وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى جانسەيىت تۇيمەباەۆ تۇركىستان قالاسىندا جۇمىس ساپارىمەن بولىپ، بىرقاتار تۋريستىك، الەۋمەتتىك جانە كاسىپكەرلىك نىساندارىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى.

تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ ورتاق مۇراسى بولىپ تابىلاتىن تۇركىستان قالاسىن ارالاۋ كەزىندە ايماق باسشىسىمەن بىرگە تۇركيانىڭ استاناسى - انكارا قالاسى مەرىنىڭ ورىنباسارى رامازان كاباساكال مەن يزميرلىك كاسىپكەر ومۋر ونۋر مىرزالار دا قاتىسىپ، ونداعى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى كوردى.

ەڭ الدىمەن، وبلىس اكىمى باستاعان دەلەگاتتار ورتا ازيادا تەڭدەسى جوق تاريحي جادىگەر سانالاتىن قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىندە بولدى. سونىمەن قاتار، ولار «كونە تۇركىستان» تاريحي-مادەني ءتۋريزمىن دامىتۋ كونتسەپتسياسىمەن تانىستى.

تۇركىستاندى تۋريستىك قالاعا، تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋ كۇن تارتىبىندەگى نەگىزگى ماسەلەنىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتقان ءوڭىر باسشىسى تۇجىرىمدامانى ءالى دە جەتىلدىرىپ، حالىقارالىق ستاندارتقا ساي ەتۋ ارقىلى تولىقتىرىپ، قايتا جاساۋدى تاپسىردى. بۇل رەتتە، اكىم جىلىنا 1 ميلليوننان استام تۋريست كەلەتىن ايماققا الداعى جىلدارى 1 ميلليونعا جۋىق تۇركيالىق تۋريستەردىڭ كەلۋگە دايىن ەكەنىن xابارلاپ، سوعان ساي سەرۆيستىك قىزمەتتەردىڭ ساپاسى دا جوعارى تالاپقا ساي بولۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.

مۇنان سوڭ، ءوڭىر باسشىسى جاڭادان بوي كوتەرگەن «وتىرار» شاعىن اۋدانىنداعى تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىمەن تانىسىپ، ونىڭ ساپاسى مەن وندا قولدانىلاتىن قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ وتاندىق ونىمدەر بولۋى كەرەكتىگىن نازارعا الدى.

ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي، اتالعان شاعىن اۋدانداعى 5 قاباتتى ەكى تۇرعىن ءۇي، ياعني 120 پاتەر ءۇي كەزەگىندە تۇرعان تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. بۇگىندە مۇندا تاعى 60 پاتەرلى 8 تۇرعىن ءۇي مەن «قازاقستاننىڭ يپوتەكالىق كومپانياسى» ارقىلى 72 پاتەرلىك 2 تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. جالپى تۇركىستان قالاسىندا باسپانا كەزەگىندە تۇرعان ازاماتتار سانى 3 مىڭنان اسادى. وسى سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ ماقساتىندا اتالعان ۇيلەر بوي كوتەرىپ جاتقان اۋماققا «وتىرار» شاعىن اۋدانى دەگەن اتاۋ بەرىلىپ، كەلەشەكتە 100 ءۇي سالۋ جوسپارلانۋدا.

ساپار بارىسىندا جۇمىسشى توپ تۇركىستان قالاسىنىڭ باتىس بولىگىندە ورنالاسقان يندۋستريالدى ايماقتىڭ جۇمىسىمەن تانىستى. وندا اكىم جيھاز شىعاراتىن "گراند ميكس" كاسىپورنىنىڭ جۇمىسىن كورىپ، باعاسى تومەن، ساپاسى جوعارى جيھاز شىعارۋشى كاسىپكەردىڭ جۇمىسىنا وڭ باعاسىن بەردى. جانە  شىعارىلاتىن ءونىمدى كەڭىنەن ناسيحاتتاپ، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە وتەتىن كاسىپكەرلىك كورمەلەرىنە قاتىستىرۋدى جۇكتەدى.

اۋماعى 40 گەكتار بولاتىن يندۋستريالدى ايماقتا قۇنى  8865,5  ملن. تەڭگە بولاتىن  14  جوبا ورنالاستىرىلىپ، 720 جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلادى دەپ كۇتىلۋدە. بۇگىندە ونىڭ 5-ءۋى جۇمىس ىستەپ تۇر.

توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان كيەلى تۇركىستان قالاسىنا جاساعان ساپارى بارىسىندا ج.تۇيمەباەۆ قالا اكتيۆىمەن كەزدەستى.

جيىندا تۇركىستان قالاسىنىڭ اكىمى ءا.وسەرباەۆ  قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى بويىنشا 10 ايدا اتقارىلعان جۇمىستاردى بايانداسا، قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارلارى پروبلەمالىق ماسەلەلەر بويىنشا مالىمدەمە جاسادى.

بايانداماشىلاردى تىڭداعان وبلىس اكىمى ءبىرشاما جۇمىستاردىڭ جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتىپ، پروبلەمالىق ماسەلەلەردىڭ دە جوق ەمەستىگىنە توقتالدى.

«بىرىنشىدەن، تۇركىستان قالاسى دوتاتسيالىق ءوڭىر. سەبەبى، قالا بيۋدجەتىنىڭ تەك 7,8 پايىزى نەمەسە 2,1 ملرد. تەڭگەسى وزىندىك كىرىستەر، ال قالعان 24,7 ملرد. تەڭگەسى وبلىستان جانە رەسپۋبليكادان بەرىلەتىن سۋبۆەنتسيا مەن ترانسفەرتتەر. سونىمەن قاتار، مۇندا 10 ايعا قارالعان بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ 249,3 ملن. تەڭگەسى يگەرىلمەگەن، ونىڭ 26,5 ملن. تەڭگەسى سۋبەكتيۆتى سەبەپتەرمەن يگەرىلمەگەن. بۇل جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىك باعدارلاما اكىمشىلەرىنىڭ جەتكىلىكسىز جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى»، - دەدى اكىم.

ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ەڭ باستى ماقسات جانە بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى بار ەكەنىن ايتقان ايماق باسشىسى بىلتىرعى جىلدىڭ 10 ايىمەن سالىستىرعاندا، بيىل اۋدان ەكونوميكاسىنا سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمى  27,7 پايىزعا نەمەسە 3,9 ملرد. تەڭگەگە كەمىگەن.  سونداي-اق، جىل سايىن تۇركىستان قالاسىنا كەلەتىن 1 ملن. استام تۋريستەر مەن زياراتشىلارعا  كورسەتىلەتىن سەرۆيستىك قىزمەتتەر دەڭگەيى تومەن.

وسىعان وراي، وبلىستىق كاسىپكەرلىك، يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ جانە تۋريزم باسقارماسىمەن بىرلەسىپ قالانىڭ تۋريستىك پوتەنتسيالىن ارتتىرۋ بويىنشا ناقتى قادامدىق ءىس شارا جوسپارىن بەكىتۋدى تاپسىردى.

سونداي-اق، اكىم ۆەتەرينارينارلىق شارالارعا جانە بوس جاتقان جەرلەردى ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەسىنە جەتكىلىكتى دارەجەدە كوڭىل بولىنبەي وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. ماسەلەن،  مال ولەكسەلەرىن تاستايتىن ورىندار سانى 18, نەمەسە 40%-عا عانا قامتىلعان. بۇدان بولەك، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى 5 مىڭ گەكتار جانە كاسىپكەرلىك ماقساتتاعى 1,6 مىڭ گەكتار جەر پايدالانىلماي وتىر.

جيىندى قورىتىندىلاعان جانسەيىت قانسەيىتۇلى جوعارىدا اتالعان كەمشىلىكتەردى جويۋ ماقساتىندا بىرقاتار تاپسىرمالاردى جۇكتەدى. اتاپ ايتار بولساق، سالىق سالۋ بازاسىن ۇلعايتۋ، بيۋدجەتتىك ەمەس ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ باعىتىنداعى جۇمىستاردى ارتتىرۋدى، سونىمەن بىرگە، قالاعا  كەلۋشى  تۋريستەر  مەن  قوناقتارعا كورسەتىلەتىن  سەرۆيستتىك قىزمەتتەر  ساپاسىن  ارتتىرۋ ءۇشىن ارنايى ءىس - شارا جوسپارىن ازىرلەپ، بەكىتۋ نۇسقالدى. مۇنان بولەك، اۋىل شارۋاشىلىق جانە پايدالانىلماي جاتقان جەرلەردى قايتا اينالىمعا قوسۋ بويىنشا ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزۋدى مىندەتتەدى. سونىمەن بىرگە، قوعامدىق كولىك قىزمەتىنە، اۆتوۆوكزالدار مەن اۆتوبۋس تۇراقتارىنىڭ جاعدايىنا ساراپتاما جاساۋدى، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ جانە جۇمىسسىزدار سانىن ازايتۋدى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالاردىڭ جوعارى دەڭگەيدە وتكىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.

ساپار سوڭىندا جۇمىسشى توپ ق.ا.ياساۋي اتىنداعى قازاق-تۇرىك ۋنيۆەسيتەتىندە ايالدادى. ونداعى وقىتۋشى قۇراممەن بولعان كەزدەسۋدە ايماق باسشىسى عالىم، پروفەسسورلاردىڭ ءوڭىرىمىزدى دامىتۋداعى ۇسىنىس، تىلەكتەرىن تىڭدادى.

Abai.kz