تۇركياعا بارعان ساپارىمىزدان كۇن سايىنعى كەزدەسۋدەن كوپ وي تۇيدىك. باۋىرلاس ەلگە تاجىريبە الماسۋعا بارعان دەلەگاتسيانى اۋەلى ءدىن ىستەرى ءمينيسترى، پروفەسسور مەحمەت گورمەز قابىلدادى. جاقسى ويلار، جىلى پىكىرلەر، ۇلاعاتتى ۇسىنىستار ايتىلدى.

جوسپارلى كەزدەسۋىمىز قاجىلىق دەپارتامەنتىندە جالعاستى. دەپارتامەنت ديرەكتورى رەمزي ءبىرجان مىرزا بىزگە ويسالار جاعدايدى بايانداپ بەردى.

تۇركيا، مالايزيا سىندى مۇسىلمان مەملەكەتتەرىندە قاجىلىققا باراتىندار الدىن الا كەزەككە تۇراتىنىن بىلەتىنبىز. الايدا تۇركيادا پارىزىن وتەۋشىلەر سانى 2 ميلليونعا جەتىپ قالدى دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە ءبىزدىڭ ءتۇر-الپەتىمىز «تۇسىنىكسىز» كۇي كەشكەندەي بولدى-اۋ، ءسىرا. بۇعان قۋانعان دۇرىس پا، الدە كۇرسىنۋ كەرەك پە؟ «تاڭداۋ» – ءوز ەركىڭىزدە؟..

ساۋد ارابيا كورولدىگى قاجىلىق مينيسترلىگى ەرەجەگە ساي، ءاربىر مۇسىلمان مەملەكەتىندەگى حالىق سانىنا وراي، جالپى كورسەتكىشتىڭ 5-10 پايىزىنا ورىن (كۆوتا) بولەدى. تۇركيادا ادام سانى 77 ميلليوننان اسادى. بەرىلگەن ورىن – 71 مىڭ. 1 ملن. 700 مىڭ مۇسىلماننىڭ ىشىنەن قاجىلىققا باراتىن 71 مىڭ ادام قالاي تاڭدالادى؟ بۇل سۇراعىمىزعا رەمزي ءبىرجان بىلاي جاۋاپ بەردى:

«ادىلدىك بولۋ ءۇشىن جەرەبە جۇيەسىن ەنگىزدىك. ماسەلەن، جەرەبەدە ءسىزدىڭ اتىڭىز 9 جىل قاتارىنان شىقپادى دەپ ەسەپتەيىك. الايدا 9 جىل ءوز كەزەگىن كۇتكەن كىسىنىڭ اتى-ءجونىن ارنايى اقپاراتتىق بازاعا ەنگىزەمىز. ءسويتىپ، جەرەبەدە ونىڭ اتى العاشقى توپتا بولادى. دەمەك، وعان مۇمكىندىك كوبىرەك بەرىلەدى. مۇنىڭ سىرى نەدە؟ ءبىز ادامداردىڭ قاجىلىققا دەگەن ساعىنىشىنىڭ ءبىر ساتكە بولسىن توقتاپ قالماۋىن قالايمىز. وسى جىلدا تىزىمگە ىلىنبەي قالعان كىسى كەلەسى جىلى ۇلكەن ۇمىتپەن اللاعا دۇعا جاساپ، يمانىن كۇشەيتىپ، ءوزىن ارقاشان ۇلى ساپارعا دايىنداپ جۇرەدى. قاجىلىققا دەگەن قۇشتارلىق ەشقاشان توقتاماۋى قاجەت. سوندا عانا ونىڭ قادىرى مەن قاسيەتى ارتادى. ادام پارىزىن وتەۋ ءۇشىن وعان جىلدار بويى دايىندالادى. ماسەلەن، مالايزيادا ءبىر ادام ءوز كەزەگىن 30 جىل كۇتەدى. بۇل ۇزاق مەرزىم كىسىنىڭ ءۇمىتىن ءۇزىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ءۇمىتى ۇزىلگەننىڭ مازاسىز كۇي كەشەتىنى بەلگىلى. ال مازاسىزدىققا دۋشار بولعان ادام يمانىن السىرەتىپ الۋى ىقتيمال. سوندىقتان پەندەنىڭ جۇرەگىندە قاسيەتتى مەككە مەن ءمادينا قالالارىنا دەگەن ساعىنىش، ارمان ءاردايىم اسقاقتاپ تۇرۋى ءتيىس. ءبىز وسىعان كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز».

80 ميلليونعا جۋىق حالقى بار تۇركيا ءۇشىن 1 ملن. 700 مىڭ ادامنىڭ قاجىلىققا كەزەككە تۇرۋى زاڭدى ەمەس پە دەپ وي تۇيدىك. ءبىر جاعىنان بۇل جايتتى جاقسىلىققا بالادىق. مۇسىلماندىقتىڭ دامىپ جاتقان كورىنىسى دەپ باعامدادىق. 

كەزەگىن سارىلا كۇتكەن قارتتاردىڭ كۇيىن ويلاعاندا... ءوزىمىزدىڭ قازىرگى جاعدايىمىزعا شۇكىر ەتىپ، تاۋبە جاسادىق. قارجىلىق مۇمكىندىگى بولعان مۇسىلمان ءۇشىن ومىرىندە ءبىر رەت قاجىلىعىن وتەۋ – پارىز. بىزدە ومىرىندە ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت قاجىلىققا بارعان ادامدار كەزدەسەدى. ارينە، قاجىلىققا دەگەن ۇزدىكسىز قۇشتارلىققا ەشكىم توسقاۋىل بولمايدى. بۇل – بىزدەگى مۇمكىندىكتىڭ مول ەكەنىن ايعاقتايدى.

اللاعا شۇكىر، ءبىزدىڭ ەلدە قاجىلىققا نيەت بىلدىرگەن ادام ەشقانداي كەزەككە تۇرماستان پارىزىن وتەي الادى. ونىڭ ۇستىنە وتكەن جىلدان باستاپ الماتىدان ءمادينا، جيددا قالالارىنا تىكەلەي رەيس اشىلدى. تىكەلەي رەيس تيىمدىلىگىن كورسەتتى. ەندى ءدىني باسقارمانىڭ كوڭىل ءبولىپ، باسىمدىق بەرىپ وتىرعان باعىتى – قاجىلىق ساپارىنىڭ ساپاسىن ارتتىرىپ، وزىندىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.

جۋىردا نايب ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا: «قاجىلىق – يسلامداعى بەس پارىزدىڭ ءبىرى، ۇلى قۇلشىلىق. وسىنى ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. قاجىلىق – تۋريستىك ساپار ەمەس. ونى تۋريزممەن سالىستىرۋ دۇرىس ەمەس. حالىق قاجىلىقتىڭ قادىرىن بىلسە دەيمىز. تۇركيا سىندى كەيبىر مۇسىلمان ەلدەرىندە ادامدار قاجىلىققا بارۋ ءۇشىن بىرنەشە جىل ءوز كەزەگىن كۇتەدى...» دەپ اتاپ وتكەن ەدى.

باۋىرلاس ەلدەگى ءبىر ساتتىك كەزدەسۋ بارعا قاناعات ەتۋدى تاعى ءبىر رەت ەسكە ءتۇسىردى. يسلام عۇلامالارىنىڭ ايتۋىنشا، قاناعاتشىلدىق ارقىلى ادام جۇرەگىنە اللاعا دەگەن يمان تۇراقتايدى. اللانىڭ ءار نارسەگە ولشەم قويعانىنا شىن جۇرەكپەن سەنگەن كىسى قولىندا تۇك بولماسا دا، جاراتۋشىنىڭ رازىلىعى ءۇشىن باردىڭ باعاسىن ءبىلىپ، قاناعات تۇتادى.      

اعابەك قوناربايۇلى، قمدب ءباسپاسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى  

Abai.kz