«ۇلى دالا ۇلاعاتتارىن» وقىعاننان كەيىن وسى ءبىر تۇجىرىمعا كەلگەن ەدىك

ەل تاۋەلسىزدىگىنە – 25 جىل! الايدا، جەر ءتوسىنىڭ كىندىگىنەن كوتەرىلگەن زىمىراننىڭ ءاپ-ساتتە، ءتىپتى كوزدى اشىپ، جۇمعانشا عارىش كەڭىستىگىنە شىعاتىن بۇگىنگى شاپشاڭ زامانى ءۇشىن بۇل جيىرما بەس جىل دا سول قاس-قاعىمدىق ءسات. الايدا تاريحتىڭ وسى ءبىر اسا قىسقا مەرزىمىندە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ورنى، بەدەلى مەن ابىرويى دۇنيە قۇرىلىعىنداعى تالايعى ءبىر ەجەلدەن قالىپتاسىپ، ەرتەدەن قۋاتتى مەملەكەت بولىپ ورنىققان ەلدەردەن كەم ءتۇسىپ وتىرعان جوق.

ەلباسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلىندا قازاق ەلىن ءبىر عاسىردىڭ ەنشىسىنە دە سىيا قويماستاي تاريحي جولدان الىپ ءوتتى. قازاق ەلى دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا ەڭ اۋەلى نازارباەۆ ەسىمىمەن، نازارباەۆ كەلبە­تى­مەن تانىلدى. نازارباەۆ قازاق ەلى ءۇشىن الەم­گە، عارىشقا، بولاشاققا جول اشىپ بەردى!

«ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريا­لانعان ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» تولعاۋىن قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگىن الىپ بەر­گەن، سول تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇلى جۇگى ەل مۇرا­تىن تاريحتىڭ اسا ءبىر كۇردەلى كەزەڭى­نىڭ قايناپ جاتقان تۇرلاۋسىز ساياساتىنىڭ سالقىنىنا ۇرىندىرىپ الماي، داۋىلى مەن داۋىنا تۇتەتپەي، وعىنا الدىرماي، قاسىن دوس ەتىپ، جاۋىن جانىنان تاپقىزىپ، ۇلتىن ۇلىقتاپ، ەڭسەسىن كوتەرىپ، ەسىك­تە قالعان باسىن تورگە سۇيرەپ، ولگەنىن ءتىرىل­تىپ، وشكەنىن جاعىپ، سونگەن سانانى جاڭ­عىرتىپ، تۇلەتىپ الەمگە، عارىشقا، بولا­شاققا جول اشىپ بەرگەن جانە دە ءوز حالقىنىڭ باعىنا بىتكەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ سىندى ادامزاتتىڭ اسىپ تۋعان ءبىر پەرزەنتىنىڭ ساياساتكەر رەتىندەگى عانا ەمەس، ادامي پاراساتتىلىعىنىڭ ۇلاعاتى دەپ تانىدىق تا، سول تۇيگەن ويىمىزدىڭ ءبىر پاراسىن قاعاز بەتىنە تۇسىردىك.

«ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الامىز!»

 بىراق ەڭ ۇلكەن كۇش قارۋ ەمەس – تاتۋلىق. تاتۋلىقتى سۇراپ تا، ساتىپ تا الا المايسىڭ. ونى ساياسي كورە­گەن­دىك­پەن عانا قالىپتاستىرۋعا بولادى. تاۋەل­سىزدىگىن ەندى عانا الىپ، وشكەنى جانىپ، ولگەنى ءتىرىلىپ وتىرعان الاگەۋىم شاق­تا ەل ىشىندەگى تىنىشتىقتى ءبىز وسى­لاي قالىپتاستىردىق. دەمەك، ءبىز تا­تۋلىق، بىرلىك اتتى بىرەگەي جاسام­پازدىققا سۇيەنگەن ەلمىز.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ،

«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»  وي تولعاۋىنان.

(«ەگەمەن قازاقستان»،

2 قاراشا، 2016 جىل)

ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جى­لىن­دا كوپەتنوستى مەملەكەت قالىپتاس­تىرىپ، قازاقستاندىقتار ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە ءۇشىن بىرلىك پەن ىنتىماقتى جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ، ەڭبەك ەتۋدى ۇيرەنىپ، الەمگە ۇلگى كورسەتىپ وتىرعان ەلمىز!

وقىتارى مەن توقىتارى دا بار، سونىمەن بىرگە، وكىنتەرى دە بار كونە تاريحتىڭ ەسكى قولامتاسىن قايىرا ۇرلەۋدىڭ ەندى قاجەتى دە بولا قويماس. وتكەنگە سالاۋات ايتىپ، كەلەر كۇندەرىمىزدىڭ قايىرى مەن جاقسىلىعىن تىلەيىك تە، ۇلى ىستەرگە ۇمتى­لايىق. قاشان بولسىن ءوزىنىڭ جەكە ومىرىندە دە، مەملەكەتتىك ساياساتتا دا «ون­بەس داۋدى وسپەس ۇرپاق قانا قۋار» دەگەن قازاقى دانا­لىقتى جانىنا سەرىك ەتىپ كەلە جاتقان ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلا­عات­تارىنداعى» جان مەن ار تازا­لى­عىنىڭ ارقاۋىن جالعاپ تۇرعان دانالى­عى­نىڭ ءبىر پارا اڭگىمەسىن ويعا سالدىق، ەلەدىك، ەك­شە­دىك، ساباق بولار كوپ جايدى كوڭىلگە دە تۇيدىك.

دارالاپ ايتار بولساق، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز «ساياساتتىڭ ەڭ باستى ۇستا­نىمى – بىرلىك» بولا الاتىندىعىن زەردەلى زەيىنىمەن كوكەيىنە توقي ءبىلدى دە، قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىن ىنتىماققا ىڭعايلاندىردى. «بىرلىگى جەتكەن ەل وزادى، بىرلىگى كەتكەن ەل توزادى» دەگەن ءسوزدىڭ سورابىن ءدوپ باسىپ ايتقان حالقىمىز. بىرلىك – ءبىزدىڭ بارلىق جەڭىستەرىمىزدىڭ قاينار كوزى. بىرلىك بار جەردە – تىرلىك بار. وسىنى ءاردايىم جادىمىزدا ۇستاۋىمىز كەرەك. اتا تاريحىمىزدىڭ تۇجىرىمدارىن ەستە ۇستاپ، شەجىرە بولىپ ايتىلار ۇلتتىق ۇلاعاتتى، تاريحي اقيقاتتى جاس ۇرپاقتىڭ جادىنا مىقتاپ ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. جاس ۇرپاق جۇرەگىنە سوندا جول تابامىز، سوندا عانا بولاشاعىنا باعدار بەرە الامىز»، – دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى («ەگەمەن قازاقستان»، 2 قاراشا، 2016 جىل) بۇل پايىمىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ بولاشاعىنىڭ تاعدىرى ۇشتاسىپ جاتىر دەر ەدىك.

«مەنىڭ بار تىلەگىم دە، زار تىلەگىم دە ەلدىڭ بىرلىگى مەن تىنىشتىعى» دەپ تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋدىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ بىرلىك اتتى ادامي ۇعىمدى بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ساناسىنا سىڭىرە بىلگەن ەلباسى سول بىرلىكتى الىن باس قامال دەپ تانىدى. سولايى سولاي بولدى. ءبىزدى بۇگىنگى بيىگىمىزگە دە، بۇگىنگى ابىرويىمىزعا دا ەلباسىنىڭ وسى بىرلىك اتتى ۇستانىمى جەتكىزدى.

1992-ءشى جىلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءبىر جىلدىعىنا ارنالىپ وتكىزىلگەن قازاقستان حالقى فورۋمىندا ەلباسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ ماسەلەسىن ايتا كەلىپ، اياعىن ەندى-ەندى باسا باستاعان ازات­تى­عىمىزدىڭ تاعدىرشەشتى ءبىر قادامىن جاساعان دا بولاتىن. مىنە، سول اسسام­بلەيا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 1995-ءشى جىل­عى 1 ناۋرىزداعى جارلىعىمەن پرەزي­دەنت جانىنداعى كەڭەس قۇرىلىپ، ول اقىل­داسۋشى ءبىر جۇيەگە اينالدى. بۇل قازىرگى ۋا­قىتتا كوپەتنوستى مەملەكەت قۇرۋدىڭ الەم­دىك تاجىريبەسىنە اينالىپ وتىر جانە دە اس­سامبلەيا قابىلداعان «قازاقستاننىڭ ەل بىر­لىگى» دوكتريناسىنىڭ تاريحي ءمانى ءوزى­نىڭ قۇندىلىعىن ەشقاشان جويماق تا ەمەس.

الماتى – ەلباسىنىڭ ماڭگىلىك جۇرەك ءانى! الماتى – ەلباسىنىڭ ءاردايىم جانىن جىلىتىپ، كوڭىلىن تەربەپ تۇرار تال بەسىگى! ءوزىڭنىڭ تۋعان ەلىڭ مەن تۋعان جەرىڭدى ءسۇيۋدىڭ تاماشا عيبراتىنداي بولىپ ەستىلەر ء«بىز الاتاۋدىڭ باۋىرىنداعى الماتىعا سىيا الماي ەمەس، الماتىنى قيا الماي كەتىپ بارامىز» دەگەن ەلباسىنىڭ(«ەۋرازيا جۇرەگىندە»، 19-بەت.) وسى ءبىر اۋىز سوزىندە ەل تاۋەلسىزدىكتىڭ تال بەسىگىنە اينالعان الماتىنى ارداق­تاۋ­مەن بىرگە، سان عاسىرلار بويى ارمان بولعان تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ بۇگىنگى جانە بولاشاقتاعى تاعدىرى ءۇشىن استانانى سارىارقانىڭ سايىن دالاسىنداعى ەسىلدىڭ بويىنا اكەلۋ كەرەك ەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ تاعدىرى حالقىمىزدىڭ تاعدىرى! الايدا، قيراپ تا كۇيرەپ قالعان ەكونوميكاسى بار سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ جاعدايىندا ەل استاناسىن كوشىرۋدىڭ ءوزى اقىلعا دا سىيماعانى انىق. ەلباسى كوڭىل تۇيسىگىنە سالدى. ويلاندى، تولعاندى. اقىرى تالاس­تى سان الۋان پىكىرلەرگە دە قاراماستان باتىل قادام جاسادى. «بورانى ۇلىعان، ايازى قاقاعان ارقاعا بارسىن، ءوزى دە كەيىن قايتىپ كەلەر» دەگەن ساۋەگەيلەردىڭ ايتقانى كەلمەدى. نازارباەۆتىڭ ايتقانى اينا-قاتەسىز بولدى دا، بۇگىنگى استانا ورنىقتى، تورتكۇل دۇنيە ءسۇيسىنىپ وتىرعان بۇگىنگى جاڭا قالا استانا سالىندى.

«ەلوردانى وتانىمىزدىڭ ورتالىق بولىگىنە كوشىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى ستراتە­گيا­لىق، ساياسي-الەۋمەتتىك، قوعام­دىق-رۋحا­نياتتىق ماڭىزى داۋ تۋعىزباي­تىن شىندىق ەدى» جانە دە «ال استانانى كوشىرۋ – قالىپتاسقان تاريحتى زامان تالابىنا ساي جاڭاشا جازىپ، بۇرىنعى ۇستانىمعا باسقاشا تىڭ پاراقتار قوسۋ دەگەن ءسوز» («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى. («ەگەمەن قازاقستان»، 2 قاراشا، 2016 جىل) ەلباسىنىڭ وسى ءبىر پايىمدى پىكىرلەرى ويلاعان جانعا ەندى ايتۋ جەڭىلىرەك شىعار. ال، استانانى كوشىرۋ مەن جاڭادان سالۋ باستالعان سوناۋ 1997 مەن 1998 جىلدار ەل تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇردى دەيتىندەي وتە ءبىر قيىن دا اۋىر كەزەڭ بولعاندىعى ۇمىتىلا دا قويماس.

ەلباسى كورەگەن دە باتىل، ەرىك پەن جىگەرى مول، قايتپاس قايسارلىعىمەن قازاقستاننىڭ شىنايى قولباسشىسى بولا ءبىلدى. تاريحتىڭ سان اۋدارىلىپ تۇسكەن شاڭىنىڭ استىنا كومىلىپ، عاسىرلار بويى ءۇنى شىقپاي كەلە جاتقان قازاقتى الەمدىك تاريح ساحناسىنا الىپ شىقتى. استانانى قۇر سالىپ قانا قويماي، نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ استاناسىن ءححى عاسىردىڭ الەمدىك تاريحىن جاساۋشى استاناعا اينالدىردى! وعان كۋا – 2010-شى جىل! ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (ەقىۇ) استانا ءسامميتى الەمنىڭ 56 دامىعان دەيتىن مەملەكەتتەرىنىڭ باسىن قوسسا، بۇل تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ابىرويىن اسپانداتىپ اسقاقتاتتى. ارينە، الەمدە Cامميت وتكىزۋگە ابدەن جاراپ تا تۇرعان نەبىر ايدىك استانالار كوپ تە، نەبىر استانالار دا بار! بىراق الەمدە نازارباەۆ بىرەۋ عانا! ول – قازاقتىڭ ماڭدايىنا جازعان، باعىنا بىتكەن بىزدە عانا بار نازارباەۆ! ءيا، الەمدە وزگە دە پرەزيدەنتتەر بار! الايدا، ۇلى دالانىڭ ءبىر ۇلى پەرزەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ادامزاتتىڭ جاڭا ءداۋىرىنىڭ ساياسي دۇنيەسى مەن كەلبەتىنىڭ تۇبىرىنەن وزگەرۋىنە ءوز ۇلەسىن قوسا كەلگەن جانە دە نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر ۇلتتىڭ، ءبىر مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرى اياسىندا عانا شەكتەلىپ قالماي، جالپى ادامزاتتىڭ مۇددەسىن ويلاي كەلگەن ءوزىنىڭ ادال نيەتتى دانالىعىمەن دارالانا كەلگەن پلانەتارلىق تۇلعا بولاتىن!

ءبىر عانا قازاق دالاسىنا قىرىق جىل بويى قىرعىن سالعان، بۇكىل ادامزاتتى ۇرەي مەن قاۋىپتىڭ ۋىسىندا ۇستاپ كەلگەن سەمەي يادرولىق اتوم پوليگونىن جابۋى جانە دە نازارباەۆتىڭ يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋداعى باتىل ءارى ادامي باستاماسى قازىر «الەم. XXI عاسىر» مانيفەسىنە ۇلاسىپ، ول بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باس قۇجاتى رەتىندە باسشىلىققا الىنسا، ەلباسىنىڭ «ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الامىز!» دەۋى ابدەن ورىندى!

ەلىمىزدىڭ دە، ونىڭ بۇگىنگى دە كەلەر ۇرپاقتارىنىڭ دا الەم الدىنداعى ءجۇزى اشىق تا جارقىن بولعانعا نە جەتسىن؟! ەلباسى الەمگە دە، بولاشاققا دا بارار جولىمىزدى سابىرلى ساياساتىمەن سالىپ بەردى. ءبىزدىڭ ارقايسىمىز سول ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الاتىندىعىمىزبەن باقىتتىمىز!

«اللا – ادال نيەتتە، جۇرەگىڭدى تازا ۇستا!»

اللا دا، يمان دا – جۇرەكتە. ەڭ الدىمەن، جاستار جۇرەگىن تازا ۇستاۋى قاجەت… جاستارىمىزعا ايتارىمىز: ءوز ءدىنىڭدى قادىر تۇت، وگەي دىنگە باس ۇرما. ارينە جاس كەزدە ەلىكتەۋ باسىم بولادى. بىراق جات ءدىني اعىمعا ەلىكتەۋ، ەلىگۋ قاۋىپتى ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون!

 نۇرسۇلتان نازارباەۆ،

 «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»

(«ەگەمەن قازاقستان»،

 5 قاراشا، 2016 جىل)

 ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا استانا قالاسىندا 2003-ءشى جىلدان باستاپ بەس رەت ادام بالاسىنىڭ ءوزى دە، ونىڭ ءدىنى دە جارالعالى سول الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ فورۋمىن وتكىزىپ، وركەنيەتتەر توعىسى كەزىندە جاھاندىق جاڭا قاتەرلەر بوي كوتەرە باستاعان تۇستا ءتۇرلى دىندەردىڭ ىزگىلىگى مەن جاسامپازدىعىن، عاسىرلار بويعى قۇداي ءسوزىن بىتىمگەرشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ پارمەندى دە ىقپالدى قۇرالى رەتىندە پايدالانۋعا جاساعان ساۋاپتى ءىسى ادامزات تاريحىنىڭ ۇلى وقيعالارىنىڭ ءبىرى ەدى.

 الاساپىراندى زاماننىڭ وكپەك جەلى ءبىزدى دە بەتىمىزدەن قاقپاي قالىپ تۇرعان جوق. الەمنىڭ ءار تۇكپىرىن ۇرەيدە ۇستاپ وتىرعان ءتۇرلى راديكالدى ءدىني جات اعىمداردىڭ ىقپالى بىزگە دە كەلىپ جەتكەندەي بولىپ تۇر. ءتىپتى، لاڭكەستىك ارەكەتتەر جاساۋعا بارىپ تا قالعاندار كەزدەستى. مۇنى دىننەن ەمەس، سول ءدىندى بىلمەستىكتەن كورۋ كەرەك. ەلباسى بىزگە وسىنى ايتۋمەن، وسىنى ۇعىندىرۋمەن كەلەدى.

ءدىني نانىم مەن سەنىم بوستاندىعى بىزگە تاۋەلسىزدىكپەن كەلدى. بۇل ورايداعى اركىمنىڭ ەرىكتى قۇقى كونستيتۋتسيامىزدا كورىنىس تاپتى. كەشەگى كوممۋنيستىك جۇيە قۇدايعا سىيىنۋعا تىيىم سالىپ تاستاعان بولاتىن. الايدا، سوعان قاراماستان، ءوزىمىز كورگەن جارىقتىق اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىز جاسىرىنىپ ءجۇرىپ نامازدارىن وقىدى، ورازالارىن ۇستادى، يماندىلىقتى جۇرەكتەرىندە ساقتادى.

«كەڭەستىك كەزەڭدەگى قىزىل تەرروردىڭ حالىقتاردى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتۋداعى زورلىق-زومبىلىعىن ءوز ومىرىندەگى تۇر­مىس­تىق تاۋقىمەتتەرمەن بىرگە بولىس­كەن قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى جان دۇنيەسىندەگى ءۇنسىز قارسىلىعى بولاتىن. قازاقتاردىڭ بوسىپ كەلگەن حالىقتاردى پانالاتۋى مەن ادامگەرشىلىك قولىن سوزۋى سول ناۋبەتكە ىشتەي قارسىلىعى بولعان شىعار؟ قارا كۇشكە قارسى قاراپايىم اقىل-پاراساتتى قولدانۋ ۇلى كۇرەس، يماني مايدان. دەمەك، ءبىزدىڭ حالقىمىز – زايىرلى جيھادتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىن كورسەتكەن جۇرت. بۇل ءبىزدىڭ بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن ماڭگىلىك ماقتان، ومىرلىك ونەگە بولسا كەرەك»، – دەگەن ەلباسىنىڭ بۇل ايتقاندارىندا («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»، «ەگەمەن قازاقستان»، 5 قاراشا، 2016 جىل) ادام بالاسىنا جاقسىلىق جاساۋ جيھادتىڭ يماندىسى دەگەن ۇعىمدى العا تارتادى.

ءدىندى بىلمەستىكتەن اداسىپ جاتقان­دايمىز. بۇل ءۇشىن كەشەگى قۇدايسىز قوعامنان شىققانداردى جازعىرا بەرۋگە دە بولماس. تاۋەلسىزدىك العاننان كە­يىن مەشىتتەر اشىلىپ، جاڭادان سالىنا دا باستادى. جاستارىمىز دا، ءتىپتى مەكتەپ وقۋشىلارىنا دەيىن مەشىتتەرگە بارا باستادى، نامازعا جىعىلدى. قۇران سۇرەلەرىن جاتتاي باستادى. قۋاندىق! «انا كوشەنىڭ بۇرىش-بۇرىشىندا قاپتاپ تۇرعان سىراحانالارعا بارماسا بولدى»، – دەپ ماسكۇنەمدىكتەن ىعىر بولا باستاعاندىقتان، «بالالارىمىز مەشىتكە بارىپ جۇرسە، ايتەۋىر اراق ىشپەس» دەپ ويلادىق. ءدىننىڭ دە جات پيعىلدىسى بولاتىنىن بىلمەدىك. ونىڭ ۇستىنە شەت ەلدەردەن يسلام ءدىنىن ۋاعىزداۋشىلار كەلىپ، شاريعاتقا سۋساپ قالعان حالقىمىز ولاردىڭ ايتقاندارىنا يمانداي سەندى، ۇيىدى، يلاندى. ولار عاسىرلار بويعى حالىقتىق كەيبىر سالتىمىز بەن قالپىمىزدان شاريعاتقا قارسى جايلاردى تاۋىپ، سولاردى ايتا باستادى. ءتىپتى دومبىرا تارتىپ، ءان ايتۋعا دا بولمايدى ەكەن! دۇنيەدەن وتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ارۋاعىنا ارناپ قۇران دا وقۋعا بولمايدى ەكەن! ءسويتىپ، ەڭ اۋەلى ءدىنبۇزارلار كوبەيىپ كەتتى دە، مۇنىڭ سوڭى باسبۇزارلىققا اكەلە باستادى.

ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» وي-تولعاۋىنىڭ ء«دىن مەن ءداستۇر» دەپ اتالاتىن ءبىر پاراسىنداعى ايتىلاتىن پىكرلەر مەن وسيەتتەردى ءبىزدىڭ قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى ءوز ۋاعىزدارىنا ەنگىزۋلەرى كەرەك بولار. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءدىن مەن ءداستۇر ساباقتاستىعىنا قاتىستى ويلارى، اسىرەسە، جاستار اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتالۋى قاجەت. ويتكەنى، پرەزيدەنتىمىز ايتىپ وتىرعان ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ء«دىني ساۋاتتىڭ ازدىعى، ءدىني ورىنداردىڭ تازا ءدىندى جالعان دىننەن اجىراتۋ باعىتىنداعى دارمەنسىز جۇمىستارىنا» جەتەكشى ءارى كومەكشى قۇرال بولا الارى داۋسىز ماسەلە.

– ارۋاقتى قۇرمەتتەۋ، بەيىت باسىنا بارىپ دۇعا باعىشتاۋدىڭ، ناۋرىزدى قۋانا قارسى الىپ، جاڭا تۋعان ايمەن امانداسۋدىڭ ءدىن الدىندا ەشقانداي دا ايىبى جوق، – دەپ وتىرعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ وسى ءبىر اتالى سوزىنە توقتاعانىمىز ءجون عوي دەپ ويلايمىز. ەلباسىنىڭ وسى اتالىق پىكىرىن اتا-بابامىزدىڭ سان عاسىرلىق سالتى مەن ءداستۇرىن، ادەتى مەن عۇرپىن مانسۇق ەتىپ جۇرگەندەرگە سابىرمەن جەتكىزىپ، ساناسىنا ءسىڭىرۋ مىندەت بولسا كەرەك.

يسلام ءدىنىنىڭ قاسيەتى مەن ىزگىلىگىن قورعاۋعا كەلگەندە نازارباەۆتاي بەلسەنە كىرىسىپ، نازارباەۆتاي كەسىمدى ويى مەن پىكىرىن ايتىپ جۇرگەن الەم مەملەكەتتەرىنىڭ دە، ءتىپتى اراب ەلدەرى باسشىلارىنىڭ اراسىنان دا ەشكىم شىعا قويعان جوق. 2011-ءشى جىلدىڭ 11-ءشى قىركۇيەگىندەگى امەريكاداعى ساۋدا ءۇيى مەن پەنتاگونعا جاسالعان شابۋىلدان كەيىنگى يسلام فۋندامەنتاليزمى دۇنيەگە قاتەر توندىرە باستادى دەپ داۋرىعۋلار باستالعان كەزدە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «يسلام الەمگە ەمەس، الەم يسلام الەمىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر»، – دەۋى جانە دە ەلباسىنىڭ 2006 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ 12-13-تەرى ارالىعىندا استانادا وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ II سەزىندە: «قۇدايدى ىزدەۋ» پەردەسىن جامىلىپ بارشا ۇلى ۇستازدار ايىپتايتىن شىن مانىندەگى ۇرەيلى ارەكەتتەر جاسالۋدا. ەكىنشى جاعىنان، بەلگىلى ءبىر ءدىندى اگرەسسياشىل دەپ ايىپتاۋدىڭ بىرجاقتى ادەتى ايقىن الپەتكە كوشتى»، – دەي كەلىپ، وسى زامانعى ساياسي جانە ەكونوميكالىق مۇددەلەر ءدىني قاعيداتتاردان جوعارى قويىلىپ وتىرعاندىعىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەنى دە ەسىمىزدە.

مىنە، ەلباسىنىڭ يسلام جانە وزگە دە ءداستۇرلى بارلىق ۇلى دىندەردىڭ «رۋحسىزدىق پەن قاناعاتسىزدىقتىڭ الدىنا قويىلعان ەڭ بەرىك قامالداردىڭ ءبىرى» دەپ تۇجىرىم جاساۋى جانە دە قاسيەتتى قازاق توپىراعىندا، استانا قالاسىندا 2003 جىلدان باستاپ، ءار ءۇش جىل سايىن، 2006, 2009, 2012, 2015 جىلدارى بەس رەت وتكىزىلگەن شارانى «دىندەر اراسىنداعى ديپلوماتيانىڭ ءتىلى ىزگىلىك پەن يماندىلىق ەكەنىن تۇسىندىرۋگە بارىنشا ارەكەت جاسادىق» دەپ بايلامدى وي ايتۋى ادام بالاسىنىڭ نيەتىن تۇزەۋ مەن جۇرەگىن ىزگىلەندىرۋگە جاسالعان ساۋاپتى ءبىر قادام بولاتىن.

– قازاقستان ءوزىنىڭ اتا زاڭىندا اشىق جازىلعانىنداي، زايىرلى مەملەكەت. ءدىن مەن مەملەكەت ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىز. بىراق قانداي ءدىن بولماسىن، ول سول ايماقتاعى مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ تەرىس اسەرىن تيگىزەتىن بولسا، ءبىز بۇعان جول بەرە المايمىز. ءبىز ءۇشىن مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى، تىنىشتىعى، بەرەكە-بىرلىگى ەڭ باستى قۇندىلىق»، – دەدى ەلباسى وسى «ۇلى دالا ۇلاعاتتارىندا».

مەملەكەتتىك مۇددەنى، تاۋەلسىزدى­گىمىز­دىڭ تاعدىرىن بارىنەن جوعارى قويىپ وتىر. ەل تاعدىرى مەن تاۋەلسىزدىك تاعدىرى جولىندا بىرلىك پەن ىنتىماق بارىنەن دە جوعارى، بارىنەن دە قاسيەتتى بولۋى كەرەك دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇستانىمى قازاقستاندىقتاردىڭ باستى ۇستانىمى بولسا ەتتى دەپ ويلايمىز. جانە دە اقىل مەن پاراساتقا جۇگىنەيىك. تىرشىلىگىمىزدەگى ساۋاپتى ءىسىمىز كوپ بولسىن، سول تىرشىلىككە قيانات جاساپ، وبالعا قالىپ جۇرمەيىك. ەلباسىنىڭ بىزگە ايتار عيبراتى دا وسى! جۇرەگىڭدى تازا ۇستا!..

ء«وز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟!.»

 ەل تىرلىگى، كوپۇلتتى قازاقستاننىڭ بىرلىگى مەن تىنىشتىعى جاتسام-تۇرسام كوكەيىمنەن كەتپەيتىن ماعان جالعاسىپ جاتقان قازاق كوشىنىڭ تاعدىرى ءتىپتى دە وڭاي سەزىلىپ تۇرماعانىن ايتقىم كەلەدى. جىراقتاعى جۇرتىڭ تۋعان جەرگە جاۋتاڭداپ قاراپ وتىرسا، كىسىنىڭ جانى قالاي جاي تابادى؟!

 نۇرسۇلتان نازارباەۆ،

 «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»

وي تولعاۋىنان

 («ەگەمەن قازاقستان»،

8 قاراشا،  2016 جىل.)

ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا تاعدىردىڭ قيلى-قيلى كەزەڭدەرىندە كوزدەرىنەن قاندى جاستارىن سىعا وتىرىپ، ءوز تۋعان جەرلەرىنەن اۋا كوشىپ، قيىر جايلاپ، تارىداي شاشىلىپ، كەتكەن ءوز باۋىرلارىمىزدى ءوز اتاجۇرتىمىزعا قونىستاندىرىپ، قازاقتىڭ قايىرلى ۇلى كوشىن باستادى!

بۇل ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قۇدايى ءبىر ساۋاپتى ءىسى بولاتىن! ولاي دەۋىمىزدىڭ نەگىزگى ءبىر سەبەبى، ۇلى كوشتىڭ العاشقى لەگىمەن كەلگەن اق ساقالدى اعالارىمىزدىڭ اۋەجايدان تۇسە سالىپ، كوزدەرىنە پارلاعان جاستارىن تىيا الماي، قازاق جەرىنىڭ توپىراعىنا ماڭداي­لارىن تيگىزىپ، سول قاسيەتتى توپىراق­تى سۇيگەن­دەرىن دە، تاباندارىنىڭ ءوز اتاجۇرتىنا تيگەندىكتەرى ءۇشىن ءبىر اللاعا شۇكىرشىلىك ايتىپ، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جان جۇرەكتەرىنەن شىققان اق العىستارىن ايتىپ، اق باتالارىن بەرگەن ادام جانىن تولعانىسقا سالار جايدى دا كوزىمىز كورگەن بولاتىن.

«ەلگە ەل قوسىلسا – قۇت» دەپ بىلگەن حالقىمىزدىڭ قاسيەتتى قاعيداسىن جانە قازاقتىڭ قاسيەتتى توپىراعىن باسقىزباي قويعان زۇلىم ساياساتتىڭ قۇربانى بولىپ، ىشقۇسا بولىپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ شەرى مەن مۇڭىن ۇعا بىلگەن ەلباسى ءتىپتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ەلەڭ-الاڭ ءساتىنىڭ وزىندە، ياعني 1991 جىلدىڭ 31 جەل­توق­سانى كۇنى قازاق راديوسى ارقىلى شەت ەلدەردەگى قانداستارىمىزعا ءۇن قاتىپ، ءسوز سويلەدى. «ول ءسوز جان جۇرەگىمنەن قايناپ شىققان ەدى» دەگەن ەلباسىنىڭ تۋعان حالقىنا دەگەن تازا دا مەيىرىمدى جۇرەگىنىڭ ايناسى بولاتىن. سونان سوڭ ىلە 1992 جىلى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايى وتكىزىلىپ، سول ۇلى جيىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاعى دا تەبىرەنىستى ءسوز سويلەپ:

– تاۋەلسىز قازاقستان داۋلەتىنە ساۋلەتى ساي قۋاتتى مەملەكەتكە اينالار. قازاق حالقى الەمدىك وركەنيەتكە قازىرگىدەن گورى قوماقتى ۇلەس قوسار. دالامىزدا دا، قالامىزدا دا شادىمان تۇرمىس، شات تىرلىك ورنار. بۇيىرتسا، بۇگىنگى قۇرىلتايعا قاتىسقان قادىرمەندى قوناقتارىمىزدىڭ ءوزى تۋعان قازاقستانىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەگەنىنە تاياۋ جىلداردا-اق كۋا بولادى دەپ كامىل سەنەمىن!، – دەگەندى ايتىپ ەدى.

ەلباسىنىڭ دۋالى اۋزىنان شىققان وسى ءبىر اۋىز ءسوزدىڭ تاريحي اقيقاتقا اينالعاندىعىن ەندى كوز كورىپ، كوڭىل يلانا ءبىلدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا قازاقستانعا 1 ميلليونعا جۋىق باۋىرلارىمىز ورالدى. ەل ىشىندە ء«وزىمىز جارىماي وتىرعاندا باۋىرسىنىپ، سولاردى شاقىرىپ نەمىز بار ەدى؟» دەگەن قاڭقۋ ءسوز دە ايتىلماي قالمادى. الايدا، ەلباسى قانداستارىمىزدى ءوز اتاجۇرتتارىنا ورنالاستىرۋدى مەملەكەتتىك ساياسات دەڭگەيىنە كوتەرىپ، شىنايى قامقورلىق پەن جاناشىرلىق جاسادى ءالى دە جاساپ كەلەدى. «ارينە، جاڭادان جەرسىنۋ، بەيتانىس ورتاعا بىردەن بەيىمدەلۋ وڭاي بولماس. كەيدە قيىردان كەلگەن قانداستارىمىزدى جايلى ورنالاستىرۋدا جەكەلەگەن جاۋاپتى ادامداردىڭ تاراپىنان بولىپ جاتاتىن بويكۇيەزدىك پەن توعىشارلىق، جانىاشىماستىق پەن جاعدايدى باعالاي الماۋشىلىق كەزدەسىپ قالاتىنىن جاسىرۋعا بولمايدى. مۇنداعى تۇيتكىلدەر –مەملەكەتتىڭ قاتەسى ەمەس، كەيبىر شەنەۋنىكتەردىڭ تورەشىلدىگىنە بايلانىستى جاعدايلار. ءبىز بۇلاردىڭ بارىنە سىن كوزبەن قاراپ، تۇزەتىپ، كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋدى جويۋعا كۇش سالاتىن بولامىز»، – دەگەن ەلباسىنىڭ («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»، «ەگەمەن قازاقستان»، 8 قاراشا، 2016 جىل.) وسى ايتقاندارىن زەردەلى كوڭىلمەن سارالاي بىلەيىك.

«كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋدى»، – دەيدى ەلباسى! مۇنى كىم ايتا الار؟! مۇنى كىم جانە دە نە ءۇشىن ايتىپ وتىر؟! اتاسى مەن ءدىنى باسقالاردى باۋىرىمىزعا باسىپ جىلىتا بىلسەك تە، ءوزىمىزدىڭ قانداستارىمىزعا كەلگەندە تارىلىپ، تاسبۇيرەك بولا قالعانىمىز دا كەزدەسپەي قالعان جوق. كەزدەستى، بولدى. سوندا دا الىستان ارىپ-اشىپ، اتا­جۇرتىم دەپ كەلگەندەردىڭ كوڭىلى­نە قاياۋ تۇسىردىك-اۋ دەگەندى ويلادىق پا؟! ەلباسى سول ءبىز تۇسىرگەن قاياۋدى ءبىلىپ، سوعان جانى اۋىرىپ وتىر. «كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋ­دى جويۋعا كۇش سالاتىن بولامىز»، – دەيدى تاعى دا! وسىنداي ءوز ەلىڭنەن، وسىنى ايت­قان ءوز ەلباسىڭنان اينالساڭ بولماي ما؟! «ادالدىق – جان تازالىعى! ءبىزدىڭ پرەزي­دەن­تىمىزدىڭ تۋعان حالقى مەن قازاق جەرىن مە­كەندەپ وتىرعان بارشا ۇلتتار مەن ۇلىس­تارعا دەگەن جان تازالىعى، ادال سوي­لەيتىن پەيىلى مەن ادال كوڭىلى – ەلدىڭ باعى»، – دە­گەن بۇدان ءبىراز جىل بۇرىن ايتقان ءبىر پىكىرى­مىزدىڭ قايىرادان ءبىر ويعا ورالعانى بولدى.

جاسىراتىنى جوق، ىشكى جانە سىرتقى كەيبىر اسەرلەردەن كوشتىڭ بىرازىراق توقتاپ قالا جازداعان ءساتى دە بولدى. مۇنى دا جاسىرمايمىز. اتاجۇرتقا ورال­عاندارعا قازاقستان ازاماتتىعىن بەرۋدىڭ دە مەرزىمىن سوزىپ الدىق. ايتەۋىر بوگەسىننىڭ بولا بەرگەنى دە انىق. كەيىن ەلباسىنىڭ ايتۋىمەن پارلامەنت دەپۋتاتتارى بۇل ماسەلەنى زاڭدى تۇردە رەتتەدى. قازىر ازاماتتىق الۋدا ەش بوگەسىن بولىپ وتىرعان جوق. ءبىر تۇسكەن قاياۋ تۇزەتىلدى، تىگىسى جاتقىزىلدى.

سونداي ءبىر كەزەڭدەردە، ناقتىلاپ ايتار بولساق 2014 جىلى كوكشەتاۋدا بايات جاناتۇلى دەگەن اسا قادىرلى جازۋشى اق­ساقالىمىز قايتىس بولىپ، مارقۇمدى جەر­لەۋگە مونعولياداعى اعايىندارى مەن جەكجاتتارى كەلدى. قارسى الدىق، كۇتتىك. الىستاعى قانداستارىمىزدىڭ جاع­داي­لارىن سۇراستىرىپ، اڭگىمە-دۇكەن قۇردىق.

– شەتتەگى اعايىندار قازاقستان كوشتى توقتاتىپ تاستادى دەپ رەنجىپ جاتقان جوق­سىزدار ما؟ – دەدى سول ارادا الدەكىم.

– جوق شىراعىم! ول نە دەگەنىڭ؟ ءوز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟! – دە­گەن ساليقالى اقساقالدىڭ اتالى سوزىنە ريزا بولدىم. كەڭىنەن تانىسىپ، نىس­پىسىن سۇراپ، قويىن داپتەرىمە اتى-ءجونىن دە، ء«وز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟» – دەگەن ءسوزىن دە جازىپ قوي­عان ەدىم. وسى ءبىر اتالى ءسوزدى ايتقان ادام – موڭعوليا ازاماتى، قازاق قىزمەت وڭعىشۇلى!

«اعايىنعا ارناپ كوپ نارسەنى ايتقىم-اق كەلەدى. الايدا، ىشتەگىنىڭ ءبارى سىرتقا شىعا بەرمەيدى عوي»، – دەگەن ەلباسىنىڭ وسى ءبىر جۇرەك تۇكپىرىندەگى جان سىرىن ءوزىمىز سارالايتىن، ءوزىمىز زەردەلەيتىن، ءوزىمىز تۇسىنە الاتىن جاسقا جەتتىك. ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا جاقسىنى دا، جاماندى دا تانىدىق، كوزىمىز اشىلدى، كوڭىلگە كوپ جايدى تۇيدىك. ول ەڭ اۋەلى ەل بىرلىگىن ساقتاۋ! جەردىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ! الاۋىزدىقتى قويىپ، ءبىراۋىزدى بولىپ ماڭگىلىك ەل بولۋدى ويلاۋ! ۇلىمىز نامىسسىز، قىزىمىز قىلىقسىز قالماسىندى ويلاۋ! ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدى تازا ۇستاۋ! ەرىنبەي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم مەن عىلىمدى مەڭگەرۋ جانە دە قازاقستاندى الەمنىڭ دامىعان وتىز مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا تۇرعىزۋ! بۇل دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىندا جۇرگەن ءار قازاق پەرزەنتىنىڭ ويلايتىنى بولۋى كەرەك.

الەمدەگى بار قازاق – ءبىر قازاق! ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارىندا» ايتقان وسى ءبىر اۋىز ءسوزى ۇلتتىڭ ۇرانى، ماڭگىلىك ەل بولۋدى مۇرات ەتىپ وتىرعان حالقىمىزدىڭ بۇگىنگى دە، كەلەر ۇرپاقتارىنىڭ دا سانالارىندا سايراپ، جۇرەكتەرىندە جازىلىپ تۇرۋعا ءتيىستى بولماق كەرەك!

«الەمدەگى بار قازاق – ءبىر قازاق!..» ەلباسىنىڭ بۇل ۇلاعاتى دوڭگەلەنگەن دۇنيەنىڭ جۇمىر جەرىن باسىپ جۇرگەن ءار قازاق بالاسىنىڭ ساناسىندا سايراپ تۇرار ءسوزى بولۋى كەرەك.

جابال ەرعاليەۆ،

جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى

استانا

دەرەككوزى. "ەگەمەن قازاقستان"

Abai.kz