل دا تەك ستاتيستيكا ما؟ ارينە، تەك ستاتيستيكا ەمەس، سان مىڭداعان ادامداردىڭ قانى مەن كوز جاسى، قايعىسى مەن شەرى.

سوڭعى كەزدەرى ەل اراسىندا «سوعىستا گيتلەر جەڭگەندە جاقسى ءومىر سۇرەتىن ەدىك» دەگەن لاقپا ءسوز ءجۇر. مۇلدە كەلىسە المايمىن. ءدال سول زاماندا گيتلەردىڭ ساياساتىمەن قانشاما ادامداردىڭ پەشكە تىرىدەي جاعىلعانىن، ادام ولىكتەرىنىڭ تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ جاتقانىن، ادام تانىنە جاسالعان جان تۇرشىگەرلىك تاجىريبەلەردىڭ بولعانىن بىلەمىز. جەڭىسكە جەتكەن جاعدايدا گيتلەر وسى اۋمەسەرلىگىن جالعاستىرار ەدى. ءابۇيىر بەرىپ، سوعىستا سوۆەت حالقى جەڭدى. سوعىستان كەيىن گەرمانيا ەلىنە كەلگەن جاڭا باسشىلىق وزگەشە باعىت الدى. قازىرگى گەرمانيا حالقىنىڭ مامىراجاي ءومىر سۇرۋىنە سول جاڭا باسشىلار ەڭبەك ءسىڭىردى. نەمىستەر گيتلەر سالىپ كەتكەن ماسقارا قارا تاڭبانى ارقالاي ءجۇرىپ، الەم الدىندا وزدەرىن جاڭا قىرىنان، ىسكەر دە ىزدەنىمپاز، تاپ تۇيناقتاي تىرلىكتەرىمەن كورسەتە الدى.

ستالين جەڭدى دەۋگە اۋزىم بارمايدى، سوعىستا سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ قارا حالقى جەڭىسكە جەتتى. ءستاليننىڭ بۇيرىعىمەن تۇرمەگە جابىلعان سان-مىڭداعان «حالىق جاۋلارى» سوعىستىڭ الدىڭعى شەبىنە شىعىپ، كەۋدەسىن وققا توستى. ولار وردەن الۋ ءۇشىن سوعىسقان جوق. كەۋدەلەرىندە جۇدىرىقتاي جۇرەگى «وتانىم» دەپ سوعىستى. ەگەر سول ەر جۇرەك بابالارىمىز جالاڭاش قولىمەن جەڭىستى الىپ بەرمەگەندە، ءبارىمىز گيتلەردىڭ ادام ورتەيتىن پەشىنە كەتەتىن ەدىك. سوندىقتان دا قاندى سوعىستا قازا تاپقان بابالارىمىزعا مىڭ تاعزىم!

9-مامىردى العا تارتىپ، رەسەي حالىقتى قولشوقپار قىلعىسى كەلەدى دەگەن پىكىرگە دە قوسىلا المايمىن. ەگەر جەڭىس كۇنىن اتاپ وتۋدەن قالساق، ءوزىمىزدىڭ ەرجۇرەك بابالارىمىزدى ەستەن شىعارامىز. ناعىز دۇمشە سوندا بولامىز! بار جەڭىستىڭ يەسى ءبىر رەسەي بولىپ وتىرسا، نامىسىڭنىڭ تاپتالعانى سول ەمەس پا؟!

قازاق قولشوقپارعا اينالماسىن دەسەڭىز، قۇلدىق ساناعا جەتەلەپ وتىرعان مەحنيزمدەردى شىنايى كورۋگە تىرىسايىق: ۇلتتىق ۆاليۋتا، ۇلتتىق ەكونوميكا، جەر جانە جەر استىنداعى قازبا بايلىقتارىمىز، حالىقتىڭ سانى، ءتىلى مەن سالت-ءداستۇرى، مادەنيەتى، ادەبيەتى، زاڭ نورمالارى مەن ادام قۇقىقتارى دەگەن سياقتى. تەك قانا، ەلدىڭ جۇرەگىندەگى، قانى سورعالاپ جەتكەن جەڭىس كۇنىنە تيمەڭىزدەر!

گۇلجان ءىزتاي

Abai.kz