بالا كەزىمىزدە اتامدار ايتىپ وتىراتىن اڭگىمە بار ەدى. 

القيسسا، 1916 جىلدىڭ ماۋسىمىندا قالىڭ البان ورنالاسقان ايماقتا قارقارا كوتەرىلىسى بۇرق ەتە قالادى. سودان (اتام ءالى دۇنيەگە كەلمەگەن) بابام مەن ۇلكەن اجەم قاساپ قىرعىننان باس ساۋعالاعان ءبىراز جاندارمەن بىرگە قىتاي ەلىنە قاراي تاۋ اسىپتى. ول جاققا بارعاندا دا ماي شەلپەك دايار تۇرعانى شامالى بولىپتى. قاشىپ كەلگەن ەلدى، قىتايدىڭ شەكاراسىن كۇزەتەتىن سىبە دەگەن جۇرت پەن قالماق دەگەن ەل تالاپتى.

اتامەكەنگە قايتا اينالىپ 1917 جىلدار شاماسىندا وتسە كەرەك. ونى وزدەرى "قاش-قاش جىلدارى" دەپ وتىراتىن. اق پەن قىزىل ايقاسقان، باۋىرلار ءبىر-بىرىنە جاۋ بولعان ناۋبەتتى دە باستان وتكەرىپ، ەل ەڭسەسى ەندى تىكتەلدى دەگەندە، 1929 جىلعى "كورنەكىگە ۇستاۋ" دەگەن قىرسىق جابىسىپتى. سودان ەكى بابام تىگۋلى ءۇي، قورالاۋلى قويىن، ورىستەگى مالىن تاستاپ، وسى كۇنگى "شارىن شەتەن توعايى" دەپ اتالاتىن (نەگىزىندە ەل اۋزىندا "سارىتوعاي" دەپ اتالادى. البان ىشىندەگى ايت رۋىنىڭ اتامزاماننان اتا قىستاۋى. الماتى وبلىسى، شونجى اۋىلىنىڭ ماڭىندا) جەردەن تۇندەلەتىپ تاعى دا قىتاي اسىپتى. بۇكىل وتباسى بولىپ، تەك 15-16 قورجىنباس ماتامەن عانا وتسە كەرەك. ال، ۇلكەن اجەم سونىڭ الدىندا عانا اتامدى ەرتىپ نارىنقول وڭىرىندەگى جارتى رۋىنىڭ ىشىندەگى توركىنى ساتاەۆتارعا (باققوجا مۇقاەۆتىڭ باۋىرلارى) توركىندەپ كەتكەن ەكەن. سودان اجەمىز وتباسى "قاشقىن" اتالعان سوڭ "ىڭكىبىدنىڭ" تۇرمەسىن دە، تەرگەۋىن دە كورىپتى. كۇيەۋى مەن جات ەل اسقان بالاسىنىڭ (كىشى اتام) ارتىنان اتامدى ەرتىپ شامامەن 1931, الدە، 32-ءشى جىلدىڭ كوكتەمىندە ول كىسى دە قىتاي اسقان ەكەن مارقۇم. اتامنىڭ ايتۋىنشا قىتايعا بەت العان قىزىلبورىك رۋىنىڭ ءبىر اۋىلىنا ىلەسىپتى. جولاي نارىنقول جاقتا وسى كۇنى "شوعانساي" اتالعان جەردە ءبىر اۋىل كوشىنىڭ پىرداي بوپ قىرىلىپ جاتقان قاندى قاسابانىڭ ۇستىنەن تۇسكەن دەيدى. "سايدىڭ ەكى جاعىنان قۇرال قويىپ، تۇگەل قىرعان قىزىل اسكەر ەكەن. ۇلكەندەر بالالار شوشىماسىن دەپ شاپاندارىنىڭ شالعايىمەن باسىمىزدى قانشا جاپقانىمەن ءبارىبىر سىعالاپ بولسا دا كوردىك. قىرىلىپ جاتقان مال مەن ادامنىڭ سول سۇمدىق سۋرەتتەرىن ءالى كۇنگە دەيىن ۇمىتا المايمىن", - دەپ وتىرۋشى ەدى اتام مارقۇم. ء"بىزدىڭ دە ارتىمىزدان ىڭكىبىدىنىڭ اسكەرى ءتۇستى. الايدا، ءبىزدىڭ كوشتە اكەلى-بالالى ەكى مەرگەن بولىپ ەدى. اتقان وقتارى قۇر كەتپەيتىن، كوزدەگەنىن قاعىپ تۇسىرەتىن اسقان ونەرلى ەكەن. كەزەڭگە بەكىنىپ تۇرىپ ەكەۋى مىلتىقتارىن ءبىر-بىردەن بوساتقاندا ارتىمىزعا تۇسكەن اسكەردىڭ ءبىرتالايى جەر قۇشتى. سودان قايتىپ ولار بىزگە بەتتەي المادى. ال، قىتاي جەرىنە وتكەندە كوش تالاۋعا كەلگەن سىبەلەردىڭ دە ءبىرازىن جۋساتىپ سالىپ، ەلدى امان الىپ قالدى", - دەگەنى دە ەسىمىزدە قالىپتى. شەكارانى ارى-بەرى كەسىپ ءوتىپ، قاشقان كيىكتىڭ كۇيىن كەشىپ جۇرگەندە اتادان ۇلى-قىزى بار ون ءۇش بوپ تۋىلعان اتامنىڭ ەكى اپكەسى مەن ءوزى عانا قالىپتى. 

بۇل ءبىر كوشتىڭ عانا تاريحى. سونشاما ەلدى امان الىپ قالعان اللاعا، سوسىن جاڭاعى اتى بەلگىسىز مەرگەندەرگە اللا رازى بولعاي. قانىشەرلەردىڭ قولىنان مەزگىلسىز ۇزىلگەن جانداردىڭ جانى جانناتتا، رۋحتارى شات بولعاي! اللا تاعالا الاش بالاسىنا ونداي اپاتتى ەندى قايتىپ بەرمەگەي! الاش ەلى كۇن سونگەنشە سونبەگەي! 

ادامزات تاريحىندا سيرەك كەزدەسەتىن زوبالاڭنان، اپاتتان قازاقتى امان ساقتاپ، وسى كۇنگە جەتكىزگەن ۇلى جاراتۋشىعا ماداق!

دوسىم زىكىريا

Abai.kz