اق پاتشا تاقتان ءتۇسىپ، ەل ءىشىن دۇربەلەڭ جايلاعان كەز. ورتالىقتاعى (رەسەي) بيلىك قولدان-قولعا ءوتتى. وسى تۇستا قازاقتىڭ كوزى اشىق، زيالى قاۋىم وكىلدەرى باس قوسىپ، ەل تاۋەلسىزدىگى جولىندا كۇرەسكە ءتۇستى. ۇزاق جىلدارعا سوزىلعان ەزگىنىڭ سالدارىن جويىپ، مەملەكەتتىك شەكارانى شەگەندەپ بەردى. بۇل رەتتە الاشوردا قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى – ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. ول لەنيننىڭ الدىندا بايانداما وقىپ، سولتۇستىكتەگى وبلىستاردى قازاق اۆتونومياسىنىڭ قۇرامىنا قوسۋ تۋرالى شەشىمنىڭ قابىلدانۋىنا ىقپال ەتكەن. بىراق سول ءۇشىن ايىپتى بولىپ، قۋعىن-سۇرگىن كوردى.

ستاليندىك قۋعىنداۋ جىلدارىندا الاشورداشىلاردىڭ 90 پايىزى اتىلىپ كەتتى. بىراق ءالىمحان ەرمەكوۆ امان قالدى. ول ستاليندىك لاگەردە جازىقسىز جاپا شەگىپ، بەرتىن كەلە تولىق اقتالىپ شىعادى. ايتسە دە كەڭەس بيلىگى ونى كەشىرە الماعان ەكەن. سونىڭ ءبىر ايعاعى – پاتەر ءبولۋ بارىسىندا الىمحانعا جاسالعان قىساستىق. بۇل تۋرالى قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى نۇرلان ورىنباسارۇلى دۋلاتبەكوۆ «فەيسبۋك» پاراقشاسىندا جازعان بولاتىن.

«الاشوردا كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى – ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ جازاسىن وتەگەن سوڭ قاراعاندى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنا جۇمىسقا تۇرعانىن بىلەسىزدەر. سول كەزدە وعان لەنين كوشەسىنەن ءۇي بەرىلەدى. ءۇي بەرەتىن شارۋاشىلىق باسشىلارى قىساستىق قىلىپ، پاتەردى 58-ۇيدەن بەرەدى. پاتەر ءبىرىنشى قاباتتا ورنالاسقاندىقتان 4-ءنومىرلى بولۋى كەرەك ەكەن. بىراق ونى ءوشىرىپ تاستاپ، «8-پاتەر» دەپ جازعىزادى. ونىڭ سەبەبى – ءالىمحان ەرمەكوۆ لەنين كوشەسىندە تۇرسىن، 58-باپتىڭ 8-تارماعىمەن سوتتالعانىن ماڭگى ەسىندە ساقتاسىن دەگەنى.

وتكەندە قالامىزدا ءالىمحان بابامىزدىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق ماتەماتيكا وليمپياداسى ءوتتى. سوعان قاتىسىپ، جۇلدەگەرلەرگە سىي-سياپات بەرۋ مارتەبەسىنە يە بولدىم. قازاقتىڭ تۇڭعىش ماتەماتيكا پروفەسسورىنىڭ ومىرىنە بايلانىستى وسى ءبىر ۇزىك سىردى بالالارعا ايتىپ بەردىم.

قاراعاندى قالاسىنداعى لەنين كوشەسىندەگى 58-ءۇي ءالى بار. ءبىرىنشى قاباتتاعى 8-پاتەر ساقتالدى ما ەكەن؟ ايتپاعىم وسى ەدى».

كەڭەس ءداۋىرىنىڭ قاسىرەتتى قارا تاڭباسى اتانعان قارلاگ تاريحىنا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، الاش ارىستارىنىڭ ءومىر جولدارىنا قاتىستى تىڭ دەرەكتەردى جارىققا شىعارۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن نۇرلان ورىنباسارۇلىنىڭ وسى ءبىر جازباسىن وقىعان سوڭ، اتالمىش ۇيگە بارىپ، كەزىندە قازاقتىڭ ۇلى تۇلعاسى تۇرعان پاتەر يەلەرىمەن تىلدەسىپ كورمەككە نيەتتەنگەن ەدىك. لەنين كوشەسىنىڭ بويىنداعى سارى ءۇيدى تەز تاپتىق. بىراق ءبىرىنشى قاباتتا ورنالاسقان 8-پاتەردىڭ تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى. ەسەسىنە 2-قاباتتا ورنالاسقان 1-پاتەردىڭ قوجايىنى ءۇي تاريحىن كەڭىنەن بايانداپ بەردى.

«بۇل ۇيدە ءالىمحان اعامەن كورشى بولىپ، كوزىن كورگەن جانداردان تەك ءبىزدىڭ وتباسىمىز عانا قالدى. وزگەلەرى كوشىپ كەتتى، كەيبىرى ومىردەن وتكەن. ءۇي بەرگەندە، ءبىز ءالى بالا ەدىك. اكەم الىمحانمەن جاقسى ارالاستى. سول كىسىنىڭ ايتۋىنشا، پاتەر بەرىلگەن كەزدە، العاش قونىستانعانداردىڭ ءبىرى ءالىمحان ەرمەكوۆ بولىپتى. ول وزىنە ءبىرىنشى قاباتتاعى پاتەردى تاڭداعان ەكەن. مۇنى ەستىگەن كەزدە ءۇي بولەتىن شارۋاشىلىق باسشىلارى اشۋعا ءمىنىپتى. ءسويتىپ، ءالىمحاندى قالاي دا 8-پاتەرگە ورنالاستىرۋدى كوزدەيدى. بىراق كىرىپ قويعان پاتەرىنەن كۇشتەپ شىعارۋدىڭ رەتى كەلمەگەن سوڭ، پاتەرلەردى نومىرلەۋدە قۋلىققا بارعان. ياعني ءبىرىنشى، ەكىنشى، ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى نومىرلەر ءۇيدىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى پاتەرلەرگە بەرىلگەن دە، قالعان ءتورت ءنومىر (5, 6, 7, 8) ءبىرىنشى قاباتتاعىلارعا بەرىلگەن. وسىلايشا ءالىمحان ەرمەكوۆ 58-ۇيدەگى 8-پاتەر تۇرعىنى بولىپ شىعا كەلدى. بۇل – ادەيى جاسالعان قىساستىق. ول ءدال وسى باپ بويىنشا سوتتالىپ، تۇرمەدە وتىرىپ كەلدى عوي. سونى ماڭگى جادىندا ۇستاسىن دەگەندەرى بولار»، – دەيدى 1-پاتەردىڭ يەسى باقىتجان مۇحاممەدجانقىزى. 

نۇرلىحان قالقامان

Abai.kz