Eلوردادا عىلىم، تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالار جونىندەگى ازيا پارلامەنتارالىق فورۋمى ءوز جۇمىسىن اياقتادى. ءباسى بيىك جيىننىڭ سوڭىندا جوعارىدا كورسەتىلگەن سالالار   بويىنشا پارلامەنتارالىق يسلام ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋ باعىتىندا استانا دەكلاراتسياسى قابىلداندى، - دەپ حابارلايدى "ەگەمەن قازاقستان" باسىلىمى.

يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا (يىۇ) مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ ءبىلىم جانە عىلىمي الەۋەتىن دامىتۋ سا­لا­سىندا ارىپتەستىكتى نىعايتۋ ماق­سا­تىندا ۇيىمداستىرىلعان فورۋم­نىڭ ەكىنشى كۇنى دە جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى.

V-سەسسيادا قا­زاق­ستان پارلامەنتى ءماجىلىسى ەكو­نوميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى، دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ ءسوز الىپ، ەلى­مىزدىڭ ءوز الدىنا ۇلكەن ماقسات-مىن­دەتتەر قويىپ وتىرعانىن، سونىڭ ءبىرى – شيكىزاتتىق ەكونومي­كادان ء«بىلىم ەكونوميكاسىنا»، ياعني، ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ ين­نو­ۆاتسيالىق مودەلىنە كوشۋدى كوزدەيتىنىن اتاپ ءوتتى. ەلىمىزدە 4 سالا­لىق كونسترۋكتورلىق بيۋرو قىز­مەت كورسەتۋدە. مىسالعا، «وسكەمەن تي­تان-ماگني» كومبيناتى جاڭا تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، اۆياعارىش، مۇنايگاز ونەركاسىبىندە، اتومدىق ەنەرگەتيكادا، قورعانىس جانە مەديتسينالىق سالالاردا قولدانىلاتىن بۇيىمدار شىعارۋدا. مۇنداي ءونىم ۇلكەن سۇرانىسقا يە. وسىعان بايلانىستى، اتالعان كومبينات نەگىزىندە بىرىككەن قازاقستان – فرانتسيا جانە قازاقستان – وڭتۇستىك كورەيا ونەركاسىپتىك ورىندارى اشىلدى، دەدى ن.سابيليانوۆ.

سونىمەن بىرگە، ول مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن وسىدان 25 جىل بۇ­رىن جابىلعان سەمەي يادرولىق پولي­گو­نىنىڭ اسكەري-ءوندىرىس كەشەنى نەگىزىندە ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق­تىڭ قۇرىلۋى عىلىمعا ترانسفور­ماتسيالانۋدىڭ جارقىن مىسالى ەكەنىن، بۇل ورتالىقتىڭ قىزمەتى ەل اۋماعىنداعى يادرولىق سىناقتاردىڭ سالدارىن جويۋ جونىندەگى مىن­دەتتەرمەن عانا شەكتەلمەيتىنىن، ول قازاقستاننىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى عىلىمي-تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق جانە كادرلىق بازانى قالىپتاستىرۋدى جانە ونىڭ عىلىمي تەحنيكالىق الەۋەتىن مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن پايدالانۋدى كوزدەيتىنىن جەتكىزدى.

بۇدان كەيىن تاجىكستان پار­لا­مەنتى عىلىم، ءبىلىم، مادەنيەت جانە جاستار ساياساتى كوميتەتىنىڭ ءتو­ر­ايىمى لۋتفيا رادجابوۆا ءسوز الىپ، اتالعان فورۋمنىڭ ماڭىزدىلىعىنا كەڭىنەن توقتالدى ءارى ءوز ەلىندەگى عىلىم مەن تەحنولوگيالاردىڭ دامۋ ۇدەرىستەرى تۇرعىسىندا ءسوز قوزعادى.

ءوز كەزەگىندە ماروككو كورولدىگى پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى راشيد ءال-مەنياري ءوز ەلىنىڭ عىلىم، تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالار ماسەلەلەرى بويىنشا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋداعى رولىنە نازار اۋداردى. سونداي-اق، ول استاناداعى بۇل باسقوسۋدا تال­قى­لانىپ جاتقان بارلىق تاقىرىپ­تاردىڭ وزەكتىلىگىن ءسوز ەتتى.

فورۋمنىڭ VI-سەسسياسى «وزىق حالىقارالىق تاجىريبەدەن جاسالعان قورىتىندى» تاقىرىبىنا ارنالدى. سەسسيا جۇمىسى بارىسىندا قا­زاق­ستان پارلامەنتى ءماجىلىسى ەكونو­ميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، دەپۋتات ازات پەرۋاشەۆ، يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى عىلىمي-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىق جونىندەگى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ باس ۇيلەستىرۋشىسى شاۋكات حاميد حان، تۇركيا پار­لا­مەنتىنىڭ دەپۋتاتى ورحان اتا­لاي، «استانا ەكسپو-2017» ۇك» باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربول شورمانوۆ، ەۋرازيالىق پا­تەنتتىك ۆەدومستۆونىڭ پرەزيدەنتى ساۋلە تىلەۋلەسوۆا جانە قازاقستان پروفيلاكتيكالىق مەديتسينا اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى الماس شارمان ءسوز سويلەدى. ولار ءوز سوز­دەرىندە اتالعان فورۋم يسلام ەل­دەرى اراسىنداعى ىقپالداستىقتى دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىن، عىلىم، تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالار سالاسىنداعى ارىپتەستىكتى نىعايتۋ زامان تالابى ەكەنىن، سونداي-اق، تالقىلانعان تاقىرىپتاردىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

ال فورۋمنىڭ VII-سەسسيا­سىن­دا «عىلىم، تەحنولوگيالار جانە ين­نو­ۆاتسيالار سالاسىن­داعى پارلا­مەنت­ارالىق يسلام ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋ جونىندەگى استانا دەكلاراتسياسى تالقىلاندى. تالقىلاۋ ناتيجەسىندە اۋعانستان، الجير، ازەربايجان، باحرەين كورولدىگى، بانگلادەش، كومور ارالدارى وداعى، مىسىر، گامبيا، يندونەزيا، يران، قازاقستان، مالايزيا، مالديۆ، مالي، ماروككو كورولدىگى، ومان سۇلتاندىعى، سۋدان، تاجىكستان، تۋنيس، تۇركيا، بىرىككەن اراب امىر­لىكتەرى پارلامەنتتەرىنىڭ وكىلدەرى اتالعان دەكلاراتسيانى ءبىراۋىزدان قابىلدادى.

دەكلاراتسيادا پارلامەنتتەردىڭ عىلىمدى، تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيالاردى دامىتۋ ءۇشىن قۇقىقتىق بازانى قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنى اتاپ كورسەتىلدى. سونىمەن قاتار، قۇجاتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلى يىۇ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەڭەسىنە توراعالىق ەتكەن كەزىنەن باستاپ ءححى عاسىردا يسلام الەمىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى بولىپ تابىلاتىن جاڭعىرتۋ مەن رەفورمالار جۇرگىزۋ ۇدەرىستەرىنە قوسقان قوماقتى ۇلەسى نازارعا الىندى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «يسلام ينفرا­قۇرىلىمدىق ينتەگراتسياسى» ستراتەگيالىق باعدارلامالىق قۇجا­تىن ازىرلەۋ تۋرالى باستاماسىنا قولداۋ ءبىلدىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى دەك­لاراتسيادا ايقىن كورىنىس تاپتى.

بۇلاردان بولەك، دەكلاراتسيادا: ء«بىز قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ يىۇ باس حاتشىلىعىمەن جانە عىلىمي-تەح­نيكالىق ىنتىماقتاستىق جونىندەگى تۇراقتى كوميتەتتىڭ (كومستەك) حاتشىلىعىمەن ىنتىماقتاسا وتىرىپ، 2017 جىلى يىۇ-نىڭ عىلىم جانە تەحنيكا جونىندەگى العاشقى ءسامميتىن وتكىزۋ تۋرالى باستاماسىن جوعارى باعالايمىز جانە يىۇ-عا مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ ۇكىمەتتەرىن الداعى ءسامميتتى دايىنداۋعا جانە بارىنشا جوعارى دەڭگەيدە وتكىزۋگە بەلسەندى ات سالىسۋعا شاقىرامىز. سونىمەن قاتار، ءبىز يىۇ-عا مۇشە –بارلىق مەملەكەتتەردى «بولاشاقتىڭ ەنەر­گياسى» تاقىرىبىنا ارنال­عان «استانا ەكسپو-2017» حالىق­ارالىق مامانداندىرىلعان كورمە­سىنە قاتىسۋعا شاقىرامىز جانە قا­زاقستاننىڭ يسلام مەملەكەت­تەرى­نىڭ ەكسپو-2017-گە قاتىسۋىنا قول­داۋدى قامتاماسىز ەتەتىنىن جوعارى باعالايمىز دەلىنگەن.

عىلىمي-تەحنيكالىق جانە ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتتى ارتتىرۋ تۇرعىسىندا ناقتى جەتى ۇسىنىس دەكلاراتسيادا اتاپ كورسەتىلدى. بۇل ۇسىنىستار ءبىلىم، عىلىم، تەحنولوگيا­لار جانە يننوۆاتسيالار ماسەلەلەرى بويىنشا وڭىرلىك ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا جانە وزىق تاجىريبە الماسۋعا جاردەمدەسۋگە، دونورلار مەن قارجى ينستيتۋتتارىنا بىرلەسكەن باعدارلامالار مەن ۇسىنىستار بەرۋگە، يسلام مەم­لەكەت­تەرىندە جاڭارتىلاتىن باعدار­لامالار مەن جۇيەلەر بويىنشا زەرتتەۋلەرگە باس­تاماشى بولۋعا، يىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر پار­لامەنتتەرىنىڭ اراسىندا عىلىم، تەحنو­لوگيالار جانە يننوۆاتسيا سالا­سىنداعى قۇقىقتىق بازا قالىپ­تاستىرۋ بويىنشا تاجىريبە الماسۋدى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتۋگە جانە باسقا دا ماسەلەلەرگە باعىتتالعان.

بۇعان قوسا، قۇجاتتا قاتى­سۋ­شىلاردىڭ وسى فورۋمدى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعان قازاقستان تاراپىنا، يسەسكو مەن يدب-عا العىسى ايتىلعان.

سوڭىندا قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى گۇلميرا يسيمباەۆا قورىتىندى ءسوز سويلەپ، بارلىق قاتىسۋشىلارعا ريزاشىلىعىن جەتكىزدى.

جولدىباي بازار

Abai.kz