قازاق ءتىلىنىڭ جوقتاۋشىسى - شيپوۆسكيحتەر
مينيستر ەرلان ساعاديەۆ مىرزا قازاق مەكتەپتەرىنە ۇشتىلدىلىكتى ەنگىزۋ ءۇشىن الاشاپقىن بولىپ جۇرگەندە، قازاقستاندى مەكەن-ەتىپ جۇرگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەن وزگەنى مەنسىنبەيتىنىن ايتقانى كوڭىل جۇباتارى انىق.
مينيستر مىرزانىڭ ورتا مەكتەپتەردى، سونىڭ ىشىندە قازاق مەكتەپتەرىن ءۇشتىلدى ارالاس مەكتەپتەرگە اۋىستىرۋ تۋرالى اڭگىمەسىن اۋەلى «Abai.kz» پورتالى جازىپ، جۇرت تالقىسىنا سالعان ەدى. وسىدان كەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ءتۇرلى قازاقستاندىق باق-تا بۇل تاقىرىپ قىزۋ تالقىلانىپ، قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعانى تاعى راس.
سونىمەن قازاق قوعامى ءۇش تىلدىلىككە مۇقتاج با؟
مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋدە جاڭا سايلانعان ءماجىلىستىڭ اسسامبلەيالىق دەپۋتاتى گەنادي شيپوۆسكيح «قازاقستان-زامان» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا دەپۋتاتتىق قىزمەتىن ەركىن اتقارۋ ءۇشىن قازاق تىلىنەن وزگەسىنە مۇقتاج ەمەس ەكەندىگىن ايتىپتى.
گەنادي شيپوۆسكيح، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى:
- مەن بۇرىن دا ايتقانمىن، تاعى دا ايتامىن، دەپۋتاتتىق ساۋالدى تەك قازاقشا جولدايمىن، كەرەك ادام اۋدارماشى ارقىلى (قۇلاققا سالاتىن ارنايى قۇرىلعىمەن) اۋدارىپ تىڭداي جاتار. بۇعان باس قاتىرعىم كەلمەيدى. مەن ءتىل ماسەلەسىن كوتەرۋدە جالعىز بولمايمىن دەپ ويلايمىن. باقىتبەك سماعۇل، نۇرتاي ءسابيليانوۆ، بەكبولات تىلەۋحان سەكىلدى كوپتەگەن ازاماتتار ءماجىلىس تورىندە ۇنەمى قازاق تىلىنە باسىمدىق بەرىپ ءجۇر عوي. بۇل تۇرعىدا مەنىڭ ايتارىم احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ء«تىلى جوعالعان ەلدىڭ ءوزى جوعالادى» دەگەن سوزىمەن سارىنداس. قازاق ەلىندەگى بارشا جۇرتتى ۇيىتىپ، ىنتىماعىن ارتتىرىپ وتىرعان — قاسيەتتى قازاق ءتىلى! ونى سول ورتادا ءوسىپ، جەتە تۇسىنگەن مەن ايتپاعاندا كىم ايتادى؟
سۇحباتقا شاقىرعان تەلەارنالارعا قويار باستى تالابىم — مەملەكەتتىك ءتىل. ساۋالعا سول تىلدە عانا جاۋاپ بەرۋگە دايىنمىن دەپ ەسكەرتەمىن. بۇل جەردە ءوزىمنىڭ انا ءتىلىم — ورىس ءتىلىن اياققا جىعىپ بەرىپ وتىرعام جوق، كەرىسىنشە، ورىستاردىڭ دا قازاقشا سويلەي الاتىنىن، سول تىلدە ويلانىپ-تولعانۋعا ولاردىڭ دا شاما-شارقىنىڭ جەتەتىنىن كورسەتۋ. وزگە قانداستارىما ۇلگى بولۋ. قازاق ءتىلىنىڭ وركەندەۋىنە وزىمشە ۇلەس قوسۋ. قازاقتىڭ دالاسىندا تۋىپ، سول جەردى باسىپ جۇرگەننەن كەيىن، بارلىق ەتنوس وكىلدەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى! «شىن جىلاسا سوقىر كوزدەن جاس شىعادى» دەگەن ءسوز بار قازاقتا. ءتىل ماسەلەسى، شىنداپ كەتسەك، ار-ۇياتتىڭ ولشەمى عوي! ءدال قازاقتاي مەيىربان، قوناقجاي، اقىلدى، مومىن حالىق جەر بەتىندە وتە از. ءوزىم سونى قاتتى سەزىنەمىن. جەتىمدىكتىڭ تاقسىرەتىن تارتقاندا ماڭدايىمنان سيپاعان قازاق ۇلتىنا قارىزدارمىن. سوندا قازاق ۇلتىنىڭ ءبىر قاجەتىنە جارايمىن دەپ انت ەتكەنمىن. قازىر سول ۇستانىمدى سەرىك ەتىپ كەلەمىن. ەلباسىنىڭ ءوزى حالىققا جولداۋىندا "2020 جىلعا قاراي بارشا قازاقستاندىقتار قازاق تىلىندە سويلەيتىن بولادى" دەگەن وي ايتتى. وعان دا ساناۋلى جىل قالدى. سوندىقتان ءتىل ماسەلەسىندە تالاپتى كۇشەيتىپ، ەلباسىنا قولداۋ كورسەتۋدى ازاماتتىق پارىزىم دەپ ۇعىنامىن.
ال الماتى وبلىسى، قاراساي اۋدانىنا قاراستى جاڭاتۇرمىس اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپتى قازاق تىلىندە اياقتاپ شىققان ستۋدەنت مادينا اسلانوۆانىڭ ۇلتى كۇرد بولعانىمەن مەملەكەتتىك تىلگە جۇيرىك. «مەن قازاق ءتىلىن مەكتەپ قابىرعاسىندا ۇيرەندىم. ءوز انا تىلىممەن قاتار، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن ءبىلۋىمدى ازاماتتىق پارىزىم دەپ ەسەپتەيمىن. مەنىڭ زامانداستارىمنىڭ كوبى مەن سەكىلدى قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەدى. مەن ءوزىم وقىعان ورتا مەكتەپتە بارلىق ءبىلىمدى قازاق تىلىندە الىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە گرانتقا ءتۇستىم»، - دەيدى مادينا يسكاندەرقىزى.
