ء ماسىموۆ ۇكىمەتى قازىر قازاقستاننىڭ كەن ورىندارىن اۋكتسويونعا شىعارىپ جاتىر. بۇل تۋرالى «كتك ارناسى» حابارلادى.

جەردەن بولەك ونىڭ قويناۋىنداعى قازىنا دا اۋكتسيون ارقىلى ساتىلا باستادى. ەلىمىزدەگى پايدالى قازباعا تولى 100-دەن استام كەن ورىندارى 2016 جىلدىڭ 16-ماۋسىمىندا اشىق ساۋداعا شىعارىلماق.

دەمەك، ەسەپ-شوتىندا ميلليوندارى، ءتىپتتى ميللياردتارى بار كەز-كەلگەن قالتالى قازاقستان ازاماتى نەمەسە «شەتەلدىك ينۆەستورلار» اۋكتسيونعا قاتىسىپ، باعالى، ءتۇرلى-ءتۇستى مەتالل، التىن، مىس، ءتىپتى المازى بار كەن ورنىن ساتىپ الۋعا قۇقىعى بار. اۋكتسيوننىڭ العاشقى كەزەڭى بويىنشا، اقمولا وبلىسىنداعى «كومسومول» كەن ورنى ساۋداعا تۇسەدى. ونىڭ  باستاپقى قۇنى 9,5 ميلليون. ال، سولتۇستىك قازاقستانداعى المازى بار «قاراتال» كەن ورنىنىڭ باستاپقى باعاسى  600 مىڭ تەڭگە.

اۋكتسيونعا قاتىسۋعا نيەتتى ينۆەستورلار مەن جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر 26-شى مامىرعا دەيىن ءوتىنىش جازۋى ءتيىس ەكەن.

ەستەرىڭىزدە بولسا، جەر قويناۋىنداعى بايلىقتى جاپپاي ساتۋ ناۋقانى بىلتىر باستالعان بولاتىن. ول كەزدە ساۋداعا قويىلعان 100 كەن ورنىنىڭ 49-ى ساتىلىپ، بيۋدجەتكە 1,5 ميلليارد تەڭگە تۇسكەنىن ينۆەستيتسيا جانە دامۋ ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ مىرزا سۇيىنشىلەپ تۇرىپ حابارلاعان. ول كەزدە ءپروفيلدى بولىمىندە تۇسىندىرىلگەندەي، ەڭ قىمبات اۋكتسيون لوتتار التىن بار جەرلەر بولدى. ولار  قاراعاندى وبلىسىندا مىستوبە 240 ملن تەڭگەگە وتسە، تاعى سول وڭىردەگى ناۋرىزباي جانە التىنساي  – 280 ميلليون تەڭگەگە ءوتتى. سونىمەن قاتار وسى اۋداندا تاعى دا مىس كەندەرى مەن مىس بارلاۋ كەنى 50 جانە 55 ملن تەڭگەگە ساتىپ الىندى. ينۆەستورلار اراسىندا اقمولا وبلىسىندا اسىل مەتالل كوزدەرىن زەرتتەۋگە پايدالانۋ ۇلكەن سۇرانىس تۋعىزدى.

حالىق «بوس جاتقان» جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىلۋى مەن جالعا بەرىلۋىنە جاپپاي نارازىلىق تانىتىپ جاتقاندا، ونىڭ قويناۋىنداعى قىرۋار قازبا-بايلىقتى قازاقستاندىق كاسىپكەرلەرمەن قاتار شەتەلدىكتەرگە ۇستاتىپ جىبەرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ وتىرعان ۇكىمەتتىڭ ينۆەستيتسيا مينيسترلىگىنىڭ بۇل ارەكەتى ماسەلەنى ودان سايىن ۋشىقتىرا تۇسپەي مە؟

باستاما اۆتورى - قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى ەكەن.

(قر ينۆەستيتسيا جانە دامۋ ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ)

سودان ءبىز ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراپ، قر ينۆەستيتسيا جانە دامۋ مينيسترلىگىنە حابارلاستىق. بىرقاتار تەلەفون جەلىلەرىنەن سوڭ ء(بىر-بىرىنە سىلتەپ، «Abai.kz» سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتتى), سوڭىندا بىزگە مينيسترلىكتىڭ ءدال قازبا بايلىقتاردى اۋكتسيونعا شىعارۋ جۇمىستارىنا جاۋاپتى «جەر قويناۋىن پايدالانۋ» دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ازامات جەڭىسۇلى جاۋاپ بەردى.

- ازامات جەڭىسۇلى، ماسەلەگە بىردەن كوشسەك، سىزدەردىڭ مينيسترلىك باستاماشى بولىپ، قازاقستاننىڭ جەر قويناۋىنداعى قازىنانى اۋكتسيون ارقىلى ساتىلىمعا شىعارعالى جاتىر ەكەن. بۇعان قانداي مۇقتاجدىق تۇرتكى بولىپ وتىر؟

- ءتۇسىندىم، وسى ماسەلەگە قاتىستى ناقتى اقپاراتتى ءبىزدىڭ ءباسپاسوز حاتشىدان الا الاسىز دا. نەگىزى ءبىزدىڭ سايتتا بارلىق مالىمەتتەر جاريالانعان ەدى.

- ەندى وسى ماسەلەمەن تىكەلەي سىزدەر اينالىسىپ وتىرعان سوڭ، ناقتى جاۋاپ سىزدەردەن بولماي ما؟! ء(ۇزىلىس.) سونىمەن، كەن ورىندارى اۋكتسيون ارقىلى ساتىلىمعا شىعارىلاتىن بولدى ما؟

- بىرىنشىدەن، كەن ورىندارى ساتىلمايدى. «پرەدوستوۆلەنيە پراۆ» دەيدى، ياعني جەر قويناۋىمەن اينالىسۋعا قۇقىق بەرىلەدى. جەر قويناۋىمەن اينالىسۋ، زاڭعا سايكەس – ۋاقىتشا بولىپ تابىلادى. ياعني، «بارلاۋعا» - 6 جىلعا دەيىن الۋعا بولادى،  «قازبا جۇمىستارىنا» - 25 جىلعا دەيىن پايدالانۋ قۇقىعىنا يە بولادى. دەمەك، كەن ورىندارى ساتىلمايدى. تەك ۋاقىتشا پايدالانۋعا بەلگىلى ءبىر مەرزىمدەرگە بەرىلەدى.

- وسى جولى اۋكتسيونعا شىعارىپ وتىرعان كەن ورىندارى قاي ماقساتتارعا كوزدەلىپ وتىر؟ «بارلاۋ جۇمىستارىنا» ما؟ الدە، دايىن كەن ورىندارى ما؟

- ەندى جاڭاعى ءبىز اۋكتسيونعا شىعارىپ وتىرعان 100 نىساننىڭ 90 پايىزى ول – بارلاۋ جۇمىستارىنا كوزدەلگەن. ول جەرلەرگە سول بۇرىنعى سابەت وكىمەتى كەزىندە بارلاۋ جۇمىستارى ناقتى جۇرگىزىلمەگەن. ياعني، قورلارى جوق جەر قويناۋى بولىمشەلەرى.

- وسى كەزگە دەيىن جەكەمەنشىككە ساتىلعان كەن ورىندارى ناتسيوناليزاتسيالانىپ، مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلا ما؟ مەنشىك يەلەرى جاريالانا ما؟ 

- ءيا، نەگىزى بۇل اۋكتسيون دەگەن دۇنيەجۇزىندەگى تاجىربيە بويىنشا، ەڭ وڭاي جانە ەڭ اشىق ساۋدا بولىپ تابىلادى. سوندىقتان ءبارى اشىق جۇرگىزىلەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل ءادىس قازىر ينۆەستورلاردى شاقىرۋ ءۇشىن ءتيىمدى بولىپ وتىر. بۇرىن تەندەرلار بولاتىن. بۇل بىزدە سول سابەت وكىمەتىنەن بەرى كەلە جاتقان جۇيە عوي. ول ەندى قيىنداۋ. ول جەردە ارنايى كوميسسيا بولادى، ول جابىق تۇردە جۇرگىزىلەدى. قوسىمشا شارتتارى دا كوپ. سوندىقتان ءبىر سوزبەن ايتقاندا ء تيىمسىز. ال اۋكتسيوندى دۇنيەجۇزىندە پايدالانىلاتىن ءادىس دەپ تۇسىنگەنىمىز ابزال.

- سىزدەن وسىعان دەيىن دە اۋكتسيون ارقىلى ءبىرشاما كەن ورىندارىن ساۋداعا شىعاردىڭىزدار. ودان تۇسكەن قاراجات تا بەلگىلى، 1,5 ميلليارددى  قۇرادى. كەيبىر كەن ورىندارى ءوز باعاسىنان الدە نەشە تومەن باعاعا بەرىلدى...

- راس  بۇل ءبىرىنشى اۋكتسيون ەمەس. وسىدان ءبىر جىل بۇرىن ءبىز العاشقى اۋكتسيوندى جۇرگىزدىك. ول كەزدە اشىق جۇرگىزىلدى، وعان جۋرناليستەر دە قاتىستى. اۋكتسونعا قاتىسۋشى ەڭ ءبىرىنشى جاڭاعى «پودپيسنوي بونۋس» دەيدى، سونى ەڭ كوپ بەرگەنى الدى. ول كەن ورىنعا قۇقىق الۋ ءۇشىن تولەيتىن ەڭ ءبىرىنشى سالىم بولدى دەپ ايتۋعا بولادى. ودان كەيىنگى قاراجاتتار كەلىسىمشارتقا وتىرعان سوڭ بەلگىلەندى.

- بىلتىر، اۋكتسيونعا شىعارىلعان كەن ورىندارى قاي ماقساتتارعا بەرىلدى؟ 6 جىلعا ما الدە 25 جىلعا ما؟

- ءيا، بارلاۋعا دا، ىشتەرىندە قازبا جۇمىستارىنا كوزدەلگەن كەن ورىندارى بەرىلدى. بىراق، ول ەندى بىرەڭ-ساراڭ عانا. سەبەبى، بىزدە ونداي دايىن نىساندار جوق دەپ ايتۋعا بولادى. سودان كەيىن،  مىنا اۋستراليا، كانادا سەكىلدى مەملەكەتتەردەگى ستاتيستيكا بويىنشا 1 شارشى شاقىرىم اۋداندا 200 دوللاردان بارلاۋ جۇمىستارىنا شىعىن جۇمسالادى. بىزدە ستاتيستيكا بويىنشا 3 دوللار عانا. ياعني، از زەرتتەلەدى. ەندى سول كەن ورىندارى تولىق زەرتتەلۋى، جاڭا كەن ورىندارى اشىلۋى ءۇشىن ءبىز وسىنداي قادامعا بارىپ وتىرمىز.

- زاڭ بويىنشا، كەن ورىندارىن قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر مەن قاتار شەتەلدىك ينۆەستورلار دا يەلەنە الادى عوي، سولاي ما؟

- ەندى، سىزدە سۇراقتار كۇردەلى سۇراقتار كوبەيىپ جاتىر عوي (كۇلدى.). تەلەفونمەن كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە بولمايدى نەگىزى. ول اقپاراتتى راستايمىن. ساتىلمايدى دەپ ايتتىم عوي، تەك پايدالانۋعا 6 جىلدان 25 جىلعا دەيىن قۇقىق بەرەدى. زاڭ بويىنشا ول ۋاقىتشا عانا. بۇدان تۇسكەن اقشا بيۋدجەتكە تۇسەدى. ودان سەسكەنىپ، ۇركۋدىڭ كەرەگى جوق. بۇل ءوز كەزەگىندە جاڭادان جۇمىس ورىندارىنىڭ اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.  ەڭ باستىسى ول ينۆەستيتسيا تارتۋ عوي.

- جاقسى، ۋاقىت ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىزگە راحمەت!

- سىزدەرگە دە ۇلكەن راحمەت!

سۇحباتتاسقان – نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz