بۇگىنگى كۇنى جاسىل تەحنولوگيا ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالاسىنا دەندەپ ەنە باستادى. الەم اقىرىن-اقىرىن وسىعان كوشىپ تە جاتىر. نەگە؟ مىسالى، ۋرۋگۆايدى الىپ قارايىق.

بۇل ەلدەگى ەلەكتر قۋاتىنىڭ 94,5 پايىزى بالامالى كوزدەردەن الىنادى. ول ەلدەگى ەلەكتر ەنەرگياسى ەڭ ءبىر وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى دەگەن ءسوز. ءتىپتى جاقىن كەزگە دەيىن ۋرۋگۆاي ارگەنتينادان تاسىمالداناتىن ەلەكتر ەنەرگياسىنا تاۋەلدى بولىپ كەلدى. ال قازىر بۇل ەل ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوزى ەكسپورتقا شىعاراتىن جاعدايعا جەتتى. مۇنى جەرگىلىكتى حالىق وتە جاقسى تۇسىنەدى. ويتكەنى، قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن قۋات كوزدەرى دەگەنىمىز – جولعا قويىلعان جاقسى بيزنەس. ونىڭ قۇرىلىسى مەن تەحنيكالىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى، سونداي-اق وعان كەتەتىن شىعىن كولەمى تومەن، ال جەرگىلىكتى ورتانىڭ ءوزى ينۆەستورلار ءۇشىن مۇلدە قاۋىپسىز.

ال ەۋرووداق، رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا 2050 جىلعا قاراي پارنيك گازىنىڭ شىعارىلۋىن 80-95%-عا دەيىن قىسقارتپاق. ماسەلەن، 2013 جىلى بۇكىل الەم بويىنشا ەنەرگوتۇتىنۋ دەڭگەيىنىڭ 21%-ى قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن ەنەرگيا كوزدەرىنە تيەسىلى بولسا، 2030 جىلعا دەيىن ەۋرووداقتاعى اتالعان قۋات كوزى 27%-عا دەيىن وسەتىن بولادى.

قولدانىسقا ەنىپ كەلە جاتقان گەوتەرمالدى ەنەرگيا مۇناي مەن گازعا بالاما تاڭداۋ رەتىندە قاراستىرىلادى. ءتىپتى جەر قىرتىسىنداعى الىناتىن 1% عانا گەوتەرمالدى ەنەرگيانىڭ ءوزى الەمدەگى مۇناي مەن گازدان 500 ەسە اسىپ تۇسەتىن ەنەرگيا مولشەرىن بەرە الادى. ايتسە دە، ازىرگە بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرگە (اسىرەسە ەكونوميكالىق سەبەپتەرگە) بايلانىستى بۇل ەنەرگيانىڭ ازداعان قورى عانا پايدالانىلۋى مۇمكىن. اتاپ ايتا كەتەيىك، گەوتەرمالدى ەنەرگەتيكا اقش-تا، فيليپپين مەن يندونەزيادا، يسلانديادا جانە رەسەيدە جاقسى دامىپ كەلەدى. الەمدەگى ەڭ ءىرى گەوجەس حەنگيدل جانارتاۋىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان.

الەمنىڭ ءىرى كورپوراتسيالارى دا قايتا جاڭعىرتىلعان ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشىپ جاتىر. مىسالى، اتاقتى Apple كورپوراتسياسىنىڭ كەڭسەلەرىنە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ 75%-ى وسىنداي قايتا جاڭعىرتىلعان كوزدەردەن تۇسەدى. انىقتاما ءۇشىن ايتا كەتەر بولساق، 2010 جىلى بۇل كورسەتكىش 35%-دىڭ توڭىرەگىندە عانا بولعان ەدى.

سونىمەن قاتار GOOGLE كومپانياسى بالامالى ەنەرگەتيكانى دامىتۋعا 1 ملرد دوللارعا جۋىق قارجى جۇمسادى. ال وسىدان بىرنەشە اپتا بۇرىن عانا وسى كومپانيا اقش-تىڭ ايوۆا شتاتىنداعى جەل ەلەكتر ستانساسىن 75 ملن دوللارعا ينۆەستيتسيالادى. قازىردىڭ وزىندە وسى ايوۆاداعى جەس-ءتىڭ 20 تۋربيناسى 15 000 ءۇي شارۋاشىلىعىنىڭ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرا الاتىن ەنەرگيا كۇشىن بەرىپ تۇر.

تازا ەنەرگيانى تۇتىنۋداعى كوشباسشى

EPA (اقش قورشاعان ورتانى قورعاۋ باسقارماسى) مالىمەتىنشە، بەسىنشى جىل قاتارىنان Intel كومپانياسى اقش نارىعىندا «تازا» ەلەكتردى پايدالانۋ بويىنشا كوشباسشى بولىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا كومپانيا تۇتىناتىن 100% ەنەرگيا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە (بيوگاز، بيوماسسا، شاعىن سۋ ەلەكتر ستانسالارى، كۇن جانە جەل فەرمالارى) تيەسىلى.

2020 جىلى الەمدەگى ەڭ ءىرى جيھاز جاساۋشى IKEA كومپانياسى جاڭارتىلعان ەنەرگيا رەسۋرستارىنا كوشۋدى جوسپارلاپ وتىر. جاقىندا اتالمىش كومپانيا شوتلانديانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا قۋاتى 12,3 مۆت بولاتىن جەل فەرماسىن ساتىپ الدى. بۇل فەرما IKEA-نىڭ ۇلىبريتانياداعى ەنەرگيا قاجەتتىلىگىن 30%-عا دەيىن ازايتاتىن بولادى. سونداي-اق كومپانيانىڭ انگليا، دانيا، گەرمانيا جانە فرانتسيا ەلدەرىندە ەلەكتر ورتالىقتارى بار. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، كومپانيا ەلەكتر قۋاتىنىڭ باعاسىنا دا الاڭدامايتىن بولادى.

ەۋرووداق الداعى 15 جىلدا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدى 27%-عا دەيىن ارتتىرادى. قازىرگى ۋاقىتتا جاڭارتىلعان ەنەرگيا كوزدەرى ەۋروپالىق ەكونوميكاعا جىلىنا 130 ميلليارد جانە 35 ملرد ەۋرو ەكسپورتتىق ءتۇسىم اكەلۋدە.

سوڭعى جىلدارى قىتاي بولاشاق ءىرى دامۋشى ەل بولا وتىرىپ، قورشاعان ورتا، ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، پارنيك گازدارىن دامىتۋ، ەنەرگەتيكالىق تازا جانە تومەن كومىرتەكتى تەحنولوگيالاردى قولدانۋدا كوزگە ءتۇسىپ كەلەدى. 2015 جىلعى كليماتتىق وزگەرىستەرگە بايلانىستى قىتاي بۇۇ-عا ءۇندىستان، برازيليا، ەو، اقش جانە فرانتسيامەن بىرلەسىپ، كليماتتىق وزگەرىستەرمەن كۇرەسۋ جونىندە قۇجات ۇسىنعان بولاتىن. وسىعان وراي قىتاي ءوز شەشىمىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ، «جاسىل» ەنەرگياعا كوشۋ ناتيجەسىندە الەم ەلدەرىنە كومىرتەكتى از قولدانۋدىڭ ناقتى ۇلگىسىن كورسەتۋدە. بۇگىنگى تاڭدا ەنەرگيا كوزدەرىن ۇنەمدى پايدالانۋ ماسەلەسىندە قىتاي الەم بويىنشا العاشقى ورىنعا يە. ماسەلەن، ەلدەگى ەنەرگيا شىعىنى 2014 جىلى 29,9%-عا تومەندەگەن.

اتالىپ وتىرعان ماسەلەلەردىڭ بارلىعى –  الەمدىك دەڭگەيدەگى وزەكتى ماسەلە. مۇنداي ەنەرگيا كوزدەرى الەمدىك ترەند بولۋعا داڭعىل جول اشادى. بۇل تۇرعىدان العاندا، بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى تاقىرىبى  وزەكتىلىگى ۋاقىت وتكەن سايىن ەسەلەي تۇسپەك.

Abai.kz